Η Θεία Ενανθρώπιση στην Ορθόδοξη και Δυτική Θεολογία (Γ)

 

Το Δόγμα της Ασπίλου Συλλήψεως της Θεοτόκου και η Θεία Ενανθρώπηση

Πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου

1. Εισαγωγή

Το δόγμα της ασπίλου συλλήψεως της Θεοτόκου αποτελεί μία από τις βασικότερες και πλέον χαρακτηριστικές διαφοροποιήσεις της Ρωμαιοκαθολικής διδασκαλίας από την Ορθόδοξη παράδοση. Η έννοια της «ασπίλου» συλλήψεως (Immaculata Conceptio) υποστηρίζει ότι η Παναγία, προοριζόμενη να γεννήσει τον Υιό και Λόγο του Θεού, έπρεπε να είναι απολύτως αναμάρτητη από τη στιγμή της σύλληψής της.

Σύμφωνα με τη ρωμαιοκαθολική διδασκαλία:

• Η Θεοτόκος ήταν απαλλαγμένη από κάθε προσωπική αμαρτία.

• Ήταν επίσης ελεύθερη από το προπατορικό αμάρτημα, που σύμφωνα με την Παπική αντίληψη μεταδίδεται σε όλους τους ανθρώπους μέσω της φυσικής γέννησης.

• Η ασπίλως σύλληψή της πραγματοποιήθηκε χάρη στην πρόνοια του Θεού, παρά το ότι είχε φυσικούς γονείς, τον Ιωακείμ και την Άννα.

Οι Παπικοί στηρίζουν την αντίληψη αυτή στον ορθολογισμό και το σχολαστικισμό, ισχυριζόμενοι ότι μόνο μία «θεία» γυναίκα θα μπορούσε να γεννήσει τον Θεό Λόγο, αναγάγοντας έτσι τη Θεοτόκο σε επίπεδο σχεδόν θεϊκό.

---

2. Ιστορική Ανάπτυξη του Δόγματος

• Το δόγμα εισήχθη τον 12ο αιώνα από τους Βρετανούς μοναχούς Έντμερ και Όσμπερτ.

• Το 1140 στη Λυών καθιερώθηκε η σχετική εορτή της Παναγίας.

• Η θεσμοθέτηση ως επίσημο δόγμα έγινε τον 19ο αιώνα, στις 8 Δεκεμβρίου 1854, με τον Πάπα Πίο Θ’.

Η βασική ραχοκοκαλιά της διδασκαλίας στηρίζεται στο χωρίο Λουκά 1:28 («Χαίρε, Κεχαριτωμένη Μαρία»), το οποίο οι Παπικοί παρερμηνεύουν ως ένδειξη αναμαρτησίας της Παναγίας. Η Ορθόδοξη ερμηνεία, αντίθετα, αναγνωρίζει ότι η λέξη «κεχαριτωμένη» δηλώνει την πληρότητα της χάρης του Θεού που έλαβε η Παναγία, όχι απαραίτητα έλλειψη αμαρτίας.

---

3. Θεολογική Κριτική του Δόγματος

Η Ορθόδοξη Εκκλησία αντιτίθεται στο δόγμα της ασπίλου συλλήψεως για λόγους σωτηριολογικούς και θεολογικούς:

1. Μοναδικότητα της Υπερφυσικής Γέννησης του Χριστού

   • Ο Χριστός είναι ο μόνος που γεννήθηκε ασπίλως, δηλαδή χωρίς τη μετάδοση του προπατορικού αμαρτήματος.

   • Η σύλληψή Του έγινε «εκ Πνεύματος Αγίου» και όχι φυσικά, ώστε να μην επηρεάζεται από την ανθρώπινη αμαρτία.

2. Η ανθρώπινη φύση της Θεοτόκου

   • Η Ορθόδοξη παράδοση διδάσκει ότι η Θεοτόκος ήταν «άνανδρος» και «αειπάρθενος», δηλαδή παρέμεινε παρθένος πριν, κατά και μετά τον τοκετό.

   • Ο Άγιος Ιωσήφ λειτουργούσε μόνο ως προστάτης και κηδεμόνας, όπως περιγράφεται στα Ματθ. 1:18-19.

3. Σωτηριολογικές συνέπειες

   • Η υπερτονισμένη αγιότητα ή η «θεοποίηση» της Παναγίας στην Παπική θεολογία μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την κατανόηση της ανθρώπινης φύσης που έλαβε ο Χριστός.

   • Όπως σημειώνει ο Αρχιμ. Γεώργιος Καψάνης: «Εάν η Παρθένος έφερε άλλη φύση, τότε ο Κύριος, προσλαμβάνοντας αυτήν, θεώσε άλλη φύση και όχι τη κοινή όλων των ανθρώπων φύση».

---

4. Συμπέρασμα

Το δόγμα της ασπίλου συλλήψεως αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα πώς η υπερβολική μαριολογία στην Παπική παράδοση διαφοροποιείται από την Ορθόδοξη διδασκαλία, με άμεσο αντίκτυπο στη σωτηριολογία.

Η Ορθοδοξία τιμά την Παναγία ως Υπεραγία Θεοτόκο, που επέλεξε ο Θεός για τη γέννηση του Σωτήρα, αλλά διατηρεί τη σαφή διάκριση μεταξύ του Χριστού και της ανθρώπινης μητέρας Του.Ο Χριστός είναι ο μοναδικός ασπίλως γεννηθείς. Η Θεοτόκος είναι η «πλήρης Χάριτος», αλλά άνθρωπος με όλες τις συνέπειες της ανθρώπινης φύσης, χωρίς να παραβιάζεται η σωτηριολογική διάσταση.