Τί σημαίνει ὁ Παύλειος ὅρος «κατ' οἶκον Ἐκκλησία»; Μία ἀπαραίτητη διευκρίνιση καί θεολογική ἐπισήμανση

Τί σημαίνει ὁ Παύλειος ὅρος «κατ' οἶκον Ἐκκλησία»; Μία ἀπαραίτητη διευκρίνιση καί θεολογική ἐπισήμανση

●Ἦταν ὀρθή ἡ χρήση του στήν τελευταία ἐπίκαιρη Ἀπόφαση τῆς Διαρκοῦς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἐλλάδος;

ὑπό κ. Δημ. Κάτσουρα, Θεολόγου

Ἀκοῦμε τελευταίως, κατά κόρον, τόν ὅρο "κατ' οἶκον Ἐκκλησία", ὁ ὁποῖος χρησιμοποιήθηκε ὅσον ἀφορᾶ στήν κατ' οἶκον προσευχή στήν ὁποία αὐτή τήν περίοδο, λόγῳ τῆς πανδημίας τοῦ Κορωνοϊοῦ, καλεῖται ὁ πιστός νά καταφύγει ἀφοῦ ὁ ἐκκλησιασμός του στούς Ἱερούς Ναούς ἀπαγορεύθηκε, ὅπως καί ἡ τέλεση τῆς Θείας Λατρείας καί συνεπαγωγικῶς ἡ συμμετοχή του σέ αὐτήν.

Ἡ κατά τά ἀνωτέρω χρήση του ἀπό τόν ἁπλό λαό, ὁ ὁποῖος δέν εἶναι ἀνεξήγητο νά στερεῖται ἰδιαιτέρων θεολογικῶν γνώσεων, γίνεται αὐθορμήτως καί ἀνεπιγνώστως, προφανῶς λόγῳ τῆς ἁπλῆς καί ἐπιφανειακῆς προσλήψεώς του, ἀφοῦ ὡς ἔκφραση συνδυάζει τόν "οἶκο" μέ τήν "Ἐκκλησία", ἡ ὁποία ὡς ὅρος παραπέμπει, σέ πρώτη ἀνάγνωση, στήν κοινή προσευχή.

Ὡστόσο ἡ χρήση του σέ ἐπίσημα Συνοδικά κείμενα καί Ἀποφάσεις ἀδιακρίτως καί παρομοίως πρός τά ἀνωτέρω, δέν περιποιεῖ τιμή σέ ὅσους τό ἐπέλεξαν καί ἐνέκριναν σχετικῶς, διότι συνιστᾶ ἕναν ἰδιότυπο θεολογικό "λαϊκισμό" ὅταν μάλιστα ἐπιλέγεται καί ὑπογράφεται στό πλαίσιο τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ὑπό δεκατριῶν, ἄν μή τί ἄλλο πτυχιοῦχων Θεολογίας (ἀφοῦ τόσα εἶναι τά μέλη τῆς Διαρκοῦς, σύν τόν ἐπίσης Θεολόγο Ἀρχιγραμματέα αὐτῆς).

Καί τοῦτο διότι ὁ ὄρος ἤ ἡ ἔκφραση αὐτή, ἀπό θεολογικῆς ἀπόψεως, δέν ἔχει σχέση, οὔτε συνδέεται ἱστορικῶς καί ἐκκλησιολογικῶς μέ τήν εὐλογημένη κοινή προσευχή τῶν μελῶν μιᾶς χριστιανικῆς οἰκογενείας (σαρκική-βιολογική σχέση ἀνθρώπων, ἱερή μέν, πλήν ὄχι ἐκκλησιαστική), ἀλλά μέ τήν κατά τήν Ἀποστολική περίοδο τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας σύναξη τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητος ὡς εὐχαριστιακοῦ Σώματος σέ οἰκίες πιστῶν.

Δηλαδή, "κατ' οἶκον Ἐκκλησία" ἀπό ἱστορικῆς, Θεολογικῆς καί ἐκκλησιολογικῆς ἀπόψεως σημαίνει τήν τέλεση τοῦ Μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας σέ κάποιον οἶκο πιστοῦ, ὅπου συνάγεται ἡ μικρή συνήθως κοινότητα μιᾶς τοπικῆς Ἐκκλησίας, π.χ. τῆς Κορίνθου ἐπί ἐποχῆς Ἀποστόλου Παύλου, ὡς Σῶμα Χριστοῦ, συνερχομένη ἐπί τό αὐτό ὡς Εὐχαριστιακή Σύναξη.

Νά θεωρήσουμε ὅτι αὐτό τό ἀγνοοῦσαν οἱ δεκατέσσερεις Ἱεράρχες τῆς Διαρκοῦς; Κάτι τέτοιο θά ἦταν ἀπογοητευτικό, γιά τή θεολογική τους συγκρότηση. Νά ἐκτιμήσουμε ὅτι κατέφυγαν σ' αὐτό χάριν σκοπιμότητος, δηλαδή πρός καθησύχαση τῶν πιστῶν καί παρηγορία αὐτῶν μετερχόμενοι ἕναν θεολογικό λαϊκισμό; Κάτι τέτοιο, ὅμως, θά ἦταν ἀκόμη χειρότερο καί ἀπαράδεκτο γιά ἕνα Συνοδικό θεσμικό ὄργανο τῆς ποιμαίνουσας Ἐκκλησίας.

Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος εἶναι στήν Α΄ πρός Κορινθίους Ἐπιστολή του ὅπου χρησιμοποιεῖ αὐτόν τόν ὅρο κατακλείοντας αὐτήν καί λέγων: « Ἀσπάζονται ὑμᾶς αἱ ἐκκλησίαι τῆς Ἀσίας. ἀσπάζονται ὑμᾶς ἐν Κυρίῳ πολλά Ἀκύλας καί Πρίσκιλλα σύν τῆ κατ' οἶκον αὐτῶν ἐκκλησία.» (Α΄ Κορ., ιστ΄,19). Τοῦ ὁποίου χωρίου ἡ ὀρθή ἑρμηνευτική ἀπόδοση στή νεοελληνική εἶναι: "Σᾶς στέλνουν ἀδελφικούς χαιρετισμούς αἱ Ἐκκλησίαι τῆς Ἀσίας. Σᾶς χαιρετοῦν πολύ ἐν Κυρίῳ ὁ Ἀκύλας καί ἡ Πρίσκιλλα μαζί μέ τούς πιστούς, οἱ ὁποῖοι συναθροίζονται εἰς τό σπίτι των".

Ἐπίσης, στήν πρός Κολασσαεῖς Ἐπιστολή του, ὁ Ἀπόστολος χρησιμοποιεῖ αὐτόν τόν ὅρο, λέγων: «ἀσπάσασθε τούς ἐν Λαοδικείᾳ ἀδελφούς καί Νυμφᾶν καί τήν κατ' οἶκον αὐτοῦ ἐκκλησίαν·» (Κολασ. δ΄, 15), ὅπου σαφῶς ἐπίσης ὑποδηλώνεται ὅτι ἡ σύναξη τῆς Ἐκκλησίας ἐπραγματοποιεῖτο σέ οἶκο (οἰκία, σπίτι) καί ἐν προκειμένῳ τόν οἶκο ἑνός πιστοῦ πού εἶχε τό ὄνομα Νυμφᾶς.

Κατά τήν Ἀποστολική περίοδο προσευχή μποροῦσε νά γίνει σέ διάφορους τόπους, κήρυγμα στίς Συναγωγές, ἐκδηλώσεις σέ Ἰουδαϊκά κτίρια, ἀλλά ποτέ σέ αὐτά τά μέρη δέν γινόταν ἡ Εὐχαριστία, ἡ ὁποία φανέρωνε τήν Ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ! Ἡ Ἐκκλησία, λοιπόν, ταυτιζόταν μέ τήν Εὐχαριστιακή Σύναξη τῶν πιστῶν, ἡ ὁποία ἐτελεῖτο στίς οἰκίες τῶν πιστῶν (κάποιες πού προσφέρονταν καί διετίθεντο γι' αὐτό τό σκοπό). Γι' αὐτό σύμφωνα μέ τόν Ἀπόστολο Παῦλο ἡ Εὐχαριστιακή Σύναξη, ἡ "κατ' οἶκον ἐκκλησία" καί ἡ «ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ», ὡς ὅροι καί ἔννοιες, ταυτίζονται.

Γιά τούς συγχρόνους Ποιμένες, οἱ ὁποῖοι ἔδειξαν ὅτι στά δύσκολα μᾶλλον διολισθαίνουν (σκοπιμότητος ἕνεκα;) σέ εὐσεβιστικές προσεγγίσεις (ὅπως εἶναι ἡ ταύτιση τοῦ Παύλειου ὅρου "κατ' οἶκον ἐκκλησία" μέ τή χριστιανική οἰκογένεια, προσέγγιση συνήθης στίς θεολογικές ἑρμηνεῖες τῶν κειμένων τοῦ Ἀποστόλου Παύλου ἀπό δυτικούς θεολόγους), δέν φαίνεται νά εἶναι τόσο σαφές καί ἀδιαπραγμάτευτο ὅτι ἡ καταφρόνηση τῆς εὐχαριστιακῆς συνάξεως, ἀποτελεῖ καταφρόνηση αὐτῆς τῆς ἴδιας τῆς «ἐκκλησίας τοῦ Θεοῦ»! Ἴσως γι' αὐτό ἐπεχείρησαν, θεωρητικῶς τουλάχιστον, νά τήν "ὑποκαταστήσουν".

Τέλος, παράδοξο εἶναι τό γεγονός τῆς στάσεως τοῦ μόνου ἁρμοδίου καί ἐγκεκριμένου Συνοδικῶς διά νά ὁμιλεῖ, κατ' αὐτή τήν δύσκολη ἀλλά καί πονηρή περίοδο, Μητροπολίτου Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου, ὁ ὁποῖος, ἀναλαβών προθύμως τό ρόλο τοῦ "ἀπολογητοῦ" τῶν σχετικῶν καί ἐπικαίρων Συνοδικῶν Ἀποφάσεων, δέν ἐντόπισε τό ἐν λόγῳ θεολογικό ἀτόπημα. Πολλῶ δέ μᾶλλον, ὅταν πρόκειται γιά καταγεγραμμένη ἐπισήμανση τοῦ ὑπ' αὐτοῦ συχνάκις ἐπικαλουμένου καί ὄντως σπουδαίου συγχρόνου Δογματολόγου Ἰωάννου Ρωμανίδη.