Ὁμιλία τῆς Α. Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου εἰς τήν Ἱερατικήν Σύναξιν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης (1η Οκτωβρίου 2025)

 

Eισαγωγικά

Παραθέτουμε ολόκληρο το κείμενο της ομιλίας του Πατριάρχη Βαρθολομαίου στην Ιερατική Σύναξη της Ι.Μ.Θεσσαλονίκης την 1η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2025  και παρακαλούμε τους αγαπητούς αναγνώστες να σχολιάσουν τα γραφόμενα, ώστε να αποτελέσει το κείμενο αφορμή θεολογικής συζήτησης.

 Υπενθυμίζουμε ότι θα δημοσιεύουμε σχόλια που θα τεκμηριώνουν τις απόψεις των σχολιαστών. Υβριστικά ή μη τεκηριωμένα σχόλια θα διαγράφονται.

Προκειμένου να διευκολύνουμε την συζήτηση προτείνουμε να ξεκινήσουμε  τον σχολιασμό των απόψεων  του Οικ.Πατριάρχη που στο κείμενο έχουν τονισθεί με κόκκινο χρώμα, χωρίς αυτό να αποτελεί δέσμευση στον διάλογο.

π.Δ.Α 

-------------------------------------------------------------------------------------

 

Ἱερώτατε Μητροπολῖτα Θεσσαλονίκης κύριε Φιλόθεε, Ποιμενάρχα τῆς θεοσώστου ταύτης Ἐπαρχίας και λοιποί τιμιώτατοι αδελφοί Ιεράρχαι,

 

Εὐλαβέστατοι πρεσβύτεροι καί διάκονοι,

 

Εὐλογημένα τέκνα ἐν Κυρίῳ,

 

Μέ ἰδιαίτερη χαρά καί συγκίνηση συμμετέχουμε σήμερα σέ αὐτή τήν εὐλογημένη Ἱερατική Σύναξη τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης. Πάντοτε ἡ πρόσωπον πρός πρόσωπον συνάντηση καί ἐπικοινωνία εἶναι πηγή πνευματικῆς εὐφροσύνης. Σᾶς εὐχαριστοῦμε, ἅγιε Θεσσαλονίκης, γιά τήν πρόσκληση καί τήν εὐκαιρία νά ἀπευθυνθοῦμε πατρικῶς πρός τόν περί ὑμᾶς Ἱερό Κλῆρο.

Εἶναι μεγάλη εὐλογία καί ἐξαίρετο προνόμιο, ἀγαπητοί πρεσβύτεροι καί διάκονοι, νά ἀνήκετε στίς τάξεις τῶν κληρικῶν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἡ ταυτότης ὅλων τῶν μελῶν τοῦ ἱεροῦ κλήρου, ἀπό τόν πολιό ἐπίσκοπο μέχρι τόν νεοχειροτονηθέντα διάκονο, εἶναι κοινή. Ὁ καλῶν εἰς τό «μέγα καί θαυμαστόν» τῆς ἱερωσύνης ἀξίωμα, «τό τελούμενον μέν ἐπί τῆς γῆς, τάξιν δέ ἐπουρανίων ἔχον ταγμάτων», εἶναι ὁ Χριστός, ὁ ἀεί «ἐνεργῶν ἐν ἡμῖν καί τό θέλειν καί τό ἐνεργεῖν ὑπέρ τῆς εὐδοκίας» (Φιλιπ. β’, 13). 

Δέν ἀνήκομε στόν ἑαυτό μας ἀλλά στόν Κύριο. Εἴμεθα κήρυκες τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεώς Του, τῆς ἀγάπης Του γιά τόν ἄνθρωπο, τῆς θυσίας Του γιά τή σωτηρία μας, τῆς διάνοιξης διά τῆς ἐκ νεκρῶν Ἐγέρσεώς Του τῆς ὁδοῦ πρός τήν κατά χάριν θἐωση καί τήν ἀτελεύτητη ζωή στήν οὐράνια Βασιλεία Του.

Ποτέ καί πουθενά δέν δόθηκε στήν ἀνθρώπινη ὕπαρξη τόσο ὑψηλή ἀξία, προοπτική «ἀληθεστάτης ἐλευθερίας» καί αἰώνιότητος, ὅσο στόν Χριστιανισμό. Μέ ἔξοχο τρόπο ὁ μέγας Θεσσαλονικεύς θεολόγος καί Ἅγιος Νικόλαος Καβάσιλας διετύπωσε αὐτή τήν ἀλήθεια γιά τήν ἐν Χριστῷ λύτρωση τοῦ ἀνθρώπου: «Οὐδέν ὡς ἄνθρωπος ἱερόν, ᾧ καί φύσεως ἐκοινώνησεν ὁ Θεός», δηλαδή «Τἰποτε δέν εἶναι τόσο ἱερό ὅσο ὁ ἄνθρωπος, τή φύση τοῦ ὁποίου προσέλαβε ὁ Θεός». Αὐτόν τόν Θεό, «ὅς ἀγάπη ἐστί τε καί λέγεται», αὐτόν τόν ἄνθρωπο, τόν «ἠγαπημένον τοῦ Θεοῦ», διακονεῖ ὁ ἱερός κλῆρος, ἀφωσιωμένος ψυχῇ τε καί σώματι στόν Χριστό καί στήν ἁγία Ἐκκλησία Του, μέ ἀκλόνητη πιστότητα στίς παραδόσεις τῆς Ὀρθοδοξίας, μέ ἑτοιμότητα γιά προσφορά στόν συνάνθρωπο.

Δέν εἶναι εὐπρόσδεκτη, οὔτε ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ οὔτε ἀπό τούς ἀνθρώπους, μία ἱερωσύνη, ἡ ὁποία ἐπιθυμεῖ περισσότερο νά φαίνεται παρά νά εἶναι, νά ἐπιδεικνύεται παρά νά θυσιάζεται, νά ἀπολαμβάνῃ παρά νά προσφέρῃ. Ὁ γνήσιος ἱερεύς ζητεῖ «νά συμπεριληφθῇ τό ὄνομά του εἰς τήν Βίβλον τῆς Βασιλείας» καί ὄχι «νά ἐγγραφῇ εἰς τάς δέλτους τῆς ἱστορίας».

Τό πνευματικό καί ποιμαντικό ἔργο τοῦ ἱερέως ἐπιτελεῖται μέ διάκριση, λεπτότητα καί ἐνσυναίσθηση, μέ σύνεση καί εὐαισθησία, μέ σεβασμό τῶν προσωπικῶν χαρακτηριστικῶν τῶν ἀνθρώπων πού συναντᾷ. Ὁ ἱερεύς βρίσκεται στό πλευρό τῶν πιστῶν, πρίν τόν ἀναζητήσουν ἐκεῖνοι. Μέ τή στάση του καί τή συμπεριφορά του ἀναδεικνύει τή δύναμη τῆς χριστιανικῆς ἀγάπης, ἡ ὁποία ἀφ᾿ ἑνός μέν δέν γνωρίζει ὅρια, ἀφ᾿ ἑτέρου δέ εἶναι πάντοτε προσωπική μέριμνα γιά τόν πλησίον.

Ἔχομε ἀναφέρει καί σέ ἄλλη εὐκαιρία, τό ἐπαναλαμβάνουμε καί ἐνώπιόν σας, αὐτό που πρό μερικῶν δεκαετιῶν ἐλέγετο στή Δυτική Εὐρώπη, ὅτι δηλαδή ὁ θεολόγος καί ὁ ἱερεύς ὀφείλουν νά κρατοῦν «στό ἕνα χέρι τήν Βίβλο καί στό ἄλλο τήν ἐφημερίδα», ἐν τῇ ἐννοίᾳ ὅτι, μαζί μέ τή θεολογία, ἀπαραίτητη εἶναι καί ἡ ἐνημέρωση γιά τίς κοινωνικοπολιτικές καί πολιτισμικές ἐξελίξεις, ἡ γνώση τῶν ὑπαρξιακῶν ἀναγκῶν καί τῶν προσδοκιῶν τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου καί τοῦ πνεύματος τῆς ἐποχῆς. Σήμερα, βεβαίως, οἱ πάντες κρατοῦν τό πανέξυπνο smart phone, μέ τόν ὠκεανό τῶν πληροφοριῶν καί τῶν ψηφιακῶν δεδομένων.

Ἔχει γραφῆ ὅτι τά προβλήματα καί τά ὑπαρξιακά ἀδιέξοδα τοῦ ἀνθρώπου σήμερα εἶναι ἡ πρόκληση, ἡ δυνατότητα καί τό πλαίσιο πού προσφέρει ὁ σύγχρονος πολιτισμός στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία γιά νά δώσῃ ἐπίκαιρη μαρτυρία γιά τήν ἐμβέλεια τῶν ἀξιῶν της, τοποθετώντας τόν λύχνον «ἐπί τήν λυχνίαν». Ὁ μακαριστός Μητροπολίτης Περγάμου Ἰωάννης, ἔλεγε ὅτι σέ αὐτό πού γιά τούς μεγάλους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας τοῦ τετάρτου αἰῶνος ἐκπροσωποῦσε ἡ ἑλληνική φιλοσοφία ὡς πρόκληση γιά τή θεολογία, ἀντιστοιχεῖ στήν ἐποχή μας ἡ ἰλιγγιώδης πρόοδος τῆς τεχνολογίας.

Ὄντως ἡ ἀνάπτυξη τῆς τεχνολογίας βρίσκεται στόν πυρῆνα τῶν συγχρόνων ἐξελίξεων. Ἡ τεχνολογία εἶναι ἡ «μεγάλη δύναμη», ἡ λογική τῆς ὁποίας διεισδύει καί ἐπεκτείνεται σέ ὅλους τούς τομεῖς τῆς ζωῆς καί τοῦ πολιτισμοῦ. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἀδύνατον νά ἀγνοήσῃ τά νέα δεδομένα στό ποιμαντικό της ἔργο. Ἡ λυσιτελής χρήση τῶν δυνατοτήτων τίς ὁποῖες προσφέρει ὁ σύγχρονος πολιτισμός εἶναι ἔνδειξη τοῦ δυναμισμοῦ τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας. Ἴσως γνωρίζετε, ὅτι ἡ Β’ Παναυστραλιανή Ἱερατική Σύναξη, στίς 29 Σεπτεμβρίου στό Σύδνεϋ, ἔχει θέμα «Μέσα Κοινωνικῆς Δικτυώσεως καί Ἱερωσύνη.  Ἡ χρῆσις τῶν Μέσων Κοινωνικῆς Δικτυώσεως ἀπό τόν κληρικόν».

Ἡ Ὀρθοδοξία, ἡ ὁποία μπορεῖ νά λειτουργήσῃ σήμερα ὡς θετική πρόκληση καί προοπτική ζωῆς καί ἐλευθερίας σέ μία ἐποχή ἐπαναπροσδιορισμοῦ τῆς ἱεράρχησης τῶν ἀξιῶν, εἶναι ἀδύνατον νά ἀδιαφορῇ γιά τά ἐπιτεύγματα τοῦ πολιτισμοῦ, γιά τήν ἐπιρροή πού ἀσκοῦν παγκοσμίως καί γιά τίς νέες δυνατότητες πού προσφέρουν στό πεδίο τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων. Δέν πορευόμεθα πρός τόν Θεό μέ γυρισμένη τήν πλάτη στόν πολιτισμό πού, στήν αὐθεντικότητά του, ἀποτελεῖ δῶρο τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο.

Εἶναι βέβαιο ὅτι, στό πλαίσιο αὐτό, ἡ καλή θεολογική κατάρτιση, ὁ συνεχής ἐμπλουτισμός της μέσα ἀπό γνήσιο ἐνδιαφέρον γιά τήν τρέχουσα θεολογική συζήτηση καί τή μελέτη τῶν θεολογικῶν κειμένων, ἀλλά καί ἡ θύραθεν παιδεία πού παρέχει γνώσεις γιά τόν πολιτισμό καί γιά τόν σύγχρονο ἄνθρωπο, ἀποτελοῦν στήριγμα γιά τό ἔργο τοῦ κληρικοῦ. Ἐμπνέουν, διευκολύνουν, ἐμπλουτίζουν, ἐμβαθύνουν, ὀμορφαίνουν τή διακονία καί τήν ἁγία ἀποστολή του. Ἡ Ἐκκλησία ἔχει ἀνάγκη εὐσεβῶν καί εὐφυῶν κληρικῶν, μέ πνευματική καλλιέργεια, μέ σεβασμό στήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας καί μέ σύγχρονο πνεῦμα, φιλοθέους καί φιλανθρώπους. Μή λησμονῆτε, ὅτι κάθε κληρικός ὑπηρετεῖ συγκεκριμένους ἀνθρώπους καί οὐδέποτε γενικῶς «τόν ἄνθρωπο». Ἡ ποιμαντική εἶναι πάντοτε στοχευμένη, ποτέ ἀφηρημένη.

Ἀνακηρύξαμε τό 2020 «ἔτος ποιμαντικοῦ ἀνακαινισμοῦ καί ὀφειλετικῆς μερίμνης διά τήν νεολαίαν» (βλ. Πατριαρχική Ἀπόδειξις ἐπί τοῖς Χριστουγέννοις 2022) καί καλέσαμε κλῆρο καί λαό σέ συμμετοχή καί στήριξη τῆς ἔνθεης αὐτῆς προσπάθειας. Ὑπογραμμίσαμε δέ ὅτι πρέπει νά βοηθήσουμε τή νέα γενεά νά κατανοήσῃ τή σημασία τῆς βιώσεως τῆς θείας λατρείας ὡς θεμελίου τῆς χριστιανικῆς ὕπαρξης.

Καλοῦμε σήμερα καί ἐσᾶς, εὐλαβέστατοι κληρικοί τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, νά ἐντάξετε στήν εὐχαριστιακή πραγμάτωση τῆς ἐνοριακῆς ζωῆς τή «διαλεγομένη ποιμαντική» γιά τούς νέους καί τίς νέες, μέ ἄξονα τήν ἀλήθεια τῆς ἐν Χριστῷ ἐλευθερίας, ἡ ὁποία εἶναι σύνοψη ὅλων τῶν ἀγαθῶν πού χάρισε ἡ Ἐνσάρκωσις τοῦ Θεοῦ Λόγου στόν ἄνθρωπο, ἡ ἀλήθεια πού ἐκπροσωποῦσε ἡ Ἐκκλησία καθ᾿ ὅλη τήν πορεία της, κηρύσσοντας καί ἐφαρμόζοντας ἐν τῇ πράξει τήν ἑνότητα πίστης καί ἀγάπης ὡς πεμπτουσίας τῆς ζωῆς ἐν Χριστῷ.

Ἡ Ὀρθόδοξη παράδοση διαθέτει μεγάλα πνευματικά ἀποθέματα, βαθειά ἀνθρωπογνωσία, πεῖρα συνύπαρξης μέ τό διαφορετικό. Ἡ παρουσία πιστῶν ἄλλων θρησκειῶν ἀνάμεσά μας δέν ἐπιτρέπει νά ἀγνοήσουμε τή σημασία τῆς εἰρηνικῆς συνύπαρξης καί τῆς ἐπικοινωνίας, ἀλλά καί τῆς ἀντίστασης στόν θρησκευτικό φονταμενταλισμό, ὁ ὁποῖος εὔκολα ὁδηγεῖ σέ «βία ἐν ὀνόματι τοῦ Θεοῦ» καί προσφέρει εὐπρόσδεκτα ἐπιχειρήματα στούς ἀρνητές τῆς θρησκευτικῆς πίστης. Ἐκτός ἀπό αὐτή τή «θρησκειολογική πρόκληση», ἁπτή πραγματικότητα ἀποτελεῖ καί ὁ διαχριστιανικός διάλογος μέ τελικό σκοπό τήν ἑνότητα τοῦ Χριστιανισμοῦ. Ὁ μακαριστός π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ χαρακτήρισε τήν «τραγωδία τῆς διαίρεσης» τῆς Ἐκκλησίας ὡς «τό μεγαλύτερο καί κρισιμώτερο πρόβλημα τῆς χριστιανικῆς ἱστορίας». Θεολογικός μινιμαλισμός καί οἰκουμενιστικές οὐτοπίες δέν συνέβαλαν ποτέ στήν πρόοδο τοῦ διαχριστιανικοῦ διαλόγου. Οἱ δέ ἀρνητές τοῦ διαλόγου δέν ἀπορρίπτουν ὅ,τι ἐκτυλίσσεται σέ αὐτόν, ἀλλά τό εἴδωλό του, ὅπως αὐτοί ἔξωθεν τό φαντάζονται, τό ὁποῖο βεβαίως δέν ἔχει καμμία σχέση μέ τήν πραγματικότητα. Ἴσχυε ἐξ ἀρχῆς, καί ἀπό τήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας διατυπώθηκε μέ τή δέουσα σαφήνεια καί ἔμφαση, ὅτι ἀμετάθετος ὅρος τῶν διαχριστιανικῶν διαλόγων παραμένει ἡ ἀρχή, ὅτι ἡ ἀποκατάσταση τῆς ἑνότητος ὀφείλει νά ἐρείδεται ἐπάνω στήν πλήρη συμφωνία ἐν τῇ πίστει.

 

Εὐλαβέστατοι πρεσβύτεροι καί διάκονοι,     

Τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ποτέ δέν ὑπῆρξε ἐκφραστής μιᾶς Ὀρθοδοξίας ἀδιάφορης γιά τήν κοινωνία, γιά τόν πολιτισμό, γιά τήν ἱστορική στιγμή. Ποτέ δέν εἶχε ἐπίσης τό βλέμμα του συντηρητικῶς στραμμένο πρός τό παρελθόν, μέ τή βεβαιότητα ὅτι ἡ Παράδοση εἶναι ἡ ἴδια ἡ ζωή τῆς Ἐκκλησίας στήν ἀδιάλειπτη συνέχεια καί συνοχή της. Ἐξήγγειλε πάντοτε ἐπικαίρως τό Εὐαγγέλιο στό ἑκάστοτε παρόν, μέ ἀμετακίνητη πιστότητα στήν παρακαταθήκη τῆς Ἀληθείας καί μέ εὐήκοον οὖς γιά τά σημεῖα τῶν καιρῶν. Χωρίς τίς θαρραλέες πρωτοβουλίες τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας, ἡ Ὀρθοδοξία δέν θά εἶχε ἐνεργό συμμετοχή στή σύγχρονη Οἰκουμενική Κίνηση, οὔτε θά εἶχε συνέλθει ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Κρήτης, οὔτε θά ἠκούετο ἠχηρή Ὀρθόδοξη φωνή γιά τά μεγάλα προβλήματα τῆς ἐποχῆς μας.

Τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο συνεχίζει νά δίδῃ τήν καλήν μαρτυρίαν «περί τῆς ἐν ἡμῖν ἐλπίδος», μέσα σέ ἕνα κόσμο, ὁ ὁποῖος φαίνεται νά λησμονῇ τίς χριστιανικές ρίζες τῶν ἀνθρωπιστικῶν ἀξιῶν καί ὅτι χωρίς ἀναφορά στόν Θεό εἶναι ἀδύνατον νά ἑδραιωθῇ ὁ ἀπόλυτος σεβασμός πρός τήν ἀξιπρέπεια τοῦ ἀνθρώπου. Ἐπαναλαμβάνουμε καί ἐνώπιόν σας, ὅτι χωρίς «ἀνοικτό τόν οὐρανό», ὁ ἄνθρωπος «δέν μπορεῖ νά μείνῃ πιστός στή γῆ».

Εἶναι ζωτικῆς σημασίας νά γνωρίζῃ ἡ νέα μας γενεά τήν ἀναντικατάστατη προσφορά τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας στό Γένος καί τόν καθοριστικό της ρόλο στή διάσωση τῆς ταυτότητός μας, τή σημασία της γιά τήν πορεία μας πρός τό μέλλον, καθώς καί τήν πανορθόδοξη, παγχριστιανική καί πανανθρώπινη ἀποστολή της. Δέν ἐπαρκοῦν ἡ τεχνολογική ἐγγραμματοσύνη, ἡ ἐπιστημονική γνώση, ἡ οἰκονομική πρόοδος καί οἱ σύγχρονες ἰδέες γιά τή συγκρότηση καί διάσωση τῆς ἰδιοπροσωπίας μας, στό κέντρο τῆς ὁποίας βρίσκεται ὁ πνευματικός πολιτισμός μας.

Ἀπροϋπόθετη πιστότης στήν Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, λοιπόν, προσφιλέστατα τέκνα ἐν Κυρίῳ, διακονία τῆς Τραπέζης τῆς Ἁγίας, μέριμνα γιά τούς ἀδελφούς καί συμβολή στήν μεταμόρφωση τοῦ κόσμου, μετοχή ὄχι ἀποχή, πρόσληψη ὄχι ἄγονες ἀπορρίψεις, διαλεγομένη ποιμαντική καί ἐμπιστοσύνη στήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ, «ὅς πάντας ἀνθρώπους θέλει σωθῆναι καί εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν» (Α’ Τιμ. β’, 4).

Ἐν τῷ πνεύματι τούτῳ, μεταφέρουμς σέ ὅλους σας καί στόν καθένα σας προσωπικῶς, τήν εὐλογία τῆς Μητρός Κωνσταντινουπολίτιδος Ἐκκλησίας. Ὁ πανσθενουργός, παντεπόπτης καί παντελεήμων Θεός νά σκέπῃ ἐσᾶς, τις προσφιλείς λευιτικές οικογένειές σας καί όλους τούς ἠγαπημένους σας καί νά κρατύνῃ τήν ἐκκλησιαστική διακονία σας. Ἔρρωσθε, εὐλαβέστατοι καί λίαν ἀγαπητοί λειτουργοί τοῦ Ὑψίστου πρεσβύτεροι καί διάκονοι!

 

Ὁ Χριστός ἐν τῷ μέσῳ ἡμῶν!