Πρέπει νά κοινωνοῦμε τά μυστήρια ἀπό τόν οἱονδήποτε, ἔστω καί αἱρετικό, ἐφ’ ὅσον δέν ἔχει καθαιρεθῆ, διότι χωρίς Θ. Κοινωνία δέν σωζόμεθα;;;(Α)

 Διερευνώντας το θέμα του ΜΟΛΥΣΜΟΥ ΤΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ

Επιλογές κειμένων. πρωτ.Δημ.Αθανασίου

Απάντηση π.Ε.Τρικαμηνά -(Απόσπασμα άρθρου)-ΜΕΡΟΣ Α

Θά ἐπικαλεσθοῦμε πάλι τήν διδασκαλία τῶν Ἁγίων, οἱ ὁποῖοι μᾶς διδάσκουν ὅτι  τά μυστήρια μολύνονται μέ τήν μνημόνευσι αἱρετικοῦ Ἐπισκόπου, μᾶς ἐπισημαίνουν ποιά εἶναι αὐτή ἡ μόλυνσι καί πῶς μεταδίδεται στούς μετέχοντας εἰς αὐτά.

Kατ’ ἀρχάς πρέπει νά ἀναφέρωμε ὅτι τά χωρία Ἰωάν. 6,53-58 καί τά παρόμοια, τά ὁποῖα ὁμιλοῦν γιά τό ὅτι, ἄν δέν κοινωνήσωμε τό σῶμα καί τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ, δέν ἔχομε ζωή καί δέν σωζόμεθα, ἰσχύουν μόνον ἐφ’ ὅσον δυνάμεθα νά μετέχωμε εἰς τά μυστήρια καί ἀπό Ὀρθόδοξες πηγές. Καθ’ ὅσον τά μυστήρια δέν λειτουργοῦν μαγικά εἰς τρόπον ὥστε, ὅποιος κοινωνεῖ, αὐτομάτως ἁγιάζεται ἤ θεοποιεῖται, ἀλλά χρειάζεται καί ἡ σωστή προσέλευσις, διότι σύμφωνα μέ τόν Ἀπ. Παῦλο (Α΄ Κορ. 11, 27-30) λειτουργοῦν ἐν ἐναντίᾳ περιπτώσει καί ἀρνητικά καί ἐπιφέρουν  κατάκρισι, κόλασι καί πολλές φορές ἀκόμη καί σωματικό θάνατο. Ἐδῶ λοιπόν ἰσχύει ὁ νόμος τῆς προαιρέσεως, δηλαδή μέ ὅ,τι προαίρεσι προσέλθης, τόση χάρι θά πάρης, ἄν δέ εἶναι κακή ἡ προαίρεσις ἤ ἀδιάφορη ἤ τυπολατρική κλπ., τότε προσερχόμενοι στή Θ. Κοινωνία παίρνομε κατάκρισι.

Στό ἅγ. Ὄρος μᾶς ἐδίδαξαν οἱ παλαιοί γέροντες ὅτι μέ ὅ,τι σκεῦος προσέλθης στόν Χριστό, τόση χάρι θά πάρης. Ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ εἶναι πέλαγος ἄπειρον, ἐμεῖς ὅμως, ἐάν προσέλθωμε π.χ. μέ ἕνα δοχεῖο, ἤ μέ ἕνα ποτήρι, ἤ μέ ἕνα κουταλάκι, ἤ μέ τίποτα, ἀναλόγως, ἀπό τό πέλαγος τῆς χάριτος παίρνομε τόση χάρι, ὅση χωρεῖ τό σκεῦος μας, τό ὁποῖο εἶναι ἡ προαίρεσίς μας. Περιττό νά ἀναφέρωμε ὅτι καί στίς εὐχές τῆς Θ. Λειτουργίας παρακαλεῖ ὁ ἱερεύς τόν Θεό νά μήν γίνη ἡ Θ. Κοινωνία εἰς κατάκρισιν τῶν κοινωνούντων.

Στήν περίπτωσι πάλι κατά τήν ὁποία δέν δυνάμεθα νά μετέχωμε εἰς τά μυστήρια, ὄχι ἀπό ἀδιαφορία ἤ ἀμέλεια κ.λπ., ἀλλά διά σοβαρούς λόγους, πάλι τότε ἰσχύει ὁ νόμος τῆς προαιρέσεως καί ἀναλόγως μέ τήν προαίρεσί μας, καί τούς λόγους γιά τούς ὁποίους δέν μετέχομε εἰς τά μυστήρια, ἔχομε καί τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ, ὡσάν νά μετείχαμε καί παίρνομε τήν χάρι ἀπό τό ἄπειρο πέλαγος μέ τρόπο μυστικό καί ἀκατανόητο. Αὐτὸ μᾶς τὸ διευκρινίζουν τὰ Συναξάρια. Ἐκεῖ βλέπομε πολλούς ἀσκητές, οἱ ὁποῖοι ἐζοῦσαν τελείως μόνοι καί δέν μετεῖχαν στά μυστήρια, ἐνῶ ἀγωνίζοντο σκληρά ἐναντίον τῶν παθῶν των·  αὐτοί, ὄχι μόνο μετεῖχαν καθημερινῶς τῆς Θ. χάριτος, ἀλλά ἦσαν θεοφόροι καί σημειοφόροι. Κλασσικό παράδειγμα ἡ ὁσία Μαρία ἡ Αἰγυπτία, ἡ ὁποία μετά ἀπό σαράντα χρόνια χωρίς Θ. Κοινωνία πέρασε τόν Ἰορδάνη ἀβρόχοις ποσί.

Ἐπίσης καθημερινῶς διαβάζουμε στά Συναξάρια γιά τούς αὐτόκλητους μάρτυρες, ὁ ὁποῖοι, ἐνῶ ἦσαν δήμιοι τῶν Ἁγίων ἤ εἰδωλολάτρες θεατές, ὄχι μόνον χωρίς Θ. Κοινωνία, ἀλλά ἀκόμη και χωρίς βάπτισμα, λόγῳ τῆς ἀγαθῆς προαιρέσεώς των, ἐπῆραν τήν χάρι ἀπό τό ἄπειρο πέλαγος καί ἔφθασαν ἀμέσως στήν ἀκροτάτη ἀρετή, δηλαδή τό μαρτύριο καί ἔγιναν μέσα σέ ἐλάχιστο χρόνο Ἅγιοι ἑορταζόμενοι τῆς Ἐκκλησίας.

Μέ αὐτά τά ὁποῖα ἀναφέρομε, δέν ἀναιροῦμε τήν ἀναγκαιότητα τοῦ μυστηρίου τῆς Θ. Κοινωνίας γιά τήν σωτηρία μας, ἀλλά τονίζομε ὅτι ὑπάρχουν καί περιπτώσεις πού μετέχομε ἀναξίως καί κολαζόμεθα, ἐνῶ ἐκ τοῦ ἀντιθέτου, στὴν περίπτωση ποὺ ἐξ ἀνάγκης καὶ σοβαρότατου λόγου δέν μετέχομε  ἁγιαζόμεθα σάν νά μετείχαμε μέ τήν καλύτερη προαίρεσι.

Θά ἀναφέρομε καί κάποια παραδείγματα, πρός πίστωσιν τῶν λεγομένων.

Ἐπί Πατριάρχου Κων/πόλεως Τιμοθέου τοῦ Α΄ (511–518) ὁ λαός τῆς Κων/πόλεως ἔμεινε ἀκοινώνητος τῶν Θ. μυστηρίων γιά πολλά χρόνια, διότι αὐτός δέν ἤθελε νά ἀποδεχθῆ τήν Δ΄ ἐν Χαλκηδόνι Οἰκουμενική Σύνοδο. Ὅταν ἀνῆλθε στόν θρόνο ὁ διάδοχός του ἅγ. Ἰωάννης ὁ Καππαδόκης (518–520), ὁ λαός μέσα στήν Ἐκκλησία ἀπαίτησε κατά τήν ὥρα τῆς Θ. Λατρείας νά ἀναγνωσθῆ στά δίπτυχα ἡ Δ’ Οἰκουμενική καί κατόπιν νά μεταλάβη ἀπό τά χέρια τοῦ νέου Πατριάρχου. Τό περιστατικό ἀναφέρεται στά Πρακτικά τῶν Συνόδων ὡς ἑξῆς:

«Εἰσόδου γενομένης κατὰ τὸ σύνηθες ἐν τῇ ἁγιωτάτῃ ἡμῶν μεγάλῃ ἐκκλησίᾳ ἐν ἡμέρᾳ κυριακῇ τῇ πεντεκαιδεκάτῃ τοῦ ἐνεστῶτος Ἰουλίου μηνὸς τῆς ἑνδεκάτης ἐπινεμήσεως παρὰ τοῦ δεσπότου ἡμῶν τοῦ ἁγιωτάτου ἀρχιεπισκόπου καὶ οἰκουμενικοῦ πατριάρχου Ἰωάννου, ὡς οὐκ ἀγνοεῖ καὶ ἡ ὑμετέρα θεοφίλεια, ἐν τῷ γενέσθαι αὐτὸν σὺν τῷ εὐαγεῖ κλήρῳ περὶ τὸν ἄμβωνα φωναὶ γεγόνασιν ἀπὸ τοῦ λαοῦ λέγουσαι· Πολλὰ τὰ ἔτη τοῦ πατριάρχου, πολλὰ τὰ ἔτη τοῦ βασιλέως, πολλὰ τὰ ἔτη τῆς αὐγούστας, πολλὰ τὰ ἔτη τοῦ πατριάρχου· ἀκοινώνητοι διὰ τί μένομεν ἐπὶ τοσαῦτα ἔτη; διὰ τί οὐ κοινωνοῦμεν; ἐκ τῶν χειρῶν σου κοινωνῆσαι θέλομεν. ἐὲς ἄνελθε εἰς τὸν ἄμβωνα, ἐὲς πεῖσον τὸν λαόν σου. διὰ πολλῶν ἐτῶν κοινωνῆσαι θέλομεν. ὀρθόδοξος εἶ, τίνα φοβῆσαι; ἄξιε τῆς τριάδος· ἡ ἁγία Μαρία θεοτόκος ἐστίν. ἄξιε τοῦ θρόνου· ἡ ἁγία Μαρία θεοτόκος ἐστίν. πολλὰ τὰ ἔτη τοῦ βασιλέως, πολλὰ τὰ ἔτη τῆς αὐγούστας· Σεβῆρον τὸν Μανιχαῖον ἔξω βάλε· ὁ μὴ λαλῶν Μανιχαῖός ἐστιν» (Πρακτ. Συν. τόμος Β΄, σελ. 333).

Tελικῶς μετά ἐντόνου διαμαρτυρίας καί στάσεως τοῦ λαοῦ, τήν ὥρα τῆς μνημονεύσεως κατά τή Θ. Λειτουργία ἀνεγνώσθησαν τά δίπτυχα μέ τήν Δ΄ Οἰκουμενική καί σταμάτησε ἡ ἀκοινωνησία τῶν Θ. μυστηρίων ἀποκατασταθείσης τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως: «καὶ μετὰ τὴν ἀνάγνωσιν τοῦ ἁγίου εὐαγγελίου ἐξ ἔθους τῆς θείας λειτουργίας ἐπιτελουμένης καὶ τῶν θυρῶν κλεισθεισῶν καὶ τοῦ ἁγίου μαθήματος κατὰ τὸ σύνηθες λεχθέντος τῷ καιρῷ τῶν διπτύχων μετὰ πολλῆς ἡσυχίας συνέδραμον ἅπαν τὸ πλῆθος κύκλῳ τοῦ θυσιαστηρίου καὶ ἠκροῶντο καὶ μόνον ἐλέχθησαν αἱ προσηγορίαι τῶν εἰρημένων ἁγίων τεσσάρων συνόδων παρὰ τοῦ διακόνου καὶ τῶν ἐν ὁσίᾳ τῇ μνήμῃ ἀρχιεπισκόπων Εὐφημίου καὶ Μακεδονίου καὶ Λέοντος, φωνῇ μεγάλῃ ἔκραξαν ἅπαντες· δόξα σοι κύριε. καὶ μετὰ τοῦτο μετὰ πάσης εὐταξίας ἐπληρώθη σὺν θεῷ ἡ θεία λειτουργία» (ὅπ. ἀν. 335 ).

Θά ἀναφέρομε κι ἕνα σχετικά σύγχρονο παράδειγμα, πολύ εὔγλωττο. Τήν Ἀλάσκα τήν εἶχαν ἐκχριστιανίσει τόν ΙΗ΄ αἰῶνα Ρῶσοι ἱεραπόστολοι. Μετά ὅμως τήν ἐπικράτησι τοῦ Κομμουνισμοῦ στήν Ρωσία δέν ἐπήγαιναν πλέον ἐκεῖ γιά πολλά χρόνια ἱερεῖς καί οἱ ἄνθρωποι ἔμειναν ἀκοινώνητοι. Στήν Θ. Ε. διαβάζομε τό ἑξῆς περιστατικό:

«Ἡ ἔλλειψις ἱερέων ὡς ἦτο ἑπόμενον, εἶχε δυσαρέστους συνεπείας διά τάς διεσκορπισμένας εἰς τήν ἀπέραντον ἀρκτικήν χώραν ὀρθοδόξους κοινότητας.  Οἱ πιστοί ἔμειναν ἀκαλλιέργητοι, ἀρκετοί διέρρευσαν εἰς προτεσταντικάς ἤ ρωμαιοκαθολικάς κοινότητας. Ἡ μεγάλη ὅμως μᾶζα ἔμεινε μέ ἐκπληκτικήν ἀντοχήν προσηλωμένη εἰς τήν Ὀρθοδοξίαν. Χαρακτηριστικόν εἶναι τό παράδειγμα τῶν Ὀρθοδόξων τοῦ χωρίου Νικόλσκι τῶν Ἀλεούτων. Παρ’ ὅτι ἐπί 35 ὁλόκληρα ἔτη δέν τούς εἶχεν ἐπισκεφθῆ ἱερεύς, συνεκεντροῦντο ἀνελλιπῶς εἰς τήν ἐκκλησίαν των, διά νά ψάλλουν μόνοι των ὅσας Ἀκολουθίας ἠδύναντο. Πρό ὀλίγων ἐτῶν μία μικρά ὁμάς Προτεσταντῶν Ἱεραποστόλων ἔφθασεν εἰς τό χωρίον των. Οἱ κάτοικοι, οἱ ὁποῖοι ἦσαν συγκεντρωμένοι εἰς τήν ἀποβάθραν, ὅταν ἔμαθαν τόν σκοπόν τῶν ξένων, τούς ἐπληροφόρησαν ὅτι ὁ Χριστός εἶχεν  ἔλθη ἤδη εἰς τήν νῆσον των πρό 150 περίπου ἐτῶν, ὅτι ἦσαν καί θά ἔμεναν Ὀρθόδοξοι καί τούς ἀπηγόρευσαν  νά ἀποβιβαστοῦν» (Θ.Ε. τόμ Β΄, σελ. 17).

Αὐτοί λοιπόν πού ἐπί τριάντα πέντε χρόνια ἦσαν ἀκοινώνητοι ἀντιμετώπισαν ὁμολογιακά τούς αἱρετικούς, ἐνῶ αὐτοί, πού σήμερα κοινωνοῦν συνεχῶς, προδίδουν συγχρόνως τήν πίστι διά τῆς συμπορεύσεως μέ τήν αἵρεσι τοῦ Οἰκουμενισμοῦ.

Τί γίνεται, τώρα, ὅταν ὑπάρχει ἡ αἵρεσις, ἡ ὁποία καλλιεργεῖται καί διαδίδεται ἐντός τῆς Ἐκκλησίας;

Τά μυστήρια, διδάσκουν οἱ Ἅγιοι, πρέπει νά τά παίρνωμε ἀπό Ὀρθόδοξες πηγές. Ὑπάρχει ἐπί τοῦ θέματος τούτου μία θαυμασία ἐπιστολή τοῦ Ὁσ. Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου πρός κάποια Σπαθαρία πού ὠνομάζετο Μαχαρᾶ. Αὐτή ἐπί ἔτη μετελάμβανε σπάνια καί ὁ ὅσιος τήν συμβουλεύει ἐπί τοῦ θέματος ὡς ἑξῆς: «Τίνι λόγῳ ἐπιζητείη σου ἡ τιμιότης φάναι με περί τῆς θείας κοινωνίας, καί τίνος χάριν τοσαῦτα ἔτη σπανίως μετέχεις· τοῦτο γάρ λόγον ὀφείλει τινά ἔχειν. Οὐ γάρ τό σπανίως, ἤ τό καθεκάστην ἁπλῶς, ἀλλά τό μετά καθαρᾶς συνειδήσεως μεταλαμβάνειν δέον· Ὁ γάρ ἀναξίως, φησίν, ἐσθίων καί πίνων, κρῖμα ἑαυτῷ ἐσθίει καί πίνει, μή διακρίνων τό σῶμα τοῦ Κυρίου. Εἰ οὖν τοιούτῳ τρόπῳ σκοποῦσα τά ἑαυτῆς καί εὐλαβουμένη ἀναμένεις τόν καιρόν, εὖ ἄν ἔχοι, εἴτε συντομώτερον, εἴτε χρονικώτερον· καί ὅρος ἐν τούτῳ ἄλλος οὐκ ἔστιν, ἤ ἡ ἐν καθαρᾷ καρδίᾳ καθόσον δυνατόν τῷ ἀνθρώπῳ προσέλευσις· ἄν δέ διάπταισμά τις ἔχῃ τό ἀκοινώνητον, δηλονότι τότε ἐκεῖνος κοινωνήσῃ, ὁπότ’ ἄν πληρωθῇ αὐτῷ τό ἐπιτίμιον. Εἰ δέ διακρίνηται αὖ πάλιν δι’ αἵρεσιν, τοῦτο ἀναγκαῖον. Τό γάρ κοινωνεῖν παρά αἱρετικοῦ ἤ προφανοῦς διαβεβλημένου κατά τόν βίον, ἀλλοτριοῖ Θεοῦ, καί προσοικειοῖ τῷ διαβόλῳ.

Σκέψαι οὖν, ὦ μακαρία, ᾧτινι τρόπῳ τῶν εἰρημένων εἴη σου ὁ σκοπός, καί κατ’ αὐτό πρόσιθι τοῖς μυστηρίοις» (P.G. 1668, Φατ. 553, 846, 16).

Ἐδῶ, μέ ὑπέροχο τρόπο ὁ ὅσιος, διδάσκει τόν χρόνο καί τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο πρέπει νά προσερχώμεθα στή Θ. Κοινωνία. Ὁ τρόπος λοιπόν συνοψίζεται εἰς τό «μετά καθαρᾶς συνειδήσεως μεταλαμβάνειν». Ὁ χρόνος ἔγκειται εἰς τήν προαίρεσι τοῦ καθενός «εἴ τι συντομώτερον, εἴτε χρονιώτερον καί ὅρος ἄλλος ἐν τούτῳ οὐκ ἔστι ἤ ἡ ἐν καθαρᾷ καρδίᾳ καθ’ ὅσον δυνατόν τῷ ἀνθρώπῳ προσέλευσις». Ἄν ὑπάρχη κανόνας τοῦ πνευματικοῦ, πρέπει νά ἐκπληρωθῆ, καί μετά νά προσέλθωμε στή Θ. Κοινωνία. Ἄν, τονίζει ἐπίσης ὁ ὅσιος, ὑπάρχη αἵρεσις, τότε, εἶναι ἀναγκαῖο νά μείνωμε ἀκοινώνητοι. Διότι αὐτή ἡ μετάληψις μᾶς ἀποξενώνσει ἀπό τόν Θεό καί μᾶς κάνει ὁμοίους μέ τόν διάβολο: «Τό γάρ κοινωνεῖν παρά αἱρετικοῦ ἤ προφανοῦς διαβεβλημένου κατά τόν βίον, ἀλλοτριοῖ Θεοῦ, καί προσοικειοῖ τῷ διαβόλῳ». Σ’ αὐτήν τήν κατηγορία ἀνήκουν καί οἱ δημοσίως διαβεβλημένοι, γιά τούς ὁποίους ὁ ἀπ. Παῦλος διδάσκει ὅτι δέν πρέπει οὔτε νά συντρώγωμε (Α΄ Κοριν. 5,11).

 Στήν προκειμένη περίπτωσι ὁ ὅσιος ἀναφέρεται εἰς τούς αἱρετικούς οἱ ὁποῖοι ἐκινοῦντο μέσα στήν Ἐκκλησία, εἶχαν αἱρετικά φρονήματα καί δέν εἶχαν καταδικασθεῖ ἀπό Σύνοδο οὔτε αὐτοί οὔτε ἡ αἵρεσίς των, ἡ δέ ἐπιστολή αὐτή ἔχει ἀναφορά στή μοιχειανική αἵρεσι.

Εἰς τό σημεῖο αὐτό ἐμπλέκεται καί τό θέμα τῆς μνημονεύσεως. Δηλαδή δέν ἀπαγορεύουν οἱ Πατέρες μόνο νά κοινωνοῦμε ἀπό αἱρετικούς, ἀλλά ἀπαγορεύουν νά κοινωνοῦμε καί στή Θ. λειτουργία πού μνημονεύεται αἱρετικός Ἐπίσκοπος, ἔστω καί ἄν ὁ ἱερεύς, ὁ ὁποῖος τελεῖ τήν Θ. λειτουργία, εἶναι Ὀρθόδοξος. Αὐτό τό ἀναφέρει ὁ ὅσιος ἐν συνεχείᾳ στήν ἴδια ἐπιστολή: «Γνωστόν δέ πᾶσιν ὅτι νῦν αἵρεσις ἐν τῇ καθ’ ἡμᾶς Ἐκκλησίᾳ κατακρατοῦσα τῶν Μοιχιανῶν ἐστι. Φεῖσαι τοίνυν τῆς τιμίας σου ψυχῆς μετά τῶν ἀδελφῶν καί τῆς κεφαλῆς. Ἔφης δέ μοι, ὅτι δέδοικας εἰπεῖν τῷ πρεσβυτέρῳ σου, μή ἀναφέρειν τόν αἱρεσιάρχην. Καί τί περί τοῦτου εἰπεῖν σοι τό παρόν, οὐ καθορῶ. Πλήν ὅτι μολυσμόν ἔχει ἡ κοινωνία ἐκ μόνου τοῦ ἀναφέρειν, κἄν ὀρθόδοξος εἴη ὁ ἀναφέρων» (P.G. 99, 1668 C, Φατ. 553, 847, 31).

Ἐδῶ ὁ ὅσιος ξεκαθαρίζει τό θέμα τῆς μνημονεύσεως καί ἀναφέρει ὅτι μέ τήν μνημόνευσι τοῦ αἱρετικοῦ Ἐπισκόπου μολύνεται ἡ Κοινωνία ἔστω κι ἄν εἶναι Ὀρθόδοξος ὁ προσφέρων τήν θυσία ἱερεύς: «μολυσμόν ἔχει ἡ κοινωνία ἐκ μόνου τοῦ ἀναφέρειν, κἄν ὀρθόδοξος εἴη ὁ ἀναφέρων». Ὁ ὅσιος δηλώνει ξεκάθαρα ὅτι ὁ μολυσμός γίνεται μέ τήν ἀναφορά (μνημόνευσι) τοῦ αἱρετικοῦ Ἐπισκόπου· εἶναι δηλαδή σά νά βάζωμε μέσα στό ἅγιο ποτήριο μέ τήν μερίδα τοῦ Ἐπισκόπου μία βρωμιά ἤ ἀκαθαρσία.

Ὁ Χριστός βεβαίως εἶναι ἀπαθής καί δέν μολύνεται, οὔτε ὅταν τόν βλασφημοῦμε, οὔτε ὅταν τόν κοινωνοῦμε ἀναξίως, οὔτε ὅταν μνημονεύομε στή Θ. Λειτουργία αἱρετικό Ἐπίσκοπο.

Ἡ μόλυνσις λοιπόν αὐτή ἔχει δύο ἔννοιες. Πρῶτον ὅτι διά τῆς μνημονεύσεως τοῦ αἱρετικοῦ Ἐπισκόπου ἀσεβοῦμε εἰς τό μυστήριο διότι, ὅπως ἀναφέραμε βάζομε μέσα στό ἅγ. Δισκοπότηρο μία ἀκαθαρσία ὡς πρός τήν πίστι, καί δεύτερον μολυνόμεθα ἐμεῖς πού μετέχουμε (ἐν γνώσει μας) διότι ταυτιζόμεθα μέ τήν πίστι τῆς ὁρατῆς κεφαλῆς, δηλαδή τοῦ Ἐπισκόπου.

Ἐδῶ ἐπιπροσθέτως ἀναφέρομε ὅτι, ἀνέκαθεν ἐδιδαχθήκαμε, πώς στή Θ. Λειτουργία δέν μνημονεύομε αἱρετικούς, διότι τό ἅγιο δισκάριο εἶναι ὁ τύπος τῆς Ἐκκλησίας καί οἱ αἱρετικοί εἶναι ἐκτός Ἐκκλησίας. Ἄν λοιπόν δέν ἐπιτρέπεται νά μνημονεύωμε τόν οἱονδήποτε αἱρετικό, πολύ περισσότερο δέν μνημονεύομε τόν αἱρετικό Ἐπίσκοπο, μέ τήν μνημόνευσι τοῦ ὁποίου, ἐπαναλαμβάνω, δείχνουμε ὅτι ταυτιζόμεθα εἰς τήν πίστι

Αὐτή ἡ μικρή ἐπιστολή τοῦ ὁσ. Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου τήν ὁποία καταγράψαμε ἐδῶ σέ δύο τμήματα, νομίζω ὅτι ἀποτελεῖ τόν καταστατικό χάρτη εἰς τό θέμα τῶν μυστηρίων, γιά τήν ἐν καιρῷ αἱρέσεως καί διωγμοῦ τῆς πίστεως περίοδο τῆς Ἐκκλησίας. Δι’ αὐτόν ἀκριβῶς τόν λόγο τήν ἐπικαλοῦνται καί τήν καταγράφουν αὐτολεξί οἱ ἐπί Βέκκου Ἁγιορεῖτες Πατέρες στήν ὁμολογιακή των ἐπιστολή πρός τόν λατινόφρονα αὐτοκράτορα Μιχαήλ τόν Η΄ τόν Παλαιολόγο, γιά τήν ἐπί Βέκκου ἐν καιρῷ αἱρέσεως περίοδο τῆς Ἐκκλησίας.

Ἀπό αὐτήν τήν ὁμολογιακή ἐπιστολή εἰς τό θέμα τῆς μνημονεύσεως αἱρετικοῦ Ἐπισκόπου καί τῆς μολύνσεως πού προέρχεται ἀπό αὐτήν, ἀναφέρουν ἀρκετά σημαντικά καί θεολογικά ἐπιχειρήματα, τά ὁποῖα ἄν καί τά ἔχουμε ἐπικαλεσθῆ πολλές φορές, ὅμως θεωρεῖται πάντοτε ἀναγκαῖο νά τά τονίζωμε διά νά τοποθετοῦνται πνευματικά οἱ ἔχοντες ἀγαθή προαίρεσι Ὀρθόδοξοι σήμερα. Γιά τούς ἄλλους, εἴπαμε ὅτι ἰσχύει ἡ λαϊκή σοφία: «ὅποιος δέν θέλει νά ζυμώση δέκα μέρες κοσκινίζει».

...................................................