Το Ιερό Πηδάλιο και η ενστάσεις που διατυπώθηκαν (ΣΤ)

 Απαντώντας σε ενστάσεις

ΕΝΣΤΑΣΗ TΡΙΤΗ. Το Πηδάλιο είναι ουσιαστικά έργο  του Αγαπίου εκ Δημητσάνας, του Οσίου Νικοδήμου ή συλλογικό έργο;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ.

1.Ο βιογράφος του οσίου Νικοδήμου Ευθύμιος δηλώνει εμμέσως πλήν σαφώς ότι η συγγραφή του Πηδαλίου  ήταν αποτέλεσμα συνεργασία Οσίου Νικοδήμου και Αγαπίου.

2.Ο πρώην Μητροπολίτης Σουηδίας Παύλος, μελετητής του Πηδαλίου συμφωνεί με την παραπάνω άποψη, αποδεικνύοντάς την με έξι επιχειρήματα. Την  ίδια άποψη έχει και ο ιστορικός Τ.Γριτσόλπουλος ο οποίος υποστήριξε ότι το Πηδάλιο λόγω της έκτασης  της εργασίας και του κόπου που απαιτήθηκε ήταν αδύνατο να είναι έργο ενός μόνου συγγραφέα.Ο Αγάπιος είχε την ικανότητα συμμετοχής έστω σε συγκεκριμένο ποσοστό στην σύνθεση του έργου.

3.Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης ενώ στο Πηδάλιο παραδέχεται ότι η συγγραφή ήταν καρπός συνεργασίας «της πεφιλημένηε δυάδος» σε άλλα έργα του (Ερμηνεία εις τας επιστολάς του Αποστόλου Παύλου,Βίβλος Βαρσανουφίου και Ιωάννου, Ερμηνεία εις τας καθολικάς επιστολάς, Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, Εορτοδρόμιο) όταν αναφέρεται στο Πηδάλιο ομιλεί «περί του ημετέρου Κανονικού» ή του  « ημετέρου Πηδαλίου»

4.Ο Μ.Τουρτόγλου παρατηρεί τα εξής: «Η πατρότητα των επεξηγηματικών σχολίων στο Πηδάλιο …φαίνεται να ανήκει σε ένα και μοναδικό συντάκτη(ομοιγενή γλωσσική μορφή). Αυτό προδίδεται μεταξύ των άλλων στο ότι ο συντάκτης σε αρκετές περιπτώσεις εκφράζεται σε πρώτο πρόσωπο, διατυπώνοντας την προσωπική του γνώμη ( π.χ.»λέγω»).Ομοιότητες υπάρχουν και με τις επεξηγηματικές σημειώσεις του Αγίου Νικοδήμου στο Εξομολγητάριο στους κανόνες του αγίου Ιωάννη του Νηστευτού. (Παρατηρήσεις  σε σχόλια  του Πηδαλίου .ΕΕΚΜ 19(2004-2005)

5.Ο «ανακριτής» του Πηδαλίου Δωρόθεος Βουλησμάς στην εισηγητική του έκθεση, που υπέβαλλε τον Σεπτέμβριο του 1791 στην σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου περί του Πηδαλίου και στην συνέχεια κοινοποίησε στον Νικόδημο, επανειλημμένα ομιλέί σε ενικό αριθμό περί του «ερμηνευτού», «ερμηνέως¨, περί του ¨ερμηνεύσαντος την εγχειρισθείσαν» (στον Βουλησμά) κανονική βίβλο, σοφού περί τα θεία Νικοδήμου» και περί του ¨αμφοτεροδέξιου Νικοδήμου» ο οποίος «ηρμήνευσεν του κανόνες χυδαϊστί(=στην δημώδη γλώσσα).

Μια  φορά αναφέρει το όνομα του Αγαπίου, τον οποίο τον χαρακτηρίζει ¨εργοδιώκτη» να επιμένει για την ταχύτερη έγκριση της έκδοσης του βιβλίου, «καταστοχαζόμενος της των πολλών σωτηρίας».

6.Στην μακρόχρονη αλληλογραφία Οσίου Νικοδήμου-Βουλησμά χρησιμοποεί ο Όσιος τις λέξεις «συνεργία», και διακονία,  « ενοθεν κόποι και ιδρώτες « και  «εξωθεν πόνοι, δαπανήματα και κίνδυνοι». 

Τα παραθέματα αυτά συνεργούν ότι ο Νικόδημος είχε «συνεργία» με τον Αγάπιο, αλλά αυτή φαίνεται ότι ήταν κυρίως για περιφερειακά θέματα. Δηλ.η φροντίδα για την εξασφάλιση βιβλίων και για ζωοτροφία(μέριμνα για το προς το ζην)..Επίσης στην αλληλογραφία αυτή ο Νικόδημος ποτέ δεν ομιλεί για την συμμετοχή του Αγάπιου στην συγγραφή του Πηδαλίου. Πάντοτε προβάλλει προσωπικούς κόπους, θεωρώντας την «βίβλον» προσωπικό πόνημα. Απευθυνόμενος στον Βουλησμά ο Νικόδημος αφήνει να εννοηθεί ότι η κοπιαστική συγγραφή του Πηδαλίου , κάτω μάλιστα από την έντονη πίεση του χρόνου, ήταν αιτία να δημιουργηθούν ανεπανόρθωτα προβλήματα υγείας, όπως έντονες καφαλγίες.

Βιβλιογραφία

1.Μητροπολίτου Σουηδίας Παύλου (Μενεβίσογλου), «Το Πηδάλιον και άλλαι εκδόσεις ιερών κανόνων κατά τον 18^ο αιώνα»

2.Εἰσαγωγὴ στὸ Κανονικὸ Δίκαιο καὶ τὴν Κανονικὴ Οἰκονομία .(ΕΚΠΑ-ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ)

3.Θ.Γιάγκου-Α-Α.Ταχιάου-Αλληλογραφία Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτη και Δωροθέου Βουλησμά.