Aπαντώντας σε ενστάσεις που αφορούν την εικονογράφηση του Συνθρόνου της Αγίας Τριάδος (Α)

 

έρευνα: πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Αθανασίου (χημικός)

ΕΝΣΤΑΣΗ ΠΡΩΤΗ . Ο,τι δεν έχει υλικό πρωτότυπο είναι ΕΙΔΩΛΟ και δεν εικονίζεται. Επομένως ΔΕΝ ΕΙΚΟΝΙΖΕΤΑΙ Ο ΘΕΟΣ ΠΑΤΗΡ, ΠΟΥ ΔΕΝ ΣΑΡΚΩΘΗΚΕ, Ο ΘΕΟΣ ΛΟΓΟΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΣΑΡΚΩΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ.

Ένα από τα επιχειρήματα των αρνητών της εικονογράφησης της Αγίας Τριάδος είναι και το εξής: Ο Κύριος έδωσε εντολή: “Ου ποιήσεις σεαυτώ είδωλον, ουδέ παντός ομοίωμα, όσα εν τω ουρανώ άνω και όσα εν τη γή κάτω”. (Έξ. κ΄: 4)

Το ανωτέρω αγιογραφικό χωρίο αναφέρεται στο θέμα της ειδωλολατρίας και όχι για τις συμβολικές παραστάσεις στις ιερές εικόνες.

Η Ζ Οικουμενική Σύνοδος μας διατάσει: « Πιστεύοντες εις ΕΝΑ ΘΕΟΝ ΕΝ ΤΡΙΑΔΙ ανυμνούμενον, τας τιμίας Αυτού Εικόνας ασπαζόμεθα,(Πρακτικά Οικουμενικών Συνόδων τομ.Γ  σελ.383).Ποιες είναι οι ΤΙΜΙΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΟΥ ΕΝ ΤΡΙΑΔΙ ΘΕΟΥ;;;

«Η εικονογράφησις του Θεού δεν δίνει σχήμα εις την αόρατον φύσιν του.

Ο άγιος Νικόδημος ο αγιορείτης με πλήρη σαφήνειαν ανατρέπει την κατηγορίαν αναφέροντας εις το ιερόν Πηδάλιον της Εκκλησίας μας τα εξής: «Πρέπει να σημειώσωμεν, ότι επειδή η παρούσα Σύνοδος εις την επιστολήν οπού εστάλη προς την Αλεξανδρέων Εκκλησίαν, μακαρίζει εκείνους οπού ηξεύρουν και αποδέχονται, επομένως δε και εικονίζουν και τιμώσι τας οράσεις των Προφητών, καθώς αυτός ο Θεός εσχημάτισε ταύτας και ετύπωνεν εις το ηγεμονικόν αυτών, ΑΝΑΘΕΜΑΤΙΖΕΙ δε εξ εναντίας εκείνους, οπού δεν δέχονται τας εικονογραφίας των τοιούτων οράσεων προ της σαρκώσεως του Θεού Λόγου.

Ο  άγιος Ιωάννης  Χρυσόστομος, ο οποίος εν τω περί Ακαταλήπτω λόγω του μας  εξηγεί: «...πάντα εκείνα  (τα οποία είδον οι προφήται)  συγκατάβασις ην, και ακραιφνή (καθαράν) την ουσίαν ουδείς  οίδεν εκείνων, δήλον εκ του διαφόρως έκαστος οράν. Ο γαρ Θεός  απλούς και ασύνθετος και ασχημάτιστος˙ ούτοι δε πάντες  έβλεπον  διάφορα... ουκ αυτήν την ουσίαν  έδειξα την εμήν,  αλλά  συγκατέβην  φησίν, προς των ορώντων την ασθένειαν».

Με απλά  λόγια μας λέγει ο άγιος, ότι όλα όσα έβλεπον οι Προφήται εις τα  οράματά των, δεν ήτο η Θεία Αυτού Ουσία , και τούτο είναι  φανερόν εκ του ότι,  έκαστος εξ αυτών έβλεπε τον Θεόν  διαφορετικώς. Ο Θεός όμως είναι απλούς, δηλαδή ασύνθετος  και ασχημάτιστος κατά την Ουσίαν. Οι Προφήται όμως  έβλεπον όχι ένα, αλλά πολλά και διαφορετικά σχήματα, άρα όχι  την Ουσίαν.

Πρέπει να επισημάνωμεν, ότι ο Όρος της Ζ΄ Συνόδου είναι καταλυτικός δι’ όσους χρησιμοποιούν εδάφια της Αγίας Γραφής και των Πατέρων αναφερόμενα εις την ειδωλολατρία τα οποία προσάπτουν εις την Εκκλησία του Χριστού διά την χρήσιν των ιερών εικόνων: «τοις εκλαμβάνουσι τας παρά της θείας Γραφής ρήσεις, τας κατά ειδώλων, εις τας σεπτάς εικόνας, ΑΝΑΘΕΜΑ». Η παραποίησις μάλιστα αυτή γίνεται κατά κόρον από τους συγχρόνους αρνητάς της εικόνος της Αγίας Τριάδος.

Όλες οι άλλες εμφανίσεις του Θεού εις την Παλαιάν Διαθήκην ήταν Τύπος και Σύμβολον . Είναι δηλαδή το ακριβώς αντίστοιχον με την Συμβολικήν εμφάνισιν του Πατρός ως Παλαιού των Ημερών εις τον όραμα του Δανιήλ, η οποία μορφή δεν ήταν η πραγματική του φύσις, αλλά ένα φάσμα, μία εικόνα, ένας Τύπος. Η εικόνα λοιπόν του Υιού προ της εαυτού σαρκώσεως είναι εικονιστέα, ως ιστορούσα Συμβολικώς την μέλλουσαν ενανθρώπησιν Αυτού. Εκ τούτου, δεν υπάρχει χώρος δι’ άλλες εμβόλιμες υπό του πονηρού ερμηνείες!

«Οι Πατέρες μάλιστα της Ζ΄ Συνόδου καθυπέβαλαν εις το αιώνιον Ανάθεμα τους τολμώντας να αρνηθούν την εικονογράφησιν Αυτού, αντλούμενη από τα οράματα των Προφητών εις την Παλαιάν Διαθήκην: «Τοις τας μεν προφητικάς οράσεις, καν μη βούλοιντο, παραδεχομένοις∙ τας δ’ οφθείσας αυτοίς εικονογραφίας (ω θαύμα;) και προ σαρκώσεως του Λόγου μη καταδεχομένοις, αλλ’ ή αυτήν την άληπτόν τε και αθέατον ουσίαν οφθήναι τοις τεθεαμένοις κενολογούσιν... ΑΝΑΘΕΜΑ»

Είναι χαρακτηριστικόν ότι ο άγιος Θεόδωρος Στουδίτης, τον οποίον μάλιστα συχνάκις επικαλούνται, αναφέρει συμβολικήν εμφάνισιν του Θεού Λόγου όχι μόνον με ανθρωπίνην μορφήν, αλλά και του όφεως! «Μολονότι (λέγει ο άγιος Θεόδωρος) οι Άγγελοι δεν φέρουν το βάρος της σαρκός μας και ο όφις, ο οποίος εχρησιμοποιήθη διά να προεικονίση ασαφώς τον Χριστόν, είναι αταίριαστος λόγω της θηριώδους μορφής του. Και αν τον παλαιόν καιρόν συγκατένευε ο Θεός να εικονισθή με την μορφήν του όφεως, διά να θεραπεύωνται αυτοί που πληγώνονταν από τα φίδια, πως δεν είναι αρεστόν εις αυτόν και πρέπον να υψώνεται η εικόνα της σωματικής του μορφής αφ’ ότου έγινε άνθρωπος;»

Λέγομεν λοιπόν εις τους αντιτιθεμένους, το ότι προεικονίσθη ο Κύριος διά του όφεως δεν σημαίνει πως έλαβεν, ή εις το μέλλον θα ελάμβανε, ή και θα έπρεπε αναγκαστικώς να λάβη αυτήν την μορφήν, επειδή κάποτε εσυμβολίσθη με αυτό το σχήμα· διότι ήταν απλώς ένα Σύμβολον! Πως λοιπόν απορρίπτουν εντελώς παραλόγως το ανθρωπομορφικόν Σύμβολον του Πατρός επειδή ως λέγουν, δεν ανταποκρίνεται εις κάποια μορφολογικήν διάστασιν Αυτού; Μήπως ο θηριώδης όφις είχε τοιαύτη μετά του Κυρίου Ιησού; Άπαγε της βλασφημίας! (Αναίρεση Αγιορειτών Πατέρων)

Ας απαντήσουν οι αρνητές της εικονογράφησης της Αγίας Τριάδος και  στις παρακάτω εύλογες ερωτήσεις. Πως όμως δέχονται να εικονίζουν πρόσωπα, πράγματα και καταστάσεις; Του ΑΥΛΟΥ και ΑΣΧΗΜΑΤΙΣΤΟΥ ΚΟΣΜΟ, ΠΟΥ ΔΕΝ ΈΧΟΥΝ ΥΛΙΚΌ ΠΡΩΤΌΤΥΠΟ ΄όπως είναι οι  Άγγελοι, οι δαίμονες, οι ψυχές, ο Παράδεισος, η Κόλαση και άλλα;

Έτσι  ούτε η ΕΙΣ ΑΔΟΥ ΚΑΘΟΔΟΣ θα πρέπει να εικονίζεται, ούτε οι ΑΓΓΕΛΟΙ ΣΤΗΝ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ ΤΟΥ ΑΒΡΑΑΜ, ούτε η Φιλοξενία να εκλαμβάνεται ως Συμβολική προτύπωση της Αγίας Τριάδος, ούτε να υπάρχει εικόνα της Αγίας Τριάδος.

 

ΕΝΣΤΑΣΗ ΔΕΥΤΕΡΗ.Δέν εἶναι κανονική καί Ὀρθόδοξος διότι εἰκονίζει τόν Θεόν Πατέρα τόν ὁποῖον κανείς δέν ἔχει ἰδεῖ ποτέ, «Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε» (Ἰωάν Α´ 18).

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ «ΘΕΟΝ ΟΥΔΕΙΣ ΠΩΠΟΤΕ ΕΩΡΑΚΕ..»

Μας λέγουν λοιπόν, ότι τον Θεόν δεν τον είδε ποτέ κανείς, άρα δεν μπορούμε να εξεικονίσωμεν αυτό που ποτέ δεν έχομεν δεί· και ούτω βάσει αυτού του σκεπτικού συμπεραίνουν, ότι δεν ζωγραφίζεται η Αγία Τριάς, διότι είναι αόρατος!

Το χωρίον όμως αυτό μόνον με την εικονογράφησιν της Αγίας Τριάδος δεν έχει σχέσιν! Εδώ ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος ομιλεί ξεκάθαρα διά την Θείαν Φύσιν του Θεού. Η Αγία Γραφή μας διδάσκει ότι ο Θεός οράται, όχι όπως εις την πραγματικότητα είναι, αλλά με ένα συγκαταβατικόν τρόπον, όσον εμείς ημπορούμε να τον ιδούμε. Εάν η θέα του Θεού είναι εντελώς αδύνατος, όπως μας λένε, πως τότε η Γραφή λέγει: «μακάριοι οι καθαροί τη καρδία ότι αυτοί τον Θεόν όψονται»; Πως λέγομεν ότι θα ιδούμε τον Θεόν «πρόσωπον με πρόσωπον»; Και «οι άγγελοι αυτών εν ουρανοίς διά παντός βλέπουσι το πρόσωπον του Πατρός μου εν ουρανοίς»;

 Πως όμως οι Άγιοι Πατέρες εννοούν το πρόσωπον του Θεού;

Ας ακούσωμεν λοιπόν τον άγιον Γρηγόριον τον Παλαμάν, ώστε να φανή ούτως η αντιπατερικότητα του ισχυρισμού: «Αλλά πρόσωπον μεν του Θεού ορώμενον εστίν η κατά την επί τους αξίους επιφάνεια και ενέργεια και χάρις του Θεού˙ του Αυτού δε πρόσωπον μηδέποτε ορώμενον, η υπέρ πάσαν έκφανσιν και όρασιν εσθ’ ότε (ενίοτε) λέγεται φύσις Θεού».

Λέγει δηλαδή ο άγιος, ότι όταν βλέπομεν το πρόσωπον του Θεού, εννοούμεν την Ενέργειαν και χάριν του Θεού, όπου επιφαίνεται εις τους αγίους. Όταν δε, λέγομεν, ότι το πρόσωπον του Θεού είναι αθέατον και επάνω από κάθε όρασιν και λόγον, τότε εννοούμεν περί της φύσεως του Θεού.( Αγ. Γρηγ. Παλαμά, Ομιλ. ΙΑ΄).

Πλέον κατατοπιστικός είναι και ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος:

«Τι ούν ούτός φησι; «Θεόν ουδείς εώρακε πώποτε.» Όντως βροντής υιός· σάλπιγγος γαρ λαμπροτέραν αφήκε φωνήν ικανήν καταισχύναι πάντας τους φιλονεικούντας. Αλλ' ίδωμεν και το αντικρούον. Τι λέγεις, ειπέ μοι, Ιωάννη; «Θεόν ουδείς εώρακε πώποτε.» Τι ούν ποιήσομεν τοις προφήταις λέγουσιν ότι είδον τον Θεόν; Ο μεν γαρ Ησαίας φησίν· «Είδον τον Κύριον καθήμενον επί θρόνου υψηλού και επηρμένου.»

Ο δε Δανιήλ πάλιν· «Είδον έως ου θρόνοι ετέθησαν και ο παλαιός των ημερών εκάθητο.» Ο δε Μιχαίας· «Είδον τον Κύριον τον Θεόν του Ισραήλ καθήμενον επί του θρόνου αυτού» και έτερος προφήτης πάλιν· «Είδον τον Κύριον εστώτα επί του θυσιαστηρίου και είπέ μοι· πάταξον επί το ιλαστήριον.» Και πολλάς τοιαύτας έστι συνάγειν μαρτυρίας. Πως ούν ο Ιωάννης φησίν ότι «Θεόν ουδείς εώρακε πώποτε»; Ίνα μάθης ότι την ακριβή αυτού κατάληψιν και την τετρανωμένην γνώσιν λέγει. Ότι γαρ πάντα εκείνα συγκατάβασις ην και ακραιφνή την ουσίαν ουδείς είδεν εκείνων, δήλον εκ του διαφόρως έκαστον οράν. Ο γαρ Θεός απλούς και ασύνθετος και ασχημάτιστος· ούτοι δε άπαντες σχήματα έβλεπον διάφορα. Τούτο γούν αυτό δι' ετέρου προφήτου εμφαίνων πάλιν και πείθων αυτούς ως ουκ ακριβή την ουσίαν είδον, έλεγεν· «Εγώ οράσεις επλήθυνα και εν χερσί προφητών ωμοιώθην». Ουκ αυτήν την ουσίαν έδειξα την εμήν, αλλά συγκατέβην, φησί, προς την των ορώντων ασθένειαν».(  Joannes Chrysostomus, Homily 4, line 167)

 Μας λέγει δηλαδή ότι, όλα αυτά όπου έβλεπαν οι προφήτες εις τα οράματά τους ήταν συγκατάβασις θεική και κανείς εξ αυτών δεν είδε την Ουσίαν του Θεού όπως ακριβώς είναι. Απόδειξις μάλιστα όλων αυτών είναι ότι, ενώ όλοι έβλεπαν τον Θεόν, ο καθένας όμως τον έβλεπε διαφορετικά! Αν όμως έβλεπαν την Ουσίαν Του τότε όλοι θα έβλεπαν το ίδιο πράγμα, διότι η Ουσία του Θεού είναι απλή, δηλαδή δεν είναι σύνθετη, ώστε να αποτελήται από πολλά μέρη, με αποτέλεσμα ο καθένας να βλέπη διαφορετικό μέρος.

Και πάλιν: «. ...όταν ακούς ότι ''τον Θεόν κανένας δεν τον είδε ποτέ'', να θεωρής ότι ακούς αυτό, ότι δηλαδή τον Θεόν κανένας δεν τον γνώρισε ως προς την ουσίαν του με ακρίβεια. Και όταν επίσης ακούς διά τα Σεραφίμ ότι εκάλυπταν τους οφθαλμούς και τείχισαν την όψιν τους, καθώς και διά τα Χερουβίμ, ότι έκαναν και αυτά το ίδιο πάλι, να μη νομίζης ότι πρόκειται διά οφθαλμούς και κόρες, διότι αυτά τα σχήματα ταιριάζουν εις τα σωματικά όντα, αλλά πίστευε ότι ο προφήτης με αυτά υπονοεί την γνώσιν αυτού. Όταν λοιπόν ο προφήτης λέγει, ότι δεν άντεχαν να βλέπουν τον Θεόν και παρ' όλη την συγκατάβασίν του ακόμη, τίποτε άλλο δεν εννοεί, παρά μόνον ότι δεν μπορούν να διεισδύσουν εις την ολοκάθαρη και πλήρη κατανόησιν και γνώσιν αυτού, ούτε και τολμούν να κοιτάξουν προς την ολοκάθαρη και ακεραίαν ουσίαν του, αλλ' ακόμη ούτε και εις την περίπτωσιν της κατά συγκατάβασιν εμφανίσεώς του.

Η ενατένισις εδώ έχει την σημασίαν της γνώσεως. (Contra Anomoeos, homiliae, Homily 4, line 221).

(ΠΗΓΗ. «ΑΝΑΙΡΕΣΙΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΝΕΟΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ «ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΙΣ»-ΑΓΙΟΡΕΙΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ)