O Ἄρχων Ἀσηκρήτις γιὰ τὸ Οὐκρανικό, τὸ Αμμὰν καὶ τὴν Πανορθόδοξη.

O Ἄρχων Ἀσηκρήτις γιὰ τὸ Οὐκρανικό, τὸ Αμμὰν καὶ τὴν Πανορθόδοξη.

Toῦ Βασίλειου Εὐσταθίου, Δρ. Φυσικοῦ, πτ. Θεολογίας (Τμ.Κοιν.Θ.ΕΚΠΑ)

Παρακολουθώντας τὴν ἔκθεση τῶν ἀπόψεων τοῦ Ἄρχων Ἀσηκρήτις γιὰ τὴν ἀδελφικὴ συνάντηση στὸ Ἀμμὰν παρατήρησα στὸ τελευταίο του ἄρθρο [1] ὅτι περιλαμβάνει τὴν Ἐκκλησία τῆς Γεωργίας σὲ ἐκείνους ποὺ ἀπέρριψαν τὴν πρόσκληση τοῦ Πατριάρχη Ἱεροσολύμων γιὰ τὸ Ἀμμάν, γεγονὸς ποὺ βέβαια δὲν εἶναι καθόλου ἀληθές. Ὁ Πατριάρχης Γεωργίας μεταξὺ ἄλλων ἔγραψε σαφέστατα στὴν ἐπιστολή του ὅτι ἀξιολογεῖ θετικὰ τὴν προσπάθεια του αὐτὴ γιὰ διάλογο, ὅμως γιὰ νὰ παραβρεθεῖ θὰ πρέπει νὰ συμφωνήσουν καὶ οἱ ὑπόλοιποι, ὥστε νὰ ὑπάρξει ἀποτέλεσμα [2].

Παρακάτω στὸ κείμενό του ὁ  Ἄρχων Ἀσηκρήτις ὑπερασπίζεται ὡς συνήθως τὸ δήθεν ἀποκλειστικὸ δικαίωμα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη νὰ συγκαλεῖ καὶ νὰ προεδρεύει σὲ Πανορθόδοξες Συνόδους καὶ Συνάξεις Προκαθημένων, τὸ ὁποῖο βέβαια πουθενὰ δὲν μαρτυρεῖται ἄμεσα στοὺς ἱεροὺς κανόνες καὶ γι’ αὐτὸ προσπαθεῖ νὰ τὸ τεκμηριώσει στὴν κατ’ ἀναλογία ἐφαρμογὴ τῶν ἱερῶν κανόνων περὶ τοῦ ἀποκλειστικοῦ δικαιώματος τοῦ Μητροπολίτη νὰ συγκαλεῖ τὴν σύνοδο τῆς Ἐπαρχίας του καὶ νὰ διευθύνει τὶς ἐργασίες της, μὲ ταυτόχρονη ἀπαγόρευση συγκλήσεως τῆς συνόδου αὐτῆς μεμονωμένως ἀπὸ ἐπισκόπους – μέλη  τῆς συνόδου αὐτῆς. Ἐπειδὴ βέβαια μιὰ τέτοια κανονικὴ ἀναγωγὴ τῶν σχετικῶν ἱερῶν κανόνων σὲ πανορθόδοξο ἐπίπεδο εἶναι ἀμάρτυρη μέσα στὴν ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία καὶ παράδοση καὶ ἀμφισβητήσιμη κατὰ βάση, γι’ αὐτὸ γίνεται προσπάθεια νὰ στηριχθεῖ τὸ δικαίωμα σύγκλησης Πανορθόδοξης συνόδου, καὶ ἐπομένως καὶ Σύναξης Προκαθημένων στὸν ἰσχύοντα Κανονισμὸ Λειτουργίας… τῆς Συνόδου τῆς Κρήτης τὸ 2016. Καὶ ἄς μὴν τὴν ἔχει δεχθεῖ ἡ πλειοψηφία τοῦ πληρώματος τῆς Ἐκκλησίας!

Συνεχίζει ὁ Ἄρχων Ἀσηκρήτις: «η μέχρι σήμερα αναντίρρητη σύγκληση και προεδρία της συνόδου των Προκαθημένων από τον Οικουμενικό Πατριάρχη ως μακρά και ομοιόμορφη πρακτική που δημιουργεί δίκαιο, συνιστά έθιμο, δηλαδή κανόνα δικαίου, δηλαδή κανονική διάταξη εξισούμενη με ιερό κανόνα». Ἐδῶ γίνεται προσπάθεια κατοχύρωσης τοῦ δικαιώματος σύγκλησης και προεδρίας της συνόδου των Προκαθημένων ὡς ἐθίμου. Ὅμως ἐδῶ θὰ ἐπανέλθουμε σὲ προηγούμενη συζήτηση περὶ τῶν περιπτώσεων μέσα στὴν Ἱστορία ποὺ ἔγινε σύγκληση Συνόδου πανορθοδόξου χαρακτήρα ἀπὸ τὸν Πατριάρχη Ἱεροσολύμων. Στὴν θέση τοῦ Ἄρχων Ἀσηκρήτις ὅτι μετά τὴν Ἀποστολικὴ Σύνοδο τοῦ 48 μόνο ἡ Σύνοδος τοῦ 1672 συνεκλήθει στὰ Ἱεροσόλυμα, ποὺ ἦταν μάλιστα τοπική, ὑπὸ τὴν προεδρία τοῦ γνωστοῦ Δοσιθέου Ἱεροσολύμων, καὶ ἡ ὁποία μάλιστα δὲν ἀπέρριψε, ἀλλὰ στήριξε τὶς ἀποφάσεις τῆς πρὸ δύο μηνῶν συνόδου τῆς Κωνσταντινουπόλεως , ὁ κ. Νικόλαος Μάννης [4] ἀπάντησε ὅτι ὑπάρχουν ἄλλες τρεῖς περιπτώσεις ποὺ συνεκλήθει στὰ Ἱεροσόλυμα Σύνοδος, ὄχι τοπική, ἀλλὰ πανορθόδοξου χαρακτήρα: α) τῆς Πεντηκοστής τοῦ 763 ὑπὸ τὸν Πατριάρχη Ἱεροσολύμων Θεόδωρος Α΄, β) τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 836, κατὰ τὴν β΄ φάση τῆς Εἰκονομαχίας, ὑπὸ τὸν Πατριάρχη Ἱεροσολύμων Βασίλειο, καὶ γ) τὸ 1443 ὑπὸ τὸν Πατριάρχη Ἱεροσολύμων Ἰωακεῖμ. Γιὰ τὶς δύο πρῶτες ποὺ ἀντιμετώπισαν τὴν εἰκονομαχία, ὁ Ἄρχων Ἀσηκρήτις γράφει [5] ὅτι δὲν κατέκριναν τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη ἤ ἀποφάσεις Συνόδου του (ἐνῶ ἀντιθέτως κεντρικὸ θέμα τῆς συζήτησης στὸ Ἀμμὰν ἦταν ἡ ἀπόφαση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη καὶ της περὶ αὐτοῦ Συνόδου γιὰ χορήγηση τῆς Αὐτοκεφαλίας στοὺς σχισματικοὺς τῆς Οὐκρανίας τοὺς ὁποίους καὶ ἀπεκατέστησε), ἀλλὰ τὶς εἰκονομαχικὲς ἀποφάσεις τῶν πολιτειακῶν ὀργάνων.  Ὡστόσο τὰ κοινὰ εἰκονομαχικὰ φρονήματα ποὺ εἶχαν οἱ τότε Οἰκουμενικοὶ Πατριάρχες μὲ τοὺς Αὐτοκράτορές τους, καὶ γι’ αὐτὸ ἄλλωστε δὲν συμμετεῖχαν σὲ αὐτὲς τὶς δύο Συνόδους,  δὲν τοὺς καθιστοῦσαν καὶ αὐτοὺς ὑπόλογους γιὰ τὴν ἴδια κακοδοξία;

Γιὰ τὴν τρίτη περίπτωση ὁ Ἄρχων Ἀσηκρήτις σημειώνει ὅτι ἡ σύνοδος του 1443 ποὺ κατέκρινε τὴν ψευδένωση τῆς συνόδου Φερράρας – Φλωρεντίας καὶ καθήρεσε τὸν τότε λατινόφρονα Οἰκουμενικό Πατριάρχη Μητροφάνη τὸν Β΄ ἀσχολήθηκε μὲ θέμα, τὸ ὁποῖο ἀποτέλεσε ἀντικείμενο ἀποφάσεως συνόδου καταρχήν ʺΟἰκουμενικῆςʺ, ὄχι ὅμως συνόδου ποὺ συνεκάλεσε Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης καὶ προήδρευσε ὁ ἴδιος. Ἀντιθέτως στὸ Ἀμμὰν ὁ  Πατριάρχης Ιεροσολύμων συνεκάλεσε σύνοδο Προκαθημένων γιὰ νὰ κρίνει σύνοδο ποὺ συνεκάλεσε καὶ προήδρευσε ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης ἀρμοδίως, ἀποφασίζοντας ἐπὶ θέματος ποὺ εἶναι τῆς ἀρμοδιότητάς του. Βέβαια ὁ ἰσχυρισμὸς αὐτὸς εἶναι σαφέστατα ἀναληθής καὶ λανθασμένος.  Καὶ αὐτὸ γιατὶ ἀποφάσισε α) γιὰ θέμα ποὺ ἀφοροῦσε ἄμεσα καὶ ἄλλη τοπικὴ Ἐκκλησία, τὸ Πατριαρχεῖο Μόσχας, τοῦ ὁποίου Μητροπολίτης ἦταν ἐπικεφαλῆς τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας στὴν Οὐκρανία, καὶ τὸ ἔκανε αὐτὸ β) ἀκυρώνοντας τὶς συνοδικές αποφάσεις τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας καθαίρεσης καὶ  ἀφορισμοῦ  τῶν  σχισματικῶν τῆς Οὐκρανίας, τὶς ὁποῖες ποὺ εἶχε ἀναγνωρίσει τὸ ἴδιο τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, τὸ 1992 καὶ 1997. Κατ’ ἐπέκταση ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως ἀποφάσισε γιὰ θέμα πέρα τῆς κανονικῆς δικαιοδοσίας της, ποὺ μόνο σὲ πανορθόδοξο ἐπίπεδο θὰ μποροῦσε νὰ ἐπιλυθεῖ. Ἄρα ἡ περίπτωση παρουσιάζει κοινὰ καὶ μὲ τὴν περίπτωση τῆς συνόδου τοῦ 1443, ἄν μάλιστα λάβουμε ὑπόψιν μας τὴν στενὴ σχέση τῆς νέας Αὐτοκέφαλης Ἐκκλησίας στὴν Οὐκρανία μὲ τοὺς συντοπίτες Οὐνίτες. Πολὺ ὀρθὰ καὶ εὔστοχα λοιπὸν ὁ κ. Νικόλαος Μάννης» εἶχε ἀναφέρει αὐτὲς τὶς τρεῖς περιπτώσεις.

Παρακάτω ὁ Ἄρχων Ἀσηκρήτις ὑποστηρίζει ὅτι κατὰ τὴν συνάντηση στὸ Ἀμμὰν συνετελέσθει τὸ κανονικὸ παράπτωμα τῆς φατρίας. Θεωρεῖ ὅτι πληροῦται ἡ προϋπόθεση τῆς κακοβουλίας, καθόσον οἱ μετέχοντες σ᾽ αὐτὴν γνώριζαν πρὸ τῆς ἐνάρξεως της, ὅτι αὐτὴ ἀντίκειται στοὺς ἱεροὺς κανόνες. Διερωτόμαστε ἐδῶ τὸ ἐξῆς: Πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ γνωρίζεις ὅτι αὐτὸ εἶναι παράβαση, ὅταν ὁ ἄλλος μὲν ἰσχυρίζεται αὐτό, ὅμως ἐσὺ πιστεύεις ὅτι ἐνεργεῖς ἐντὸς τῶν κανονικῶν ὁρίων; Ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων κάλεσε τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη νὰ παραβρεθεῖ καὶ νὰ προεδρεύσει τῆς Συνάξεως, ὅμως ἐκεῖνος ἀρνήθηκε. Αὐτὸ δὲν ἀρκεῖ γιὰ ἀπόδειξη ὅτι δὲν ὑπήρξε πρόθεση ποὺ νὰ μπορεῖ νὰ δικαιολογήσει τέλεση φατρίας;  Πῶς εἶναι δυνατὸν ἄν ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων παραβιάσει κάποιους ἱεροὺς κανόνες νὰ κατηγορεῖται ὅτι τὸ κάνει κακόβουλα, καὶ ὅτι «ὑφαρπάζει» τὴν κανονικὴ ἀρμοδιότητα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη συνιστῶντας βλάβη σὲ αὐτὸν («ʺυφαρπαγήʺ κανονικής αρμοδιότητας συνιστά βλάβη για τον επίσκοπο»), ἐνῶ τὴν ἴδια στιγμὴ ποὺ ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης παραβιάζει πολλοὺς ἄλλους, νὰ δικαιολογεῖται ὅτι ἐνεργεῖ γιὰ τὸ κοινὸ συμφέρον κατ’ οἰκονομία ἀπὸ περίσσεια ἀγάπης;

  Χαιρόμαστε πάντως, γιατὶ ἀκόμα καὶ αὐτοὶ ποὺ μέχρι σήμερα δὲν ἤθελαν νὰ ἀκοῦν γιὰ σύγκληση Συνόδου Πανορθοδόξου ἤ Προκαθημένων, ἀρχίζουν νὰ συνειδητοποιοῦν τὴν ἀνάγκη γι’ αὐτή, ἀρκεῖ νὰ τὴν κατανοοῦν ὄχι ὥς μέσο ἐπιβολῆς μονομερῶν ἀποφάσεων, ἀλλὰ ὡς εὐκαιρία ἁγιοπνευματικῆς ἐκφράσεως ἐν ἀληθεία.   

Πηγὲς.

[1] Δρ. Ἀναστάσιος Βαβοῦσκος, «Η συνάθροιση στο Αμμάν της Ιορδανίας από κανονικής απόψεως και η επόμενη ημέρα»

[2] Ἂπάντηση Πατριάρχη Γεωργίας πρὸς Ἱεροσολύμων: «…Καταλαβαίνουμε πολύ καλά, ότι οι προσπάθειές Σας στηρίζονται στην φροντίδα Σας για την ενότητα στην Εκκλησία και στην επιθυμία Σας να βοηθήσετε να θεραπευθούν οι πληγές. Είναι επίσης αισθητό από τις επιστολές Σας ότι δεν αποφύγατε κόπους για την επίτευξη συναίνεσης από τον Οικουμενικό Πατριάρχη να συμμετάσχει σ' αυτήν. Ωστόσο, εφ' όσον αυτός και μερικοί των Προκαθημένων Εκκλησιών δεν ανταποκρίθηκαν θετικά σ' αυτή την πρόσκληση, ο στόχος Σας, που είναι επίσης η ευχή όλων μας, μπορεί να έχει εμπόδια στο δρόμο επιτεύξεώς του. Εμείς συμμεριζόμαστε την θέση Σας και λόγω της σοβαρότητος των σημερινών συνθηκών και σχετικά με τα προβληματικά θέματα, θεωρούμε ότι η σύγκληση και ο αμοιβαίος διάλογος είναι πολύ αναγκαίος. Ωστόσο, εάν επιδιώκουμε την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος, θα πρέπει να λάβει μέρος με την συμμετοχή κάθε Εκκλησίας· αλλά εάν αυτή η συναίνεση δεν μπορεί να επιτευχθεί, θα απέχουμε από την συνάντηση…».

[3] Δρ. Ἀναστάσιος Βαβοῦσκος, «Μπορεί ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων να συγκαλέσει σύνοδο πανορθόδοξου χαρακτήρα;».

[4] Νικόλαος Μάννης, «Και όμως ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων μπορεί (και επιβάλλεται) να συγκαλέσει Σύνοδο πανορθοδόξου χαρακτήρα!».

[5] Δρ. Ἀναστάσιος Βαβοῦσκος, «Μία οφειλόμενη απάντηση».