Μαρτυρίες από Συνόδους και Πατέρες για τον διαχωρισμό της μίας Εκκλησίας σε δύο ποίμνια («υγιές» και «ασθενές») λόγω αίρεσης και μη καταδικασμένου αιρετικού.

 

Εισαγωγικά

Από το βιβλίο του ιερομονάχου Ευγενίου -Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΜΟΛΥΣΜΟΥ δημοσιεύουμε από τις σελίδες  549-555 κείμενο με τον παραπάνω τίτλο. Το κείμενο είναι διαμορφωμένο σε απλή κατανοητή γλώσσα. Στο τέλος του κειμένου υπάρχουν συνοπτικά συμπεράσματα.

Τα βασικά σημεία του κειμένου είναι τα εξής:

« Η Εκκλησία είναι μία, αλλά σε κρίσιμες περιόδους εμφανίζεται διαιρεμένη σε δύο ποίμνια λόγω αιρέσεων ή πλάνης:

• Το «υγιές» ποίμνιο αποτελείται από όσους διατηρούν την ορθή πίστη.
• Το «άρρωστο» ποίμνιο περιλαμβάνει όσους έχουν παρασυρθεί από ψευδοδιδασκαλίες, χωρίς να έχουν καταδικαστεί επισήμως.

Παρά τη διάσταση, και τα δύο ποίμνια τελούν μυστήρια, ενώ η Εκκλησία παραμένει μία. Ο στόχος των Πατέρων και των Οικουμενικών Συνόδων ήταν η ενότητα της Εκκλησίας, η αποκατάσταση των διαιρεμένων ποίμνιων και η απομάκρυνση της πλάνης. Η «αρρώστια» του δεύτερου ποίμνιου αναφέρεται στην πνευματική ζημιά που προκαλεί η αίρεση, και η απομάκρυνσή της προστατεύει το υγιές ποίμνιο και επιτρέπει την πνευματική του ανάπτυξη.

Συνολικά, η διάκριση σε «υγιές» και «άρρωστο» ποίμνιο είναι προσωρινή και θεραπευτική, με σκοπό την επιστροφή όλων στην ενότητα της Μίας Εκκλησίας».

Στις ομάδες των ΓΟΧ αυτό λέγεται ΚΥΠΡΙΑΝΙΣΜΟΣ και μάλιστα από πολλούς θεωρείται ΑΙΡΕΣΗ.

Άποψη του γράφοντος

Ο όρος ΚΥΠΡΙΑΝΙΣΜΟΣ δεν αντιστοιχεί σε ιστορικά αναγνωρισμένη αίρεση, ούτε περιγράφει συγκροτημένο δογματικό σύστημα που να εισάγει καινοτομία πίστεως ή να αλλοιώνει το εκκλησιολογικό φρόνημα της Ορθοδοξίας.

Οι θέσεις που αποδίδονται στον λεγόμενο «Κυπριανισμό» – ιδίως ότι ο αιρετικός αποκόπτεται μυστικώς από το Σώμα του Χριστού πριν από συνοδική καταδίκη, ενώ παραμένει κανονικά εντός της ορατής εκκλησιαστικής δομής έως ότου κριθεί συνοδικά – δεν αποτελούν αίρεση, αλλά πατερική διάκριση σαφώς μαρτυρημένη στη Γραμματεία των Αγίων Πατέρων. Η διάκριση μεταξύ μυστικού και φανερού σώματος της Εκκλησίας είναι καθιερωμένη στην Ορθόδοξη εκκλησιολογία και προϋποτίθεται τόσο από τους Ιερούς Κανόνες όσο και από τη συνοδική πράξη της Εκκλησίας.

Η κατηγορία ότι η θέση αυτή αναιρεί την αρμοδιότητα των Τοπικών Συνόδων αποτελεί στρεβλωτική γενίκευση. Η Παράδοση αναγνωρίζει πλήρως τη δυνατότητα επισκόπων και τοπικών συνόδων να καταδικάζουν αιρέσεις και αιρετίζοντες· ταυτόχρονα όμως διδάσκει ότι όταν μια αίρεση αποκτά καθολική ή πανορθόδοξη διάσταση, τότε απαιτείται αντίστοιχη συνοδική κρίση. Η διαβάθμιση αυτή δεν είναι «εκκλησιολογικός σχετικισμός», αλλά έκφραση κανονικής ακρίβειας.

Το επιχείρημα περί «αδυναμίας της Εκκλησίας να εκβάλει αιρετικούς ελλείψει Οικουμενικής Συνόδου» βασίζεται σε υποθετικό συλλογισμό και όχι σε πατερική εκκλησιολογία. Η Εκκλησία γνωρίζει και δεύτερο τρόπο αποκοπής από αυτήν: την αποστασία και αυτοαποκοπή, όταν κάποιος αποδέχεται ή κηρύσσει αίρεση δημοσίως και επίμονα.

Το επιχείρημα ότι η Εκκλησία δεν μπορεί να αποβάλει αιρετικούς χωρίς τη σύγκληση Οικουμενικής Συνόδου έρχεται σε σύγκρουση με τη μακρά παράδοση των Πατέρων και το Κανονικό Δίκαιο. Η Ορθόδοξη Εκκλησιολογία αναγνωρίζει δύο κύριους τρόπους με τους οποίους ένα μέλος παύει να ανήκει στο Σώμα του Χριστού:

1. Η Συνοδική Καταδίκη  Αυτή αποτελεί τη "δικαστική οδό", όπου η επίσημη Εκκλησία, μέσω Τοπικών ή Οικουμενικών Συνόδων, διαπιστώνει την πλάνη και εκφέρει την ποινή του αφορισμού ή της καθαιρέσεως. Ωστόσο, η Σύνοδος δεν «κατασκευάζει» την αίρεση, αλλά διαπιστώνει και επικυρώνει μια ήδη υπάρχουσα πνευματική κατάσταση.

2. Η Αυτοαποκοπή (Αποστασία). Σύμφωνα με την πατερική θεολογία, η αίρεση δεν είναι απλώς ένα νομικό παράπτωμα, αλλά μια πνευματική κατάσταση που αποκόπτει τον άνθρωπο από τη Ζωή της Εκκλησίας. Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής υποστήριξε  ότι οι αιρετικοί, ακόμη και πριν τη συνοδική καταδίκη, έχουν αποξενωθεί από την Εκκλησία λόγω της αλλοίωσης της πίστης. Ο ίδιος διέκοψε κοινωνία με το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως όταν αυτό περιέπεσε στον Μονοθελητισμό, πριν καν συγκληθεί η ΣΤ' Οικουμενική Σύνοδος. Ο 15ος Κανόνας της Πρωτοδευτέρας Συνόδου αναγνωρίζει την υποχρέωση  των πιστών να διακόπτουν το μνημόσυνο επισκόπου που κηρύσσει «γυμνή τή κεφαλή» (δημοσίως και ξεκάθαρα) αίρεση που έχει ήδη καταδικαστεί από Συνόδους, πριν ακόμα υπάρξει ειδική συνοδική κρίση για το συγκεκριμένο πρόσωπο. Η Εκκλησία υφίσταται εκεί που ορθοτομείται ο λόγος της αληθείας. Όπως επισημαίνει ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, εκείνοι που ανήκουν στην Εκκλησία του Χριστού είναι εκείνοι που ανήκουν στην Αλήθεια. Όσοι αρνούνται την Αλήθεια, αυτοαποκλείονται από τη μυστηριακή και πνευματική κοινωνία, ανεξάρτητα από το αν έχει προλάβει να συνεδριάσει ένα θεσμικό όργανο. Συνεπώς, η αναμονή μιας Οικουμενικής Συνόδου ως αποκλειστικής προϋπόθεσης για τον προσδιορισμό του αιρετικού αποτελεί συχνά πρόσχημα για την αποφυγή της ομολογίας, καθώς μετατρέπει την Εκκλησία από «στύλο και εδραίωμα της αληθείας» σε έναν γραφειοκρατικό οργανισμό που αδρανεί μπροστά στη διαστρέβλωση του Δόγματος. 

Η εφαρμογή των εννοιών του «Κυπριανισμού» αφορά πρωτίστως τους εντός της ορατής Εκκλησίας αιρετικούς (τους "Οικουμενιστές") που παραμένουν «ασθενή μέλη» μέχρι συνοδικής καταδίκης ή απόσχισης.

Οι Παπικοί, από την άλλη πλευρά, θεωρούνται γενικά ότι βρίσκονται εκτός των ορατών ορίων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, καθώς το ΣΧΙΣΜΑ  του 1054 και οι μετέπειτα Σύνοδοι (όπως οι Ησυχαστικές Σύνοδοι του 14ου αιώνα) τους έχουν καταδικάσει και αναθεματίσει . Ως εκ τούτου, η διδασκαλία περί «ασθενών μελών» εφαρμόζεται στους Ορθοδόξους που συμπλέουν με τον Οικουμενισμό και όχι στους Ρωμαιοκαθολικούς  οι οποίοι έχουν ήδη αποσχιστεί. 

 

----------------------------------------------------------------------------------------------

 

Μαρτυρίες από Συνόδους και Πατέρες για τον διαχωρισμό της μίας Εκκλησίας σε δύο ποίμνια («υγιές» και «ασθενές») λόγω αίρεσης και μη καταδικασμένου αιρετικού:

 

Μαρτυρία του Μεγάλου Βασιλείου (για τους Αρειανούς):
«Σε μια τέτοια κρίσιμη εποχή, χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια και πολλή φροντίδα για να βοηθηθούν οι Εκκλησίες. Και η μεγαλύτερη ευεργεσία είναι να ενωθούν όσα μέρη ήταν μέχρι τώρα διασπασμένα».
Σε άλλη επιστολή του (την 92η): «Γι' αυτόν τον σκοπό χρειαζόμαστε κυρίως τη δική σας βοήθεια (των Δυτικών): ώστε εκείνοι που ομολογούν την αποστολική πίστη, αφού διαλύσουν τα σχίσματα που επινόησαν, να υποταχθούν από εδώ και στο εξής στην αυθεντία της Εκκλησίας. Έτσι, το σώμα του Χριστού θα γίνει πάλι άρτιο και όλα τα μέλη του θα επιστρέψουν στην πληρότητα...»
Σημείωση: Στην επιστολή αυτή, ο Μέγας Βασίλειος παρακαλεί τους επισκόπους της Δύσης να βοηθήσουν συνοδικά ώστε να ενωθούν οι Εκκλησίες της Ανατολής.

Μαρτυρία του Αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας (προς τον Ιωάννη Αντιοχείας μετά τη συμφιλίωσή τους):
«...και (εύχομαι ο Θεός) να ενώσει τα διαιρεμένα μέρη και, αφού απομακρύνει τα σκάνδαλα που μπήκαν ανάμεσά μας, να στεφανώσει με ομόνοια και ειρήνη τόσο τις δικές μας Εκκλησίες όσο και τις δικές σας».

Μαρτυρία του ίδιου Αγίου (προς τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μαξιμιανό):
«Να, κοίταξε! Τα διασπασμένα μέλη του σώματος της Εκκλησίας ενώθηκαν και πάλι μεταξύ τους»

Προσφωνητικός λόγος ΣΤ Συνόδου

«Ποια άλλη προσφορά δώρων προς τον Θεό θα μπορούσε να είναι πιο πολύτιμη από εσάς, παρά η θερμή απόδειξη της αγάπης και της πίστης σας προς Αυτόν, και η ειρηνική κατάσταση των αγίων εκκλησιών που επιτύχατε; Γι' αυτόν τον σκοπό καταβάλατε πάρα πολλές προσπάθειες, πέρα από τα υπόλοιπα καθήκοντά σας, επιδιώκοντας την ομόνοια ανάμεσα σε όσους είχαν διχαστεί. Διότι εσείς βασιλεύετε δίκαια με τη βοήθεια του Χριστού, και ο Χριστός μέσω εσάς επιθυμεί να χαρίζει την ειρήνη στις εκκλησίες Του.

Ο ίδιος ο Θεός παρακίνησε και τώρα τη γαλήνια εξουσία σας και σας κινητοποίησε με ζήλο για την Ορθοδοξία, ώστε να συγκαλέσετε αυτή την Οικουμενική Σύνοδο. Σκοπός ήταν να ανατραπεί το κακούργημα της αίρεσης που εμφανίστηκε πρόσφατα και να επικυρωθεί το κήρυγμα της αλήθειας· έτσι ώστε, προχωρώντας αυτό, η δομή της Εκκλησίας να είναι σταθερή και χωρίς διχασμούς.

Διότι δεν θεωρήσατε ανεκτό, σοφότατε βασιλιά, να συμφωνούμε μεταξύ μας και να τα βρίσκουμε στα άλλα ζητήματα, αλλά να αποκοβόμαστε και να χωριζόμαστε στο ίδιο το κεφάλαιο της ζωής μας (την πίστη)· και μάλιστα ενώ είμαστε μέλη ο ένας του άλλου και αποτελούμε το ένα σώμα του Χριστού, μέσω της κοινής πίστης προς Αυτόν και μεταξύ μας.

[...] Επειδή, λοιπόν, έτσι είχαν τα πράγματα, ήταν αναγκαίο η φιλόχριστη καλοσύνη σας να συγκεντρώσει αυτή την πάνσεπτη και πολυπληθή ομήγυρη, θεωρώντας σωστό να πετύχει και τα δύο: και να απομακρύνει την αιτία του διχασμού των εκκλησιών, και να επαναφέρει στην ενότητα όσα είχαν χωριστεί. Διότι δεν ανεχόσασταν, θεοτίμητε δέσποτα, να βλέπετε για πολύ ακόμη την επινόηση της ψευδοδιδασκαλίας που υφάνθηκε πρόσφατα να σχίζει τον χιτώνα της Ορθοδοξίας. Αλλά, σαν όργανο του Αγίου Πνεύματος —αν τολμούμε να πούμε— μαζί με εμάς και μέσω εμάς, ξαναΰφανατε το σχισμένο μέρος και το αποκαταστήσατε στην ολότητά του».

Μαρτυρία του Αγίου Ταρασίου (από τα πρακτικά της Ζ' Οικουμενικής Συνόδου):
«Διότι παρατηρώ και βλέπω ότι η Εκκλησία του Χριστού και Θεού μας, η οποία είναι θεμελιωμένη πάνω στην πέτρα (της πίστης), είναι τώρα διαιρεμένη και κομματιασμένη...»

Μαρτυρία της Ζ' Οικουμενικής Συνόδου (από επιστολή προς τους βασιλείς Κωνσταντίνο και Ειρήνη):
«...ώστε, αφού αποδιώξουμε τον διχασμό των εκκλησιών, να επαναφέρουμε στην ενότητα όσα μέρη έχουν αποκοπεί...»

Μαρτυρία από την εορτή της Κυριακής της Ορθοδοξίας (αναφέρεται στη λήξη της Εικονομαχίας):
«Βλέποντας αυτή τη μέγιστη ευεργεσία, ας χειροκροτήσουμε με χαρά που τα χωρισμένα μέλη του Χριστού (οι πιστοί και οι εκκλησίες) συγκεντρώθηκαν πάλι σε ενότητα, και ας υμνήσουμε τον Θεό που μας χάρισε την ειρήνη». (Γ' τροπάριο της Α' ωδής του Κανόνα).

«Επιπλέον, πρέπει να σημειωθεί ότι, όπως συνέβη κατά τις περιόδους πριν από τη σύγκληση της Γ’, της ΣΤ’ και της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου, αλλά και την εποχή του Μεγάλου Βασιλείου, έτσι και σε άλλες ιστορικές στιγμές η Εκκλησία εμφανίζεται χωρισμένη στα δύο (δηλαδή σε δύο ποίμνια). Αυτό συνέβη εξαιτίας των αιρέσεων και της δράσης αιρετικών που δεν είχαν ακόμη καταδικαστεί επίσημα. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και στις περιόδους πριν από τη Δ’ Οικουμενική, την Η’ Οικουμενική (λόγω σχίσματος) και την Θ’ Οικουμενική Σύνοδο.

Σύμφωνα λοιπόν με τα παραπάνω, η Εκκλησία διχάζεται σε δύο ποίμνια: το ένα είναι το "υγιές" (αυτοί που κρατούν την ορθή πίστη) και το άλλο είναι το "ασθενές" (αυτοί που έχουν παρασυρθεί από την πλάνη ή την αίρεση).»

«Όπως τα αποκαλεί ο Μέγας Βασίλειος (η τεκμηρίωση βρίσκεται στο τέλος αυτής της ενότητας), στο δεύτερο ποίμνιο έχει εισχωρήσει η αρρώστια και το μίασμα της ασέβειας, με αποτέλεσμα από υγιές τμήμα να μεταβληθεί σε ασθενές. Αντίθετα, το πρώτο τμήμα παρέμεινε υγιές ακριβώς επειδή κράτησε αποστάσεις από το δεύτερο. Προσοχή όμως σε αυτό: δεν δημιουργούνται δύο Εκκλησίες· η Εκκλησία είναι μία. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι το ποίμνιο χωρίζεται στα δύο ή οι κατά τόπους Εκκλησίες βρίσκονται σε διάσταση μεταξύ τους.

Για να γίνει αυτό πιο κατανοητό, ας δούμε την Αγία Γραφή. Ο Κύριος λέει: "Και εγώ σου λέω ότι εσύ είσαι ο Πέτρος, και πάνω σε αυτή την πέτρα θα οικοδομήσω την Εκκλησία μου" (Ματθ. 16, 18). Ο Απόστολος Παύλος αναφέρει: "Προσέχετε, λοιπόν, τους εαυτούς σας και όλο το ποίμνιο, στο οποίο το Άγιο Πνεύμα σάς έβαλε επισκόπους, για να ποιμαίνετε την Εκκλησία του Κυρίου και Θεού, την οποία απέκτησε με το ίδιο Του το αίμα" (Πράξ. 20, 28). Αυτά τα δύο χωρία αναφέρονται στη Μία Εκκλησία που ομολογούμε στο Σύμβολο της Πίστεως.

Σε άλλα σημεία, ο Απόστολος Παύλος λέει: "Οι μεν Εκκλησίες σε όλη την Ιουδαία, τη Γαλιλαία και τη Σαμάρεια είχαν ειρήνη" (Πράξ. 9, 31), και αλλού: "Χαιρετήστε ο ένας τον άλλον με άγιο φίλημα· σας χαιρετούν οι Εκκλησίες του Χριστού" (Ρωμ. 16, 16). Εδώ, η αναφορά γίνεται στις κατά τόπους Εκκλησίες, οι οποίες όλες μαζί αποτελούν τη Μία Καθολική Εκκλησία του Χριστού, αλλά και η καθεμία από αυτές είναι η Καθολική Εκκλησία. Τελικά αυτό αποτελεί μυστήριο, όμως η φράση "οι Εκκλησίες" σημαίνει τις επιμέρους τοπικές χριστιανικές κοινότητες.

Ερχόμενοι τώρα στα αποσπάσματα που εξετάζουμε: Ο Μέγας Βασίλειος μιλά για το να "ενωθούν οι Εκκλησίες που μέχρι τώρα ήταν διαιρεμένες". Ο Άγιος Κύριλλος αναφέρεται στις "Εκκλησίες τις δικές μας και τις δικές σας". Η ΣΤ' Οικουμενική Σύνοδος επιδιώκει "να απομακρύνει τη διάσταση των Εκκλησιών και να επαναφέρει στην ενότητα όσα μέρη έχουν χωριστεί". Τέλος, η Ζ' Οικουμενική Σύνοδος λέει "για να [αποσείσουμε τη διάσταση των Εκκλησιών]...". .διώχνοντας τη διαφωνία μεταξύ των εκκλησιών, ας επαναφέρουμε στην ενότητα όσα μέρη έχουν χωριστεί» (από τη Ζ' Οικουμενική). Και από την Κυριακή της Ορθοδοξίας: «τα χωρισμένα μέλη του Χριστού συγκεντρώθηκαν ξανά σε ενότητα». Σε αυτά τα κείμενα, η έννοια είναι ότι οι κατά τόπους Εκκλησίες πρέπει να ενωθούν ή ενώθηκαν· δηλαδή τα ποίμνιά τους να γίνουν πάλι ένα, παύοντας να βρίσκονται σε διάσταση και να μην έχουν εκκλησιαστική κοινωνία. Η φράση του Αγίου Ταρασίου («βλέπω την εκκλησία... σχισμένη και κομματιασμένη») σημαίνει ότι η Εκκλησία του Θεού εμφανίζεται χωρισμένη σε δύο ποίμνια ή σε δύο τοπικές Εκκλησίες που δεν επικοινωνούν μεταξύ τους.

Και τα δύο αυτά τμήματα τελούν μυστήρια ως μέλη της Εκκλησίας. Ο Μέγας Βασίλειος και όλοι οι Ορθόδοξοι θεώρησαν ότι οι Αρειανοί είχαν έγκυρη (ενυπόστατη) ιεροσύνη. Το ίδιο αποδέχθηκε η Γ' Οικουμενική για το «Συνέδριο της Αποστασίας», η ΣΤ' Οικουμενική για τον Μακάριο και άλλους, η Ζ' Οικουμενική για τους Εικονομάχους, καθώς και η Σύνοδος του 843 για τους Εικονομάχους μετά τη Ζ' Οικουμενική. Το ίδιο συνέβη με την Ε' Οικουμενική για τους Νεστοριανούς της Δύσης, την Η' Οικουμενική για τους σχισματικούς Ιγνατιανούς και τη Θ' Οικουμενική για τους οπαδούς του Βαρλαάμ και του Ακίνδυνου (βλέπε σχετικά και για τον Όσιο Μάξιμο τον Ομολογητή και τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά).

Το ερώτημα είναι: τι σημαίνει η «αρρώστια» (νοσηρότητα) του ενός τμήματος και γιατί πρέπει να απομακρυνθούμε από αυτό, παρόλο που τελεί μυστήρια; Η απάντηση σε αυτό το πολύ λεπτό ζήτημα δίνεται σε όλο το βιβλίο, αλλά συνοπτικά στο Κεφάλαιο Ζ' «Τελικά Συμπεράσματα».

Η ονομασία των δύο ποιμνίων της Εκκλησίας ως «υγιές» και «άρρωστο» (νοσούν) σύμφωνα με τον Μέγα Βασίλειο, στηρίζεται στα εξής:

«Αυτά περιγράφουν την εικόνα εκείνων που παραποιούν τα διδάγματα του Κυρίου και δεν μαθητεύουν γνήσια στον λόγο Του, αλλά έχουν διαφθαρεί από τη διδασκαλία του πονηρού. Αυτοί ανακατεύονται με το υγιές σώμα της Εκκλησίας (δηλαδή τους Ορθοδόξους), με σκοπό να μεταδώσουν κρυφά τη δική τους πνευματική ζημιά στους πιο καλόπιστους και απλούς πιστούς».

«Διότι το υγιές μέρος εδώ (η μερίδα των Ορθοδόξων), που υπερασπίζεται την ευσέβεια των Πατέρων, έχει κουραστεί πολύ, καθώς ο διάβολος προσπαθεί με πολλές και ποικίλες μεθόδους να το κλονίσει. Μακάρι όμως, με τις δικές σας προσευχές, να σβήσει η πονηρή αίρεση του Αρείου που πλανά τον λαό, και να λάμψει ξανά η καλή διδασκαλία των Πατέρων μας που συγκεντρώθηκαν στη Νίκαια, ώστε η δοξολογία προς την Αγία Τριάδα να συμφωνεί με το σωτήριο βάπτισμα».

«Το πιο ελεεινό από όλα είναι ότι ακόμα και το τμήμα που φαίνεται να υγιαίνει (οι Ορθόδοξοι) έχει διχαστεί εσωτερικά... Σε εμάς, εκτός από τον φανερό πόλεμο των αιρετικών, προστέθηκε και η σύγκρουση με εκείνους που φαίνεται να πιστεύουν το ίδιο με εμάς, γεγονός που οδήγησε τις Εκκλησίες σε κατάσταση έσχατης αδυναμίας».

«Εμείς παραμένουμε σταθεροί στην ίδια θέση, ενώ άλλοι είναι εκείνοι που αλλάζουν συνεχώς (αναφέρεται στον Ευστάθιο Σεβαστείας), και τώρα πλέον προσχωρούν φανερά στο στρατόπεδο των αντιπάλων. Εσύ ο ίδιος γνωρίζεις πόσο πολύτιμη θεωρούσαμε την επικοινωνία μαζί τους, όσο εκείνοι ανήκαν ακόμη στην υγιή μερίδα (στους Ορθοδόξους)».

«Αλλά εσείς, αγαπητοί και πολυπόθητοι αδελφοί μας, γίνετε γιατροί για τους τραυματίες και προπονητές για τους υγιείς. Θεραπεύστε το άρρωστο (νενοσηκός) μέρος (τους Αρειανούς) και προετοιμάστε το υγιές μέρος (τους Ορθοδόξους) για την άσκηση της ευσέβειας».

«Μείνετε σταθεροί στην πίστη· κοιτάξτε γύρω σας σε ολόκληρη την οικουμένη και δείτε ότι αυτό το άρρωστο μέρος (αναφέρεται στους Πνευματομάχους) είναι μικρό. Όλη η υπόλοιπη Εκκλησία, από τη μία άκρη του κόσμου έως την άλλη, η οποία δέχθηκε το Ευαγγέλιο, παραμένει πιστή σε αυτή την υγιή και ορθή διδασκαλία».

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ -ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

1. Η ενότητα της Εκκλησίας και ο διαχωρισμός των ποίμνιων

Το κείμενο αναδεικνύει ότι η Εκκλησία παραμένει μία, αλλά σε κρίσιμες περιόδους εμφανίζεται διασπασμένη σε δύο ποίμνια:

• Το «υγιές» ποίμνιο: οι πιστοί που διατηρούν την ορθή πίστη και ακολουθούν τα διδάγματα των Πατέρων.
• Το «άρρωστο» ποίμνιο: οι πιστοί που έχουν παρασυρθεί από αιρέσεις ή ψευδοδιδασκαλίες, χωρίς να έχουν ακόμη καταδικαστεί επισήμως.

Αυτός ο διαχωρισμός δεν δημιουργεί δύο Εκκλησίες· η Εκκλησία παραμένει μία, ενώ οι κατά τόπους Εκκλησίες μπορεί να βρίσκονται σε διάσταση ή να έχουν διακοπεί οι εκκλησιαστικές σχέσεις μεταξύ τους. Ο Μέγας Βασίλειος χρησιμοποιεί τη μεταφορά της «αρρώστιας» για να περιγράψει την πνευματική ζημιά που προκαλεί η αίρεση και η πλάνη.

---

2. Στόχος των Πατέρων και των Συνόδων

Όλα τα παρατιθέμενα κείμενα τονίζουν ότι ο στόχος των Πατέρων και των Οικουμενικών Συνόδων ήταν η ενότητα της Εκκλησίας:

• Μέγας Βασίλειος: επιδιώκει την ένωση των Εκκλησιών που είχαν διασπαστεί λόγω Αρειανών.
• Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας: προσεύχεται για την ένωση των διαιρεμένων μερών και την απομάκρυνση των σκανδάλων.
• ΣΤ και Ζ’ Οικουμενικές Σύνοδοι: αναφέρουν ρητά ότι ο σκοπός είναι η απομάκρυνση του διχασμού και η επαναφορά των ποίμνιων στην ενότητα.
• Κυριακή της Ορθοδοξίας: πανηγυρίζει την επανένωση των «χωρισμένων μελών του Χριστού».

Συνολικά, η γραμμή αυτή δείχνει ότι η πίστη και η ενότητα είναι αλληλένδετες, και ότι η διόρθωση των αιρετικών δεν σημαίνει διάλυση της Εκκλησίας, αλλά αποκατάσταση της ενότητας.

---

3. Η έννοια της «αρρώστιας»

Η «αρρώστια» ή «νοσηρότητα» του δεύτερου ποίμνιου δεν αναφέρεται σε αδυναμία τελέσεως μυστηρίων· τα μυστήρια γίνονται κανονικά και παραμένουν έγκυρα, ακόμα και σε ποίμνιο που έχει παρεκκλίνει στη διδασκαλία. Αντιθέτως, η «αρρώστια» είναι πνευματική:

• Είναι η παραμόρφωση της αλήθειας του Ευαγγελίου και η διάδοση πλάνης.
• Απειλεί να μεταδοθεί στους ορθόδοξους πιστούς.
• Η απομάκρυνση από το «άρρωστο» τμήμα προφυλάσσει το υγιές ποίμνιο και επιτρέπει την πνευματική του ανάπτυξη.

Ο Μέγας Βασίλειος παρομοιάζει το έργο των Πατέρων με γιατρούς που φροντίζουν τους ασθενείς, με σκοπό την αποκατάσταση και του «άρρωστου» και τη διατήρηση του «υγιούς».

---

4. Η εκκλησιολογική θεώρηση

Το κείμενο τονίζει την ενότητα της Μίας Εκκλησίας και τη διαφορά ανάμεσα στις τοπικές Εκκλησίες και το σώμα της Εκκλησίας:

• Η Μία Εκκλησία υπάρχει παγκοσμίως, ενώ οι κατά τόπους Εκκλησίες είναι μέρη της Μίας Εκκλησίας.
• Οι Πατέρες και οι Σύνοδοι παρατηρούν ότι μπορεί να υπάρξει διχασμός στα τοπικά ποίμνια, χωρίς να χάνεται η ενότητα της Εκκλησίας.
• Οι εκκλησιαστικές διαιρέσεις είναι προσωρινές και θεραπεύσιμες μέσω των συνόδων και της συνοδικής προσπάθειας για ένωση.

---

5. Συμπέρασμα

Το κύριο μήνυμα του κειμένου είναι:

1. Η Εκκλησία είναι μία, αλλά μπορεί να εμφανίζεται διαιρεμένη λόγω αιρέσεων ή πλάνης.
2. Τα διαιρεμένα ποίμνια ονομάζονται «υγιές» και «άρρωστο», ανάλογα με την προσήλωσή τους στην αλήθεια της πίστης.
3. Παρά τη διάσταση, και τα δύο ποίμνια τελούν μυστήρια, αλλά η πνευματική καθοδήγηση απαιτεί απομάκρυνση από την αρρώστια για προστασία και θεραπεία.
4. Οι Οικουμενικές Σύνοδοι και οι Πατέρες επιδίωξαν πάντα την ενότητα και την αποκατάσταση των διαιρεμένων Εκκλησιών.

Με άλλα λόγια, ο διαχωρισμός σε δύο ποίμνια είναι μια προσωρινή και θεραπευτική διάκριση, όχι σχίσμα· στόχος είναι η επιστροφή όλων στο ενιαίο σώμα της Εκκλησίας.

Πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Αθανασίου