Κοινός ή σύγχρονος εορτασμός του Πάσχα. Απόψεις και προβληματισμοί.

 

Κοινός ή σύγχρονος εορτασμός  του Πάσχα. Απόψεις και προβληματισμοί.

 

πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου (χημικού)

«Με τον χαρακτηρισμό «κοινός» προφανώς και προχείρως προτείνουν να εορτάζεται  το  Πάσχα την ίδια ημέρα απ’ όλους τους χριστιανούς. Επομένως, κάλλιστα θα μιλούσαμε για έναν σύγχρονο εορτασμό  του Πάσχα.

Και λέμε αυτό, γιατί ο όρος σύγχρονος είναι πιο  συγκεκριμένος, ενώ ο όρος  κοινός είναι πιο αόριστος ή μάλλον ευρύτερος. Μπορεί να εννοήσει κάποιος και τον από κοινού εορτασμό μεταξύ δύο μερών στον ίδιο χώρο, και όχι μόνο στον ίδιο χρόνο». (Π.Μπούμης).

Για τον προσδιορισμό ενός σύγχρονου εορτασμού του Πάσχα είμαστε  υποχρεωμένοι  να λάβουμε υπόψη και άλλες δύο προϋποθέσεις παραμέτρους που έχουμε από τους  θείους και  ιερούς κανόνες (ζ΄  αποστολικό  και  α΄Αντιοχείας) εκτός από τους όρους της Α Οικουμενικής Συνόδου, που δεν λαμβάνει υπόψη το Γρηγοριανό ημερολόγιο.

Έτσι ο  ζ΄ (7ος) αποστολικός κανόνας, ο  οποίος επικυρώθηκε και από  την Πενθέκτη  Οικουμ. Σύνοδο ορίζει: «Ει τις επίσκοπος, ή Πρεσβύτερος, ή Διάκονος την αγίαν του  Πάσχα ημέραν προ της εαρινής ισημερίας μετά Ιουδαίων επιτελέσοι, καθαιρείσθω». Και μην πει κάποιος, ότι ο κανόνας αφορά μόνο τους κληρικούς, γιατί ο α΄  (1ος)  καν.  της Αντιοχείας ομιλεί κατά λέξη και «περί των Λαϊκών»

Ως προς την αιτιολόγηση αυτών των προϋποθέσεων ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης  στο  «Πηδάλιον» (σελ.  10) γράφει στην ερμηνεία του: 

«Ύστερα μεν από την ισημερίαν, διατί η ισημερία με το να  ήναι  μέτρον  διαιρετικόν  του  τελείου ενιαυτού, ανίσως προ της ισημερίας εορτάσωμεν, κάμνομεν δύω  φοραίς  Πάσχα εις τον αυτόν χρόνον, και ακολούθως δύω φοραίς σημαδεύομεν τον θάνατον  του υιού του Θεού. Εάν δε μετά την ισημερίαν εορτάσωμεν, ένα μόνον Πάσχα  κάμνομεν τον χρόνον, και  ακολούθως ένα καταγγέλλομεν τον θάνατον του Χριστού».

Ως προς δε την προϋπόθεση ότι πρέπει να εορτάζουμε μετά τους Ιουδαίους αιτιολογεί  ως εξής και ιστορικώς στην ίδια ερμηνεία: 

«Επειδή και κατ' αυτήν των πραγμάτων την  αλήθειαν,πρώτον τότε οι Ιουδαίοι το εδικόν τους πάσχα εώρτασαν, και ύστερον η του Κυρίου ανάστασις έγινε της οποίας τύπον και ενθύμησιν φέρει το πάσχα οπού τώρα κατ' έτος ημείς εορτάζομεν».

Οι δηλώσεις του Οικουμ. Πατριάρχη με αφορμή τη φετινή εορτή του Ρωμαιοκαθολικού Πάσχα (31 Μαρτίου 2024) παραπέμπουν στο σχεδιασμό  μελλοντικού καθορισμού  κοινής ημερομηνίας της εορτής του Πάσχα με τους Παπικούς.

Η κοινή ημερομηνία εορτασμού του Πάσχα μεταξύ Ορθοδόξων και Παπικών συγκαταλέγεται στην οικουμενιστική προσπάθεια της ένωσης των χριστιανικών ομολογιών και θα πυροδοτήσει σίγουρα αντιδράσεις. 

Δεν γνωρίζουμε το μοντέλο που θα χρησιμοποιηθεί για τον κοινό εορτασμό, αλλά μάλλον οι οικουμενιστές  προσανατολίζονται στον καθορισμό ημερομηνίας κοινής για κάθε χρόνο, με βάση τα επίσημα αστρονομικά δεδομένα. Δηλ. θα καθορίζουν την ημερομηνία του Πάσχα με βάση την επίσημη  ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΗ ΙΣΗΜΕΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΗ ΠΑΣΧΑΛΙΝΗ  ΠΑΝΣΕΛΗΝΟ. 

Αυτό σημαίνει, ότι δεν θα ακολουθήσουν ούτε το Πασχάλιο του Ιουλιανού ημερολογίου, ούτε το Πασχάλιο του Γρηγοριανού (που έχει καταδικαστεί από τρεις πανορθοδόξους Συνόδους του 16^ου αιώνα, γιατί δεν εφήρμοζε πλήρως τους όρους εορτασμού του Πάσχα της Α Οικουμενικής ).

Έτσι θα αποτρέψουν όλες τις αντιδράσεις για το λεγόμενο κοινό εορτασμό.Συγκεκριμένη όμως και  σταθερή ημερομηνία του χρόνου δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε, γιατί, όπως είναι φυσικό και γνωστό η εορτή του Πάσχα οπωσδήποτε γίνεται Κυριακή. Το πρόβλημα στο μη μόνιμο και μη σταθερό καθορισμό μιας συγκεκριμένης ημερομηνίας έγκειται στο γεγονός ότι οι Κυριακές τουχρόνου (του κάθε χρόνου) δεν συμπίπτουν  στην ίδια ημερομηνία.

Με βάση τα όσα εκτέθηκαν, υπάρχει ένα σημείο, όπου εκεί θα πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας και αφορά τον όρο της Α Οικουμενικής που απαγορεύει τον εορτασμό του Ορθοδόξου Πάσχα πριν ή μαζί με το Ιουδαϊκό Πάσχα (ΝΟΜΙΚΟ ΦΑΣΚΑ). Υπενθυμίζω ότι είναι άλλο το Νομικό Φάσκα και άλλο το σημερινά εορταζόμενο Εβραϊκό Πάσχα, που απέχει ημερολογιακά  από το Νομικό Φάσκα λόγω παρεμβάσεων στο ημερολόγιο από τους Εβραίους.

ΝΟΜΙΚΟ ΦΑΣΚΑ είναι το Πάσχα των Εβραίων· όχι το σημερινό, αλλά αυτό που προκύπτει από τον μωσαϊκό νόμο –γι’ αυτό και το λένε νομικό.

Επίσης θα πρέπει να λάβουμε υπόψη:

Α. Η 14η Νισάν είναι η ημέρα της Πανσελήνου. (ΝΟΜΙΚΟΝ ΦΑΣΚΑ)

Β. Οι Εβραίοι γιορτάζουν  δύο μέρες το Πάσχα τους την 14η και 15η  Νισάν, αστρονομικά σωστό, όταν δεν υπάρχει η παρακάτω δέσμευση των ημερών.

Γ. ΔΕΝ ΕΟΡΤΑΖΟΥΝ ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΦΑΣΚΑ ΤΙΣ ΗΜΕΡΕΣ ΔΕΥΤΕΡΑ - ΤΕΤΑΡΤΗ και ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ. Αν συμβεί σε αυτές τις μέρες η πανσέληνος μετά  την ισημερία, μεταθέτουν την εορτή την επόμενη μέρα.

Μια πρώτη έρευνα μάς δείχνει ότι το έτος 2028 η ΠΑΣΧΑΛΙΝΗ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ θα είναι ΚΥΡΙΑΚΗ 09 ΑΠΡΙΛΙΟΥ (ΝΟΜΙΚΟ ΦΑΣΚΑ). Αυτό σημαίνει ότι τότε θα πρέπει να γιορτάσουμε το Πάσχα την επόμενη Κυριακή 16 ΑΠΡΙΛΙΟΥ  και όχι στις 09 Απριλίου. (Αυτό  προβλέπεται και από το εφαρμοζόμενο μέχρι τώρα Πασχάλιο).

Άποψη του γράφοντος είναι, ότι τώρα θα φανούν οι επιπτώσεις του λεγόμενου παλαιοημερολογιτικού ζητήματος. Η απολυτοποίηση - δογματοποίηση  του Ιουλιανού ημερολογίου εκ μέρους των ΓΟΧ, αλλά και η άκριτη αποδοχή εκ μέρους των νεοημερολογιτών του καθορισμού του Πάσχα με βάση το Ιουλιανό (παλαιό) ημερολόγιο, έδωσαν την ευκαιρία στους οικουμενιστές να δράσουν ανενόχλητα και να χρησιμοποιήσουν το ημερολόγιο ως μέσο επικράτησης του Οικουμενισμού, όπως καθόρισαν οι πατριαρχικές εγκύκλιοι  1902 και 1920.

Θα έπρεπε μέσα στα 100 χρόνια από το 1924 να υπάρχει οπωσδήποτε διόρθωση του Ιουλιανού και του νέου ημερολογίου, οπότε το θέμα θα είχε λήξει οριστικά, αν ακολουθούσαμε τα πραγματικά αστρονομικά  δεδομένα. Έτσι με   τον σωστό καθορισμό της εαρινής ισημερίας και της Πασχαλινής πανσελήνου θα εορτάζουμε το Πάσχα με πραγματικά και όχι ψεύτικα (πλαστά) αστρονομικά φαινόμενα.

Τέλος υπενθυμίζω ότι με βάση τον υπάρχοντα υπολογισμό της ημερομηνίας του Πάσχα κοινή ημερομηνία εορτασμού ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ και ΡΩΜΑΙΟΚΑΘΟΛΙΚΟΥ ΠΑΣΧΑ θα έχουμε στο εξής τα έτη: 2025, 2028, 2031, 2034, 2037, 2038, 2041, 2045, 2048, 2052, 2055, 2058, 2061, 2069, 2071, 2072, 2075, 2079, 2082, 2085, 2091, 2095, 2096, 2099.

 

Τέλος, ας παραθέσουμε την οικουμενιστική ερμηνεία του καθηγητή Π.Βασιλειάδη, που θα μας δείξει άλλη μια φορά το πρόβλημα που θα αντιμετωπίσουμε.

«..Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί η περίπτωση του Μιλούτιν Μιλάνκοβιτς, διαπρεπούς Ορθόδοξου Σέρβου θετικού επιστήμονα, στην Πανορθόδοξη Σύνοδο που ακολούθησε το 1923, ο οποίος εισηγήθηκε ένα ακριβέστερο του Γρηγοριανού αναθεωρημένο Ιουλιανό Ημερολόγιο, (το οποίο υιοθέτησαν όσες Εκκλησίες αποφάσισαν αλλαγή του ημερολογίου, κυρίως για να μετριαστούν οι εσωτερικές αντιδράσεις των) τελικά δημιούργησε προβλήματα και επί πλέον ούτε και η δική του Σερβική Εκκλησία το υιοθέτησε.

Η αιτία διαφορετικού εορτασμού του Πάσχα οφείλεται στο ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία ακολουθεί τους κανόνες για τον υπολογισμό της ημερομηνίας του Πάσχα που αποφάσισε η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος της Νίκαιας το 325 μ.Χ., περιμένοντας δηλαδή να εορτάσουν το Πάσχα οι Εβραίοι, πριν εορτασθεί το Ορθόδοξο Πάσχα, δεν είναι επαρκώς τεκμηριωμένη. Κυρίως, διότι δεν ευσταθεί η αιτιολογία πως το χριστιανικό Πάσχα δεν πρέπει να συνδέεται με το Ιουδαϊκό Πάσχα (Πεσάχ, Passover κλπ), κάτι που προήλθε από παρερμηνεία μεταγενέστερων ιερών κανόνων (του α΄ της Αντιοχείας και του ζ΄ των Αγίων Αποστόλων), οι οποίοι στην ουσία απαγορεύουν συνεορτασμό με τους Ιουδαίους και όχι σύνδεση με το εβραϊκό Πάσχα, πράγμα που τόσο οι Ευαγγελικές μαρτυρίες (Συνοπτικών και κατά Ιωάννη), όσο και η ίδια η Α΄ Οικουμενική, ακριβώς το αντίθετο υποστηρίζουν.

Η σύνοδος της Νίκαιας λύνοντας τα πρακτικά προβλήματα των διαφορετικών εορτασμών μεταξύ των χριστιανικών κοινοτήτων στις αρχές του Δ΄ μ.Χ. αι., θέσπισε ότι το Πάσχα δεν θα συνεορτάζεται με το εβραϊκό Πάσχα, την ίδια δηλαδή ημέρα με την εαρινή πανσέληνο, την 14η/15η δηλαδή του εβραϊκού Νισάν. Αντίθετα, αποφασίζοντας για τον εορτασμό του Πάσχα την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας, το συνέδεε για πάντα με το Εβραϊκό Πάσχα, χωρίς βέβαια και να το ταυτίζει. Και το κυριότερο, αποφάνθηκε να εορτάζεται ανεξάρτητα από τα διάφορα ημερολόγια (σεληνιακά ως επί το πλείστον την εποχή εκείνη), αλλά με βάση αποκλειστικά τα αστρονομικά επιστημονικά δεδομένα (εαρινής ισημερίας και πανσελήνου). Γι’ αυτό και η Εκκλησία ανέθεσε στο Πατριάρχη της Αλεξάνδρειας, κορυφαίο κέντρο αστρονομίας στον αρχαίο κόσμο, να προσδιορίζει τον ακριβή χρόνο εορτασμού του Πάσχα, πράγμα που το 455 μ.Χ. αποδέχτηκε και ο δυναμικός Πάπας Ρώμης Λέων ο Μέγας, εκ των εισηγητών του παπικού πρωτείου, παρότι υπό πάντων αναγνωριζόταν ως πρώτος τη τάξει.

Η εαρινή ισημερία που χρησιμοποιείται σήμερα από την Ορθόδοξη Εκκλησία για τον υπολογισμό της Πάσχα δεν είναι η πραγματική αστρονομική ισημερία, ούτε η πανσέληνος που πρέπει να ακολουθήσει το Πάσχα (σύμφωνα με την απόφαση της Νίκαιας) με την πραγματική αστρονομική πανσέληνο. Με απλά λόγια, το καλύτερο διαθέσιμο ημερολόγιο και η καλύτερη διαθέσιμη επιστήμη δεν χρησιμοποιούνται πλέον για τον υπολογισμό του Πάσχα. Κι αυτό οδηγεί τους Ορθόδοξους σε πασχάλιους υπολογισμούς, που συχνά δεν είναι συγχρονισμένοι με τα πραγματικά αστρονομικά δεδομένα (εαρινής ισημερίας και πανσελήνου), με αποτέλεσμα συχνά, όπως φέτος, το Πάσχα να εορτάζεται πολύ αργότερα, την άνοιξη! Όπως υποστήριξαν οι φυσικοί επιστήμονες, φέτος καταστρατηγείται όχι μόνον το πνεύμα της συνόδου (κοινός εορτασμός), αλλά και οι ρυθμιστικές της αποφάσεις (εαρινή ισημερία, πρώτη και όχι …πέμπτη Κυριακή, και πρώτη και όχι δεύτερη πανσέληνος).

Φέτος (2021) η διαφορά είναι ένας ολόκληρος μήνας. Το Δυτικό Πάσχα υπολογίστηκε να εορτάζεται την 4η Απριλίου, ενώ το Ορθόδοξο Πάσχα ένα μήνα μετά (με βάση το Ιουλιανό ημερολόγιο στις 2 Μαΐου). Κι αυτό, όπως μας επιβεβαίωσαν οι φυσικοί επιστήμονες, παρά το γεγονός ότι σήμερα οι επιστημονικές μέθοδοι έχουν προχωρήσει σημαντικά, ώστε να γνωρίζουμε αξιόπιστα τις ημερομηνίες της εαρινής ισημερίας και της πανσελήνου για κάθε δεδομένο έτος. Αντίθετα, σήμερα η Ορθόδοξη Εκκλησία χρησιμοποιεί έναν σύνθετο μαθηματικό τύπο για τον υπολογισμό του Πάσχα χρησιμοποιώντας το πιο ανακριβές ημερολόγιο (επί του παρόντος 13 ημέρες πίσω από το Γρηγοριανό, και στην ουσία, με βάση τα ακριβή αστρολογικά δεδομένα, 14 μέρες) και έναν αναξιόπιστο μαθηματικά αλγόριθμο για τον υπολογισμό προσέγγισης της πανσελήνου, βάσει ενός απαρχαιωμένου σεληνιακού κύκλου 19 ετών (τον Μετώνειο κύκλο).

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο έθεσε το 1920 επί τάπητος το αίτημα όλες οι Εκκλησίες να χρησιμοποιούν ένα κοινό ημερολόγιο, ώστε οι χριστιανοί σε Ανατολή και Δύση να εορτάζουν τις μεγάλες χριστιανικές γιορτές από κοινού. Ωστόσο, οι διχαστικές αντιδράσεις κατά της υιοθέτησης ενός νέου ημερολογίου και νέου υπολογισμού του Πάσχα κατέληξαν σε συμβιβασμό, που επέτρεψε στις αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες να επιλέξουν είτε το Παλαιό Ημερολόγιο (Ιουλιανό) είτε το Νέο (Γρηγοριανό) για τη ρύθμιση του εκκλησιαστικού έτους, αλλά διατήρησε το Παλαιό Ιουλιανό Ημερολόγιο και τους επιστημονικούς υπολογισμούς που βασίζονται σε αυτόν για τον προσδιορισμό των ημερομηνιών του Πάσχα, που όπως αναφέραμε δημιούργησε, αν μη τι άλλο, θέματα πλήρους αναξιοπιστίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας.

Το ζήτημα επιλήφθηκαν σχετικά πρόσφατα από κοινού το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών και το Συμβούλιο των Εκκλησιών της Μέσης Ανατολής, το 1997, που με τη σύμφωνη γνώμη και στήριξη της Αγίας Έδρας και του Οικουμενικού Πατριαρχείου, οργάνωσαν Οικουμενική Συνδιάσκεψη στο Χαλέπι της Συρίας με αποκλειστικό θέμα τον κοινό εορτασμό του Πάσχα. Είχαν βέβαια προηγηθεί, εκτός της Πανορθόδοξης Συνόδου του 1923, και η οικουμενική του Chambésy, το 1970, που έθετε ως βασική προτεραιότητα τη θρησκευτική έννοια της εορτής του Πάσχα και τη χριστιανική ενότητα, αλλά και η προπαρασκευαστική της Πανορθοδόξου Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, το 1977, με τη συμμετοχή και κορυφαίων Ορθοδόξων θετικών επιστημόνων.

Η πρόταση της συνδιάσκεψης του Χαλεπίου, με τη σύμφωνη μάλιστα γνώμη και όλων των προτεσταντικών ομολογιών, ήταν η διατήρηση της οικουμενικής απόφασης της Νίκαιας, ότι δηλαδή το Πάσχα θα έπρεπε να εορτάζεται την Κυριακή μετά την πρώτη εαρινή πανσέληνο. Παράλληλα, για τον υπολογισμό των αστρονομικών δεδομένων (εαρινή ισημερία και πανσέληνος) θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα πιο ακριβή επιστημονικά δεδομένα. Τέλος, για πρώτη φορά προτείνεται για τον προσδιορισμό της εαρινής πανσελήνου να ληφθεί ως βάση ο μεσημβρινός της Ιερουσαλήμ, του τόπου δηλαδή του σταυρικού θανάτου και της αναστάσεως του Χριστού.

Πιο ουσιαστική εντούτοις ήταν η θεολογική τεκμηρίωση της συμβιβαστικής (χωρίς την χρήση ούτε του ιουλιανού, ούτε του γρηγοριανού ημερολογίου, αλλά ενός τρίτου επιστημονικού, ακριβέστερου και από το γρηγοριανό) και οικουμενικής αυτής πρότασης, που επεξεργάστηκαν από κοινού και οι τρείς μεγάλες οικογένειες της χριστιανικής πίστεως.

Πρώτον, η Εκκλησία δεν θα πρέπει να λησμονεί την προέλευσή της, συμπεριλαμβανομένου και του στενού δεσμού μεταξύ του βιβλικού (εβραϊκού) Πάσχα και του πάθους και της αναστάσεως του Χριστού. Ενός συνδέσμου δηλαδή που αντανακλά τη συνολική πορεία της ιστορίας της σωτηρίας, δηλαδή της θείας οικονομίας. Κατά την εκτίμηση της συνδιάσκεψης, μια καθορισμένη ημερομηνία (ακίνητη δηλαδή εορτή, όπως κατά καιρούς προτάθηκε) θα αποδυνάμωνε αυτόν τον σύνδεσμο, εξαλείφοντας οποιαδήποτε αναφορά στα βιβλικά πρότυπα για τον υπολογισμό του Πάσχα.

Και δεύτερον, δεν θα πρέπει να αγνοείται η κοσμική διάσταση του χριστιανικού Πάσχα. Μέσω της αναστάσεως του Χριστού, ο ήλιος, η σελήνη και όλα τα κοσμικά στοιχεία αποκαθίστανται στην αρχική τους ακεραιότητα προκειμένου να δηλώνουν τη δόξα του Θεού (πρβλ. «οι ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεού, ποίησιν δε χειρών αυτού αναγγέλλει το στερέωμα», Ψαλμ. 18:1, και «αινείτε αυτόν ήλιος και σελήνη, αινείτε αυτόν πάντα τα άστρα και το φως» Ψαλμ. 148:3), ενώ παράλληλα αποκαλύπτεται και η στενή σχέση ανάμεσα στη δημιουργία και την αναδημιουργία, την ενανθρώπιση δηλαδή και την απολύτρωση, ως αδιαχώριστων πτυχών της αποκάλυψης του Θεού.

Δυστυχώς, οι σκέψεις αυτές και οι συστάσεις προς τις εκκλησίες και χριστιανικές κοινότητες να επεξεργαστούν περαιτέρω τα πορίσματα της συνδιάσκεψης του Χαλεπίου δεν εισακούστηκαν μέχρι σήμερα. Και για μας τους Ορθοδόξους, με επιμονή των αυτοκεφάλων εκκλησιών που ακολουθούν και στις ακίνητες εορτές το ιουλιανό ημερολόγιο (κυρίως μέχρι και πρόσφατα της Ρωσικής), αποσύρθηκε από την ημερήσια διάταξη της Πανορθοδόξου Συνόδου το θέμα του ημερολογίου.

Με επικείμενη, λοιπόν, σε 4 χρόνια, το 2025, την 1700ή επέτειο της συνόδου της Νίκαιας, η οποία προσδιόρισε τον κοινό εορτασμό του Πάσχα, είναι καιρός οι Ορθόδοξοι χριστιανοί να ακολουθήσουν την παρακαταθήκη του Οικουμενικού Πατριαρχείου και να αρχίσουν και πάλι να συζητούν αυτό το σημαντικό θέμα του υπολογισμού ενός κοινού εορτασμού του Πάσχα από όλους του χριστιανούς, πέρα από οποιεσδήποτε προκαταλήψεις και παρερμηνείες των ιστορικών και κανονικών δεδομένων. Ενός υπολογισμού που σύμφωνα με το πνεύμα της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου απαιτεί την χρήση ενός ακριβέστερου ημερολογίου, πέραν του Ιουλιανού (παλαιό) και Γρηγοριανού (εν χρήσει σήμερα από τις περισσότερες Ορθόδοξες Εκκλησίες για τις ακίνητες εορτές), καθώς και ακριβέστερων επιστημονικών (αστρολογικών) υπολογισμών.

Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος (Κρήτη 2016), άλλωστε, έχει θεσμοθετήσει σε ύψιστο δογματικό επίπεδο, ότι «δια την Ορθόδοξον Εκκλησίαν, η ικανότης προς επιστημονικήν έρευναν του κόσμου αποτελεί θεόσδοτον δώρον εις τον άνθρωπον» (Η Αποστολή παρ.11). Στο δε Μήνυμά της (παρ. 7) urbi et orbi διαβεβαίωσε ότι «η Ορθόδοξος Εκκλησία αποφεύγει την κηδεμονία της επιστημονικής αναζητήσεως και δεν λαμβάνει θέση πάνω σε κάθε επιστημονικό ερώτημα. Ευχαριστεί τον Θεό που δωρίζει στους επιστήμονες το χάρισμα να αποκαλύπτουν άγνωστες πτυχές της θείας Δημιουργίας. Η σύγχρονη ανάπτυξη των θετικών επιστημών και της τεχνολογίας επιφέρει ριζικές αλλαγές στη ζωή μας. Προσφέρει σημαντικές ευεργεσίες, όπως είναι η διευκόλυνση του καθημερινού βίου».

(πηγή: https://www.orthodoxtimes.gr)