Η έμπρακτη αμφισβήτηση της Λωζάννης και η Νέα Μέση Ανατολή

 

ΤΟΥ ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΑΒΒΙΔΗ

 πηγή: ΤΑ ΝΕΑ

 

Η δυναμική της Τουρκίας του Ερντογάν ξεκίνησε ως νεοοθωμανικό όραμα αλλά εξελίσσεται ως αγωνία για το μέλλον της χώρας, έστω και αν αυτήν τη στιγμή φαίνεται πως κέρδισε στη Συρία.Και, πράγματι, κέρδισε. Η Συρία είναι μια εξαρτώμενη απολύτως οικονομικά – και κατ’ επέκτασιν πολιτικά – οντότητα από την Τουρκία, αλλά δεν είναι σίγουρο αν η Αγκυρα θα μπορέσει να ανταπεξέλθει στην πρόκληση. Η Συρία είναι ένα διαλυμένο κράτος, χωρίς να έχει στα ταμεία του ούτε ένα δολάριο, όπως δήλωσε ο νέος πρωθυπουργός. Για να επιβιώσει θα χρειαστεί τη βοήθεια της Δύσης, αλλά η βοήθεια αυτή θα δοθεί υπό αυστηρούς όρους.

Ο,τι και να λένε οι διαμορφωτές της δυτικής κοινής γνώμης το παρελθόν του Αμπού Μοχάμεντ αλ-Τζολάνι είναι σκληρά ισλαμιστικό αλλά προκειμένου να του ανατεθεί ο ρόλος του νικάτορα του καθεστώτος Ασαντ, υποχώρησε από τη σκληρή μορφή του. Εν ολίγοις, στη Συρία επικράτησε το ISIS αλλά ο αρχηγός της συριακής πτέρυγάς του, ο προαναφερθείς Τζολάνι, ήρθε σε συνεννόηση με τη Δύση να μην εφαρμοσθεί η σκληρή εκδοχή του. Ποια θα εφαρμοσθεί; Αποτελεί ερώτημα. Πάντως, οι πρώτες ενδείξεις δεν είναι ενθαρρυντικές. Και δεν μπορεί να είναι, διότι ο Τζολάνι ελέγχει μέρος του κινήματος που ηγήθηκε. Δεν αποκλείεται, αναλόγως των εξελίξεων, η τύχη του να είναι μαρτυρική.

 

Αυτήν τη στιγμή, στη Συρία συμβαίνουν όλα όσα ανησυχούσαν τη Δύση: εκδικήσεις, βανδαλισμοί, αστάθεια, απουσία ελέγχου, αβεβαιότητα για το τι μορφή πολιτεύματος θα επιβάλλει το καθεστώς, αλλά υπάρχει και η ελπίδα ότι ο Τζολάνι θα τηρήσει τις υποσχέσεις του. Διαφορετικά, τα ταμεία θα παραμείνουν άδεια.

Η Συρία είναι η νέα μαύρη τρύπα της περιοχής και είναι περισσότερο επικίνδυνη από άλλες (π.χ. Αφγανιστάν), λόγω της θέσης που κατέχει και της πολλαπλής, εθνικής και θρησκευτικής σύνθεσης του πληθυσμού της. Δεν είναι μια τυπικά αραβική χώρα, αν και κυριαρχούν ο αραβικός πολιτισμός, η αραβική γλώσσα και η αραβική θρησκεία. Στη Συρία και στον γειτονικό Λίβανο (πηγαίνουν πάντα μαζί) έχουν καταμετρηθεί 17 θρησκευτικές κοινότητες, που αντιδικούν χρόνια τώρα μεταξύ τους.

Σε μια από αυτές, τους αλαουίτες, που ζουν στα παράλια, στην περιοχή της Λατάκιας, ανήκε και ο Ασαντ. Αλαουί στα αραβικά σημαίνει απόγονος του Αλή, του ξαδέλφου και γαμπρού του Μωάμεθ, τον οποίο οι αλαουίτες δέχονται ως διάδοχο του προφήτη.

Στον νότο, οι ισμαηλίτες Δρούζοι, στα βουνά του Λιβάνου και στη Συρία οι μαρωνίτες και στην υπόλοιπη Συρία οι σουνίτες της περιοχής της Δαμασκού και της περιοχής του Χαλεπίου συγκροτούν ένα κυρίαρχο μωσαϊκό το οποίο συμπληρώνουν ελληνορθόδοξοι, συρο-ορθόδοξοι, καθολικοί, προτεστάντες κ.α. Ολοι αυτοί ανησυχούν για το είδος του καθεστώτος που θα επιβληθεί και τη συμπεριφορά του απέναντί τους.

 

Με τον πυρήνα αυτού του νέου καθεστώτος ήρθε σε συνεννόηση η Δύση, το ενθάρρυνε στην επιχείρησή του, το ενίσχυσε με όπλα και πολεμοφόδια και παρακολούθησε την προέλασή του, ουσιαστικά, την πορεία του από το Ιντλίμπ στη Δαμασκό. Ευελπιστώντας σε τι;

Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο η πτώση του Ασαντ και της μπααθικής ιδεολογίας που πρέσβευε αποτελεί τον καταλύτη των αλλαγών που συντελούνται στη Μέση Ανατολή. Η απομάκρυνση του Ασαντ ήταν το αποτέλεσμα μιας κατά κράτος επικράτησης του Ισραήλ στην περιοχή με την εξάλειψη του ιρανικού «Αξονα της Αντίστασης», μιας υπερφίαλης, όπως αποδείχθηκε, επιθυμίας του ιρανικού καθεστώτος να περιορίσει το γεωπολιτικό εκτόπισμα του εβραϊκού κράτους με τους πληρεξουσίους του.

Είναι ο λαός που οι Πέρσες του Κύρου απελευθέρωσαν από τη Βαβυλώνια αιχμαλωσία και επειδή στη Μέση Ανατολή δίνεται μεγάλη βαρύτητα στην Ιστορία η απελευθέρωση αυτή θα περίμενε κανείς να τους ενώνει. Οχι να τους κάνει θανάσιμους εχθρούς.

Υπάρχει ένα καθοριστικό στοιχείο στην περσική ή ιρανική ιστορία (Ιράν μετονομάστηκε η Περσία το 1938 από το σανσκριτικό Αρια, που το χρησιμοποιούσαν και στους αρχαίους χρόνους) που επηρεάζει την κρατική ιδεολογία και συμπεριφορά. Το πέρασμα από την ιστορική διαχρονία στο Ισλάμ.

Η κοσμική Περσία είναι δυτικόστροφη και αναζητά τις ρίζες της στους Αχαιμενίδες και η θρησκευτική στο Ισλάμ. Η Περσία του Σάχη ήταν ένας γεωπολιτικός πυλώνας της Δύσης, το Ιράν των μουλάδων αναζητά στηρίγματα όπου μπορεί.

Η περιοχή θα ήταν διαφορετική αν οι Πέρσες δεν περνούσαν στο Ισλάμ και οι ευθύνες γι’ αυτό επιρρίπτονται στον Ηράκλειο που το 610 τους συνέτριψε στη Νινευή επειδή έφθασαν στα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης. Μετά τη συντριβή αυτή οι Πέρσες δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν την αραβική προέλαση.

Παρόλο που κατακτήθηκαν, οι Πέρσες δεν προσέλαβαν τη νέα θρησκεία όπως ήθελαν οι Αραβες αλλά διαμόρφωσαν και διατήρησαν τη δική τους εκδοχή, με τη δική τους γλώσσα. Αυτή η διάσταση και διάκριση διατρέχει και σήμερα τη συμπεριφορά, τις συνεργασίες και τις συμμαχίες στην περιοχή.

Το Ιράν, σήμερα, είναι μεταξύ των χωρών που κινδυνεύουν από διάφορους ευσεβείς πόθους που αποδίδονται στο Ισραήλ και το θέλουν να τριχοτομείται (ομοσπονδιακά) σε ένα κουρδικό μέρος, ένα περσικό και ένα αζερικό. Η αζερική διάσταση στο Ιράν είναι σημαντική. Ωστόσο, δεν υπάρχει αυτήν τη στιγμή καμιά αζερική κίνηση που να επιδιώκει αυτονομία ή ομοσπονδία. Δεν θα μπορούσαμε να πούμε το ίδιο για την κουρδική διάσταση.

Παρόλο που φαίνεται ισχυρή και θεωρείται ότι βρίσκεται με την πλευρά των νικητών με όσα συνέβησαν στη Συρία, αβεβαιότητες για το μέλλον διακατέχουν και την Τουρκία. Με τη μορφή που έχει σήμερα, η Τουρκία δεν εξυπηρετεί τους σχεδιαστές της διεθνούς πολιτικής. Τον καταλυτικό ρόλο στην περιοχή τον διαδραματίζει το Ισραήλ με την απόλυτη βοήθεια των Αμερικανών.

Αν κρίνει κανείς από την ομιλία του Νετανιάχου στον ΟΗΕ, τους χάρτες που έδειξε, τις δηλώσεις του για αλλαγή του ιρανικού καθεστώτος και τις κατά καιρούς αμφιβολίες που διατύπωσε για την Τουρκία αλλά και τις ανησυχίες του Ερντογάν, η διαφαινόμενη επιλογή είναι Ινδία, φιλικά διακείμενες προς το Ισραήλ αραβικές χώρες, Κούρδοι, Κύπρος, Ελλάδα. Η επιλογή αυτή απαιτεί τη δημιουργία κουρδικού κρατικού μορφώματος και όλα δείχνουν πως αυτό θα επιδιωχθεί. Τουλάχιστον, με τα μέχρι σήμερα δεδομένα.

Η Ελλάδα, βεβαίως, είναι ένα απλό εργαλείο στους σχεδιασμούς αυτούς, η Κύπρος συμμετέχει περισσότερο αλλά η Μέση Ανατολή έχει μια ελληνιστική παράδοση την οποία όσο και αν προσπαθεί να εγκαταλείψει η Αθήνα, θα την κυνηγάει σαν εφιάλτης και δεν εξαλείφεται.

Η Μέση Ανατολή μυρίζει Ελλάδα και αν στην Αθήνα δεν το αντιλαμβάνονται ας το αξιοποιήσουν οι σχεδιαστές της Νέας Μέσης Ανατολής.

Η Τουρκία προς το παρόν έχει την αίσθηση πως αμφισβήτησε και εμπράκτως τη Συνθήκη της Λωζάννης αλλά οι επόμενοι μήνες θα δείξουν προς τα πού θα γείρουν οι εξελίξεις. Τα μεγάλα διακυβεύματα για την Αγκυρα είναι το Κουρδικό και η «Γαλάζια Πατρίδα». Η εξέλιξή τους ξεφεύγει από την επιρροή τοπικών δρώντων. Το νεοοθωμανικό όραμα εξελίσσεται σε υπαρξιακή αγωνία.

 

ΤΑ ΝΕΑ 14.12.24