«Λόγια αγάπης», Α. Γεώργιος Κ. Τζανάκης, Ἀκρωτήρι Χανίων Ἡ χώρα πουλιέται, διαλύεται, ἐποικίζεται· ἀπὸ κάθε μεριὰ τὰ χτυπήματα εἶναι συνεχὴ καὶ ἀσταμάτητα. Ἡ παιδεία ἀνύπαρκτη καὶ ἐπικίνδυνη στὰ χέρια ἀκατάλληλων ἀνθρώπων, ἡ οἰκονομία χρεωκοπημένη, οἱ πολιτικοὶ ὄργανα ἀλλοτρίων συμφερόντων· καραδοκοῦν οἱ Τοῦρκοι, ἑτοιμάζονται οἱ Ἀλβανοί, στὸ ἐπίκεντρο οἱ Σκοπιανοί καὶ ἡ παραχώρησις τοῦ ὀνόματος τῆς Μακεδονίας... καὶ ἕπονται ἄλλα. Ὁπότε τὸ νὰ μιλᾶ κανεὶς γιὰ τὰ κατορθώματα τῶν ἡμετέρων οἰκουμενιστῶν φαντάζει ἐκτὸς τόπου καὶ χρόνου. Ὅμως ἡ ὀμίχλη μπαίνει ἀπὸ παντοῦ στὸ σπίτι. Ἄλλοι γκρεμίζουν τοίχους, ἄλλοι ὑποσκάπτουν θεμέλια, ἄλλοι βγάζουν τὰ κεραμίδια, ἄλλοι σπᾶνε τὰ παράθυρα... Ἄλλοι βασανίζουν τὸ σῶμα καὶ ἄλλοι σκοτώνουν τὴν ψυχή. Αὐτὴ τὴν ἔχουν ἀναλάβει οἱ πνευματικοί μας ἡγέτες καὶ τὰ ὀργανά τους. Διάβαζα πρὸ ἡμερῶν τὴν ἀπομαγνητοφωνημένη συνέντευξι ἑνὸς ἀρχιμανδρίτου τοῦ «Οἰκουμενικοῦ θρόνου» ποὺ δημοσιεύτηκε στὸ διαδίκτυο.[1] Δὲν μοῦ ἔκαναν ἐντύπωσι τὰ χιλιοειπωμένα οἰκουμενιστικὰ «ἐπιχειρήματα» ποὺ χρησιμοποιοῦνται καὶ ἐκεῖ, ἀλλὰ ἐπειδὴ ἔχω ἀπαυδήσει πλέον νὰ ἀκούω διαστρεβλωμένους μετέωρους καὶ κατακερματισμένους τοὺς λόγους τῶν ἁγίων εἶπα νὰ σχολιάσω ἕνα μόνο σημεῖο ἀπὸ τὴν συγκεκριμένη συνέντευξι. Λέγει ὁ ἀρχιμανδρίτης, π. Ἀγαθάγγελος Σίσκος (στὸ ἑξῆς: π. Ἀ.Σ. -στὰ παραθέματα διατηρεῖται ὁ ἀτονισμὸς τοῦ πρωτοτύπου): Ξέρετε, όσοι διαφωνούν με το Διάλογο της Ορθοδόξου με την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία αλλά και με τις άλλες Προτεσταντικές Ομολογίες στη σύγχρονη πραγματικότητα χρησιμοποιούν ένα μεγάλο Άγιο και Πατέρα της Εκκλησίας τον Άγιο Μάρκο τον Ευγενικό. Τον έχουν ως πρότυπο και ως παράδειγμα. Προτρέπω να κάνουν αυτό που έκανα κι εγώ, δηλαδή να διαβάσουν το λόγο του Αγίου Μάρκου του Ευγενικού προς τον Πάπα Ρώμης Ευγένιο τον τέταρτο και να δούμε και πως αναγνωρίζει και ονομάζει τον Πάπα Ρώμης Αγιώτατο, πώς ομιλεί για την «Πρεσβυτέρα Ρώμη», πως ζητάει από τον ίδιο τον Πάπα Ευγένιο να δει το διάλογο μέσα από μία ποιμαντική ευαισθησία. Αλλά και να δουν πως ο ίδιος [ο Άγιος Μάρκος] συμμετείχε στις προσευχές που γίνανε στον καθολικό Ναό της Φλωρεντίας. Επίσης, αναφέρεται στο Φιλιόκβε ως τη μόνη αιτία του σχίσματος, ενώ τώρα έρχονται ως βασιλικότεροι του βασιλέως να θέσουν τόσα επιπλέον θέματα. Αὐτὰ λέγει καὶ προτρέπει ὁ π. Ἀ.Σ. καὶ συμπληρώνει ὁ πρωτοπρεσβύτερος π. Ἀθανάσιος Καμπούρης, ὁ παρουσιαστὴς τῆς ἐκπομπῆς: Απομονώνουν κάποια κομμάτια από λόγους Αγίων ή από τη γραφή και τα κάνουν σημαία χωρίς να έχουν εντρυφήσει και χωρίς να έχουν διαβάσει πάνω σε αυτό τον Άγιο, υπό ποιες συνθήκες και με ποιους όρους μπορεί αυτός ο άνθρωπος να αντισταθεί σε αυτά που του έπετασε η περίοδος εκείνη. Μιὰ εἰσαγωγικὴ διευκρίνησις, γιὰ ὅσους δὲν εἶναι ἐνήμεροι: Λόγος τοῦ ἁγίου Μάρκου πρὸς τὸν Πάπα τῆς Ρώμης δὲν ὑπάρχει, ὅπως τὸν παρουσιάζει ὁ π. Ἀ.Σ. Μὲ ποιὰ ἰδιότητα καὶ σὲ ποιὰ συγκυρία θὰ ἀπηύθυνε ὁ τότε ἐπίσκοπος Ἐφέσου Λόγο πρὸς τὸν Πάπα; Σὲ σπάνιες περιπτώσεις, πέραν τῶν ἀρχικῶν ἐθιμοτυπικῶν, ὁ Πάπας δεχόταν, μιλοῦσε καὶ ἄκουγε τὸν Βασιλέα, τὸν Πατριάρχη ἤ κάποια ἀντιπροσωπεία τῶν ἀνατολικῶν γιὰ συγκεκριμένο ζήτημα. Διαβουλεύσεις καὶ συζητήσεις γινόταν μὲ τοὺς πρὸς τοῦτο διορισμένους Καρδιναλίους ἀπὸ τοὺς ἀντιστοίχως διορισμένους ἀνατολικοὺς ἐπισκόπους ἤ ἄλλους ἐκκλησιαστικοὺς ἄρχοντες. Δύο φορὲς μίλησε ὁ ἅγιος Μάρκος πρὸς τὸν Πάπα. Μία φορὰ ὡς μέλος ἀντιπροσωπείας τῶν ἀνατολικῶν[2] μαζί μὲ τὸν Ρωσίας, τὸν Μέγα Χαρτοφύλακα καὶ τὸν μέγα Ἐκκλησιάρχη (τὸν Συρόπουλο, δηλαδὴ, ποὺ τὰ ἔγραψε. Ἄν χρειαστεῖ θὰ ἀναφερθοῦν τὰ τότε λεχθέντα). Καὶ μιὰ ὅταν ὑποχρεώθηκε σὲ ἀπολογία ἐπειδὴ δὲν ὑπέγραψε τὶς ἀποφάσεις τῆς συνόδου.[3] Ἄρα Λόγος τοῦ ἁγίου Μάρκου πρὸς τὸν Πάπα δὲν ὑπάρχει, ὅπως νομίζει καὶ λέει ὁ π. Ἀ.Σ. Ὑπάρχει ὅμως ἐπιστολὴ τοῦ Ἐφέσου πρὸς τὸν Πάπα τὴν ὁποία μνημονεύει ὁ Συρόπουλος καὶ ἡ ὁποία ἐσχάτως ἦλθε στὴν ἐπικαιρότητα καὶ στὴν ὁποία ἀναφέρονται οἱ σύγχρονοι οἰκουμενιστὲς[4], ὅπως ὁ π. Ἀ.Σ. Ἀπὸ αὐτὴν ἀπομονώνει καποια κομμάτια καὶ τὰ κάνει σημαία ὁ καλὸς ἀρχιμανδρίτης. Νομίζω ὅτι ἀξία καὶ σημασία ἔχει νὰ γνωρίζη κανείς πότε, πῶς καὶ γιατὶ γράφτηκε αὐτὴ ἡ ἐπιστολή. Ἔγινε μὲν ἡ ἀνακήρυξις τῆς Συνόδου στὴν Φεράρα γιὰ νὰ πιέση ὁ Πάπας τοὺς συνερχομένους στὴν Βασιλεία[5], ἀλλὰ καμμία σύσκεψις δὲν γινόταν, διότι περίμεναν νὰ ἔλθουν καὶ οἱ ὑπόλοιποι Λατίνοι ἀπὸ τὴν Βασιλεία καὶ ἀλλοῦ. Ὁ Πάπας τότε εἰδοποίησε νὰ ὁριστοῦν κάποιοι ἀπὸ τοὺς ἡμετέρους καὶ νὰ συζητοῦν μὲ τοὺς Παπικοὺς γιὰ τὶς δευτερεύουσες διαφορές. «Ὁ δὲ Πάπας διεμηνύσατο ἵν᾿ ἀποταχθῶσι τινες καὶ συνέρχονται μετὰ τῶν Παπικῶν καὶ ἐξετάζωσι περὶ μερικῶν τινων διαφορῶν»[6] Οἱ ἀνατολικοὶ ὅμως ἀμελοῦσαν καὶ τίποτα δὲν γινόταν. Ἔλεγαν ὅτι θὰ τὸ κάνουν καὶ τίποτα δὲν ἔκαναν. «Οἱ δ᾿ ἡμέτεροι λόγοις μὲν ἔλεγον τοῦτο ποιήσειν, ἔργοις δ᾿ ἐπελανθάνοντο».[7] Ὁ Πατριάρχης εἶπε στοὺς ἀνατολικοὺς νὰ μὴν πηγαίνουν σὲ τραπέζια ἄν τοὺς καλοῦσαν οἱ Λατίνοι. «Μεταξὺ δὲ τῶν ἡμερῶν τούτων εἶπεν ὁ Πατριάρχης πρὸς ἡμᾶς πάντας ὅτι «εἰ καλέσουσί που ὑμᾶς πρὸς ἑστίασιν μή ἀπέλθετε». Κάτι θὰ μυρίστηκε. Ὁ Καρδινάλιος Ἰουλιανὸς ἄρχισε νὰ καλεῖ τρεῖς-τρεῖς τοὺς ἀνατολικοὺς σὲ συνεστιάσεις. Ἄλλοι πήγαιναν, ἄλλοι ὄχι. Κάποια στιγμὴ κάλεσε τὸν Μυτιλήνης, τὸν Νομοφύλακα (ἀδελφὸ τοῦ Ἐφέσου) καὶ τὸν Ἐφέσου. Αὐτοὶ οἱ δύο παρεκίνησαν καὶ τὸν Ἐφέσου καὶ πήγαν στὸν Ἰουλιανό. Ἐκεῖ ἄρχισαν τὶς συζητήσεις μὲ μεταφραστή. «Οὗτοι γὰρ οἱ δύο παρεκίνησαν καὶ τὸν Ἐφέσου καὶ λαβόντες αὐτὸν εἰς τοῦ Ἰουλιανοῦ παρεγένοντο. Κατὰ γοῦν τὸ ἔθος αὐτῶν ὡμίλουν λογικῶς μετὰ τοῦ Ἐφέσου διὰ μεταγλωτιστοῦ».[8] Μετὰ ὁ Ἰουλιανὸς παρεκίνησε τὸν Ἐφέσου νὰ γράψη πρὸς τὸν Πάπα ἐγκωμιάζοντάς τον (ὁ Ἐφέσου τὸν Πάπα) γιὰ τὴν ἐπιμέλεια καὶ τὴν προσπάθεια ποὺ κατέβαλε γιὰ τὴν ἕνωσι καὶ στὴ συνέχεια νὰ τὸν διεγείρη ὥστε καὶ μελλοντικά νὰ φροντίση νὰ ὁλοκληρωθῆ ἡ ἕνωσις. «Εἶτα συμβουλευτικῶς παρεκίνησεν αὐτὸν ὁ Ἰουλιανὸς ἵνα γράψῃ τι πρὸς τὸν Πάπαν ἐγκωμιάζων τε αὐτὸν ὑπὲρ τῆς ἐπιμελείας καὶ τῆς ἀρχῆς ἣν κατεβάλετο πρὸς τὴν ἕνωσιν, εἴτ᾿ ἀξιῶν καὶ διεγείρων ὅπως καὶ εἰς τὸ ἑξῆς σπουδάσῃ τελεσθῆναι αὐτὸν πρὸς τὴν ἕνωσιν».[9] Ὁ Ἐφέσου, ἄν καὶ δὲν ἦταν πρόθυμος νὰ γράψη, ὅμως μὲ τὴν παραίνεσι τοῦ Ἰουλιανοῦ καὶ τὴν παρακίνησι τοῦ Μυτιλήνης πείσθηκε καὶ εἶπε στὸν Ἰουλιανό: «Μοῦ φαίνεται περιττὸ κάτι τέτοιο καὶ λόγῳ αὐτοῦ δὲν εἶμαι πρόθυμος γι᾿ αὐτό. Ἂν ὅμως σοῦ φαίνεται σκόπιμο, θὰ γράψω καὶ θὰ στὸ στείλω καὶ ἂν ἀρέση στὴν αἰδεσιμότητά σου ἂς σταλεῖ καὶ στὸν Πάπα». «Ὁ δὲ Ἐφέσου εἰ καὶ πρόθυμος οὐκ ἦν πρὸς τὸ γράψαι, ἀλλὰ οὖν τῇ παραινέσει τοῦ Ἱουλιανοῦ πρός δε καὶ τῇ παρακινήσει τοῦ Μυτιλήνης πεισθεὶς εἶπεν ὅτι “ἴσως περισσόν μοι δοκεῖ τοῦτο, διὸ καὶ οὐδὲ εἰμὶ εὔκολος (114) πρὸς τοῦτο. Εἴ δε δοκεῖ ὑμῖν λυσιτελὲς γράψω καὶ στέλω σοι τοῦτο”, εἶπε τῷ Ἰουλιανῷ, “καὶ εἴπερ ἀρέσει τῇ αἰδεσιμότητι σου, σταλήσεται καὶ πρὸς τὸν Πάπαν”». [10] Τοῦ ζητεῖται λοιπὸν ἀπὸ ἕναν Καρδινάλιο, μὲ τὴν παρακίνησι καὶ τοῦ Μυτιλήνης νὰ γράψει ἕνα ἐπαινετικὸ γράμμα στὸν Πάπα στὸ ὁποῖο νὰ τὸν παρακινῆ νὰ συνεχίση καὶ νὰ ὁλοκληρώση τὴν προσπάθεια γιὰ ἕνωσι. Καὶ ὑποχωρεῖ καὶ γράφει. Ὅλα αὐτὰ χωρὶς νὰ ἔχη γίνη οὔτε ἡ παραμικρὴ ἐπίσημη συζήτησι ἐπὶ τῆς οὐσίας γιὰ τὰ ζητήματα ποὺ πρέπει νὰ διερευνηθοῦν καὶ λυθοῦν προκειμένου νὰ ξεκινήσουν οἱ συζητήσεις μὲ στόχο τὴν ἕνωσι. Στὴν ἐγκωμιαστικὴ ἐπιστολὴ αὐτὴ ὁ ἅγιος Μάρκος πέρα ἀπὸ ὅσα ἄλλα σοφὰ γράφει καταλήγει ὅτι, ἄν θέλη ὁ Πάπας, μπορεῖ νὰ συμβάλλη, ὥστε νὰ γίνη ἀμέσως ἡ ἕνωσις καὶ νὰ γίνη ἀπὸ ὅλους ἀποδεκτή, ἀρκεῖ νὰ ἀφαιρέση τὴν προσθήκη (τὸ Φιλιόκβε) ἐκ τοῦ συμβόλου καὶ νὰ σταματήση τὴν χρῆσι τῶν ἀζύμων. «Ἔν δε τῷ τοιούτῳ ἐγκωμίῳ μετὰ τῶν ἄλλων τῶν εὐσεβῶν τε καὶ σοφῶν ἐπιχειρημάτων καὶ τοῦτο περιείχετο ὡς ράδιόν ἐστι τῷ Πάπᾳ ποιῆσαι τὴν ἕνωσιν εἴ γε βούλοιτο, καὶ εὐκόλως δυνήσεται διαπράξασθαι ταύτην ἀπό τε τοῦ μεγαλείου καὶ τῆς ἀρχῆς καὶ τῆς ἐξουσίας ἣν πρὸς τὴν ἐκκλησίαν αὐτοῦ κέκτηται, ἀπό τε τῆς εὐπειθίας καὶ τῆς ὑποταγῆς ἥτις ὀφείλεται αὐτῷ παρὰ πάντων τῶν Λατινικῶν γενῶν ὡς διαδόχῳ τοῦ ἁγίου Πέτρου. Εἰ γὰρ θελήσει ἐκβαλεῖν τὴν προσθήκην ἐκ τοῦ ἁγίου συμβόλου, παῦσαι δὲ καὶ τὴν δι᾿ ἀζύμων νεκρὰν θυσίαν εὐθὺς γεννήσεται καὶ ἡ ἕνωσις καὶ στερχθήσεται καὶ παρὰ πάντων. Δύναται οὖν ὁ πάπας τοῦτο ποιῆσαι καὶ εἰς μίαν ἐκκλησίαν πάντας συνάψαι τοὺς χριστιανούς».[11] Ἔστειλε λοιπὸν τὴν ἐπιστολὴ αὐτὴ στὸν Ἰουλιανό ὁ Ἐφέσου. «Οὕτως οὖν γράψας καὶ τελειώσας αὐτὸ ἔστειλε πρὸς τὸν Ἰουλιανόν».[12] Καὶ τί ἔκανε ὁ Ἰουλιανός τὴν ἐπιστολή; Τὴν πῆγε στὸν Βασιλέα!!! Βρῆκε εὐκαιρία, ὅπως λέει ὁ Συρόπουλος. «Ὁ δὲ ὡς καιρίαν τοῦτο δεξάμενος πρὸς τὸν βασιλέα διεκόμισεν».[13] Καὶ ὁ Βασιληάς... ἄναψε καὶ βρόντησε. Θεώρησε πολὺ βαρὺ τὸ πράγμα. Διαμαρτυρήθηκε στὸν Πατριάρχη πῶς ἀφήνει ἐλεύθερους τοὺς ἐπισκόπους νὰ συνομιλοῦν μὲ τοὺς Λατίνους. «Ὁ δὲ βασιλεὺς δεινὸν ἡγησάμενος τοῦτο τῷ Πατριάρχῃ διεμηνύσατο: “Πόθεν ἔχουσιν ἄδειαν οἱ ἡμέτεροι λέγειν καὶ πράττειν ἃ βούλονται; Καὶ τίς ἔδωκεν αὐτοῖς ταύτην τὴν ἐξουσίαν; Πῶς δὲ οὐ σκώπτεις καὶ συστέλλεις αὐτούς; Ἡμεῖς ἔτι οὐδὲ τὸ τυχὸν ἠθελήσαμεν δεῖξαι πρὸς Λατίνους” οὔπω δέ τι εἰπόντων ἡμῶν διὰ τί ἔγραψεν ὁ Ἐφέσου ἃ ἔγραψεν. Ἔσκωψε δὲ ὁ βασιλεὺς καὶ τοὺς πλησιάσαντας αὐτῷ τότε ἀρχιερεῖς καὶ ὑπερτίθει μὴ λέγειν τι πρὸς Λατίνους.[14] Καὶ δὲν φτάνουν αὐτά, ἀλλὰ ζήτησε νὰ γίνει σύνοδος καὶ νὰ καταδικαστεῖ ὁ Ἐφέσου!!! Τελικῶς ἐπεκράτησαν πιὸ ψύχραιμες θεωρήσεις τοῦ γεγονότος καὶ ...τὴν γλύτωσε ὁ Ἐφέσου. «Ἀλλὰ καὶ κατ᾿ Ἐφέσου συνάξαι τὴν σύνοδον ἐβουλήθη καὶ πρὸς κρίσιν καὶ καταδίκην αὐτὸν ἑλκύσαι. Ἐκωλύθη δὲ παρά τινων καὶ μάλιστα παρὰ τοῦ Νικαίας εἰρηκότος τῷ βασιλεῖ: “Οὐ προσῆκον οὐδὲ ἁρμόδιον ἐστὶ λαληθῆναι εἰς τὴν σύνοδον τὸ τοιοῦτον...”»[15] Δηλαδὴ μὲ τὸ τέχνασμα τοῦ Καρδιναλίου Ἰουλιανοῦ νὰ τοῦ ζητήσει αὐτὴ τὴν ἐπιστολή, παρὰ λίγο νὰ βρεθεῖ ὁ Ἐφέσου Μάρκος ὁ Εὐγενικὸς ἐκτὸς συνόδου πρὶν ἀρχίσει ἡ σύνοδος... Αὐτὴ τὴν ἐπιστολὴ προτείνουν οἱ παραπάνω καλοὶ ποιμένες στὸ ποίμνιο νὰ διαβάση ὥστε νὰ ἀντιληφθῆ τὴν ...πραγματικότητα γιὰ τὸν ἅγιο Μάρκο τὸν Εὐγενικό. Μετὰ τὴν ἀπαραίτητη αὐτὴ εἰσαγωγή, ἄν βροῦμε χρόνο καὶ εἴμαστε καλά, θὰ συνεχίσουμε μὲ περαιτέρω ἀνάλυσι τῶν λεχθέντων τῶν καλῶν ποιμένων, ἄν καὶ δὲν ξέρω ἄν ἔχει πλέον κουράγιο κανεὶς ἀπὸ τοὺς κουρασμένους καὶ ζαλισμένους συνανθρώπους μας νὰ παρακολουθῆ αὐτὸ τὸ ὄργιο παραπληροφόρησης ἀπὸ τοὺς ταγμένους γιὰ ὁδηγούς του καὶ τὶς προσπάθειες κάποιων ἐλαχίστων νὰ ψελλίσουν στοιχειώδη ἀντίλογο. Γεώργιος Κ. Τζανάκης Ἀκρωτήρι Χανίων. 8 Ἰανουαρίου 2008 [1] Τὸν κόπο τῆς ἀπομαγνητοφωνήσεως ἔκανε ὁ κ. Βασίλειος Κερμενιώτης καὶ τὴν εἶδα δημοσιευμένη στὸν διαδικτυακό τόπο: http://aktines.blogspot.gr/2017/12/flashtv.html#more [2] Συρόπουλου Ἀπομνημονεύματα. Vera Historia Unionis non Verae inter Graecos et Latinos. Adriani Vlaco. MDCLX Τμήμα στ΄ Κεφ. ε΄ σελ. 148. [3] Συρόπουλου. ὅ.π. Τμήμ. ι΄ Κεφ. ιε΄ σελ. 303. [4] Ἔχω ὑπ᾿ὅψιν μου τὴν ἐπιστολὴ ποὺ εἶναι ἀναρτημένη στὸ δικτυακό τόπο: http://www.theognosia.gr/el/agios-markos-evgenikos-efesou στὴ θέσι: https://drive.google.com/file/d/0B2MIhqeftC46b0QydGdmNnk4MnM/viewδὲν ἔχω ἄλλα βιβλιογραφικά στοιχεία γιὰ τὴν ἔκδοσι αὐτήν. [5] Συρόπουλουὅ.π. Τμήμαδ΄Κεφ. λα΄σελ. 110 καὶ Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 112. [6] Συρόπουλου ὅ.π. Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 113. [7] Συρόπουλου ὅ.π. Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 113. [8] Συρόπουλου ὅ.π. Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 113. [9] Συρόπουλου ὅ.π. Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 113. [10] Συρόπουλου ὅ.π. Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 113-114. [11] Συρόπουλου ὅ.π. Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 114. [12] Συρόπουλου ὅ.π. Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 114. [13] Συρόπουλου ὅ.π. Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 114. [14] Συρόπουλου ὅ.π. Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 114. [15] Συρόπουλου ὅ.π. Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 114.

«Λόγια αγάπης», Α.

Γεώργιος Κ. Τζανάκης,  Ἀκρωτήρι Χανίων

  Ἡ χώρα πουλιέται, διαλύεται, ἐποικίζεται· ἀπὸ κάθε μεριὰ τὰ χτυπήματα εἶναι συνεχὴ καὶ ἀσταμάτητα. Ἡ παιδεία ἀνύπαρκτη καὶ ἐπικίνδυνη στὰ χέρια ἀκατάλληλων ἀνθρώπων, ἡ οἰκονομία χρεωκοπημένη, οἱ πολιτικοὶ ὄργανα ἀλλοτρίων συμφερόντων· καραδοκοῦν οἱ Τοῦρκοι, ἑτοιμάζονται οἱ Ἀλβανοί, στὸ ἐπίκεντρο οἱ Σκοπιανοί καὶ ἡ παραχώρησις τοῦ ὀνόματος τῆς Μακεδονίας... καὶ ἕπονται ἄλλα. Ὁπότε τὸ νὰ μιλᾶ κανεὶς γιὰ τὰ κατορθώματα τῶν ἡμετέρων οἰκουμενιστῶν φαντάζει ἐκτὸς τόπου καὶ χρόνου. Ὅμως ἡ ὀμίχλη μπαίνει ἀπὸ παντοῦ στὸ σπίτι. Ἄλλοι γκρεμίζουν τοίχους, ἄλλοι ὑποσκάπτουν θεμέλια, ἄλλοι βγάζουν τὰ κεραμίδια, ἄλλοι σπᾶνε τὰ παράθυρα... Ἄλλοι βασανίζουν τὸ σῶμα καὶ ἄλλοι σκοτώνουν τὴν ψυχή. Αὐτὴ τὴν ἔχουν ἀναλάβει οἱ πνευματικοί μας ἡγέτες καὶ τὰ ὀργανά τους.

    Διάβαζα πρὸ ἡμερῶν τὴν ἀπομαγνητοφωνημένη συνέντευξι ἑνὸς ἀρχιμανδρίτου τοῦ «Οἰκουμενικοῦ θρόνου» ποὺ δημοσιεύτηκε στὸ διαδίκτυο.^[1]

    Δὲν μοῦ ἔκαναν ἐντύπωσι τὰ χιλιοειπωμένα οἰκουμενιστικὰ «ἐπιχειρήματα» ποὺ χρησιμοποιοῦνται καὶ ἐκεῖ, ἀλλὰ ἐπειδὴ ἔχω ἀπαυδήσει πλέον νὰ ἀκούω διαστρεβλωμένους μετέωρους καὶ κατακερματισμένους τοὺς λόγους τῶν ἁγίων εἶπα νὰ σχολιάσω ἕνα μόνο

σημεῖο ἀπὸ τὴν συγκεκριμένη συνέντευξι.

    Λέγει ὁ ἀρχιμανδρίτης, π. Ἀγαθάγγελος Σίσκος (στὸ ἑξῆς: π. Ἀ.Σ. -στὰ παραθέματα διατηρεῖται ὁ ἀτονισμὸς τοῦ πρωτοτύπου):

  Ξέρετε, όσοι διαφωνούν με το Διάλογο της Ορθοδόξου με την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία αλλά και με τις άλλες Προτεσταντικές Ομολογίες στη σύγχρονη πραγματικότητα χρησιμοποιούν ένα μεγάλο Άγιο και Πατέρα της Εκκλησίας τον Άγιο Μάρκο τον Ευγενικό. Τον έχουν ως πρότυπο και ως παράδειγμα.

Προτρέπω να κάνουν αυτό που έκανα κι εγώ, δηλαδή να  διαβάσουν το λόγο του Αγίου Μάρκου του Ευγενικού προς τον Πάπα Ρώμης Ευγένιο τον τέταρτο και να δούμε και πως αναγνωρίζει και ονομάζει τον Πάπα Ρώμης Αγιώτατο, πώς ομιλεί για την «Πρεσβυτέρα Ρώμη», πως ζητάει από τον ίδιο τον Πάπα Ευγένιο να δει το διάλογο μέσα από μία ποιμαντική ευαισθησία. Αλλά και να δουν πως ο ίδιος [ο Άγιος Μάρκος] συμμετείχε στις προσευχές που γίνανε στον καθολικό Ναό της Φλωρεντίας.

Επίσης, αναφέρεται στο Φιλιόκβε ως τη μόνη αιτία του σχίσματος, ενώ τώρα έρχονται ως βασιλικότεροι του βασιλέως να θέσουν τόσα επιπλέον θέματα. 

---

    Αὐτὰ λέγει καὶ προτρέπει ὁ π. Ἀ.Σ. καὶ συμπληρώνει ὁ πρωτοπρεσβύτερος π. Ἀθανάσιος Καμπούρης, ὁ παρουσιαστὴς τῆς ἐκπομπῆς:

 Απομονώνουν κάποια κομμάτια από λόγους Αγίων ή από τη γραφή και τα κάνουν σημαία χωρίς να έχουν εντρυφήσει και χωρίς να έχουν διαβάσει πάνω σε αυτό τον Άγιο, υπό ποιες συνθήκες και με ποιους όρους μπορεί αυτός ο άνθρωπος να αντισταθεί σε αυτά που του έπετασε η περίοδος εκείνη.

      Μιὰ εἰσαγωγικὴ διευκρίνησις, γιὰ ὅσους δὲν εἶναι ἐνήμεροι:

     Λόγος τοῦ ἁγίου Μάρκου πρὸς τὸν Πάπα τῆς Ρώμης δὲν ὑπάρχει, ὅπως τὸν παρουσιάζει ὁ π. Ἀ.Σ. Μὲ ποιὰ ἰδιότητα καὶ σὲ ποιὰ συγκυρία θὰ ἀπηύθυνε ὁ τότε ἐπίσκοπος Ἐφέσου Λόγο πρὸς τὸν Πάπα; Σὲ σπάνιες περιπτώσεις, πέραν τῶν ἀρχικῶν ἐθιμοτυπικῶν, ὁ Πάπας δεχόταν, μιλοῦσε καὶ ἄκουγε τὸν Βασιλέα, τὸν Πατριάρχη ἤ κάποια ἀντιπροσωπεία τῶν ἀνατολικῶν γιὰ συγκεκριμένο ζήτημα. Διαβουλεύσεις καὶ συζητήσεις γινόταν μὲ τοὺς πρὸς τοῦτο διορισμένους Καρδιναλίους ἀπὸ τοὺς ἀντιστοίχως διορισμένους ἀνατολικοὺς ἐπισκόπους ἤ ἄλλους ἐκκλησιαστικοὺς ἄρχοντες. Δύο φορὲς μίλησε ὁ ἅγιος Μάρκος πρὸς τὸν Πάπα. Μία φορὰ ὡς μέλος ἀντιπροσωπείας τῶν ἀνατολικῶν^[2] μαζί μὲ τὸν Ρωσίας, τὸν Μέγα Χαρτοφύλακα καὶ τὸν μέγα Ἐκκλησιάρχη (τὸν Συρόπουλο, δηλαδὴ, ποὺ τὰ ἔγραψε. Ἄν χρειαστεῖ θὰ ἀναφερθοῦν τὰ τότε λεχθέντα). Καὶ μιὰ ὅταν ὑποχρεώθηκε σὲ ἀπολογία ἐπειδὴ δὲν ὑπέγραψε τὶς ἀποφάσεις τῆς συνόδου.^[3]

    Ἄρα Λόγος τοῦ ἁγίου Μάρκου πρὸς τὸν Πάπα δὲν ὑπάρχει, ὅπως νομίζει καὶ λέει ὁ π. Ἀ.Σ.

     Ὑπάρχει ὅμως ἐπιστολὴ τοῦ Ἐφέσου  πρὸς τὸν Πάπα τὴν ὁποία μνημονεύει ὁ Συρόπουλος καὶ ἡ ὁποία ἐσχάτως ἦλθε στὴν ἐπικαιρότητα καὶ στὴν ὁποία ἀναφέρονται οἱ  σύγχρονοι οἰκουμενιστὲς^[4], ὅπως ὁ π. Ἀ.Σ. Ἀπὸ αὐτὴν  ἀπομονώνει καποια κομμάτια καὶ τὰ κάνει σημαία ὁ καλὸς ἀρχιμανδρίτης.

   Νομίζω ὅτι ἀξία καὶ σημασία ἔχει νὰ γνωρίζη κανείς πότε, πῶς καὶ γιατὶ γράφτηκε αὐτὴ ἡ ἐπιστολή.

    Ἔγινε μὲν ἡ ἀνακήρυξις τῆς Συνόδου στὴν Φεράρα γιὰ νὰ πιέση ὁ Πάπας τοὺς συνερχομένους στὴν Βασιλεία^[5], ἀλλὰ καμμία σύσκεψις δὲν γινόταν, διότι περίμεναν νὰ ἔλθουν καὶ οἱ ὑπόλοιποι Λατίνοι ἀπὸ τὴν Βασιλεία καὶ ἀλλοῦ.

   Ὁ Πάπας τότε εἰδοποίησε νὰ ὁριστοῦν κάποιοι ἀπὸ τοὺς ἡμετέρους καὶ νὰ συζητοῦν μὲ τοὺς Παπικοὺς  γιὰ τὶς δευτερεύουσες διαφορές.

  «Ὁ δὲ Πάπας διεμηνύσατο ἵν᾿ ἀποταχθῶσι τινες καὶ συνέρχονται μετὰ τῶν Παπικῶν καὶ ἐξετάζωσι περὶ μερικῶν τινων διαφορῶν»^[6]

    Οἱ ἀνατολικοὶ ὅμως ἀμελοῦσαν καὶ τίποτα δὲν γινόταν. Ἔλεγαν ὅτι θὰ τὸ κάνουν καὶ τίποτα δὲν ἔκαναν.

  «Οἱ δ᾿ ἡμέτεροι λόγοις μὲν ἔλεγον τοῦτο ποιήσειν, ἔργοις δ᾿ ἐπελανθάνοντο».^[7]

      Ὁ Πατριάρχης εἶπε στοὺς ἀνατολικοὺς νὰ μὴν πηγαίνουν σὲ τραπέζια ἄν τοὺς καλοῦσαν οἱ Λατίνοι. 

   «Μεταξὺ δὲ τῶν ἡμερῶν τούτων εἶπεν ὁ Πατριάρχης πρὸς ἡμᾶς πάντας ὅτι «εἰ καλέσουσί που ὑμᾶς πρὸς ἑστίασιν μή ἀπέλθετε».

     Κάτι θὰ μυρίστηκε.

    Ὁ Καρδινάλιος Ἰουλιανὸς ἄρχισε νὰ καλεῖ τρεῖς-τρεῖς τοὺς ἀνατολικοὺς σὲ συνεστιάσεις.  Ἄλλοι πήγαιναν, ἄλλοι ὄχι. Κάποια στιγμὴ κάλεσε τὸν Μυτιλήνης, τὸν Νομοφύλακα (ἀδελφὸ τοῦ Ἐφέσου) καὶ τὸν Ἐφέσου. Αὐτοὶ οἱ δύο παρεκίνησαν καὶ τὸν Ἐφέσου καὶ πήγαν στὸν Ἰουλιανό. Ἐκεῖ ἄρχισαν τὶς συζητήσεις μὲ μεταφραστή.

  «Οὗτοι γὰρ οἱ δύο παρεκίνησαν καὶ τὸν Ἐφέσου καὶ λαβόντες αὐτὸν εἰς τοῦ Ἰουλιανοῦ παρεγένοντο. Κατὰ γοῦν τὸ ἔθος αὐτῶν ὡμίλουν λογικῶς μετὰ τοῦ Ἐφέσου διὰ μεταγλωτιστοῦ».^[8]

    Μετὰ ὁ Ἰουλιανὸς παρεκίνησε τὸν Ἐφέσου νὰ γράψη πρὸς τὸν Πάπα ἐγκωμιάζοντάς τον (ὁ Ἐφέσου τὸν Πάπα) γιὰ τὴν ἐπιμέλεια καὶ τὴν προσπάθεια ποὺ κατέβαλε γιὰ τὴν ἕνωσι καὶ στὴ συνέχεια νὰ τὸν διεγείρη ὥστε καὶ μελλοντικά νὰ φροντίση νὰ ὁλοκληρωθῆ ἡ ἕνωσις.

   «Εἶτα συμβουλευτικῶς παρεκίνησεν αὐτὸν ὁ Ἰουλιανὸς ἵνα γράψῃ τι πρὸς τὸν Πάπαν ἐγκωμιάζων τε αὐτὸν ὑπὲρ τῆς ἐπιμελείας καὶ τῆς ἀρχῆς ἣν κατεβάλετο πρὸς τὴν ἕνωσιν, εἴτ᾿ ἀξιῶν καὶ διεγείρων ὅπως καὶ εἰς τὸ ἑξῆς σπουδάσῃ τελεσθῆναι αὐτὸν πρὸς τὴν ἕνωσιν».^[9]

     Ὁ Ἐφέσου, ἄν καὶ δὲν ἦταν πρόθυμος νὰ γράψη, ὅμως μὲ τὴν παραίνεσι τοῦ Ἰουλιανοῦ καὶ τὴν παρακίνησι τοῦ Μυτιλήνης πείσθηκε καὶ εἶπε στὸν Ἰουλιανό: «Μοῦ φαίνεται περιττὸ κάτι τέτοιο καὶ λόγῳ αὐτοῦ δὲν εἶμαι πρόθυμος γι᾿ αὐτό. Ἂν ὅμως σοῦ φαίνεται σκόπιμο, θὰ γράψω καὶ θὰ στὸ στείλω καὶ ἂν ἀρέση στὴν αἰδεσιμότητά σου ἂς σταλεῖ καὶ στὸν Πάπα».

   «Ὁ δὲ Ἐφέσου εἰ καὶ πρόθυμος οὐκ ἦν πρὸς τὸ γράψαι, ἀλλὰ οὖν τῇ παραινέσει τοῦ Ἱουλιανοῦ πρός δε καὶ τῇ παρακινήσει τοῦ Μυτιλήνης πεισθεὶς εἶπεν ὅτι “ἴσως περισσόν μοι δοκεῖ τοῦτο, διὸ καὶ οὐδὲ εἰμὶ εὔκολος (114) πρὸς τοῦτο. Εἴ δε δοκεῖ ὑμῖν λυσιτελὲς γράψω καὶ στέλω σοι τοῦτο”, εἶπε τῷ Ἰουλιανῷ, “καὶ εἴπερ ἀρέσει τῇ αἰδεσιμότητι σου, σταλήσεται καὶ πρὸς τὸν Πάπαν”». ^[10]

    Τοῦ ζητεῖται λοιπὸν ἀπὸ ἕναν Καρδινάλιο, μὲ τὴν παρακίνησι καὶ τοῦ Μυτιλήνης νὰ γράψει ἕνα ἐπαινετικὸ γράμμα στὸν Πάπα στὸ ὁποῖο νὰ τὸν παρακινῆ νὰ συνεχίση καὶ νὰ ὁλοκληρώση τὴν προσπάθεια γιὰ ἕνωσι. Καὶ ὑποχωρεῖ καὶ γράφει. Ὅλα αὐτὰ χωρὶς νὰ ἔχη γίνη οὔτε ἡ παραμικρὴ ἐπίσημη συζήτησι ἐπὶ τῆς οὐσίας γιὰ τὰ ζητήματα ποὺ πρέπει νὰ διερευνηθοῦν καὶ λυθοῦν προκειμένου νὰ ξεκινήσουν οἱ συζητήσεις μὲ στόχο τὴν ἕνωσι.

    Στὴν ἐγκωμιαστικὴ ἐπιστολὴ αὐτὴ ὁ ἅγιος Μάρκος πέρα ἀπὸ ὅσα ἄλλα σοφὰ γράφει καταλήγει ὅτι, ἄν θέλη ὁ Πάπας, μπορεῖ νὰ συμβάλλη, ὥστε νὰ γίνη ἀμέσως ἡ ἕνωσις καὶ νὰ γίνη ἀπὸ ὅλους ἀποδεκτή, ἀρκεῖ νὰ ἀφαιρέση τὴν προσθήκη (τὸ Φιλιόκβε) ἐκ τοῦ συμβόλου καὶ νὰ σταματήση τὴν χρῆσι τῶν ἀζύμων.

   «Ἔν δε τῷ τοιούτῳ ἐγκωμίῳ μετὰ τῶν ἄλλων τῶν εὐσεβῶν τε καὶ σοφῶν ἐπιχειρημάτων καὶ τοῦτο περιείχετο ὡς ράδιόν ἐστι τῷ Πάπᾳ ποιῆσαι τὴν ἕνωσιν εἴ γε βούλοιτο, καὶ εὐκόλως δυνήσεται διαπράξασθαι ταύτην ἀπό τε τοῦ μεγαλείου καὶ τῆς ἀρχῆς καὶ τῆς ἐξουσίας ἣν πρὸς τὴν ἐκκλησίαν αὐτοῦ κέκτηται, ἀπό τε τῆς εὐπειθίας καὶ τῆς ὑποταγῆς ἥτις ὀφείλεται αὐτῷ παρὰ πάντων τῶν Λατινικῶν γενῶν ὡς διαδόχῳ τοῦ ἁγίου Πέτρου. Εἰ γὰρ θελήσει ἐκβαλεῖν τὴν προσθήκην ἐκ τοῦ ἁγίου συμβόλου, παῦσαι δὲ καὶ τὴν δι᾿ ἀζύμων νεκρὰν θυσίαν εὐθὺς γεννήσεται καὶ ἡ ἕνωσις καὶ στερχθήσεται καὶ παρὰ πάντων. Δύναται οὖν ὁ πάπας τοῦτο ποιῆσαι καὶ εἰς μίαν ἐκκλησίαν πάντας συνάψαι τοὺς χριστιανούς».^[11]

    Ἔστειλε λοιπὸν τὴν ἐπιστολὴ αὐτὴ στὸν Ἰουλιανό ὁ Ἐφέσου.

     «Οὕτως οὖν γράψας καὶ τελειώσας αὐτὸ ἔστειλε πρὸς τὸν Ἰουλιανόν».^[12]

     Καὶ τί ἔκανε ὁ Ἰουλιανός τὴν ἐπιστολή; Τὴν πῆγε στὸν Βασιλέα!!! Βρῆκε εὐκαιρία, ὅπως λέει ὁ Συρόπουλος.

  «Ὁ δὲ ὡς καιρίαν τοῦτο δεξάμενος πρὸς τὸν βασιλέα διεκόμισεν».^[13]

     Καὶ ὁ Βασιληάς... ἄναψε καὶ βρόντησε. Θεώρησε πολὺ βαρὺ τὸ πράγμα. Διαμαρτυρήθηκε στὸν Πατριάρχη πῶς ἀφήνει ἐλεύθερους τοὺς ἐπισκόπους νὰ συνομιλοῦν μὲ τοὺς Λατίνους.

   «Ὁ δὲ βασιλεὺς δεινὸν ἡγησάμενος τοῦτο τῷ Πατριάρχῃ διεμηνύσατο: “Πόθεν ἔχουσιν ἄδειαν οἱ ἡμέτεροι λέγειν καὶ πράττειν ἃ βούλονται; Καὶ τίς ἔδωκεν αὐτοῖς ταύτην τὴν ἐξουσίαν; Πῶς δὲ οὐ σκώπτεις καὶ συστέλλεις αὐτούς; Ἡμεῖς ἔτι οὐδὲ τὸ τυχὸν ἠθελήσαμεν δεῖξαι πρὸς Λατίνους” οὔπω δέ τι εἰπόντων ἡμῶν διὰ τί ἔγραψεν ὁ Ἐφέσου ἃ ἔγραψεν. Ἔσκωψε δὲ ὁ βασιλεὺς καὶ τοὺς πλησιάσαντας αὐτῷ τότε ἀρχιερεῖς καὶ ὑπερτίθει μὴ λέγειν τι πρὸς Λατίνους.^[14]

    Καὶ δὲν φτάνουν αὐτά, ἀλλὰ ζήτησε νὰ γίνει σύνοδος καὶ νὰ καταδικαστεῖ ὁ Ἐφέσου!!! Τελικῶς ἐπεκράτησαν πιὸ ψύχραιμες θεωρήσεις τοῦ γεγονότος καὶ ...τὴν γλύτωσε ὁ Ἐφέσου.

  «Ἀλλὰ καὶ κατ᾿ Ἐφέσου συνάξαι τὴν σύνοδον ἐβουλήθη καὶ πρὸς κρίσιν καὶ καταδίκην αὐτὸν ἑλκύσαι. Ἐκωλύθη δὲ παρά τινων καὶ μάλιστα παρὰ τοῦ Νικαίας εἰρηκότος τῷ βασιλεῖ: “Οὐ προσῆκον οὐδὲ ἁρμόδιον ἐστὶ λαληθῆναι εἰς τὴν σύνοδον τὸ τοιοῦτον...”»^[15]

    Δηλαδὴ μὲ τὸ τέχνασμα τοῦ Καρδιναλίου Ἰουλιανοῦ νὰ τοῦ ζητήσει αὐτὴ τὴν ἐπιστολή, παρὰ λίγο νὰ βρεθεῖ  ὁ Ἐφέσου Μάρκος ὁ Εὐγενικὸς ἐκτὸς συνόδου πρὶν ἀρχίσει ἡ σύνοδος...

    Αὐτὴ τὴν ἐπιστολὴ προτείνουν οἱ παραπάνω καλοὶ ποιμένες στὸ ποίμνιο νὰ διαβάση ὥστε νὰ ἀντιληφθῆ τὴν ...πραγματικότητα γιὰ τὸν ἅγιο Μάρκο τὸν Εὐγενικό.

    Μετὰ τὴν ἀπαραίτητη αὐτὴ εἰσαγωγή, ἄν βροῦμε χρόνο καὶ εἴμαστε καλά, θὰ συνεχίσουμε μὲ περαιτέρω ἀνάλυσι τῶν λεχθέντων τῶν καλῶν ποιμένων, ἄν καὶ δὲν ξέρω ἄν ἔχει πλέον κουράγιο κανεὶς ἀπὸ τοὺς κουρασμένους καὶ ζαλισμένους συνανθρώπους μας νὰ παρακολουθῆ αὐτὸ τὸ ὄργιο παραπληροφόρησης ἀπὸ τοὺς ταγμένους γιὰ ὁδηγούς του καὶ τὶς προσπάθειες κάποιων ἐλαχίστων νὰ ψελλίσουν στοιχειώδη ἀντίλογο.

Γεώργιος Κ. Τζανάκης

  Ἀκρωτήρι Χανίων. 8 Ἰανουαρίου 2008

---

[1] Τὸν κόπο τῆς ἀπομαγνητοφωνήσεως ἔκανε ὁ κ. Βασίλειος Κερμενιώτης καὶ τὴν εἶδα δημοσιευμένη στὸν διαδικτυακό τόπο:

                                   http://aktines.blogspot.gr/2017/12/flashtv.html#more

[2] Συρόπουλου Ἀπομνημονεύματα. Vera Historia Unionis non Verae inter Graecos et Latinos. Adriani Vlaco. MDCLX  Τμήμα στ΄ Κεφ. ε΄ σελ. 148.

[3] Συρόπουλου. ὅ.π. Τμήμ. ι΄ Κεφ. ιε΄ σελ. 303.

[4] Ἔχω ὑπ᾿ὅψιν μου τὴν ἐπιστολὴ ποὺ εἶναι ἀναρτημένη στὸ δικτυακό τόπο: http://www.theognosia.gr/el/agios-markos-evgenikos-efesou στὴ θέσι: https://drive.google.com/file/d/0B2MIhqeftC46b0QydGdmNnk4MnM/viewδὲν ἔχω ἄλλα βιβλιογραφικά στοιχεία γιὰ τὴν ἔκδοσι αὐτήν.

[5] Συρόπουλουὅ.π. Τμήμαδ΄Κεφ. λα΄σελ. 110 καὶ Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 112.

[6] Συρόπουλου ὅ.π. Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 113.

[7] Συρόπουλου ὅ.π. Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 113.

[8] Συρόπουλου ὅ.π. Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 113.

[9] Συρόπουλου ὅ.π. Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 113.

[10] Συρόπουλου ὅ.π. Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 113-114.

[11] Συρόπουλου ὅ.π. Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 114.

[12] Συρόπουλου ὅ.π. Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 114.

[13] Συρόπουλου ὅ.π. Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 114.

[14] Συρόπουλου ὅ.π. Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 114.

[15] Συρόπουλου ὅ.π. Τμήμα ε΄ Κεφ. α΄ σελ. 114.