Ομολογία

ΑΠΟΤΕΙΧΙΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΡΕΣΗ
ΟΧΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

1. Ἀπαγορευμένη καί ἐπιτρεπόμενη ἀποτείχιση

Τόν τελευταῖο καιρό γίνεται συχνά λόγος γιά «ἀποτείχιση» καί «ἀποτειχισμένους» πιστούς, μέ συχνή ἐπίσης καί μᾶλλον σκόπιμη παρανόηση τοῦ ἐννοιολογικοῦ περιεχομένου αὐτῶν τῶν λέξεων. Τό οὐσιαστικό ἀποτείχισις παράγεται ἀπό τό ρῆμα ἀποτειχίζω, τό ὁποῖο σύμφωνα μέ τά Λεξικά σημαίνει: ὀχυρώνω, ἀποκλείω διά τείχους, ἐγείρω μεσότοιχον. Ἑπομένως καί ἡ λέξη «ἀποτείχισις» σημαίνει: ἀποκλεισμός διά τείχους, ὀχύρωσις. Τό δέ τεῖχος πού ὑψώνει κανείς γιά νά ἀμυνθεῖ καλεῖται ἀποτείχισμα.

Εἶναι σαφές ὅτι ἡ χρήση τῆς λέξεως ἀποτείχιση προϋποθέτει ὅτι ὑπάρχει κάποιος κίνδυνος, κάποιος ἐχθρός, γιά τήν προφύλαξη ἀπό τόν ὁποῖο ὑψώνει κανείς ἕνα τεῖχος. Στήν ἐκκλησιαστική γλώσσα ἡ ἔννοια αὐτή τῆς ἀποτειχίσεως φραστικά εἰσάγεται ἀπό τόν 15ο κανόνα τῆς Πρωτοδευτέρας Συνόδου ἐπί Μ. Φωτίου (861), ὅπου εἶναι σαφέστατο καί ἡλίου φαεινότερο ποιός εἶναι ὁ κίνδυνος πού ἐπιβάλλει τήν ἀποτείχιση. Αὐτός εἶναι ἡ αἵρεση καί οἱ αἱρετικοί ἐπίσκοποι.

Συγκεκριμένα μέ τούς δύο προηγουμένους κανόνες ἡ Σύνοδος, γιά νά ἀποτρέψει τήν δημιουργία σχισμάτων, τιμωρεῖ μέ τήν αὐστηρή ποινή τῆς καθαιρέσεως, διά τοῦ 13ου τόν πρεσβύτερο ἢ διάκονο, ὁ ὁποῖος διακόπτει τήν κοινωνία μέ τόν ἐπίσκοπό του καί δέν ἀναφέρει τό ὄνομά του στίς διάφορες εὐχές τῶν θείων λειτουργιῶν, πρίν νά καταδικασθεῖ ὁ ἐπίσκοπος ἀπό κάποια σύνοδο, «πρό συνοδικῆς διαγνώσεως», ἐπικαλούμενος κάποια δῆθεν ἀτοπήματα, «ἐγκλήματα», τοῦ ἐπισκόπου, δηλαδή ὄχι θέματα πίστεως ἀλλά διοικητικές, οἰκονομικές κ.ἄ. ἀτασθαλίες. Τά ἴδια ἐπαναλαμβάνει καί ὁ 14ος, δηλαδή ἐπιβάλλει τήν ποινή τῆς καθαιρέσεως στόν ἐπίσκοπο τώρα, πού γιά τούς ἴδιους λόγους διακόπτει τήν κοινωνία μέ τόν μητροπολίτη του. Ὁ 15ος κανόνας ἔχει μία ἰδιαιτερότητα: Στό πρῶτο του μέρος λέγει τά ἴδια καί γιά τόν μητροπολίτη, ὁ ὁποῖος διακόπτει τό μνημόσυνο τοῦ πατριάρχου, στήν δικαιοδοσία τοῦ ὁποίου ἀνήκει. Στό δεύτερο μισό ὅμως τοῦ κανόνος, ὅπου εἰσάγεται καί ἡ ἔννοια τῆς ἀποτειχίσεως, ὁ κανών προβαίνει σέ μία ἐξαίρεση, μέ βάση τήν ὁποία ἠμποροῦν οἱ κληρικοί ὁποιασδήποτε βαθμίδος καί ἀξιώματος νά διακόψουν τήν κοινωνία μέ τόν ἱερατικῶς προϊστάμενό τους καί νά μή τόν μνημονεύουν· αὐτό συμβαίνει, ὅταν ὁ ἐπίσκοπος, ὁ μητροπολίτης ἢ ὁ πατριάρχης κηρύσσουν καί διδάσκουν «γυμνῇ τῇ κεφαλῇ», δηλαδή φανερά, ἀπροκάλυπτα, κάποια αἵρεση, πού τήν ἔχουν καταδικάσει Σύνοδοι καί Ἅγιοι Πατέρες, «παρά τῶν Ἁγίων Συνόδων ἢ Πατέρων κατεγνωσμένην». Ἡ διακοπή μάλιστα αὐτή τῆς κοινωνίας καί τῆς ἀναφορᾶς τοῦ ὀνόματος τοῦ ἐπισκόπου, μητροπολίτου, πατριάρχου γίνεται καί πρίν ἀσχοληθεῖ μέ τό θέμα κάποια σύνοδος, δηλαδή καί «πρό συνοδικῆς διαγνώσεως».

Τό σημαντικό εἶναι ὅτι αὐτοί πού ἀποτειχίζουν τούς ἑαυτούς των ἀπό τέτοιους δῆθεν ἐπισκόπους, πού κηρύσσουν αἵρεση, ὄχι μόνο δέν ὑπόκεινται στίς ποινές πού ἐπιβάλλουν οἱ προηγούμενοι κανόνες, δηλαδή στήν ποινή τῆς καθαιρέσεως, ἀλλά πρέπει ἐπί πλέον νά τιμῶνται μέ τήν πρέπουσα τιμή ἀπό τούς Ὀρθοδόξους, διότι ἀποτειχίσθηκαν, δηλαδή χωρίσθηκαν μέ τό τεῖχος τῆς ἀληθείας, ὄχι ἀπό ἐπισκόπους, ἀλλά ἀπό ψευδεπισκόπους καί διότι ὄχι μόνο δέν προκαλοῦν σχίσμα καί διαιρέσεις, ἀλλά σπεύδουν, ἐπείγονται νά γλυτώσουν τήν Ἐκκλησία ἀπό σχίσματα καί διαιρέσεις πού προκαλοῦν οἱ ψευδοεπίσκοποι. Παραθέτουμε τό ἀκριβές κείμενο τοῦ κανόνος, τό ὁποῖο δυστυχῶς δέν προσέχουν πολλοί καί ὁμιλοῦν ἀπό κοιλίας, πρόχειρα, καί ἀβασάνιστα, καί κατόπιν θά σχολιάσουμε κάποια σημεῖα του, ὥστε νά ἀποσαφηνισθεῖ ἡ ἔννοια τῆς ἀποτειχίσεως, ἰδιαίτερα τό ἀπό ποιόν, ἀπό ποιούς ἀποτειχίζεται κανείς, ποιός εἶναι ὁ κίνδυνος, ὁ ἐχθρός, γιά τήν ἀπόκρουση τοῦ ὁποίου ὑψώνει κανείς τό τεῖχος, ὥστε νά ἀμυνθεῖ καί νά παρεμποδίσει τήν προέλαση καί τήν ἐξάπλωσή του. Τί προκύπτει ἀπό τό κείμενο; Ἀποτειχίζεται κανείς ἀπό τήν Ἐκκλησία ἢ ἀπό τήν αἵρεση, ἀπό ἀληθινούς ἐπισκόπους ἢ ψευδεπισκόπους; Ἂς ξαναδιαβάσουμε προσεκτικά τό κείμενο τοῦ 15ου κανόνος, πού παραθέτουμε ἀμέσως:

«Τά ὁρισθέντα περί Πρεσβυτέρων καί Ἐπισκόπων καί Μητροπολιτῶν, πολλῷ μᾶλλον ἐπί Πατριαρχῶν ἁρμόζει. Ὥστε εἴ τις Πρεσβύτερος, ἤ Ἐπίσκοπος, ἤ Μητροπολίτης τολμήσοι ἀποστῆναι τῆς πρός τόν οἰκεῖον Πατριάρχην κοινωνίας, καί μή ἀναφέροι τό ὄνομα αὐτοῦ, κατά τό ὡρισμένον καί τεταγμένον, ἐν τῇ θείᾳ Μυσταγωγίᾳ, ἀλλά πρό ἐμφανείας συνοδικῆς καί τελείας αὐτοῦ κατακρίσεως, σχίσμα ποιήσοι· τοῦτον ὥρισεν ἡ ἁγία Σύνοδος πάσης ἱερατείας παντελῶς ἀλλότριον εἶναι, εἰ μόνον ἐλεγχθείῃ τοῦτο παρανομήσας. Καί ταῦτα μέν ἐσφράγισταί τε καί ὥρισται περί τῶν προφάσει τινῶν ἐγκλημάτων τῶν οἰκείων ἀφισταμένων προέδρων, καί σχίσμα ποιούντων, καί τήν ἕνωσιν τῆς Ἐκκλησίας διασπώντων. Οἱ γάρ δι᾽ αἵρεσίν τινα παρά τῶν ἁγίων Συνόδων ἤ Πατέρων, κατεγνωσμένην, τῆς πρός τόν πρόεδρον κοινωνίας ἑαυτούς διαστέλλοντες, ἐκείνου δηλονότι τήν αἵρεσιν δημοσίᾳ κηρύττοντος, καί γυμνῇ τῇ κεφαλῇ ἐπ᾽ Ἐκκλησίας διδάσκοντος, οἱ τοιοῦτοι οὐ μόνον τῇ κανονικῇ ἐπιτιμήσει οὐχ ὑπόκεινται πρό συνοδικῆς διαγνώσεως ἑαυτούς τῆς πρός τόν καλούμενον Ἐπίσκοπον κοινωνίας ἀποτειχίζοντες, ἀλλά καί τῆς πρεπούσης τιμῆς τοῖς ὀρθοδόξοις ἀξιωθήσονται. Οὐ γάρ Ἐπισκόπων, ἀλλά ψευδεπισκόπων καί ψευδοδιδασκάλων κατέγνωσαν, καί οὐ σχίσματι τήν ἕνωσιν τῆς Ἐκκλησίας κατέτεμον, ἀλλά σχισμάτων καί μερισμῶν τήν Ἐκκλησίαν ἐσπούδασαν ῥύσασθαι».

πατηρ Θεοδωρος Ζησης