Συμπληρωματικά στοιχεία, σχόλια και ερωτο-αποκρίσεις στην Θ.Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου (23 Ο0κτωβρίου)

 

Εισαγωγικά

Πριν ένα χρόνο στηνηλεκτρονική διεύθυνση https://apotixisi.blogspot.com/2024/10/blog-post_22.html δημοσιεύσαμε ερευνητικό άρθρο με θέμα την λειτουργία του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου, σαν μέρος της έρευνας με τίτλο:

 «Οι δυτικές επιδράσεις στην ορθόδοξη λατρεία».

Εν τω μεταξύ Αγιορείτικη Μονή εξέδωσε ειδικό τόμο αφιερωμένο στην λεγόμενη  «Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου». Η έκδοση, την οποία προλογίζει ο Μακαριότατος Πατριάρχης Ιεροσολύμων κ.κ. Θεόφιλος και που περικλείεται σε πολυτελή θήκη, περιέχει τους εξής τόμους:  Ιερατικό-Διακονικό-Ψαλτικό-Ερμηνευτικό

Αυτό στάθηκε σαν αφορμή να συνεχίσουμε την έρευνά μας για το θέμα. Απο αυτή προέκυψαν τα παρακάτω στοιχεία που παραθέτουμε για ενημέρωση των ενδιαφερομένων. Ο,τι δημοσιεύεται στην συνέχεια δεν είναι μόνο  απόψεις του γράφοντος, αλλά προσώπων που ασχολήθηκαν με το θέμα και πολλά από αυτά δημοσιεύτηκαν και στο διαδίκτυο σε σχετικές ιστοσελίδες (π.χ analogion) καθώς και στην κριτική της  έκδοσης της ΙΜΜΒ)

Π.Δ.Α

---------------------------------------------------------------------------------

Έρευνα: πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Αθανασίου (χημικός)

1. «Και γαρ και Ιάκωβος ο κατά σάρκα Χριστού του Θεού ημών αδελφός, ος της Ιεροσολυμιτών εκκλησίας πρώτος τον θρόνον ενεπιστεύθη, και Βασίλειος ο της Καισαρέων αρχιεπίσκοπος, ου το κλέος κατά πάσαν την οικουμένην διέδραμεν, εγγράφως την μυστικήν ημίν ιερουργίαν παραδεδωκότες, ούτω τελειούν εν τη θεία λειτουργία εξ ύδατός τε και οίνου το ιερόν ποτήριον εκδεδώκασι». (Κανών ΛΒ' της εν Τρούλλω Αγίας και Οικουμενικής Πενθέκτης Συνόδου).

Εάν όντως ο θείος Ιάκωβος είχε συγγράψει αναφορά, δεν θα περιλαμβανόταν στον κανόνα της Κ.Δ., όπως η Καθολική επιστολή του;

Αλλά και αν δεν συνεγράφη υπό του αγίου Ιακώβου, αλλ' αποδίδεται εις αυτόν διά την σπουδαιότητα του προσώπου του —«επ'ονόματι» αυτού λέμε—, είναι αδιαμφισβήτητη η αρχαιότητά της. Ανάγεται σε χρόνους παλαιοτέρους της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου.

Πάντως στα αρχαιότερα χειρόγραφα που διασώζεται είναι από του 12ου αι. και μετά, κυρίως 13ου, 14ου και έχει υποστεί μεταγενέστερες παρεμβολές από επίδραση του βυζαντινού λειτουργικού τύπου.(analogion)

2.Η λειτουργία του  Ιακώβου που τελείται, εδώ και έναν αιώνα+ στην Ελλάδα, είναι «Λειτουργικοί αυτοσχεδιασμοί».

Ο  μακαριστός  αρχιμ. Δοσίθεος ηγούμενος Ι.Σ.Μ. Παναγίας Τατάρνης, στο Τυπικόν του Αγίου Σάββα, εκδ. Ι.Σ.Μ. Παναγίας Τατάρνης, λέει για τις 23/10, υποσ. 40, σ. 153, «Σημείωσαι δ’ ότι ουδαμού εν τοις τυπικοίς αναγράφεται τέλεσις της θ. Λειτουργίας Ιακώβου του Αδελφοθέου»!

Επίσης όλες οι σύγχρονες Λειτουργίες "Ιακώβου" του Λάτα, του Αθηνών Παπαδόπουλου και της Ι.Μ.ΜΒατοπαιδίου  φυσικά δεν είναι αυθεντικές. Είναι προιόν κοπτορραπτικής,

3. Η Λειτουργία τελείται  λατινογενώς προς την Δύση. Δεν υπάρχει προς τον λαό, προς την δύση  ανάγνωση  Ευχών, ούτε τέλεση  της Λειτουργίας, ούτε των Μυστηρίων εν γένει και των Ακολουθιών προς τον λαό στην Ορθόδοξη Εκκλησία,

 Χαρακτηριστικά ο Άγιος Ιουστίνος ο Φιλόσοφος γράφει: «εν τω καιρώ της προσευχής [ιδιαίτερα στην Θεία Λειτουργία, και στις Ακολουθίες] νεύομεν προς ανατολήν πάντες», «Το δε έθος, παρ' ων είληφεν η Εκκλησία το εύχεσθαι, παρά τούτων είληφε και το που εύχεσθαι [κατ’ Ανατολάς], τούτο δε παρά των Αγίων Αποστόλων», [PG 6, 1368].

Αλλά ούτε και στους παλαιότερους Παπικούς:

“Now, although God is present everywhere, yet the priest, at the altar and during the divine services, must, according to the decree of Pope Vigilus (537-555 μ.Χ.), turn towards the East to pray”. Δηλαδή στην Δύση, η αρχαία αποστολική παράδοση, η κατ’ ανατολάς προσευχή στην Εκκλησία επικυρώθηκε και με Διάταγμα Πάπα ήδη από τα μέσα του 6ου αιώνος. “We say them [οι Κληρικοί τις Ευχές] with face turned to the East”,[29] δηλ. «Οι Κληρικοί λέμε τις Ευχές με το πρόσωπο στραμμένο κατ’ Ανατολάς», Guillaume Durand (1230-1296 μ.Χ.).

4. Αυτό το "έθιμο"  της τέλεσης της λειτουργίας προς Ανατολάς ήρθε από την Εσπερία, από τον αρχιαιρεσιάρχη Λούθηρο (1526 μ.Χ.), και κατόπιν το υιοθέτησαν οι Παπικοί στην εκκοσμίκευσή τους, πολλοί εκ των οποίων (ακόμη και ο εκλιπών Πάπας Ρώμης Βενέδικτος ο 16ος) αντιδρούν σήμερα σε αυτόν τον νεωτερισμό! Οι Παπικοί άνευ Χάριτος (από την υπερηφάνειά τους) να τους συγκρατήσει στην κατρακύλα, μετά την Σύνοδο του Τριδέντου (1545-1563) και μετά την Βʹ Βατικάνεια Σύνοδό τους (1962-1965), γκρεμίσανε τα Τέμπλα τους, απογυμνώσανε τις Τράπεζές τους, έκαναν την Λειτουργία τους Θέατρο λειτουργούντες προς τον λαό (versus populum), και έγιναν προτεσταντικώτεροι των Προτεσταντών για να φέρουν πάλι πίσω τους Προτεστάντες, και εν τέλει τι κατάφεραν; Να προτεσταντίζουν.

5. Στο Πατριαρχείον Ιεροσολύμων, η Λειτουργία Ιακώβου επανήλθε από το 1905 ανήμερα της εορτής του Αγίου, όχι σύμφωνα με το αρχαίο Ιεροσολυμιτικό κείμενο, αλλά σύμφωνα με τον νεωτεριστικό λειτουργικό αυτοσχεδιασμό του Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου η του Διονυσίου Λάτα. [G. Dix, The Shape of the Liturgy, London 1970 (1945), σ. 9. - ο οποίος Dix ομιλεί με μεγάλη λατινο-προκατάληψη]

Οι ίδιοι οι Πατέρες μας την απέρριψαν αιώνες πίσω. Δεν είναι της Ιεράς Παραδόσεως μας (TME). Ούτε στο αρχαιότερο Κωνσταντινουπολίτικο Επισκοπικό Ευχολόγιο τον Βαρβερινό κώδικα Barb. Gr. 336 (8ος αιώνας) δεν υπάρχει αυτή η Λειτουργία. Ούτε το ισχύον Τυπικόν της Εκκλησίας, το ΤΜΕ (Τυπικόν Βιολάκη) την αναφέρει. Είναι Αντικουαριανισμός.

Το ισχύον Τυπικόν της Εκκλησίας της Ελλάδος ΤΜΕ (υπό του Γεωργίου Βιολάκη), και στις 23/10, μνήμη του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου, αλλά και την πρώτη Κυριακή μετά τα Χριστούγεννα, έχει μόνον την Λειτουργία του Χρυσοστόμου!

«Κατά τον ιβ' (12ον) αιώνα ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Μάρκος Γ', μεταβάς εις Κωνσταντινούπολιν, εζήτησε να τελέση την συνήθη [;] αυτώ Λειτουργίαν του αγ. ’Ιακώβου, αλλ’ ημποδίσθη» (Αθηνών Χρυσόστομος, 1937). Τέτοιαν ακρίβειαν είχαν οι Πατέρες στην Παράδοσιν!

6. Από την ίδια συλλογική επιστημονική συνεργασία εκδόσεως της Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου (υποσ. 41) έχουμε τις εξής ερωτο-απαντήσεις:

ΕΡΩΤΗΣΗ «Έχουμε αποδείξεις ότι πράγματι τελείται [η Λειτουργία του Ιακώβου] στην αγία Τράπεζα στο ιερό Βήμα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ Δεν χρειάζονται αποδείξεις. Η σύγχρονη πράξη και όλη η ιστορία της Εκκλησίας μας αυτό αποδεικνύουν. Μάλλον όσοι θέτουν τράπεζες στην μέση του ναού, παρούσης της αγίας Τραπέζης, εκείνοι πρέπει να αποδείξουν που στηρίζουν την πρακτική τους».

Γιατί λοιπόν, τελοῦνται ἀμφιβόλου προελεύσεως ἤ/καὶ ἐξελίξεως Λειτουργίες, καὶ μάλιστα ἐκτὸς τῆς διὰ ζώσης παραδοθείσης Ἐκκλησιαστικῆς μας Ἱερᾶς Παραδόσεως, ἢ τελεῖται ἀκόμη καὶ αὐτὴ ἡ ἀπ’ αἰώνων νενεκρωμένη στὴν Ἱερά Παράδοση καλουμένη Λειτουργία τοῦ «Ἰακώβου» (καὶ αὕτη ἀμφιβόλου ἐξελίξεως, καὶ μάλιστα ἐσχάτως, τεχνητῆς, πειραματικῆς, ὑποκειμενικῆς καὶ βιαίας μάλιστα ἐκτὸς Ἐκκλησίας ἐργαστηριακῆς ἐξελίξεως καὶ κοπτοραπτικῆς) ποὺ δὲν τὶς παρελάβαμε;

Ποτέ, σὲ καμία δεδομένη χρονικὴ στιγμὴ τῆς ἱστορίας Της, ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία δὲν χρησιμοποίησε τέτοια σύνθεση, τέτοια «Λειτουργία», ὅπως οι ΟΓΔΟΝΤΑ  συνθέσεις τῆς Λειτουργίας Ἰακώβου ποὺ κυκλοφοροῦν τὰ τελευταῖα 130 χρόνια.

ΕΡΩΤΗΣΗ «Οι ιερείς και οι διάκονοι δεν πρέπει να βλέπουν προς τον λαό;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Όχι. Το κατά ανατολάς τετράφθαι κατά την προσευχήν είναι παράδοση αποστολική».

Και η Παράδοσις του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων δεν την παρέλαβε αυτήν την Λειτουργία, και για αυτούς, για το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων είναι απαράδοτη Λειτουργία η Λειτουργία Ιακώβου.

(Παρακάτω παρατίθενται αναφορές-σημειώσεις μου από ένα σχετικό άρθρο που έχει μείνει πίσω λόγω άλλων προτεραιοτήτων)

7.Γράφουν οι υπεύθυνοι της εκδόσεως ΙΜΜΒ:

«Με όλο τον σεβασμό μας προς το έργο των ιερωτάτων επιστατών αυτών των εκδόσεων [μητροπ. Διονυσίου Λάτα (1886), και αρχιεπ. Αθηνών Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου], πρέπει να ομολογήσουμε ότι διακρίνονται για τον λειτουργικό τους αυτοσχεδιασμό», και συνεχίζουν, «Δεν μπορούσε όμως να γίνει και διαφορετικά, εφ’ όσον τα μνημειώδη βιβλία τόσο του Mercier, όσο και του Καζαμία εκδόθηκαν αργότερα, τα δε ξενόγλωσσα χειρόγραφα μέχρι προ τινος ήταν σχεδόν άγνωστα στον ελληνόφωνο κόσμο» (Η Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου - Ερμηνευτικόν, ο.π., σ. 45).

ΣΧΟΛΙΟ.Φυσικά θα διαφωνήσουμε με την τοποθέτηση «δεν μπορούσε να γίνει και διαφορετικά». Ασφαλώς και θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, με το να κάνουν υπακοή στην ζώσα και παραδοθείσα Ιερά μας Παράδοσιν, να μην κάνουν νεωτερισμούς.. Να ακολουθήσουν επιτέλους το του Συνοδικού της Ορθοδοξίας «Η Εκκλησία ως παρέλαβεν».

Και το κωμικοτραγικό είναι ότι ενώ με σεβασμό κρίνουν τους άλλους για λειτουργικό αυτοσχεδιασμό, η Λειτουργία του «Ιακώβου» της Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου, βάσει των ιδίων παραθέσεων (βλ. π.χ. υποσ. 1-4), είναι αυτός τούτος ο «ορισμός» του αυτοσχεδιασμού, και της κοπτοραπτικής!

υποσ. 1: «Το πρώτο και το πιο δύσκολο έργο ήταν η κατάρτιση του σώματος των ευχών [!] [δηλ. ποιες θα κρατήσουν και ποιες όχι από την Λειτουργία που εκτίθεται στα χειρόγραφα!]. Όσοι μελετούν την χειρόγραφη παράδοση της Λειτουργίας του Ιακώβου γνωρίζουν ότι αυτό που την διακρίνει - ιδιαίτερα σε σχέση με τις λεγόμενες βυζαντινές Λειτουργίες – είναι η ανεξέλεγκτη αύξηση του αριθμού των ευχών και οι συνεχείς αναδιπλασιασμοί», Η Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου - Ερμηνευτικόν, Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος 2023, Προλεγόμενα, σ. 16.

ΣΧΟΛΙΟ. Ξεκάθαρη η υποκειμενικότητα και τα μοντερνιστικά κριτήρια σε αυτήν την θέση, αφού κρίνονται τα χειρόγραφα υποκειμενικά, και οι όποιες αλλαγές γίνονται βάσει της σημερινής κατασταλλαγμένης μορφής (χάρις στον Άγιο Φιλόθεο τον Οικουμενικό Πατριάρχη) και χρονικής διάρκειας της Λειτουργίας (π.χ. Χρυσοστόμου).

υποσ. 2: «[...] αν η παραλλαγή της Λειτουργίας του Ιακώβου - όπως αυτή απαντάται στα σωζόμενα χειρόγραφα – δεν είχε πολλά προβλήματα [!] και δεν έχρηζε διορθώσεως, δεν θα ήταν νεκρή και άπρακτη για τόσους αιώνες [!]», Η Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου - Ερμηνευτικόν, ο.π., σ. 46.

υποσ. 3: «Ο πρώτος σκοπός μας ήταν να την κάνουμε “λειτουργίσιμη” [την Λειτουργία του Ιακώβου!], ενώ θέσαμε ως γενικές αρχές τα εξής: α) Κάθε λειτουργικό μέρος, ιεροπραξία, να έχει μόνο μία ευχή. Γι’ αυτό αφαιρέσαμε μερικές ευχές από τον υποχρεωτικό κανόνα, ιδιαίτερα από το προκαταρκτικό και απολυτικό μέρος, θέτοντάς τες στο τέλος του Ιερατικού ως προαιρετικές. β) Να παραλείπονται οι ευχές που αποδίδονται σε άλλους αγίους (δύο – μάλλον τρεις – του Μ. Βασιλείου και μία του αγ. Διονυσίου). γ) Τα δευτερεύοντα στοιχεία, ιδιαίτερα τα πρακτικά - Πρόθεση, Είσοδοι, Κλάση, Ζέον, Κοινωνία κ.α. – να γίνονται κατά τον συνηθισμένο τρόπο [σύμφωνα με την Λειτουργία του Χρυσοστόμου/Βασιλείου δηλαδή]», Η Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου - Ερμηνευτικόν, ο.π., σσ. 40-41.

υποσ. 4: «[...] το ιδανικό θα ήταν όλη η θεία Λειτουργία του Ιακώβου, όσον αφορά τις τυπικές διατάξεις και τα ψαλτικά, να απαρτιζόταν από στοιχεία ιεροσολυμιτικά. Μετά όμως από τόσους αιώνες απραξίας, αυτό μας φαίνεται δύσκολο, καθώς υπάρχει μεγάλη πιθανότητα οι εικασίες μας να είναι λανθασμένες», αλλού, «Όταν τα ελληνικά [χειρόγραφα] δεν συμφωνούσαν με τα γεωργιανά, τις περισσότερες φορές (όχι όλες) επιλέγαμε τα δεύτερα», Η Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου - Ερμηνευτικόν, ο.π., σ. 42, 46.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ.

Το ισχύον Τυπικόν της Εκκλησίας της Ελλάδος ΤΜΕ (υπό του Γεωργίου Βιολάκη), και στις 23/10, μνήμη του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου, αλλά και την πρώτη Κυριακή μετά τα Χριστούγεννα, έχει μόνον την Λειτουργία του Χρυσοστόμου!

Αν - υποθετικά μιλάμε - η Λειτουργία αυτή είχε φτάσει ζώσα ως τις ημέρες μας, στην Ιερά μας Παράδοση, αν είχε εξελιχθεί στην Εκκλησία, σίγουρα δεν θα ήταν όμοια με καμία από τις ογδοήτικες συνθέσεις που κυκλοφορούν. Οι μοντέρνες συνθέσεις αυτές, επιλέγουν (με υποκειμενικά, μοντερνιστικά κριτήρια) στοιχεία της Λειτουργίας αυτής, κατά το δοκούν, και τεχνητώς και βιαίως «εξελίσσουν» την Λειτουργία αυτή, κάνοντας ένα τεράστιο άλμα αιώνων στον χρόνο, ακυρώνοντας συνάμα την εκκλησιαστική εξέλιξη που θα είχε αυτή η Λειτουργία αν ήταν στην Ιερά Παράδοση, και μας παρουσιάζουν την νεωτεριστική τους σύνθεση σαν την δήθεν αρχαιοπρεπή «Λειτουργία».

Προπαντός βέβαια δεν σέβονται τους Αγίους Πατέρες μας που οριστικά την έβαλαν στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας.

Συν ότι η Λειτουργία αυτή, ιδιαίτερα στις ΟΓΔΟΝΤΑ  εκδόσεις, είναι εξ ορισμού Απαράδοτη Λειτουργία.

Δυστυχώς, ισχύει ότι, ήδη από τον περασμένο αιώνα, με τον λατινογενή Αντικουαριανισμό, την ευσεβιστική επίδειξη.

(Αντικουαριανισμός είναι η επιλεκτική απόρριψη της ζώσας Ιεράς Παραδόσεως, και η επιλεκτική ανάδειξη μεμονω­μένων (πολλάκις παρερμη­νευμένων) αρχαίων και ασύγ­χρονων στοιχείων της ιστορίας της Εκκλησίας, κατά το δοκούν, ως τάχα Παράδοσις της Εκκλησίας).