Ο Άγιος Νεκτάριος για το Πέτρειο Πρωτείο (=Πρωτείο του Πάπα)

 

Οι αξιώσεις των Παπών εδράζονται στη διάκριση του Αποστόλου Πέτρου έναντι των λοιπών Αποστόλων και στην υπόθεση ότι ο επίσκοπος Ρώμης είναι ο διάδοχος του Αποστόλου Πέτρου. Πρέπει να σημειωθεί πως το παπικό πρωτείο και αλάθητο ίσως οφείλεται στις επιρροές που δέχτηκε η Δυτική Εκκλησία από το Φεουδαρχικό σύστημα διοίκησης.339 Για τον παπισμό, όπως ο Απόστολος Πέτρος ήταν ανώτερος όλων των Αποστόλων, έτσι και οι διάδοχοί του, δηλαδή οι πάπες, είναι ανώτεροι των διαδόχων των υπόλοιπων Αποστόλων, και ως εκ τούτου ανώτεροι όλων των άλλων επισκόπων. Στην Μελέτη Ιστορική Περί των Αιτιών του Σχίσματος και στο βιβλίο του Ποιμαντική ,ο Άγιος Νεκτάριος δε δέχεται ούτε την ύπαρξη Πέτρειου πρωτείου, ούτε θεωρεί πως ιδρυτής της είναι ο Απόστολος Πέτρος.

 Η  θεωρία του Πέτρειου πρωτείου στηρίζεται, όπως εξάγεται από την απάντηση Δυτικών Θεολόγων στην Πατριαρχική εγκύκλιο του 1895, στα τρία επόμενα χωρία:

α. «λέγει αυτοίς· υμείς δε τίνα με λέγεται είναι; αποκριθείς δε Σίμων Πέτρος είπε· συ ει ο Χριστός ο υιός του Θεού του ζώντος. και αποκριθείς ο 'Ιησούς είπεν αυτώ· μακάριος ει, Σίμων Βαριωνά, ότι σαρξ και αίμα ουκ απεκάλυψέ σοι, αλλ' ο πατήρ μου ο εν τοις ουρανοίς. καγώ δε σοι λέγω ότι συ ει Πέτρος, και επί ταύτη τη πέτρα οικοδομήσω μου την εκκλησίαν, και πύλαι άδου ου κατισχύσουσιν αυτής και δώσω σοι τας κλείς της βασιλείας των ουρανών, και ο εάν δήσης επί της γης, έσται δεδεμένον εν τοις ουρανοίς, και ο εάν λύσης επί της γης, έσται λελυμένον εν τοις ουρανοίς.», -------------------------------------------------------------------  β. «Είπε δε ο Κύριος· Σίμων Σίμων, ιδού ο σατανάς εξητήσατο υμάς του σινιάσαι ως τον σίτον· εγώ δε εδεήθην περί σου ίνα μη εκλίπη η πίστις σου· και συ ποτε επιστρέψας στήριξον τους αδελφούς σου.» ------------------------------------------------------------------- γ. «Ότε ούν ηρίστησαν, λέγει τω Σίμωνι Πέτρω ο 'Ιησούς· Σίμων 'Ιωνά, αγαπάς με πλείον τούτων; λέγει αυτώ· ναί, Κύριε, συ οίδας ότι φιλώ σε. λέγει αυτώ· βόσκε τα αρνία μου. λέγει αυτώ πάλιν δεύτερον· Σίμων 'Ιωνά, αγαπάς με; λέγει αυτώ· ναί, Κύριε, συ οίδας ότι φιλώ σε. λέγει αυτώ· ποίμαινε τα πρόβατά μου. λέγει αυτώ το τρίτον· Σίμων 'Ιωνά, φιλείς με; ελυπήθη ο Πέτρος ότι είπεν αυτώ το τρίτον, φιλείς με, και είπεν αυτώ· Κύριε, συ πάντα οίδας, συ γινώσκεις ότι φιλώ σε. λέγει αυτώ ο 'Ιησούς· βόσκε τα πρόβατά μου.».

 

Σχετικά με το Ματθ. 16, 15-19, ο ιερός Πατήρ επισημαίνει τη σημαντικότητα του χωρίου. Στο χωρίο αυτό δίνεται η υπόσχεση της ίδρυσης της Εκκλησίας και φανερώνεται η δύναμη που αυτή θα έχει απέναντι στο θάνατο, ως φορέας του απολυτρωτικού έργου του Χριστού. Η ερμηνεία του χωρίου γίνεται μέσα από την ίδια την Αγία Γραφή όσο και από τη διδασκαλία των Πατέρων. Ο Χριστός δε θα χτίσει την εκκλησία του με θεμέλιο λίθο τον Απόστολο Πέτρο. Θεμέλιος λίθος είναι η ομολογία του Πέτρου ότι ο Χριστός είναι ο αληθινός Υιός του Θεού. Στην Α΄ προς Κορινθίους επιστολή ο Απόστολος Παύλος ομολογεί

«θεμέλιον γαρ άλλον ουδείς δύναται θείναι παρά τον κείμενον, ος εστιν 'Ιησούς Χριστός.»,  στην προς Εφεσίους ομολογείται ότι η Εκκλησία οικοδομήθηκε «επί τω θεμελίω των αποστόλων και προφητών, όντως ακρογωνιαίου αυτού του Ιησού, εν ω πάσα η οικοδομή συναρμολογουμένη αύξει εις ναόν άγιον εν Κυρίω, εν ω και υμείς συνοικοδομείσθε εις κατοικητήειον του Θεού εν Πνεύματι», και στην Αποκάλυψη γράφει «και το τείχος της πόλεως έχον θεμελίους δώδεκα και εν αυτοίς τα ονόματα των δώδεκα αποστόλων του αρνίου»,  τέλος στην προς Κολοσσαείς επιστολή αναφέρεται «ει γε επιμένετε τη πίστει τεθεμελιωμένοι και εδραίοι και μη μετακινούμενοι από της ελπίδος του ευαγγελίου ου ηκούσατε, του κηρυχθέντος εν πάση τη κτίσει τη υπό τον ουρανόν, ου εγενόμην εγώ Παύλος διάκονος».

 

Επικαλούμενος ο Άγιος τα χωρία αυτά μαζί με άλλα της Αγίας Γραφής αποδεικνύει ότι η Εκκλησία είναι στερεωμένη πάνω στους Προφήτες και Αποστόλους, οι οποίοι είναι θεμελιωμένοι στο Χριστό. Επίσης ο Άγιος στηρίζεται και στην ερμηνεία των πατέρων της Εκκλησίας. Επικαλούμενος την μαρτυρία του Μεγάλου Βασιλείου, του Κυρίλλου Αλεξανδρείας και άλλων πατέρων καταλήγει:

«Εκ της τοσούτον σαφούς ερμηνείας του χωρίου τούτου υπό των θείων της Εκκλησίας πατέρων δηλούται πρώτον, ότι η πέτρα, εφ’ ης ωκοδομήθη η Εκκλησία δεν είναι ο Απόστολος Πέτρος, αλλ’ η τούτου ομολογία της πίστεως, αυτός ο Ιησούς Χριστός».

 

Ο Άγιος Νεκτάριος επιμένει ότι από τη ρήση της επαγγελίας έως και του Σταυρικού Του θανάτου και από την Ανάσταση έως και την Ανάληψη Του, πουθενά δεν γίνεται φανερό πως πάνω στον Πέτρο οικοδομήθηκε η Εκκλησία. Επίσης τονίζει πως ο Χριστός σε κανένα σημείο των Γραφών δε φαίνεται να φέρει μαζί του την Εκκλησία στο πρόσωπο του Αποστόλου Πέτρου και υπενθυμίζει πως έως και την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος όχι μόνο ο Πέτρος δεν έχει την εξουσία να δένει και να λύει αμαρτήματα, αλλά αντίθετα απαντάται να κλαίει μετά την τριπλή άρνηση που θα του στερούσε τη μετοχή του στην Βασιλεία του Θεού. Η Κυριακή ρήση «καὶ δώσω σοι τὰς κλεῖς τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν» δεν πρέπει να λαμβάνεται ως απολυταρχική εξουσία του Πέτρου επί της Εκκλησίας αλλά ως εξουσία χάριτος ώστε ως όργανο του Χριστού να εισάγει και άλλους στην Βασιλεία των Ουρανών.

Σχετικά με το Λουκ. 22, 31-32,

31 Είπε δε ο Κύριος· Σίμων Σίμων, ιδού ο Σατανάς εξητήσατο υμάς του σινιάσαι ως τον σίτον· 32 εγώ δε εδεήθην περί σου ίνα μη εκλίπη η πίστις σου· και συ ποτε επιστρέψας στήρισον τους αδελφούς σου.

 

 ακολουθώντας τους προηγούμενους Πατέρες της Εκκλησίας υποστηρίζει πως η δέηση αυτή έχει να κάνει με την τριπλή άρνηση του Πέτρου. Ο Χριστός δέεται, όχι για να μη σαλευτεί η πίστη του Αποστόλου, αλλά για να μην εκλείψει και η απελπισία τον οδηγήσει στην απώλεια. Αναφέρει επίσης πληθώρα Πατέρων της Εκκλησίας, ότι ο Χριστός δεν απεύθυνε δέηση μόνο για τον Πέτρο αλλά και για τους λοιπούς Αποστόλους καθώς και για όσους έμελε να πιστέψουν δι’ αυτών όπως φαίνεται στο ΙΖ΄ κεφάλαιο του Ιωάννου. Η δέηση για τον Απόστολο Πέτρο δεν έγινε για να επιβληθεί μέσω αυτού ένα είδος μοναρχίας στην Εκκλησία, αλλά για να μην εκλείψει η πίστη του μετά την αλαζονική του δήλωση. Τέλος, σχετικά με το τελευταίο χωρίο, ακολουθώντας την παράδοση της Εκκλησίας υποστηρίζει πως η τριπλή ερώτηση έγινε με στόχο τη διόρθωση και επαναπρόσληψη του Πέτρου στον κύκλο των Αποστόλων μετά την τριπλή άρνηση. Ο Χριστός μετά από κάθε απάντηση του Πέτρου, του δίνει εντολή να ποιμαίνει τα πρόβατα της Εκκλησίας και δεν του παραχωρεί κάποια εξουσία.354 Άρα από τα παραπάνω γίνεται εύκολα αντιληπτό πως ο Απόστολος Πέτρος δεν έχει κανένα ιδικό αξίωμα ή κάποια ξεχωριστή θέση μέσα στην Εκκλησία σε σχέση με τους υπόλοιπους Αποστόλους. Όλοι οι Απόστολοι απολαμβάνουν από την Εκκλησία την ίδια τιμή, μετέχουν στην ίδια εξουσία και λαμβάνουν την ίδια χάρη.

Η εκκλησία της Ρώμης υποστηρίζει πως ο Απόστολος Πέτρος διέμεινε στην Ρώμη 25 έτη, συγκεκριμένα από το 41ο έως και το 66ο έτος του. Η θέση αυτή της Ρωμαϊκής Εκκλησίας καταρρίπτεται από μαρτυρίες της Αγίας Γραφής και της Εκκλησιαστικής ιστορίας.

Θ’αναφερθούν μόνο δύο μαρτυρίες που εξάγονται από τις Πράξεις των Αποστόλων και από τις Επιστολές του Αποστόλου Παύλου. Διαβάζοντας για την υποδοχή του Αποστόλου Παύλου κατά την άφιξη του στη Ρώμη, όπως αυτή περιγράφεται από τον Ευαγγελιστή Λουκά στο βιβλίο των Πράξεων, εξάγεται με ασφάλεια το συμπέρασμα της μη μεταβάσεως του Αποστόλου Πέτρου στη Ρώμη. Συγκεκριμένα, το εν λόγω συμπέρασμα προκύπτει από την επόμενη απόκριση των Ιουδαίων στον Παύλο

«οι δε προς αυτόν είπον· ημείς ούτε γράμματα περί σου εδεξάμεθα από της 'Ιουδαίας, ούτε παραγενόμενός τις των αδελφών απήγγειλεν η ελάλησέ τι περί σου πονηρόν. αξιούμεν δε παρά σου ακούσαι α φρονείς· περί μεν γαρ της αιρέσεως ταύτης γνωστόν εστιν ημίν ότι πανταχού αντιλέγεται.».

 

Από το παραπάνω χωρίο διαφαίνεται ότι οι Ιουδαίοι της Ρώμης δε γνώριζαν τίποτα για τον Απόστολο Παύλο. Επίσης, δεν είχαν διδαχτεί το Χριστιανισμό, αφού ακόμα τον αποκαλούν ιουδαϊκή αίρεση. Αναφέρουν πως έχουν γνώση πως παντού «αντιλέγεται», ενώ δεν αναφέρουν ότι αντιμετωπίζουν ανάλογο πρόβλημα στη Ρώμη. Τέλος, τον Παύλο στη Ρώμη δεν τον υποδέχτηκε μία οργανωμένη Χριστιανική Κοινότητα ,αλλά αντίθετα η ήδη υπάρχουσα ιουδαϊκή. Σημειωτέον ότι ο Παύλος από τη Ρώμη έχει αποστείλει έξι επιστολές στις οποίες δεν κάνει καμία αναφορά στο όνομα του Αποστόλου Πέτρου. Από όλα αυτά καθίσταται σαφές ότι ο Απόστολος Πέτρος δεν έχει μεταβεί ποτέ στη Ρώμη. Επομένως, δε μπορεί ο επίσκοπος Ρώμης να θεωρείται διάδοχος του Αποστόλου Πέτρου, ούτε φορέας του υποτιθέμενου πρωτείου. Άλλωστε η παρουσία και η δράση του Αποστόλου Πέτρου είναι πιο εμφανής και έντονη στα Ιεροσόλυμα και στην Αντιόχεια, από ότι είναι στην Ρώμη.

Επίσης, οι Δυτικοί θεολόγοι για να υποστηρίξουν το πρωτείου του Αποστόλου Πέτρου πέρα από τα παραπάνω επικαλούνται διάφορους τιμητικούς τίτλους που αποδίδονται στον Πέτρο τόσο σε εκκλησιαστικούς λόγους, όσο και σε λειτουργικά κείμενα, όπως τροπάρια, τα οποία συντάχθηκαν για να τιμήσουν τον Απόστολο Πέτρο. Ο Άγιος Νεκτάριος υποστηρίζει ότι όλοι αυτοί οι τιμητικοί τίτλοι αποτελούν εκφράσεις καρδίας γεμάτης ευγνωμοσύνη και δεν είναι δόγματα της Εκκλησίας. Επίσης επισημαίνει ότι παρόμοιους τίτλους απαντάμε και για τους υπόλοιπους Αποστόλους και ιδιαιτέρως για τον Απόστολο και Ευαγγελιστή Ιωάννη, ο οποίος σύμφωνα με τους Ρωμαιοκαθολικούς θεολόγους θα έπρεπε να υποτάσσεται στους διαδόχους του Αποστόλου Πέτρου.

Κλείνοντας το θέμα του πρωτείου του Αποστόλου Πέτρου διερωτάται ο Άγιος

«και εάν πρώτος ο Πέτρος μεταξύ των Αποστόλων και εάν κορυφαίος και εάν θεμέλιος λίθος της Εκκλησίας και αν κλειδούχος της βασιλείας των ουρανών και εάν ποιμήν των προβάτων και των αρνίων του πνεματικού ποιμνίου του Σωτήρος, τι κοινόν μεταξύ των άξιωμάτων τούτων και των διαδόχων των υπ’ αύτού προχειρισθέντων επισκόπων; Πως δε εκ των θείων αυτών χαρισμάτων το της ιεροκρατίας και κοσμοδεσποτείας ανεβλάστησε σύστημα; Πως δε και αι κλείδες της των ουρανών βασιλείας ανέωξαν τας θύρας της επιγείου βασιλείας; Πως τα πνευματικά εις τα υλικά ήγαγον; Πως ο ποιμήν εγένετο ηγεμών; Πως αι κλείδες εις ξίφος μετεβλήθησαν; Πως η πέτρα της πίστεως πέτρα εγένετο σκανδάλου;»

 

Πηγή. Αρχιμ.  Αντωνίου Τάρταλη «Η Εκκλησία ως Αληθοτοπία: Η μετοχή της εν Χριστώ Αλήθειας κατά τον Άγιο Νεκτάριο Πενταπόλεως»

(Διαμόρφωση κειμένου: πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Αθανασίου).