Ομολογία

ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ: ΕΝΑΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΜΕ ΑΞΙΕΣ

Η ΠΟΛΥΣΧΙΔΗΣ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΙΝ ΑΝΑΛΑΒΕΙ ΤΗΝ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 αποτελεί ένα γεγονός-ορόσημο που οδήγησε στη δημιουργία του ελληνικού κράτους.Ποικίλοι παράγοντες συντέλεσαν στην ευόδωση αυτού του αγώνα,όπως για παράδειγμα η πνευματική προετοιμασία του έθνους και η πολεμική τακτική.Παράλληλα με τους πολεμικούς αγώνες των Ελλήνων  βέβαια,μια άλλη σκληρή και επίμονη μάχη λάμβανε χώρα στο διπλωματικό πεδίο,όλη τη διάρκεια της Επανάστασης, αλλά και νωρίτερα.Πρωταγωνιστής σ’αυτή,ήταν μια εξαίρετη προσωπικότητα,ο Ιωάννης Καποδίστριας.

Πολύ πριν του εμπιστευτούν οι συμπατριώτες του τη διακυβέρνηση της Ελλάδας, με την Γ Εθνοσυνέλευση του 1827, ο Ιωάννης Καποδίστριας είχε αναπτύξει πολύπλευρη δράση και αγωνίστηκε απέναντι στον αυταρχισμό της Ευρώπης για τα Ελληνικά δίκαια.

Ο Καποδίστριας  έλαβε πλούσια μόρφωση. Μετά τις πρώτες σπουδές στο νησί του την Κέρκυρα, σπούδασε στην Ιταλία ιατρική με ειδίκευση στη χειρουργική, φιλοσοφία και νομικά. Με την επιστροφή του στην πατρίδα του ,αφοσιώθηκε αρχικά στην ιατρική. Εντυπωσίασε τους πάντες με τη δεξιοτεχνία,την ευφυϊα αλλά κυρίως με την αφιλοκέρδειά του. Απ’ όλα τα Επτάνησα άρχισε να συρρέει κόσμος για να βρει γιατρειά  στο πρόσωπο του Καποδίστρια. Χαρακτηριστικό είναι ό,τι τον αποκαλούσαν γιατρό των φτωχών.

Σύντομα, όταν δημιουργήθηκε η βραχύβιος Επτανήσιος Πολιτεία το 1800, ο Καποδίστριας αναμείχθηκε με τα κοινά και ανέλαβε διάφορα αξιώματα.Συνέβαλε στη σύνταξη του Ιόνιου Συντάγματος, που κατοχύρωνε τα ατομικά δικαιώματα και τη διάκριση των εξουσιών. Ενδιαφέρθηκε ιδιαιτέρως για τη μόρφωση του λαού. Ίδρυσε την Ιόνιο Ακαδημία καθώς και σαράντα σχολεία. Προσπάθησε ακόμη να πείσει τους διασκορπισμένους Κερκυραίους δασκάλους να επιστρέψουν στον τόπο τους για να διδάξουν.

Αλλά και στον στρατιωτικό τομέα δείχνει  τις στρατηγικές του ικανότητες, όταν ο  Αλή Πασάς ετοιμάζεται να εισβάλει στην Λευκάδα. Η Γερουσία κρίνει ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας είναι ο μόνος κατάλληλος αντιπρόσωπος της Πολιτείας για την οργάνωση της άμυνας της Λευκάδας. Έτσι  έρχεται σ’ επαφή με τους Έλληνες πολεμάρχους και τους αγώνες της επαναστατημένης Ελλάδας.

Τα αξιώματα αυτά του δίνουν την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με ξένους διπλωμάτες, που αναγνωρίζουν τα ξεχωριστά προσόντα του και προσκαλείται από τη Ρωσία να υπηρετήσει στο διπλωματικό σώμα του Υπουργείου Εξωτερικών. Κατά  τη θητεία  του αυτή σε διάφορες θέσεις, ως αυτή του Υπουργού Εξωτερικών, θ’ αφήσει σύντομα να διαφανούν η διορατικότητα και μεθοδικότητά του. Ο Καποδίστριας εργαζόταν ευσυνείδητα, πρόθυμα και αναλάμβανε πρωτοβουλίες καίριες που φανέρωναν την  οξυδέρκεια και την ευστροφία του. Γρήγορα  κέρδισε την εμπιστοσύνη του Τσάρου, που του εμπιστευόταν τα πιο κρίσιμα ζητήματα της εξωτερικής πολιτικής.

Αδιάψευστοι μάρτυρες της επιτυχούς διπλωματικής της δραστηριότητας, είναι τα πολλά παράσημα που έλαβε κατά καιρούς.

Αξιοσημείωτα είναι και  τα παρακάτω:

Κατάφερε να συνενώσει την διαιρεμένη από θρησκευτικές κοινότητες Ελβετία, να την απομακρύνει από τη γαλλική επιρροή και να πετύχει την ουδετερότητά της. Με τους  χειρισμούς του, μέσα σε ελάχιστο χρόνο υπέδειξε τις βασικές αρχές του Συντάγματός της, κάνοντας το δημοκρατικότερο και συνέβαλε στην εδαφική της ακεραιότητα. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν η παρασημοφόρησή του από τον τσάρο,ενώ οι Ελβετοί τον ανακήρυξαν επίτιμο συμπολίτή τους. Παράλληλα,προσπάθησε  να γνωρίσει το εκπαιδευτικό σύστημα που εφάρμοζαν μεγάλοι Ελβετοί παιδαγωγοί και με δικές του δαπάνες πολλά Ελληνόπουλα ήρθαν για σπουδές στην Ελβετία.

Αλλά και στο ζήτημα της Γαλλίας, η συμβολή του υπήρξε καταλυτική.Μετά τη συντριβή του Ναπολέοντα,η ακεραιότητα της Γαλλίας κινδύνευσε, καθώς οι νικήτριες δυνάμεις Αγγλία, Αυστρία, Πρωσία, επεδίωκαν την οικονομική της κατάρρευση και το διαμελισμό της. Ο Καποδίστριας πέτυχε να μειωθεί η πολεμική αποζημίωση που βάρυνε τη Γαλλία και η χώρα να ενταχθεί και πάλι ως ισότιμο μέλος στην Τετραπλή Συμμαχία. Ενδεικτικό της σημασίας της διπλωματικής αυτής επιτυχίας του, είναι ότι ο βασιλιάς της Γαλλίας Λουδοβίκος ΙΗ΄ του πρόσφερε ένα μεγάλο χρηματικό ποσό σε ένδειξη ευγνωμοσύνης. Ο Καποδίστριας το αρνήθηκε. Αντιπρότεινε ως αμοιβή του να εφοδιαστούν οι βιβλιοθήκες της Ελλάδας με βιβλία που οι γαλλικές βιβλιοθήκες είχαν διπλά. Επίσης, ο Γάλλος διπλωμάτης κόμης Μολέ έγραψε: «Εάν η Γαλλία είναι ακόμη Γαλλία, το οφείλει κυριολεκτικά σε δύο ανθρώπους, που τα ονόματά τους δεν πρέπει ποτέ να τα ξεχάσει: Στον Τσάρο Αλέξανδρο και, κυρίως, στον υπουργό του των Εξωτερικών, Καποδίστρια…».

Το φιλελεύθερο πνεύμα  του Καποδίστρια αποδεικνύεται για μια ακόμη φορά και στην περίπτωση του δουλεμπόριου των μαύρων. Πιο συγκεκριμένα, αγωνίστηκε για την καταπολέμηση του δουλεμπορίου και την υπεράσπιση των δικαιωμάταν των μαύρων.

Προπάντων από τη διπλωματική παλαίστρα, αγωνίστηκε για τα ελληνικά δίκαια  με ευσυνειδησία και εντιμότητα, Κι αυτό δεν αποτελεί απλό έπαινο, αλλά πραγματικότητα, όπως προκύπτει τουλάχιστον από τις ίδιες τις επιστολές του, τα υπομνήματά του κι άλλες πηγές. Στο συνέδριο της Βιέννης 1814, δε δίστασε να θέσει στους βασιλείς  το θέμα της προστασίας των Ελλήνων από τους Οθωμανούς, που τους είχαν οδηγήσει στην εξαθλίωση. Κι αυτό, παρά το εχθρικό κλίμα για οποιαδήποτε ανατροπή του status quo που υπήρχε. Ο Καποδίστριας ήταν  ανάμεσα στους πρωτεργάτες που ίδρυσαν τη Φιλόμουσο Εταιρία της Βιέννης, με σκοπό την μόρφωση των Ελλήνων αλλά και τη διεθνοποίηση του Ελληνικού ζητήματος. Με τα χρήματα που συγκέντρωνε, ίδρυε ελληνικά σχολεία και έχτιζε ορθόδοξες εκκλησίες.

Από τη θέση του στο Υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας, προσπαθούσε να επηρεάσει τον τσάρο υπέρ των Ελλήνων. Κορυφαία στιγμή υπήρξε η παρέμβασή του στο συνέδριο του Λάυμπαχ το 1821 όπου, χάρη στο υπόμνημα που κατέθεσε, δεν καταδικάστηκε η ελληνική επανάσταση  στα πρώτα βήματά της και έτσι δεν αποφασίστηκε η κατάπνιξή της. Γράφει χαρακτηριστικά ο Κωνσταντίνος Τσάτσος «Πόσοι μπορούσαν τότε να εκτιμήσουν κατά την αξία του το επίτευγμά του στο Λάυμπαχ, όταν κατόρθωσε να πάρει ο τσάρος και οι άλλοι σύνεδροι μια θέση ουδέτερη απέναντι του απελευθερωτικού κινήματος, ενώ την ίδια ώρα άλλα ανάλογα κινήματα στην Ιταλία ρητά καταδικάστηκαν;»

Οι διπλωματικές του ικανότητες, η επιδεξιότητα με την οποία χειριζόταν τα ζητήματα, αλλά και η εντιμότητά του θ’αναγνωριστούν ακόμη και από τον πιο σφοδρό αντίπαλό του, τον  Αυστριακό καγκελάριο Μέτερνιχ. Γράφει χαρακτηριστικά για τον Καποδίστρια «…Θέλω να τον συντρίψω πριν με συντρίψει… Ο μόνος αντίπαλος που δύσκολα ηττάται είναι ο απόλυτα έντιμος άνθρωπος και τέτοιος είναι ο Καποδίστριας». Και αλλού «…Ο Καποδίστριας φαινομενικά είναι υποχρεωμένος να πηγαίνει όπου φυσάει ο άνεμος. Το κάνει με μισή καρδιά… Στην πραγματικότητα όμως υπάρχει μόνο αυτός και τελικά επιβάλλει τις γνώμες του. Ο Ρώσος υπουργός Νέσσελροντ είναι πολιτικά νεκρός. Μπροστά στον Καποδίστρια είναι σαν να μην υπάρχει….»

Ενδεικτικό του ήθους και της φιλοπατρίας  του μεγάλου Κερκυραίου πολιτικού είναι η στάση του στα προσωπική του ζωή. Πιο συγκεκριμένα, θυσίασε τον έρωτά του για την αγαπημένη του Αλεξάνδρα Στούρζα, όταν συναισθάνθηκε ότι η σχέση αυτή θα μπορούσε να σταθεί εμπόδιο στον αγώνα για την πατρίδα του.Της γράφει σε επιστολή του

«…. Και να με θυμάσαι. Δεν έχει αλλάξει τίποτα μέσα στην καρδιά μου από όσα σου έγραφα. Και δεν θα αλλάξει ποτέ… δυστυχώς όμως, μόλις έφθασα στην Βιέννη άλλαξε η πορεία και η μοίρα της ζωής μου. Πρέπει να θυσιάσω, ίσως για πάντα, όσα θα μου χάριζαν και προσωπική ευτυχία. Πρέπει να προσφέρω τον εαυτό μου ολόκληρο θυσία στους αγώνες για την πατρίδα μας, για την Ελλάδα. Κι αυτόν τον δρόμο της θυσίας πρέπει να τον βαδίσω μόνος μου… Εντελώς μονάχος μου. Σε παρακαλώ μην ζητήσεις να σου ειπώ τίποτε άλλο. Δεν αντέχω…»

Η φιλοπατρία και το εξαίρετο ήθος του θα φανεί για μια ακόμη φορά, με την παραίτησή του από το Υπουργείο εξωτερικών  της Ρωσίας το 1822, όταν πουλά τα έπιπλά του και διαθέτει τα χρήματα υπέρ του αγώνα. Από δε τη Γενεύη, όπου εγκαθίσταται για πέντε χρόνια, αφιερώνει όλες του τις προσπάθειες για  τη δημοσιοποίηση του ελληνικού ζητήματος. Αξιοποιεί την πολυετή εμπειρία του και τη διεθνή αναγνώρισή του προς αυτό τον σκοπό. Κι όταν η βαρώνη Charlotte de Sor, γνωστή του κυρία, εκφράζει το θαυμασμό της για τον ασκητικό τρόπο ζωής του, της απαντά: «Μα όχι κυρία μου, είμαι απλώς συνεπής προς τον εαυτό μου. Όταν όλα τα διαβήματα και οι ενέργειές μου, όλες οι γραπτές μου εκκλήσεις ζητούν από τις γενναιόδωρες ψυχές ψωμί και ενδύματα για τους συμπατριώτες μου, όταν αφού χτύπησα τις πόρτες των παλατιών των πλουσίων, χτύπησα μετά και τις πόρτες των καλυβιών των φτωχών για να συλλέξω τον οβολό του φτωχού, πρέπει να μπορώ να τους λέω με παρρησία: έδωσα τα πάντα πριν ζητήσω και την δική σας βοήθεια για τους αδελφούς μου».

Η Γ’ Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων λοιπόν, αναγνωρίζοντας τις ικανότητες του Καποδίστρια, την ανιδιοτέλεια του, το ηθικό του ανάστημα και λαμβάνοντας υπόψη τη λαμπρή σταδιοδρομία του που τον κατέστησε βαθύ γνώστη των ευρωπαϊκών ζητημάτων, θα τον εκλέξει την άνοιξη του 1827 Κυβερνήτη της Ελλάδας με επταετή θητεία. Το δύσκολο έργο της ανασυγκρότησης του Ελληνικού έθνους αρχίζει. Και το αναλαμβάνει με πλήρη επίγνωση των δυσκολιών που θα συναντήσει.