Το όραμα του Αγίου Στεφάνου.(+Ι.Καρδάση)

 

(Άρθρο του μακαριστού Ιωάννη Καρδάση  διαμορφωμένο ως προς την έκταση)

1. Το βιβλικό γεγονός ως θεολογική μαρτυρία

Το όραμα του Αγίου Στεφάνου (Πραξ. 7, 55–56) αποτελεί μοναδικό γεγονός της Καινής Διαθήκης, διότι συνδυάζει μαρτυρία πίστεως, εμπειρία θεώσεως και αποκάλυψη της Αγίας Τριάδας. Η διατύπωση του Λουκά ότι ο Στέφανος ήταν «πλήρης Πνεύματος Αγίου» δηλώνει την ύπαρξη του αγίου σε κατάσταση ενεργούς κοινωνίας με την άκτιστη χάρη του Θεού. Η θεοπτία δεν είναι προϊόν ψυχολογικής εξάρσεως, αλλά καρπός της θεώσεως, δηλαδή της μετοχής του ανθρώπου στις άκτιστες ενέργειες του Θεού.

Η φράση «ατενίσας εις τον ουρανόν» δεν δηλώνει χωρική μετακίνηση, αλλά πνευματική μετάβαση από τον κτιστό στην άκτιστη πραγματικότητα. Οι «ανεωγμένοι ουρανοί» σημαίνουν την άρση του φραγμού μεταξύ Θεού και ανθρώπου, που επιτελέσθηκε με τη Σάρκωση του Λόγου.

---

2. Διάκριση θείας ουσίας και ενεργειών

Κεντρικό στοιχείο της θεολογικής ερμηνείας του οράματος είναι η πατερική διάκριση μεταξύ θείας ουσίας και θείας ενέργειας. Ο Θεός κατά την ουσία Του είναι παντελώς αμέθεκτος και απρόσιτος σε κάθε κτιστό ον. Αντιθέτως, οι άκτιστες ενέργειες του Θεού είναι μεθεκτές και αποτελούν τον τρόπο της θείας παρουσίας και αποκαλύψεως στον κόσμο.

Ο Άγιος Στέφανος δεν βλέπει τη θεία ουσία, αλλά τη «δόξαν Θεού», δηλαδή την άκτιστη ενέργεια της Θεότητας. Η εμπειρία αυτή είναι όμοια με τη θεοφάνεια του Θαβωρίου φωτός και συνιστά αυθεντική θεοπτία, κατά την έννοια της πατερικής θεολογίας.

---

3. Χριστοκεντρικός χαρακτήρας της θεοπτίας

Στο κέντρο του οράματος βρίσκεται ο Ιησούς Χριστός, «εστώς εκ δεξιών του Θεού». Η θεοπτία του Στεφάνου είναι κατεξοχήν χριστοκεντρική. Ο Χριστός δεν εμφανίζεται απλώς ως μεσίτης, αλλά ως ο Θεάνθρωπος, δια του οποίου και εντός του οποίου αποκαλύπτεται η Θεότητα.

Η ορατότητα του Χριστού αφορά αποκλειστικά τη δοξασμένη ανθρώπινη φύση Του. Η θεία φύση του Λόγου παραμένει αόρατη. Έτσι, η ανθρώπινη φύση του Χριστού λειτουργεί ως το «όργανο» της αποκαλύψεως της Θεότητας, χωρίς να εξαντλεί ή να περιορίζει το άκτιστο μυστήριο του Θεού.

---

4. Τριαδολογική διάσταση του οράματος

Το όραμα του Αγίου Στεφάνου αποτελεί πραγματική αποκάλυψη της Αγίας Τριάδας. Η θέα του Υιού «εκ δεξιών του Θεού» και η ρητή αναφορά στην πλήρωση από το Άγιο Πνεύμα φανερώνουν την τριαδική διάσταση της εμπειρίας.

Ο Πατέρας δεν γίνεται άμεσα ορατός, διότι είναι άναρχος και αθέατος. Ο Υιός αποκαλύπτεται ως Θεάνθρωπος, ενώ το Άγιο Πνεύμα είναι εκείνο που καθιστά δυνατή τη θεοπτία. Η γνώση του Πατρός γίνεται πάντοτε δια του Υιού και εν Αγίω Πνεύματι, σύμφωνα με την πατερική αρχή της «τριαδικής οικονομίας της γνώσεως».

---

5. Χριστολογική θεμελίωση: η ένωση των δύο φύσεων

Η δυνατότητα του οράματος θεμελιώνεται στο χριστολογικό δόγμα της καθ’ υπόσταση ενώσεως. Ο Λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση όχι ως αυτοτελή υπόσταση, αλλά εντός της δικής Του θείας Υποστάσεως. Έτσι, δεν προέκυψαν δύο πρόσωπα, αλλά ένας Χριστός «εν δύο φύσεσιν ασυγχύτως, ατρέπτως, αδιαιρέτως και αχωρίστως».

Η ανθρώπινη φύση του Χριστού θεώθηκε «εξ άκρας συλλήψεως», όχι κατά φύσιν, αλλά διά της υποστατικής ενώσεως. Αυτό εξηγεί γιατί η ανθρώπινη φύση μπορεί να φανερώνει τη Θεότητα χωρίς να ταυτίζεται με αυτήν.

---

6. Η έννοια της «δεξιάς του Θεού»

Η έκφραση «εκ δεξιών του Θεού» πρέπει να νοηθεί θεοπρεπώς και όχι χωρικά. Ο Θεός είναι άτοπος και ασώματος. Η «δεξιά» δηλώνει ισοτιμία τιμής, δόξα, εξουσία και κοινωνία βασιλείας.

Η καθέδρα του Χριστού εκ δεξιών του Πατρός δηλώνει ότι η ανθρώπινη φύση Του μετέχει πλήρως στη δόξα της Θεότητας. Η ανθρώπινη φύση δεν απορροφήθηκε από τη θεία, ούτε καταργήθηκε, αλλά συνδοξάστηκε και συμπροσκυνείται με αυτήν.

---

7. Η θεώρηση ως εμπειρία ακτίστου Φωτός

Κατά τον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά, η θεώρηση του ακτίστου Φωτός δεν είναι αποτέλεσμα νοητικής συλλήψεως ή αισθητής εμπειρίας, αλλά υπέρβαση τόσο της αισθήσεως όσο και του νου. Το άκτιστο Φως είναι «αυτοοπτικόν και αυτονόητον», δηλαδή γνωρίζεται δια της μετοχής σε αυτό.

Ο Άγιος Στέφανος, μετέχοντας στο άκτιστο Φως, γνωρίζει τον Θεό διά του Θεού. Η θεοπτία αυτή δεν καταλύει την ανθρώπινη φύση, αλλά τη μεταμορφώνει και τη θεώνει κατά χάριν.

---

8. Εκκλησιολογικές και εσχατολογικές προεκτάσεις

Το όραμα του Αγίου Στεφάνου δεν αποτελεί ιδιωτική εμπειρία, αλλά εκκλησιαστικό γεγονός. Η θεώρηση της δόξας του Θεού είναι καρπός της ζωής μέσα στο Σώμα του Χριστού. Παράλληλα, έχει σαφή εσχατολογικό χαρακτήρα, διότι προεικονίζει τη μέλλουσα δόξα της Βασιλείας του Θεού.

Κατά τη Δευτέρα Παρουσία, οι πιστοί θα μετέχουν στη θέα της δόξας της Αγίας Τριάδας εν Αγίω Πνεύματι, δια της δοξασμένης ανθρωπίνης φύσεως του Χριστού. Η εμπειρία του Αγίου Στεφάνου αποτελεί πρόγευση αυτής της εσχατολογικής πραγματικότητας.

---

9. Συμπέρασμα

Το όραμα του Αγίου Πρωτομάρτυρα Στεφάνου συνιστά κορυφαία σύνθεση βιβλικής μαρτυρίας, δογματικής θεολογίας και εμπειρικής γνώσεως του Θεού. Αποκαλύπτει τον χριστοκεντρικό και τριαδολογικό χαρακτήρα της θεώσεως και φανερώνει ότι ο τελικός σκοπός της ανθρώπινης υπάρξεως είναι η μετοχή στη ζωή και τη δόξα του Τριαδικού Θεού.