Η Ζ Οικουμενική Σύνοδος για την Αγιογράφηση του Συνθρόνου της Αγίας Τριάδος

 Το ιερό Πηδάλιο και οι ενστάσεις που διατυπώθηκαν (Η)-

Εισαγωγικά

Η συνεχιζόμενη ενασχόλησή μας με το θέμα της εικονογράφησης της Αγίας Τριάδος έχει σαν βασικό σκοπό να βρούμε τα θεολογικά επιχειρήματα με βάση τα οποία ο Άγιος Νικόδημος σε ερμηνευτική υποσημείωση του Πηδαλίου έγραψε: ««..και ο άναρχος Πατήρ πρέπει να ζωγραφίζεται  καθώς εφάνη εις τον Προφήτην Δανιήλ ως παλαιός ημερών¨(Πηδάλιο σελ 183 έκδοση Λειψίας.).

Η άποψη αυτή του Οσίου Νικοδήμου έγινε αφορμή να διαδοθεί ή ότι ο Όσιος Νικόδημος και στο ΠΗΔΑΛΙΟ δέχτηκε δυτικές θεολογικές επιδράσεις ή ότι το κείμενο του Πηδαλίου αλλοιώθηκε με έξωθεν παρεμβάσεις και επομένως δεν μπορεί να αποτελέσει μέσο Ορθόδοξης ποιμαντικής και κατήχησης.

Για τις παρεμβάσεις στο Πηδάλιο γράψαμε σε προηγούμενα άρθρα. Επαναλάμβάνουμε ότι αυτές ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΘΈΜΑ ΠΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΥΜΕ και αφορούν εσχατολογικές απόψεις κ.α  του Θεοδωρήτου Εσφιγμενίτου.

Ο Άγιος Νεκτάριος και άλλοι Ορθόδοξοι Άγιοι και κληρικοί τιμούσαν την εικόνα της Αγίας Τριάδος που παρουσιάζει τον Πατέρα ως Παλαιό των Ημερών, εκ δεξιών τον Υιό και ανάμεσά τους το Άγιον Πνεύμα ω περιστερά. Στον Ιερό Ναό Αγίας Τριάδος Αιγίνης δεσπόζει η εν λόγω εικόνα της Αγίας Τριάδος από την εποχή του Αγίου Νεκταρίου ο οποίος την εθυμίαζε.Δεν ήταν ούτε Παπόφιλος ο Άγιος Νεκτάριος ούτε αθεολόγητος !

Η Ζ Οικουμενική Σύνοδος για την Αγιογράφηση του Συνθρόνου της Αγίας Τριάδος

« Η Ζ Οικουμενική Σύνοδος στην Η πράξη αυτής λέγει : «Πιστεύοντες εἰς ἓνα Θεόν ἐν Τριάδι ἀνυμνούμενον, τάς τιμίας αὐτοῦ εἰκόνας ἀσπαζόμεθα» (Πρακτικά Οἰκουμενικῶν Συνόδων, Τόμ. Γ´ σελ. 383/883). Αυτή η Συνοδική απόφαση είναι ξεκάθαρη. Διότι φανερώνει τα εξής : α) Ότι ο Τριαδικός Θεός μπορεί να εικονιστεί και β) Η φράση «τάς τιμίας αὐτοῦ εἰκόνας» φανερώνει ότι η εικόνα του Τριαδικού Θεού δεν είναι μόνο μία όπως λέγουν διάφοροι. Αν η «Φιλοξενία του Αβραάμ» ήταν η μόνη εικόνα του Τριαδικού Θεού γιατί η Ζ Οικουμενικη Σύνοδος ομιλεί σε πλυθυντικό αριθμό για «τάς τιμίας αὐτοῦ εἰκόνας» ;

Στην προσπάθειά τους ορισμένοι να αναιρέσουν την παραπάνω ξεκάθαρη απόφαση της Ζ Οικουμενικής Συνόδου,αναφέρουν απόσπασμα επιστολής του Αγίου Γρηγορίου Πάπα Ρώμης προς τον Εικονομάχο αυτοκράτορα Λέοντα,η οποία επιστολή συμπεριλαμβάνεται στα πρακτικά της Ζ Οικουμενικής Συνόδου. Πριν παραθέσω το επίμαχο απόσπασμα πρέπει να ειπώ το εξής : Στα πρακτικά των Συνόδων περιέχονται όλες οι διαθέσιμες απόψεις ακόμη και των εναντίων της Συνόδου διακειμένων. Δεν αποτελούν τα πρακτικά αποφάσεις ! Το εν λόγω απόσπασμα του Αγίου Γρηγορίου Πάπα Ρώμης παρερμηνεύεται από τους αρνητές της εικόνας της Αγίας Τριάδος. Λέγει ο Άγιος Γρηγόριος Πάπας Ρώμης : «Διά τί τόν Πατέρα τοῦ κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ οὐχ ἱστοροῦμεν καί ζωγραφοῦμεν; Ἐπειδή οὐχ οἴδαμεν τίς ἐστιν, καί Θεοῦ φύσιν ἀδύνατον ἱστορῆσαι καί ζωγραφῆσαι». Ο Άγιος λέγει ότι «τόν Πατέρα τοῦ κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ οὐχ ἱστοροῦμεν καί ζωγραφοῦμεν» διότι «Θεοῦ φύσιν ἀδύνατον ἱστορῆσαι καί ζωγραφῆσαι». Συμφωνούμε με την γνώμη του Αγίου.Στην εικόνα της Αγίας Τριάδος όπως και στην εικόνα του Οράματος του Δανιήλ δεν εικονίζεται η θεία φύση του Πατρός, μη γένοιτο, αλλά το σχήμα, ο τρόπος που ο Θεός Πατήρ παρουσιάστηκε στον Δανιήλ. Ομοίως στην εικόνα της Βάπτισης και της Πεντηκοστής δεν εικονίζεται η θεία φύση του Αγίου Πνεύματος ως περιστερά και ως φλόγα, μη γένοιτο, αλλά το πώς παρουσιάστηκε το Άγιο Πνεύμα. Η ίδια η Ζ Οικουμενική Σύνοδος λέγει στην Ε πράξη αυτής : «τοῦ δέ Θεοῦ εἰκόνας ποιοῦμεν, λέγω δή τοῦ Κυρίου καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, καθώς ὤφθη ἐπί τῆς γῆς, καί τοῖς ἀνθρώποις συνανεστράφη, τοῦτον γράφοντες, καί οὐχ ὡς νοεῖται φύσει Θεός, ποία γάρ ὁμοίωσις, ἤ ποῖον σχῆμα τοῦ ἀσωμάτου καί ἀσχηματίστου Λόγου τοῦ Πατρός; Πνεῦμα γάρ ὁ Θεός».

«Τῶν τάς προφητικάς ὁράσεις, ὡς αὐτό τό Θεῖον αὐτάς ἐσχημάτισε καί διετύπου, εἰδότων καί ἀποδεχομένων καί πιστευόντων, ἅπερ ὁ τῶν Προφητῶν χορός ἑωρακότες διηγήσαντο, καί τήν τῶν Ἀποστόλων καί εἰς Πατέρας διήκουσαν ἔγγραφον καί ἄγραφον παράδοσιν κρατυνόντων, καί διά τοῦτο εἰκονιζόντων τά Ἅγια καί τιμώντων, αἰωνία ἡ μνήμη» (Συνοδικόν τῆς Ἁγίας καί Οἰκουμενικῆς Ζ΄ Συνόδου).

«Τοῖς τάς μέν προφητικάς ὁράσεις, κἂν μη βούλοιντο, παραδεχομένοις, τάς δ’ ὀφθείσας αὐτοῖς εἰκονογραφίας, ὦ θαῦμα! καί πρό σαρκώσεως τοῦ Λόγου μή καταδεχομένοις, ἀλλ’ ἢ αὐτήν τήν ἄληπτόν τε καί ἀθέατον οὐσίαν ὀφθῆναι τοῖς τεθεαμένοις κενολογοῦσιν, ἢ εἰκόνας μέν ταῦτα τῆς ἀληθείας, καί τύπους, καί σχήματα ἐμφανισθῆναι τοῖς ἑωρακόσι συντιθεμένοις, εἰκονογραφεῖν δέ ἐνανθρωπήσαντα τόν Λόγον, καί τά ὑπέρ ἡμῶν αὐτοῦ πάθη οὐκ ἀνεχομένοις, Ἀνάθεμα α΄ » (Συνοδικόν τῆς Ἁγίας καί Οἰκουμενικῆς Ζ΄ Συνόδου).

Η Ζ Οικουμενική Σύνοδος καταδικάζει όσους δεν δέχονται την απεικόνιση των προφητικών οράσεων. Η Ζ Οικουμενική Σύνοδος δέχεται ότι η θεία φύση δεν δύναται να εικονιστεί αλλά δύναται να εικονιστούν τα σχήματα και οι τύποι με τους οποίους ο Θεός παρουσιάστηκε.

-          Το επιχείρημα ότι δεν δύναται να εικονίζονται ταυτόχρονα ο Υιός που σαρκώθηκε με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα που δεν σαρκώθηκαν είναι έωλο. Στην προφητική όραση του Προφήτου Δανιήλ ο Υιός παρουσιάζεται ως Υιός Ανθρώπου,(σαρκωμένος δηλαδή) και ταυτόχρονα παρουσιάζεται ο άσαρκος Πατήρ ως Παλαιός των Ημερών. Επίσης στην Βάπτιση του Ιησού στον Ιορδάνη ποταμό, ο Υιός με σάρκα παρουσιάζεται μαζί με το Άγιο Πνεύμα το οποίο δεν σαρκώθηκε ως γνωστόν αλλά παρουσιάστηκε σαν περιστέρι χωρίς να είναι ή να γίνει περιστέρι !

…..Το επιχείρημα ότι η Αγία Τριάδα δεν παρουσιάστηκε ποτέ ταυτόχρονα όπως την δείχνει η εν λόγω εικόνα δεν είναι επίσης ισχυρό. Ο Πατήρ παρουσιάστηκε ως Παλαιός των Ημερών όπως είδαμε στον Δανιήλ. Το Άγιον Πνεύμα παρουσιάστηκε ως περιστέρι στην Βάπτιση του Ιησού και  φυσικά ο Ιησούς είναι ο Υιός με σάρκα. Ποίος, Πού, Πότε και κυρίως ΓΙΑΤΙ, απαγόρευσε την ταυτόχρονη εικονογράφηση των τριών αυτών παρουσιάσεων των προσώπων της Αγίας Τριάδος ;;; Γιατί ονομάζεται από ορισμένους αυθαίρετη μία τέτοια εικονογράφηση ; Η παραδοσιακή εικόνα της Πεντηκοστής (που παρουσιάζει τους Μαθητές να λαμβάνουν ως φλόγα το Άγιο Πνεύμα) που εικονίζει καθήμενο τον Απόστολο Παύλο (!) με τους άλλους μαθητές ,είναι και αυτή  η εικονογράφηση απορριπτέα ;Και ασφαλώς ο Απόστολος Παύλος δεν ήταν παρών την ημέρα της Πεντηκοστής, δεν ήταν ακόμη Χριστιανός, αλλά στην εικονογραφία έχουμε συμβολική αναπαράσταση του λειτουργικού χρόνου της Εκκλησίας στον οποίον δεν υπάρχει παρόν , παρελθόν και μέλλον ! Ας μας πούνε επιτέλους οι διάφοροι νέο-εικονομάχοι ποίες εικόνες αρνούνται…

Για το επιχείρημα ότι η εικόνα της Αγίας Τριάδος προάγει την κακοδοξία του Φιλιόκβε έχουμε να πούμε τα εξής: Σε καμία περίπτωση η εν λόγω εικόνα δεν προάγει το Φιλιόκβε. Μόνο μία εξαίρεση έχω δει: Υπάρχει εικόνα της Αγίας Τριάδος με τον Πατέρα ως Παλαιό των Ημερών, τον Υιό όπως εσαρκώθη και το Άγιο Πνεύμα ως περιστερά, και ο Πατήρ με τον Υιό παριστάνονται να σχηματίζουν με τις πνοές των στομάτων τους το Άγιο Πνεύμα ως περιστερά (αναπαράσταση του Φιλιόκβε)! Αυτή η εικόνα πράγματι είναι κακόδοξη αλλά οι περισσότερες εικόνες της Αγίας Τριάδος που υπάρχουν ουδεμία σχέση έχουν με την συγκεκριμένη κακόδοξη αναπαράσταση. »(Χ.Σαλταούρας).

Στο βιβλίο «των Αγιορειτών Πατέρων «ΑΝΑΙΡΕΣΙΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΝΕΟΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ «ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΙΣ» γράφονται και τα εξής:

«Και πάλιν εν τη Ε΄ Πράξει της ιδίας Αγίας Συνόδου, ρητώς κηρύσσεται ότι η Θεία φύσις δεν περιγράφεται και δεν ζωγραφίζεται, αλλά μόνον η ανθρωπότης του ενανθρωπήσαντος Θεού Λόγου: 

«…του δε Θεού εικόνας ποιούμεν, λέγω δη του Κυρίου και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, καθώς ώφθη επί της γης, και τοις ανθρώποις συνανεστράφη, τούτον γράφον τες, και ουχ ως νοείται φύσει Θεός, ποία γαρ ομοίωσις, η ποίον σχήμα του ασωμάτου και ασχηματίστου Λόγου του Πατρός; Πνεύμα γαρ ο Θεός, ως γέγραπται, τουτέστιν η της Αγίας και Ομοουσίου Τριάδος φύσις, αλλ᾽ επεί ευδοκία του Θεού και Πατρός κατελθών ο Μονογενής αυτού Υιός και Θεός Λόγος εξ ουρανών, εσαρκώθη διά την ημών σωτηρίαν εκ Πνεύματος Αγίου και της αχράντου Παρθένου και Θεοτόκου Μαρίας, την ανθρωπότητα αυτού γράφο μεν, ουχί την ασώματον Θεότητα»

Τι λοιπόν καταφέρουν να αποδείξουν εδώ,;Ότι ΔΕΝ εικονίζεται ο Θεός Πατήρ; Ότι ΔΕΝ εικονίζεται η Αγία Τριάς; Κάθε άλλο. Μόνον το αυτονόητον: Ότι ΔΕΝ εικονίζεται η Θεία Φύσις. Ότι ΔΕΝ εικονίζεται η της Αγίας και Ομοουσίου Τριάδος Φύσις. Μήπως αποδεικνύουν ότι εκ των Τριών Θεαρχικών Προσώπων ΜΟΝΟΝ ο Χριστός δύναται να εικονίζεται, και όχι ο Πατήρ ούτε το Άγιον Πνεύμα; Κάθε άλλο. Μόνον το αυτονόητον: Ότι τον Χριστόν εικονίζομεν κατά την ανθρωπίνην φύσιν και όχι κατά την Θείαν. 

Είναι πασιφανές ότι το Συνοδικόν κείμενον απευθύνεται εναντίον εκείνων οι οποίοι εθεώρουν τας εικόνας ως περιγραφάς της Θείας Φύσεως και όχι ως Συμβολικάς αποτυπώσεις των Θεαρχικών Υποστάσεων, όπως αύται ενεφανίσθησαν εις τας Θεοφανείας και οράσεις των Προφητών. Η Εκκλησία ποτέ δεν εδέχθη τας εικόνας της Αγίας Τριάδος ως περιγραφάς της Θείας Φύσεως.

"...Σύμφωνος δε προς αυτά, ευρίσκεται και ο άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, ο οποίος εν τω περί Ακαταλήπτω λόγω του μας εξηγεί:

 «...πάντα εκείνα (τα οποία είδον οι προφήται) συγκατάβασις ην, και ακραιφνή (καθαράν) την ουσίαν ουδείς οίδεν εκείνων, δήλον εκ του διαφόρως έκαστος οράν. Ο γαρ Θεός απλούς και ασύνθετος και ασχημάτιστος˙ ούτοι δε πάντες έβλεπον διάφορα... ουκ αυτήν την ουσίαν έδειξα την εμήν, αλλά συγκατέβην φησίν, προς των ορώντων την ασθένειαν». Με απλά λόγια μας λέγει ο άγιος, ότι όλα όσα έβλεπον οι Προφήται εις τα οράματά των, δεν ήτο η Θεία Αυτού Ουσία , και τούτο είναι φανερόν εκ του ότι, έκαστος εξ αυτών έβλεπε τον Θεόν διαφορετικώς. Ο Θεός όμως είναι απλούς, δηλαδή ασύνθετος και ασχημάτιστος κατά την Ουσίαν. Οι Προφήται όμως έβλεπον όχι ένα, αλλά πολλά και διαφορετικά σχήματα, άρα όχι την Ουσίαν. Και συνεχίζει ωσάν να ομιλή ο ίδιος ο Θεός, λέγων˙ ότι ουχί αυτήν την Ουσίαν μου έδειξα εις τους Προφήτας, αλλά διά την ιδικήν των ασθένειαν, εφανερώθην με συγκαταβατικόν τρόπον.

Εις απόλυτον συμφωνίαν με τα ανωτέρω ευρίσκεται και το εδάφιον του προφήτου Ωσηέ, «και λαλήσω προς προφήτας, και εγώ οράσεις επλήθυνα και εν χερσί προφητών ωμοιώθην» ˙ όπου διαφαίνεται ξεκάθαρα το ποικιλόμορφον των εμφανίσεων εις τας οράσεις των Προφητών˙ δηλαδή, ότι έκαστος των Προφητών θεωρούσε διαφορετικήν όρασιν και θέαμα, το οποίον είναι απόδειξις, ότι δεν έβλεπον την Θείαν Ουσίαν, η οποία είναι απλή δηλαδή ασύνθετος, αθέατος, αλλά και μία.

 Ομόγνωμος και ομόφρων με τους προαναφερθέντας Αγίους ευρίσκεται και ο άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης..

«Ο Θεός είναι αόρατος, καθώς είναι και ασώματος και άσαρκος και ασχημάτιστος, και διά τούτο δεν είναι μήτε περιγραπτός˙ πλην μ’ όλον τούτο, Τον είδομεν πολλάκις περιγραφόμενον εις τους Προφήτας και σχηματιζόμενον και εικονικώς θεωρούμενον διότι και ο Αβραάμ είδε τον Θεόν, και ο Ιακώβ επάνω εις την κλίμακα, και ο Μωϋσής εις την βάτον, και εις το Όρος. Ο Ησαίας (σ.σ. είδε τον Θεόν) επί θρόνου υψηλού καθήμενον. Ο Ιεζεκιήλ ομοίως, εν μέσω ζώων˙ ο Δανιήλ επί των νεφελών ως παλαιόν των ημερών, και πολλοί από τους Προφήτας. Ας τους ερωτήσωμεν λοιπόν (τους εικονομάχους) αυτά είναι αληθή ή ψευδή; Βέβαια θέλουν ομολογήσει, ότι είναι αληθή. Θεία τάχα ήσαν αυτά ή φαντάσματα; Θέλουν ομολογήσει, στοχάζομαι, ότι αυτά είναι Θεία˙ επειδή εγένετο Θεού οπτασίαι, κατά την δύναμιν των ορώντων, με το να μη φαίνεται ποτέ ο Θεός καθώς είναι εκ φύσεως, μήτε είναι τούτο δυνατόν, ον ασχημάτιστον το Θείον. Επειδή λοιπόν αυτά είναι εκ Θεού, καθότι και ο ίδιος λέγει: «Εγώ οράσεις επλήθυνα, και εν χερσί Προφητών ομοιώθην» και είναι Θεού οπτασίαι, είναι λοιπόν και σεβάσμιαι και άγιαι και προσκυνηταί αυταί αι οράσεις, και καθώς εις τας Θείας Βίβλους, ούτω και εις εικόνας, άγιαι ζωγραφίζονται».

Επομένως

««Των τας προφητικάς οράσεις, ως αυτό το Θείον αυτάς εσχημάτισεν και διετύπου, ειδότων και αποδεχομένων και πιστευόντων, άπερ ο των προφητών χορός εωρακότες διηγήσαντο, και την των Αποστόλων και εις Πατέρας διήκουσαν έγγραφον και άγραφον παράδοσιν κρατυνόντων, και διά τούτο εικονιζόντων τα Άγια και τιμώντων, αιωνία η μνήμη»

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ…