Tο ιερό Πηδάλιο του Οσίου Νικοδήμου και οι ενστάσεις που διατυπώνονται.(B)

 Έρευνα: πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Αθανασίου

Συνέχεια απο το προηγούμενο

Περιεχόμενο του Πηδαλίου

            Η κανονική συλλογή του Πηδαλίου ακολουθεί την πάγια τάξη των παλαιότερων κανονικών συλλογών και διαρθρώνεται ως εξής: Την πρώτη θέση καταλαμβάνουν οι 85 Αποστολικοί κανόνες (σελ. 1-117). Ακολούθως παρατίθενται οι κανόνες των Οικουμενικών Συνόδων. Ειδικότερα οι 20 κανόνες της Α΄ Οικουμενικής συνόδου στη Νίκαια, 325 (σελ. 118-152), οι 7 κανόνες της Β΄ Οικουμενικής Συνόδου στην Κωνσταντινούπολη, 381 (σελ. 153-165), οι 8 κανόνες της Γ΄ Οικουμενικής συνόδου στην Έφεσο, 431 (σελ. 166-179), οι 30 κανόνες της Δ΄ Οικουμενικής συνόδου στη Χαλκηδόνα, 451 (σελ. 180-211), σημείωμα «περί της αγίας και Οικουμενικής πέμπτης συνόδου», 553 (σελ. 211-212), σημείωμα «περί της αγίας και οικουμενικής έκτης συνόδου», 680-681 (σελ. 213-214), οι 102 κανόνες της Πενθέκτης Οικουμενικής συνόδου στην Κωνσταντινούπολη της εν Τρούλλω, 691 (σελ. 215-313)και οι 22 κανόνες της Ζ΄ Οικουμενικής συνόδου στη Νίκαια, 787 (σελ. 314-342).

            Μετά τους κανόνες των Οικουμενικών συνόδων, έπονται οι κανόνες των Τοπικών συνόδων. Στο Πηδάλιο περιλαμβάνονται με την εξής σειρά οι 17 κανόνες της «Πρωτοδευτέρας» συνόδου στην Κωνσταντινούπολη, 861 (σελ. 343-361), οι 3 κανόνες της συνόδου που συνήλθε στο ναό της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη, 879-880, (σελ. 361-366), ο κανόνας της συνόδου της Καρχηδόνας, 255 (σελ. 366-371), οι 25 κανόνες της συνόδου της Αγκύρας, 314 (σελ. 371-385), οι 15 κανόνες της συνόδου της Γάγγρας, 340 (395-405), οι 25 κανόνες της συνόδου της Αντιοχείας, 341 (σελ. 405-419), οι 60 κανόνες της συνόδου της Λαοδικείας, 380 (σελ. 420-442), οι 20 κανόνες της συνόδου της Σαρδικής, 343 (σελ. 443-461), οι 2 κανόνες της συνόδου της Κωνσταντινουπόλεως, 394 (σελ. 461-462) και οι 141 κανόνες της συνόδου της Καρθαγένης, 419 (σελ. 462-542). Των κανόνων έπονται δύο επιστολές της συνόδου, η πρώτη προς τον Ρώμης Βονιφάτιο (418-422) και η δεύτερη προς τον Ρώμης Κελεστίνο (422-432).

            Οι συγγραφείς του Πηδαλίου, ειδικά για τους κανόνες της Καρθαγένης και παρά τη συνήθη πρακτική, εγκατέλειψαν το μέχρι τότε εν χρήσει κείμενο των πρακτικών-κανόνων της συνόδου και προέβησαν σε αναδιατύπωσή τους παραλείποντας τα πρακτικά και ορισμένα ιστορικά κείμενα και κανόνες, συνενώνοντας κάποιους άλλους, σχηματίζοντας νέους και, τέλος, χρησιμοποιώντας νέα αρίθμηση. Συγκεκριμένα περιέλαβαν στο Πηδάλιο διπλή αρίθμηση, δηλαδή τη δική τους με ελληνικούς (αλφαβητικούς) αριθμούς-χαρακτήρες και την καθιερωμένη των παλαιότερων εξηγητών (με αραβικούς αριθμούς).

            Στη συνέχεια τίθενται οι Πατερικοί κανόνες, οι επικυρωμένοι από τον 2ο κανόνα της Πενθέκτης Οικουμενικής συνόδου. Ακολουθούν με τη σειρά οι 4 κανόνες του Αλεξανδρείας Διονυσίου, 247-265 (σελ. 543-551), οι 12 κανόνες του Νεοκαισαρείας Γρηγορίου του Θαυματουργού, 240-270 (σελ. 551-561), οι 15 κανόνες του Αλεξανδρείας Πέτρου, 300-311 (σελ. 562-575), οι 3 κανόνες του Μ. Αθανασίου, 328-373 (σελ. 575-585), οι 92 κανόνες του Μ. Βασιλείου, 370-378 (σελ. 585-649), οι κανόνες του Νύσσης Γρηγορίου, 372~395 (σελ. 649-662), οι κανόνες Γρηγορίου του Θεολόγου, 372~390 (σελ. 662-664), ο κανόνας του Ικονίου Αμφιλοχίου, 374~400 (σελ. 664-665), οι 18 κανόνες του Αλεξανδρείας Τιμοθέου, 381-385 (σελ. 665-676), οι 14 κανόνες του Αλεξανδρείας Θεοφίλου, 385-412 (σελ. 676-686), οι 5 κανόνες του Αλεξανδρείας Κυρίλλου, 412-444 (σελ. 686-692) και οι κανόνες του Κωνσταντινουπόλεως Γενναδίου, 458-471 (σελ. 692-697).

            Στο τέλος, και αμέσως μετά τους εγκεκριμένους πατερικούς κανόνες, παρατίθενται και οι μη «κεκυρωμένοι» κανόνες Ιωάννου του Νηστευτού, Νικηφόρου του Ομολογητού και Νικολάου του Γραμματικού, καθώς και η επιστολή περί σιμωνίας του Κωνσταντινουπόλεως Ταρασίου. Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί στο σημείο αυτό ότι οι παραπάνω «κανόνες» θεωρούνται χρήσιμα κανονικά κείμενα και μνημεία εκκλησιαστικής κανονολογίας, διότι απηχούν την αρχαία παράδοση και διασώζουν παλαιά εκκλησιαστική πράξη. Σε καμμία περίπτωση όμως δεν αποτελούν κανόνες της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

            Το Πηδάλιο περιλαμβάνει το πρωτότυπο κείμενο των ιερών κανόνων καθώς και την ερμηνεία του (κανονολογία) στην απλή ελληνική (καθομιλούμενη γλώσσα της εποχής), «προς κατάληψιν των απλουστέρων». Οι συγγραφείς αναφέρουν εν προκειμένω ότι αντέγραψαν το κείμενο «εκ των βιβλίων των ιερών πανδεκτών», εννοώντας βέβαια το Συνοδικό (Pandectae Canonum) του αγγλικανού Βευερηγίου (Guilielmus Beveregius), το οποίο εξεδόθη το 1672 στην Οξφόρδη σε δύο τόμους. Θα πρέπει να επισημανθεί, ωστόσο, ότι οι συντάκτες του Πηδαλίου δεν μετέγραψαν πάντα ολόκληρο αυτολεξεί το ελληνικό κείμενο των ιερών κανόνων από την παραπάνω έκδοση. Αντιθέτως, σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως αυτή της συνόδου της Καρθαγένης (419) ή της συνόδου της Σαρδικής (343), προχώρησαν σε αναδιάρθρωση και ανασύνταξη του κειμένου των κανόνων. Οι συγγραφείς διαφοροποιούνται ακόμη και ως προς την αρίθμηση των ιερών κανόνων της έκδοσης του Συνοδικού.

            Η ερμηνεία των κανόνων γίνεται στην απλή ελληνική «δια τους απλοϊκούς και ασόφους». Οι συγγραφείς, προκειμένου να δώσουν την πληρέστερη ερμηνευτική προσέγγιση του κειμένου των ιερών κανόνων, ανατρέχουν στους έγκριτους εξηγητές του 12^ου αιώνα, Ιωάννη Ζωναρά, Θεόδωρο Βαλσαμών και σπανιότερα Αλέξιο Αριστηνό. Εν τούτοις, δεν αρκούνται στην απλή παράθεση των γνωμών των ανωτέρω εξηγητών, δεν κάνουν απλή μετάφραση των λέξεων, αλλά προβαίνουν σε νέα συνοπτική διατύπωση του περιεχομένου της ερμηνείας τους. Στο Πηδάλιο βρίσκονται ακόμη σταχυολογημένες εξηγήσεις και άλλων συγγραφέων, όπως του Ματθαίου Βλάσταρη, Ιωσήφ του Αιγυπτίου, του Ιωάννη Αντιοχείας και του Ιωάννη Σχολαστικού.

Βιβλιογραφία

1.Μητροπολίτου Σουηδίας Παύλου (Μενεβίσογλου), «Το Πηδάλιον και άλλαι εκδόσεις ιερών κανόνων κατά τον 18^ο αιώνα»

2.Εἰσαγωγὴ στὸ Κανονικὸ Δίκαιο καὶ τὴν Κανονικὴ Οἰκονομία .(ΕΚΠΑ-ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ)

3.Σ.ΚΟΥΝΑΒΗ.ΤΟ ΠΗΔΑΛΙΟ