π. Ηλίας Μαστρογιαννόπουλος. Εκοιμήθη εν Κυρίω μια σπουδαία πνευματική μορφή

π. Ηλίας Μαστρογιαννόπουλος. Εκοιμήθη εν Κυρίω μια σπουδαία πνευματική μορφή

Μία πραγματική απώλεια για τα σύγχρονα εκκλησιαστικά πράγματα, αποτελεί η κοίμηση του πατρός  Ηλία Μαστρογιαννόπουλου σε ηλικία  101 ετων

"Δεν αρκεί ότι έσπασαν οι πάγοι. Αλίμονο αν καθίσουμε να κοιτάζουμε τους σπασμένους πάγους. Τώρα είναι ίσως η πιο μεγάλη δουλειά, η πιο θετική και δημιουργική. Να χτίσουμε πάνω στα θρυμματισμένα παγόβουνα. Να μη μείνουμε στο α΄ ημιστίχιο του Βερίτη, αλλά να γίνουμε χτίστες και φυτευτές. Δεν αρκεί το ότι έχει κηρυχθεί το χριστιανικό μήνυμα από πολλές προηγούμενες γενεές. Πρέπει να κηρυχθεί και σήμερα, σ' αυτόν τον τόσο παράξενο και απαιτητικό αιώνα.

Και μη μου πείτε ότι κηρύττεται στους άμβωνες των Εκκλησιών. Πρέπει να κηρυχθεί παντού, διότι το κάθε τι είναι άμβων. Πρέπει να κηρυχθεί από όλους και στην κάθε μία περίπτωση.... Το Ευαγγέλιο δεν επαναλαμβάνεται μηχανικά, δεν μεταδίδεται διά μαγνητοφώνου. Αλλά βιούται, αφομοιούται και ακτινοβολείται. Είναι ζύμη ζωής και σπόρος δημιουργίας."

xfe.gr

Η «ψυχή» της Ζωής που πορεύεται με... τα σανδάλια του Ιησού

της Κατερίνα Χουζούρη

Ο π. Hλίας Mαστρογιαννόπουλος γεννήθηκε το 1919 στην Αθήνα, όπου και σπούδασε Θεολογία. Χειροτονήθηκε διάκονος το 1945 και πρεσβύτερος το 1949.

Από το 1938 είναι μέλος της Αδελφότητας Θεολόγων «Η Ζωή», ενώ από το 1959 έως το 1965 χρημάτισε προϊστάμενος της αδελφότητας.

Εχει γράψει δεκάδες βιβλία και άρθρα, ενώ πάνω από μισό αιώνα στηρίζει, εμπνέει και προσανατολίζει με το εύρος των θεολογικών αναζητήσεών του πλήθος θεολόγων στις έρευνες και τις σπουδές τους.

Αυτό είναι το σύντομο βιογραφικό του αρχιμανδρίτη Ηλία Μαστρογιαννόπουλου.

Μπορεί να συμπυκνωθεί μια ολόκληρη ζωή μέσα σε λίγες γραμμές; Ο ίδιος πιθανόν να συμφωνούσε, καθώς τη ζωή του διακρίνουν η λιτότητα και η δωρικότητα.

Στην έκφραση, στους τρόπους, στον λόγο, στο γράψιμο, στην ενδυμασία, στην καθημερινότητα. Ζει και πορεύεται «με τα σανδάλια του Ιησού».

Γεννήθηκε λίγο πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Εζησε μεγάλες, ηρωικές, δύσκολες και τραγικές στιγμές του προηγούμενου αιώνα.

Γόνος πλούσιας αστικής οικογένειας, τα άφησε όλα, τα έδωσε όλα. «Ολα για τη δόξα του Χριστού». Η «Ορθόδοξη Αλήθεια» αποκαλύπτει την ιστορία του 97χρονου σήμερα π. Ηλία Μαστρογιαννόπουλου.

Οικογένεια

Αθήνα, 1919. 

Στο κέντρο της πρωτεύουσας, κοντά στην πολυσύχναστη σήμερα πλατεία Ομονοίας, γεννιέται ένα αγόρι, το μέλλον του οποίου, θα έλεγε κανείς, φαίνεται προδιαγεγραμμένο.

Γεννήθηκε σε μια αρχοντική, αστική οικογένεια. Ο πατέρας του ονομαζόταν Δημήτριος (καταγόταν από τη Σπάρτη) και ήταν γνωστός ωτορινολαρυγγολόγος των Αθηνών, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι, στο Βερολίνο και στη Βιένη.

Η Ωτορινολαρυγγολογική Κλινική του Δημήτριου Μαστρογιαννόπουλου -η πρώτη τότε στην Αθήνα- βρισκόταν στην οδό Αγίου Κωνσταντίνου 5, κοντά στην Ομόνοια.

Η μητέρα του Μαρία Ματθοπούλου, κόρη γνωστής αθηναϊκής οικογένειας, είναι συγγενής του π. Ευσέβιου Ματθόπουλου.

Στην οικογένειά της ανήκαν ο Αρχιεπίσκοπος Πατρών και Ηλείας Ιερόθεος Μητρόπουλος και καλλιτέχνες όπως ο διεθνούς φήμης αρχιμουσικός Δημήτρης Μητρόπουλος, ο δημοσιογράφος Βάσος Μαθιόπουλος και ο ζωγράφος Παύλος Μαθιόπουλος.

Η Μαρία Ματθοπούλου θα λάβει καλή μόρφωση (Αρσάκειο), θα μάθει γαλλικά και θα πάρει δίπλωμα πιάνου. Το 1915 οι δύο νέοι θα παντρευτούν. Δύο παιδιά, η Σταματία και ο Ηλίας, θα συμπληρώσουν την οικογενειακή ευτυχία. Η καθημερινή ζωή τους κυλάει μέσα στην άνεση.

Η οικογένεια, εκτός από το σπίτι στο κέντρο της Αθήνας, διαθέτει εξοχικό στη Γλυφάδα, ενώ είναι μία από τις λίγες που έχουν και αυτοκίνητο. Ο πλούτος όμως δεν θα την αλλάξει.

Ο π. Ηλίας θυμάται ότι ο πατέρας του, αν και δεν είχε στενή σχέση με την Εκκλησία, ήταν άνθρωπος της πράξης, δηλαδή εφάρμοζε τη χριστιανική αγάπη προς τους φτωχούς και τους εμπερίστατους ανθρώπους. Πιστός στον όρκο του Ιπποκράτη, τον βρήκε ο θάνατος το 1928.

Οταν ο δάγγειος πυρετός αφαιρούσε τη ζωή από πολύ κόσμο, ο γιατρός Δημήτρης Μαστρογιαννόπουλος, αφοσιωμένος στο καθήκον, αγωνιζόταν να σώσει ζωές. Προσβλήθηκε από την επιδημία, μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, αλλά πέθανε.

Μαθητικά χρόνια

Η μητέρα του π. Ηλία έμεινε χήρα σε νεαρή ηλικία. Με πίστη και απαράμιλλη ψυχραιμία αντιμετώπισε το γεγονός. Από τότε, αφιερώθηκε στα παιδιά της.

Ο π. Ηλίας θυμάται ότι τα πρώτα τέσσερα χρόνια έλαβε μαθήματα κατ' οίκον, κάτι που τότε συνηθιζόταν στις καλές αθηναϊκές οικογένειες, και έδινε εξετάσεις κάθε καλοκαίρι σ' ένα δημόσιο σχολείο.

Στη συνέχεια, φοίτησε στην Ιόνιο Σχολή, η οποία βρισκόταν στην οδό Ακαδημίας, ένα αυστηρό σχολείο του Κων. Καβαλιεράτου.

Θα ακολουθήσει το Πειραματικό Σχολείο στην οδό Σκουφά. «Είχαμε πολύ καλούς καθηγητές: τον Σταματάκο, που έχει γράψει το ομώνυμο λεξικό, τον Βουρβέρη, τον Σκιαδόπουλο, τη Σοφία Γεδεών κ.ά.».

Συμμαθητής με τον Ανδρέα Παπανδρέου

Πολλοί από τους συμμαθητές του έγιναν στη συνέχεια δικηγόροι, γιατροί, καθηγητές, ακόμη και πολιτικοί, όπως ο Ανδρέας Παπανδρέου.

«Με τον Ανδρέα Παπανδρέου ήμασταν μαζί στο σχολείο για τέσσερα χρόνια. Ηταν κύριος, αξιοπρεπής. Είχε έρθει από το Κολλέγιο Ψυχικού. Ηταν αριστούχος. Από τότε διαφωνούσαμε. Δεν τσακωνόμασταν. Θυμάμαι ότι κάποτε με ρώτησε τι διαβάζω και εκδήλωσε ενδιαφέρον όταν του είπα ότι διαβάζω μεταξύ άλλων και φιλοσοφία. Τραβήξαμε διαφορετικούς δρόμους. Οταν έγινε πρωθυπουργός, του έστειλα κάποια στιγμή ένα βιβλίο μου με τον τίτλο “Τι προσέφερε ο χριστιανισμός”. Μου έκανε εντύπωση ότι μου απάντησε. “Σ' ευχαριστώ πολύ για το βιβλίο σου” μου έγραψε».

Εκείνα τα χρόνια, τα ρεύματα του υλισμού και της αθεΐας είχαν αρχίσει να εισχωρούν στη διανόηση της εποχής.

«Το κλίμα αυτό είχε επηρεάσει και το σχολείο, και γίνονταν συχνά συζητήσεις μεταξύ καθηγητών και μαθητών, σε σοβαρό κλίμα» τονίζει ο π. Ηλίας.

Θυμάται επίσης «μια συζήτηση για την Ελληνική Επανάσταση στο σχολείο, μια εργασία κατ' οίκον, όπου ο μακαρίτης Ανδρέας Παπανδρέου είχε υποστηρίξει -επηρεαζόμενος από τον Κορδάτο- ότι η Επανάσταση του 1821 ήταν ταξική.

Οχι μόνο κατά των Τούρκων αλλά και κατά των κοτζαμπάσηδων. Μάλιστα, ανέπτυξε την άποψή του με πάθος! Ο Αλέξανδρος Γκιάλας (ο ποιητής Γ. Βερίτης) θυμάμαι ότι με είχε βοηθήσει πολύ σε αυτή την εργασία, για να απαντήσω με ντοκουμέντα».

Η μητέρα του τού έδωσε θρησκευτική αγωγή, χωρίς όμως να τον πιέζει και χωρίς να υπερβάλλει. Θυμάται επίσης τα κατηχητικά σχολεία, τα οποία ήταν σε ιδιαίτερη ανάπτυξη εκείνη την εποχή.

«Ο π. Ευσέβιος (Ματθόπουλος) ήταν εκείνος που σύστησε στη μητέρα μου να πάω στο κατηχητικό σχολείο στον Αγιο Χαράλαμπο, στο Πεδίον του Αρεως. Υποτυπώδεις οι συνθήκες. Ηταν σαν κρυφό σχολειό!»

Τα παιδικά και νεανικά χρόνια του δεν ήταν καθόλου στερημένα. Η μητέρα του φρόντιζε και τα δύο παιδιά να έχουν πρόσβαση στα πολιτιστικά δρώμενα.

Ετσι, υπήρχε το ποιοτικό θέατρο, η Λυρική Σκηνή, ο παιδικός κινηματογράφος.

Εως σήμερα θυμάται ο π. Ηλίας τον μακρινό συγγενή της μητέρας του, τον αρχιμουσικό Δημήτρη Μητρόπουλο, που, όταν είχε έρθει στην Ελλάδα, είχε διευθύνει τη Συμφωνική Ορχήστρα Αθηνών.

Ο π. Ηλίας μιλά γαλλικά και λίγα γερμανικά, τα οποία έμαθε αργότερα. Νέος ακόμη, αγαπούσε τη μελέτη και την έρευνα και, έτσι, απέκτησε ευρύ πεδίο γνώσεων.

Οταν ήρθε η ώρα των μεγάλων αποφάσεων για τη συνέχιση των σπουδών του και μπροστά στο δίλημμα Ιατρική ή Θεολογία, αποφάσισε τη δεύτερη.

Η μητέρα του σεβάστηκε την επιλογή του. Ηταν ελεύθερος να αποφασίσει τι ήθελε να σπουδάσει. Ο,τι κι αν αποφάσιζε, εκείνη θα τον στήριζε.

Ομως σε αυτό το κομβικό σημείο, όπως θυμάται ο π. Ηλίας, «η επικοινωνία με την Αδελφότητα Θεολόγων “Η Ζωή”, με τον ποιητή Αλέξανδρο Γκιάλα, που ήταν λίγο μεγαλύτερός μου και με τον οποίο με συνέδεε ειλικρινής φιλία, αλλά και ο καθηγητής Αστρονομίας Δ. Κωτσάκης, ένας άριστος παιδαγωγός, με επηρέασαν πολύ».

Για την αθηναϊκή κοινωνία εκείνης της εποχής ήταν ένα γεγονός που συζητήθηκε, ότι δηλαδή ο γιος του γιατρού θα σπουδάσει Θεολογία!

Είναι φοιτητής στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όταν αποφασίζει την ένταξή του στην αδελφότητα ως δόκιμο μέλος.

Αλλωστε, το πατρικό σπίτι του έχει γίνει τόπος συνάντησης για νέες κοπέλες, κύκλους μελέτης Αγίας Γραφής, μαθητικές ομάδες κ.λπ., που διοργάνωνε η μητέρα του.

Εκείνα τα χρόνια το χριστιανικό έργο γνωρίζει άνθηση. Είχε ήδη ξεκινήσει πριν από τον πόλεμο με τον Ακαδημαϊκό Κοινωνικό Σύνδεσμο, κατόπιν Χριστιανική Φοιτητική Ενωση, με διαλέξεις και άλλες εκδηλώσεις που απευθύνονταν στους φοιτητές όλων των σχολών.

Σημαντικό ρόλο στη ζωή και την πορεία του έπαιξε τότε ο προϊστάμενος της «Ζωής» και για πολλά χρόνια ιεροκήρυξ της Μητροπόλεως Αθηνών αρχιμανδρίτης Σεραφείμ Παπακώστας.

Στα σκληρά χρόνια της Κατοχής θα πάρει το δίπλωμά του, ολοκληρώνοντας τις σπουδές του στη Θεολογική Σχολή. Η γνώση των ξένων γλωσσών και ιδιαίτερα των γαλλικών τού φάνηκε ιδιαίτερα χρήσιμη.

Ο π. Ηλίας έχει πολλές ιστορίες να θυμηθεί από εκείνα τα χρόνια, καθώς τα μέλη της αδελφότητας είχαν να αντιμετωπίσουν πολύ δύσκολες συνθήκες επιβίωσης και, ταυτόχρονα, να διεξάγουν ένα τεράστιο φιλανθρωπικό έργο σε συνεργασία με την Αρχιεπισκοπή.

Τα 50 βιβλία!

Το ταλέντο του π. Ηλία στη συγγραφή άρχισε να ξεδιπλώνεται από πολύ νωρίς, καθώς από φοιτητής ακόμη έγραφε.

Είναι πολυγραφότατος και συνδυάζει τη θεολογική κατάρτιση με τη δημοσιογραφική έρευνα και την ενημέρωση σε διορθόδοξα και διαχριστιανικά θέματα, ιστορικά και θεολογικά. Εχει γράψει 50 βιβλία!

Οταν ήρθε η πρόταση από τον π. Σεραφείμ Παπακώστα να γίνει κληρικός, «το γεγονός αυτό με βρήκε απροετοίμαστο» θα πει. «Δεν είχα τολμήσει ποτέ να σκεφτώ κάτι τέτοιο».

Στην ερώτηση πώς πρέπει να είναι σήμερα ο κληρικός, η απάντησή του είναι ξεκάθαρη: «Να ζει την ιεροσύνη. Να είναι προσγειωμένος. Να φοβάται -με τη βιβλική έννοια του όρου τον Θεό. Χρειάζεται διάθεση για πνευματικό αγώνα κάθε ημέρα. Δεν χρειάζονται ούτε ρητορίες ούτε φιλοσοφίες ούτε όμως απλοϊκότητα. Χρειάζονται βίωση και απλότητα. Με τα σανδάλια του Ιησού!»

Παρέα με μεγάλους διανοητές, όπως οι Φλορόφσκι, Μέγεντορφ, Σμέμαν

Η καθημερινότητά του ως κληρικού συνίσταται στη λειτουργική ζωή, στο κηρυκτικό έργο, στην ιεραποστολή, στη συγγραφή βιβλίων, ενώ θα ταξιδέψει στην Ευρώπη (ορθόδοξες γαλλόφωνες περιοχές) και την Αμερική (Πανεπιστήμια Χάρβαρντ και MIT), αλλά και στην Κωνσταντινούπολη, στα Ιεροσόλυμα, στο Κάιρο, στο Σινά.

Θα γνωρίσει προσωπικότητες της ορθόδοξης διανόησης, τον Σμέμαν, τον Φλορόφσκι, τον Μέγεντορφ και πολλούς άλλους, που σημάδεψαν τη θεολογική σκέψη του προηγούμενου αιώνα.

Επίσης, συνδέθηκε με τον γέροντα Ιωσήφ τον Ησυχαστή και τον μοναχό Θεόκλητο Διονυσιάτη, «γνωστό για τα γραπτά του, με τον οποίο είχαμε μακρές συζητήσεις με διαφωνίες, αλλά τελικά συμφωνούσαμε».

Στη Χίο, με τον γέροντα Ανθιμο της γυναικείας Μονής Παναγία η Βοήθεια, που έχει 80 μοναχές. «“Πώς τα βγάζεις πέρα, γέροντα;” τον ρώτησα κάποια φορά. Μου απάντησε: “Ούτε όλα τα βλέπω ούτε όλα (τα δευτερεύοντα) τα ακούω”».

Στη Λήμνο, με τον Μητροπολίτη Διονύσιο Χαραλάμπους, αργότερα Μητροπολίτη Τρίκκης, του οποίου το βιβλίο «Μάρτυρες» αξίζει να διαβάσει κανείς, καθώς περιλαμβάνει τις αναμνήσεις του από το αυστριακό - χιτλερικό στρατόπεδο συγκεντρώσεως όπου τον είχαν κλείσει, διότι είχε φιλοξενήσει Αγγλους στρατιώτες στη Μυτιλήνη, όπου παλαιότερα ήταν Ηγούμενος.

Σημαντική ήταν η επαφή και η γόνιμη συνεργασία του π. Ηλία με τον καθηγητή της Νομικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Αλέξ. Τσιριντάνη, διευθυντή και εμπνευστή του περιοδικού «Ακτίνες» από το 1938 και εξής. 

«Η πίστη είναι το καλώδιο που μας ενώνει με τον Θεό»

Ο π. Ηλίας πρωτοστάτησε στη διοργάνωση και διεξαγωγή διορθόδοξων συνεδρίων (που έγιναν στο κτήμα της «Ζωής» στην Αγία Παρασκευή), καθώς από πολύ νωρίς είχε συνειδητοποιήσει την ανάγκη της επικοινωνίας και του διαλόγου μεταξύ των ορθοδόξων.

Την ίδια στιγμή, ήταν και είναι πάντα ενημερωμένος για συμβαίνοντα στη δυτική χριστιανοσύνη.

Είναι χαρακτηριστικό το ενδιαφέρον του έως σήμερα ακόμα και για πράγματα που ίσως δείχνουν μικρά, αλλά έχουν μεγάλη σημασία για τον άλλον.

Οσοι τον γνωρίζουν ξέρουν ότι δεν παραλείπει στον επισκέπτη του να δώσει μικρά χαρτάκια, είτε αποκόμματα εφημερίδων είτε άρθρα ή κάποια είδηση από ξένο περιοδικό.

Πάντα ενημερωμένος, πάντα ανήσυχος και δραστήριος. Δεν μπορεί να μην αναρωτηθεί κανείς πώς είναι δυνατόν χωρίς τηλεόραση και ίντερνετ να είναι πληροφορημένος για μια μεγάλη γκάμα θεμάτων!

Πώς σχολιάζει την κρίση που διέρχεται η πατρίδα μας; Τι χρειάζεται για να ξεφύγουμε; Η απάντησή του είναι απλή, όπως και η ζωή του: «Πίστη χρειάζεται. Η πίστη είναι το καλώδιο που μας ενώνει με τον Θεό. Κύριε των δυνάμεων, μεθ' ημών γενού»!