Απόψεις σε ένα αξιόλογο σχόλιο - προβληματισμό για την εξουσία του Αντιχρίστου

 

Πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Αθανασίου.

Ένα αξιόλογο σχόλιο μάς στάλθηκε με αφορμή τις τελευταίες δημοσιεύσεις για τον Π.Α και δημοσιεύτηκε στο άρθρο μας στην ηλεκτρονική διεύθυνση https://apotixisi.blogspot.com/2025/08/blog-post_41.html.

Ο ανώνυμος σχολιαστής, αφού κάνει μια εκτενή και απαραίτητη εισαγωγή για την χρήση της τεχνολογίας σήμερα, καταλήγει στο ερώτημα.

Μετά από όλα αυτά λοιπόν που παρατηρούμε να γίνονται στις μέρες μας, αν ανατρέξουμε στις προφητείες που έχουν δοθεί από Αγίους Γέροντες και Γερόντισσες στο παρελθόν για τις ταυτότητες και τον ΕΚΑΜ-προσωπικό αριθμό, μήπως πρέπει να τις ερμηνεύσουμε διαφορετικά; Μήπως δηλαδή αυτό που μας καλούν οι Άγιοι να κάνουμε δεν είναι το να φοβόμαστε το ότι "αν παραλάβουμε αυτές τις ταυτότητες θα πάμε στην Κόλαση", επειδή "έχουν πάνω τους κάτι σατανικό που θα μας ξεβαπτίσει", αλλά το ότι μόλις επιτρέψει ο Θεός να εκδοθούν ταυτότητες και προσωπικός αριθμός, αυτό θα σημάνει ότι έχει συγκεντρωθεί στα άνομα χέρια η προφητευμένη τεράστια, ασύλληπτη εξουσία που αναφέρεται στην Αποκάλυψη, οπότε εμείς πρέπει να ετοιμαζόμαστε ως πιστοί για τα έσχατα των εσχάτων; Μήπως εν τέλει πρέπει να αντισταθούμε με κάθε δυνατό τρόπο και σε κοσμικό επίπεδο σε αυτήν την υπερσυγκέντρωση εξουσιών, όπως μπορεί ο καθένας, μπας και μας δώσει μία μικρή παράταση ο Θεός και σωθούν κάποιοι άνθρωποι ακόμη, ασχέτως του τι θα επιτρέψει εν τέλει ο Θεός να γίνει και το αν θα αφήσει να ευοδωθούν οι ενέργειές μας;

 

Προκειμένου να απαντήσουμε στα γραφόμενα θα πρέπει να εξετάσουμε τα εξής θέματα

Α. Η Εξουσία του Αντιχρίστου θα είναι ΚΟΣΜΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ ή ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ;

Β. Είναι απαραίτητη η τεχνολογία για να αποκτήσει εξουσία ο Αντίχριστος;

Γ. Είναι το τελικό Χάραγμα μόνο ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΦΥΣΕΩΣ;

Δ. Πρέπει να αντισταθούμε στην υπερ-συγκέντρωση εξουσιών σε άνομα χέρια;

 

Απόψεις - Σχόλια

Α. Η Εξουσία του Αντιχρίστου θα είναι ΚΟΣΜΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ ή ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ.

Οι Άγιοι και εκκλησιαστικοί συγγραφείς, προκειμένου να περιγράψουν την προσωπογραφία του Αντιχρίστου, χρησιμοποίησαν βασικά ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ.

Ο Αντίχριστος των εσχάτων διακρίνεται από τους ποικίλους αντιχρίστους της Ιστορίας. Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός σημειώνει χαρακτηριστικά: «Πᾶς μέν οὖν ὁ μη ὁμολογῶν τον Υἱόν τοῦ Θεοῦ ἐν σαρκί ἐληλυθέναι… ἀντίχριστός εστιν. Ὅμως ἰδιοτρόπως και ἐξαιρέτως Ἀντίχριστος λέγεται ὁ ἐπί τῇ συντελεία τοῦ αἰώνος ἐρχόμενος ».

Οι χαρακτηρισμοί που του δίνουν («άνθρωπος της αμαρτίας» και « υιός της απωλείας») δείχνουν ότι και ο ίδιος θα προξενήσει, αλλά και άλλους θα παρακινήσει να ενεργήσουν πολλά δεινά και ότι θα οδηγήσει τον εαυτό του στην απώλεια. Ο Αντίχριστος και ο Σατανάς θα είναι σαν ένα πρόσωπο. Κατά συνέπεια, ούτε λίγο, ούτε πολύ, ο χαρακτηρισμός του Διαβόλου θα μπορούσε να είναι και χαρακτηρισμός του Αντιχρίστου.

Παραθέτουμε στη συνέχεια ορισμένους χαρακτηρισμούς των Πατέρων για το πρόσωπο του Αντιχρίστου: « όφις εφ' οδού, βδέλυγμα της ερημώσεως, αντικείμενος απωλείας,  κοσμοπλανής, άνομος, άθεσμος, αποστάτης, άδικος, φονεύς, ληστής,

ανακεφαλαίωση πάσης αδικίας και παντός δόλου, αναιδής και πολεμοτρόφος και τύραννος, πνεύμα πλανήσεως, δεινόν θηρίον, δράκων μέγας,  ανθρώποις δυσκαταγώνιστος, πλάνος, θεομάχος, δράκων, παμμίαρος, πονηρός και δόλιος  αναίσχυντος όφις, εχθρός,  άθλιος τύραννος, μιαρός, πλήρες ιού θηρίον, ανήρ δυνάστης, ο των ανθρώπων αλάστωρ, αντίθεος δαίμων, τεχνίτης του ψεύδους, ο ληστής της Θείας προσηγορίας, τρισάθλιος άνθρωπος,  λυμεών (=καταστροφέας), ακρότης του κακού,  κατά διάμετρον εναντίος του Θεού, υιός του πονηρού δαίμονος και σατανά και διαβόλου το απηνές και ψυχοφθόρον θηρίον, ψευδόχριστος, απατεών,  αποστάτης, μυσαρός άνθρωπος.

Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά του Αντιχρίστου θα είναι ο σφετερισμός της μεσσιανικής ιδιότητας του Κυρίου. Ο Αντίχριστος θα ισχυριστεί, ανενδοίαστα, πως αυτός είναι ο Μεσσίας και θα μετέλθει κάθε μέσο, προκειμένου να αναγνωριστεί ως τέτοιος. Θα εμφανιστεί στον κόσμο « ως Χριστός ». Και το πρώτο πράγμα που θα χρησιμοποιήσει, προκειμένου να πείσει την ανθρωπότητα πως αυτός είναι ο Μεσσίας θα είναι οι  μεσσιανικές προφητείες. Η επιδίωξή του θα στρέφεται κυρίως προς δύο κατευθύνσεις, προς τους Ιουδαίους και προς τους Χριστιανούς.

Ο Αντίχριστος εκμεταλλευόμενος το υλιστικό φρόνημα των Εβραίων και τις παχυλές εθνικιστικές περί Μεσσίου αντιλήψεις και προσδοκίες τους, θα αλλοιώσει, θα φαλκιδεύσει και θα διαστρέψει το πραγματικό νόημα των Μεσσιανικών προφητειών, κατά τρόπο σύμφορο σε αυτόν. Θα τις εξηγήσει και θα τις ερμηνεύσει, όπως τον βολεύει. Θα δώσει υλική διάσταση στο νόημά τους.

Όσον αφορά τους Χριστιανούς, το έργο του θα είναι δυσκολότερο, καθώς θα πρέπει να πείσει τους Χριστιανούς να αυτομολήσουν σ’ αυτόν. Σύμφωνα με τον Άγιο Κύριλλο Ιεροσολύμων, σημαντικό ρόλο στην αυτομόληση Χριστιανών στο στρατόπεδο του Αντιχρίστου θα παίξουν τα ψευτοθαύματα που αυτός θα επιτελέσει.

Από τα παραπάνω  αντιλαμβανόμαστε ότι η Εξουσία του Αντιχρίστου θα είναι πρωτίστως Πνευματική, αφού θα είναι ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΗΣ ΑΜΑΡΤΙΑΣ και ΥΙΟΣ ΤΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ. Αν λάβουμε υπόψη, ότι ο Χριστός είπε ότι «η Εξουσία Του δεν είναι εκ του κόσμου τούτου» δηλ. γήινη και κοσμική, ο Αντίχριστος, που θα είναι ΚΑΚΕΚΤΥΠΗ ΜΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ, θα προσπαθήσει να σφετριστεί αυτή την πνευματική Εξουσία.

Β. Είναι απαραίτητη η τεχνολογία για να αποκτήσει εξουσία ο Αντίχριστός;

Την απάντηση μάς τη δίνει ο σύγχρονος νεομάρτυρας π.Δανιήλ Σισιόγεφ ο οποίος μας λέει τα εξής. «Πολλοί νομίζουν, για κάποιο λόγο, ότι ο Αντίχριστος δεν θα μπορεί να αναγνωρίσει έναν άνθρωπο χωρίς τη σφραγίδα (χάραγμα). Όμως στον Αντίχριστο θα κατοικεί ο σατανάς, όπως λέγεται στην προς Θεσσαλονικείς Επιστολή, ότι θα ενεργεί «κατ’ ἐνέργειαν τοῦ σατανᾶ», και στον σατανά υποτάσσονται όλα τα πονηρά πνεύματα. Τα πονηρά πνεύματα μάς παρακολουθούν συνεχώς και ήδη έχουν "φάκελο" για τον καθέναν μας. Όπως περιγράφεται στα τελώνια της μακαρίας Θεοδώρας, καταγράφουν κάθε κακό έργο που έχουμε κάνει. Θα είναι, άραγε, δύσκολο για τον Αντίχριστο να καλέσει ένα πνεύμα και να ρωτήσει πού βρίσκεται κάποιος; Όχι, πολύ εύκολα θα το κάνει αυτό. Δεν θα χρειαστεί να μας κυνηγάει για να το μάθει».

Επομένως, επειδή κάθε άνθρωπος θα είναι ΦΑΚΕΛΛΩΜΕΝΟΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΔΑΙΜΟΝΕΣ, ο Αντίχριστος θα γνωρίζει τους οπαδούς του χωρίς τη χρήση καμιάς τεχνολογίας. Εξάλλου, όταν γίνεται ο τελωνισμός των ψυχών μετά θάνατο, τότε οι δαίμονες χρησιμοποιούν κομπιούτερ για να δουν τον ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΦΑΚΕΛΛΟ Του καθενός;;

Υπενθυμίζουμε ότι οι Πατερικές μαρτυρίες αναφέρουν τα εξής τελώνια - πάθη. Της κακολογίας, της ύβρης, του φθόνου, του ψέματος, του θυμού και της οργής, της υπερηφάνιας, της βλασφημίας, της φλυαρίας και της ανοησίας, του τόκου και του δόλου, της τεμπελιάς και του ύπνου, της φιλαργυρίας, της μέθης,
της μνησικακίας, της μαγείας και της μαντείας, της λαιμαργίας, της ειδωλολατρίας, της ομοφυλοφιλίας, της φιλαρέσκειας, της μοιχείας, του φόνου, της κλεψιάς, της πορνείας, της ασπλαχνίας.

 

Γ. Είναι το τελικό Χάραγμα μόνο ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΦΥΣΕΩΣ;

Σε προηγούμενο άρθρο μας είδαμε πώς ερμηνεύουν Πατέρες της Εκκλησίας τον στίχο 13, 16 της Αποκάλυψης.

Χάραγμα είναι η αμαρτία, που γίνεται πάθος, που χαράζεται στη ψυχή μας και την κυριεύει. «Έκαστον γαρ των παθών ώσπερ γράμμα και χάραγμα ημίν και σημείον» (Κλήμης ο Αλεξανδρεύς ΒΕΠ Τ. 8, σελ. 341). Παίρνει συνεπώς το χάραγμα του Αντιχρίστου εκείνος που είναι δούλος της αμαρτίας, που με τα έργα του έχει απαρνηθεί τον Χριστό. Εκείνος που από τον θρόνο της ψυχής του εκθρόνισε τον Χριστό και ενθρόνισε πανηγυρικά τον Αντίχριστο.

α/ «Χάραγμα επί της δεξιάς αυτών χειρός»

Χέρι είναι τα έργα μας. Η δεξιά είναι ένδειξη δυνάμεως. (Έξοδος 15, 6). Έργα της δεξιάς χειρός είναι τα μεγάλα σαρκικά αμαρτήματα. Ιδιαίτερα η πορνεία ή η μοιχεία, που ιδιαίτερα ευχαριστούν τους δαίμονες. (Κλίμαξ, λόγος 15, 32). Και όλως ιδιαιτέρως τον Αντίχριστο!

β/ «επί του μετώπου αυτών»

Μέτωπο είναι η έδρα της νοήσεως. Μέτωπο = φρόνημα. Αλλά, πρώτα το χέρι, μετά το μέτωπο. Γιατί τα έργα μας, παρόλο που προέρχονται από το μέτωπο -λογισμό-, φτιάχνουν το φρόνημά μας. Πρώτα τα έργα, μετά το φρόνημα. Πρώτα η αμαρτία μετά η αθεΐα!

Ο Αρέθας Καισαρείας γράφει:

«Η δε του θηρίου προσκύνησις και το λαβείν αυτού την σφραγίδα, το τον Αντίχριστον ηγήσασθαι  Θεόν, και λόγω ή έργω τα καταθύμια τούτω διεξιέναι και κηρύσσειν. Τούτο γαρ το επί του μετώπου και της χειρός χάραγμα σημαίνει, αντί του λόγου του μετώπου, και αντί του έργου της χειρός παραληφθέντων». Δηλ. ότι το σφράγισμα στο χέρι και στο μέτωπο (χάραγμα)  σημαίνει να μη σου πάρει ο Αντίχριστος τη δύναμη (χέρι) και το μυαλό (μέτωπο).

Οι δούλοι, λοιπόν, της αμαρτίας ήδη έχουν πάρει το χάραγμα του Αντιχρίστου! Και συνεπώς είναι εκτός της Βασιλείας του Θεού! Έτσι περιττεύει κάθε άλλο χάραγμα! «Μη πλανάσθαι, ούτε πόρνοι, ούτε ειδωλολάτραι, ούτε μοιχοί, ούτε μαλακοί, ούτε αρσενοκοίται, ούτε πλεονέκται, ούτε κλέπται, ούτε μέθυσοι, ου λοιδωροί, ουχ άρπαγες βασιλείαν Θεού ου κληρονομήσουσι» (Α΄ Κορινθ. 6, 9-11).

Συμπληρωματικά, θα αναφέρουμε ότι η αμαρτία εκείνη που είναι ασυγχώρητη, όπως είπε και ο Χριστός, είναι η ΒΛΑΣΦΗΜΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ, που δεν είναι τίποτα άλλο από την  ΑΙΡΕΣΗ. Επομένως, το ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΚΟ ΧΑΡΑΓΜΑ θα είναι η ΑΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΑΠΤΙΣΜΑΤΟΣ ΜΑΣ ΣΥΝΗΔΕΙΤΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΧΩΡΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΙΡΕΣΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΘΕΪΑ. Όλες οι Οικουμενικές Σύνοδοι της Εκκλησίας γι΄ αυτό συγκλήθηκαν. Για να μας προφυλάξουν από το ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΚΟ ΑΝΤΙΧΤΙΣΤΟ ΧΑΡΑΓΜΑ ΤΗΣ ΑΙΡΕΣΗΣ. Ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος  αναφέρει ως αντιχρίστους τους αιρετικούς της εποχής του. Στο 2,22 της Α΄ Ιω. και στο 1.7 της Β΄ Ιω. χωρία ως αντίχριστοι ορίζονται, όσοι αρνούνταν την πραγματική ενσάρκωση του Λόγου του Θεού. Από τότε έχει επικρατήσει να ονομάζονται αντίχριστοι όσοι αρνούνται τα θεμελιώδη δόγματα της Χριστιανικής πίστεως. Στην πατερική γραμματεία τα ίδια πρόσωπα που ονομάζονται αντίχριστοι χαρακτηρίζονται και πρόδρομοι ή τύποι του Αντιχρίστου. Και συνιστά κεφαλαιώδη θέση της πατερικής διδασκαλίας η άποψη πως οι αντίχριστοι πρετοιμάζουν με τις αιρέσεις την έλευση του Αντιχρίστου· ή μάλλον ο αντίχριστος διάβολος προετοιμάζει με τους μικρούς αντιχρίστους την έλευση του Αντιχρίστου των εσχάτων. Κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, οι αιρέσεις βαδίζουν πριν τον Αντίχριστο ανοίγοντάς του τον δρόμο. Αποτελούν το «μυστήριον της ανομίας», που δρα μέσα στην ιστορία προετοιμάζοντας την απόλυτη αποκάλυψή της στο πρόσωπο του Αντιχρίστου. Όλες οι αιρέσεις ανοίγουν τον δρόμο του Αντιχρίστου. Προετοιμασία της οδού του Αντιχρίστου ονομάζεται και ο διωγμός της Ορθόδοξης Εκκλησίας απ’ την πολιτική εξουσία.

Το εσχατολογικό «χάραγμα» δεν είναι δυνατόν να κατανοείται ως μία μηχανική διαδικασία επιβολής/λήψεως ενός εξωτερικού «σημείου», το οποίο — αυτομάτως και ανεξαρτήτως της πνευματικής μας καταστάσεως — μας αντιχριστοποιεί.

'Επαναλαμβάνομε με έμφαση: το χαράττειν ή λαμβάνειν ή έχειν όνομα ή αριθμόν ονόματος ή χάραγμα του ονόματος ή χαραγμα του Θηρίου υποδηλώνει μίαν εσωτερική διαδικασία και σχέση, η οποία σημαίνει: ανήκειν – κοινωνείν - δέχεσθαι-συμμορφούσθαι/εξομοιούσθαι προς τον Σατανά.

Το χάραγμα του θηρίου συνδέεται στενότατα με την προσκύνηση και την λατρεία του θηρίου, με την αναγνώριση του θηρίου, ως Θεού. Και το χάραγμα αυτό δεν είναι απλώς μια εξωτερική σημείωση, αλλά εσωτερική αποδοχή του αντιχρίστου και αναγνώρισή του. Η νέκρωση του νοός είναι χάραγμα του θηρίου και οι νενεκρωμένον έχοντες τον νου  πλανώνται και γίνονται δούλοι του θηρίου της Αποκαλύψεως. Όσοι έχουν φωτισμένο νου, αυτοί δεν δέχονται το χάραγμα του θηρίου».

Η Αποκάλυψη γράφτηκε σε μια εποχή, που οι δούλοι έφεραν στο μέτωπο ή στο χέρι το σφράγισμα, την πυροσφραγίδα ή το τατουάζ (στίγματα στο δέρμα) με το αρχικό γράμμα του ονόματος, ή το όνομα, ή άλλο "σφράγισμα" χαρακτηριστικό του ιδιοκτήτη τους. Και οι αιχμάλωτοι πολέμου και οι φυλακισμένοι και οι ανήκοντες σε κοινωνικές ομάδες, και τα ζώα, έφεραν το σημάδι της ιδιοκτησίας, κατοχής του κατόχου τους ή της ομάδας όπου ανήκαν. Τα άλογα του Φιλίππου της Μακεδονίας, πατέρα του Μ. Αλεξάνδρου, έφεραν με πυροσφραγίδα το αρχικό Φ (Φίλιππος). Ως σχεδόν την εποχή μας οι δούλοι είχαν σφράγισμα, ενώ τα ζώα και σήμερα έχουν τατουάζ, πυροσφραγίδες, ή άλλα σημάδια ιδιοκτησίας. Ο Απ. Παύλος έφερε τα ορατά και τα αόρατα στίγματα του Χριστού, δηλ. τα ίχνη από τα μαστιγώματα και στο βιογραφικό του τις διώξεις, φυλακίσεις, κακουχίες, χάριν της Πίστεως στον Κύριο, και αυτά ήταν το "σφρἀγισμα" ότι είναι γνήσιος δούλος Κυρίου, ανήκει στον Κύριο. "εικών ειμί της αρρήτου δόξης Σου ει και στίγματα φέρω πταισμάτων". Αυτό είναι το νόημα του "σφραγίσματος" της Αποκάλυψης και της Αγίας Γραφής, της ιδιοκτησίας, του "ανήκειν", του πιστεύειν.
Και σήμερα οι Χριστιανοί έχουμε το αόρατο και συμβολικό σφράγισμα του Θεού, του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, στη Βασιλεία του οποίου και στον οποίο εθελοντικά ανήκουμε. Οι του Διαβόλου και σήμερα έχουν το αόρατο σφράγισμα του διαβόλου, διότι ανήκουν σε εκείνον. Στην προ της Δευτέρας Παρουσίας εποχή, όσοι υποταχθούν στον υιό της αποστασίας και της ανομίας, θα έχουν το συμβολικό του σφράγισμα.
Δεν θέλει πολλή φιλοσοφία για να κατανοηθούν τόσο απλές έννοιες, απλώς ο  ΓΕΡΟΝΤΙΣΜΟΣ κατάντησε μάστιγα και δόγμα και οι ανοησίες έγιναν πλέον η επικρατούσα θρησκευτική άποψη

Δ. Πρέπει να αντισταθούμε στην υπερ-συγκέντρωση εξουσιών από άνομα χέρια;;

Ο γράφων έχει κατηγορηθεί επανειλημμένα και σε προηγούμενα άρθρα ότι αφενός μεν εξυπηρετεί με τις απόψεις του την κυβέρνηση που νομοθέτησε τα σχετικά με την ταυτότητα και τον προσωπικό αριθμό, αφετέρου δημιουργεί επανάπαυση στους Χριστιανούς. 

Η θέση του γράφοντος για τον προσωπικό αριθμό έχει εκφραστεί σε δημοσιευμένο  άρθρο στην ηλεκτρονικη διεύθυνση: 

 https://apotixisi.blogspot.com/search?q=%CE%9F+%CE%A0%CE%A1%CE%9F%CE%A3%CE%A9%CE%A0%CE%99%CE%9A%CE%9F%CE%A3+%CE%91%CE%A1%CE%99%CE%98%CE%9C%CE%9F%CE%A3

από στον Σεπτέμβριο 2023. Οπότε οι κατήγοροι να ενημερώνονται σωστά και να μην διαστρεβλώνουν ξεκάθαρες θέσεις και απόψεις.

Ο πνευματικός αγώνας του κάθε χριστιανού είναι ισόβιος, έχοντας απόλυτη βεβαιότητα ότι η δική μας πατρίδα και πολιτεία και τα δικά μας πολιτικά δικαιώματα είναι στους ουρανούς από τους οποίους με πολύ πόθο περιμένουμε και τον Σωτήρα μας, τον Κύριο Ιησού Χριστό (Φιλιπ. γ΄ 20).

Αν ο αγώνας μας εναντίον της  νέας ταυτότητας και του Π.Α γίνεται για τους λόγους ΚΑΤΑΠΑΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ  ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ  και μόνο, είμαστε ΑΠΟΛΥΤΑ σύμφωνοι. Αν είναι για φαντασίες και για φαντάσματα, για παρερμηνείες και για πλαστογραφίες της Ιεράς Αποκαλύψεως, ΌΧΙ, μύριες φόρες ΌΧΙ.

Μην ξεχνάμε ότι πολλοί Άγιοι και μάρτυρες έζησαν ως υπήκοοι αθέων αρχόντων και κυβερνήσεων. Υπήκουσαν στους νόμους αυτών αλλά ομολόγησαν όταν τους ζήτησαν να απαρνηθούν επίσημα την πίστη τους. 

Δεν πρέπει να συγχέουμε τις όποιες σχέσεις μας με τον Καίσαρα, με τις σχέσεις μας με τον Θεό, να προσδίδουμε στο θέμα θεολογικές και πνευματικές διαστάσεις, εάν δεν υπάρχουν, και να χρησιμοποιούμε τον Θεό για επίγειους σκοπούς. Πρέπει να είμαστε τίμιοι με την Ορθοδοξία και την Εκκλησία του Χριστού, αποδίδοντες «τα Καίσαρος Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ».