Ομολογία

Ἀποκαλύπτεται ἡ «πολιτικὴ τακτικὴ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου»!

Ἑλληνικὴ Πρεσβεία εἰς Οὐάσινγκτον, 23.10.2021: Ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος ὁμοτράπεζος τῆς κ. Ἐλισάβετ Προδρόμου, ἡ ὁποία διετέλεσε σύμβουλος τῆς CIA, μέλος τῆς ἀντιπροσωπίας τοῦ Φαναρίου εἰς Κολυμβάριον κ.ἄ. (βλ. –«Η CIA καθοδηγεί την Σύνοδον της Κρήτης;», «Ο.Τ.» ἀρ. 2118/27.05.2016)

Ἀποκλειστικόν! Ἀποκαλύπτεται ἡ «πολιτικὴ τακτικὴ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου»!

ΑΠΟΡΡΗΤΟΝ ΕΓΓΡΑΦΟΝ ΠΕΡΙ TΟΥ ΦΑΝΑΡΙΟΥ

Σχέδιον ἀναγωγῆς τοῦ Πατριάρχου Κων/λεως εἰς «Κεφαλὴν τῆς Ἐκκλησίας», συνομολογούμενον ἀπὸ τὴν Ἑλληνικὴν καὶ Ἀμερικανικὴν Κυβέρνησιν.

Ἡ ΔΙΣ τιμῶσα τὸν Πατριάρχην, θέτει ἑαυτὴν εἰς τὴν ὑπηρεσίαν του;

Ὁ «Ο.Τ.» ἐξησφάλισεν ἀποκλειστικῶς καὶ δημοσιεύει σήμερα εἰς μετάφρασιν ἀπόρρητον ἔγγραφον Ἕλληνος Γενικοῦ Προξένου τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ποὺ διεβιβάσθη πρὸς τὸ ΥΠΕΞ τῶν ΗΠΑ. Ὁ προσεκτικὸς μελετητὴς θὰ ἀντιληφθῆ ὅτι ἡ σημερινὴ πορεία τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως ὀφείλεται εἰς πολιτικὴν χάραξιν, ποὺ ἀνάγεται εἰς μεγάλον βάθος χρόνου καὶ ἔχει σχεδιασθῆ ἐπιμελῶς. Ὁ Οἰκουμενισμός, αἱ σχέσεις μὲ τὰς Σλαβικὰς Ἐκκλησίας –ἰδιαιτέρως μὲ τὴν Ἐκκλησίαν τῆς Ρωσίας-, ἡ διεύρυνσις τῆς Συνόδου τοῦ Φαναρίου, αἱ ἐπισκέψεις Μητροπολιτῶν ἐκεῖ, ἡ διασύνδεσις μὲ τὴν Ὁμογένειαν, ἡ εἰσροὴ χρημάτων εἰς τὸ Πατριαρχεῖον, ἡ μὲ κάθε μέσον ἐξύψωσίς του, ἡ τροπὴ ἐνασχολήσεως τοῦ Κων/λεως μὲ διεθνῆ ζητήματα, ἡ ἀναγωγή του εἰς «Κεφαλὴν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» κ.ἄ. εἶναι ὅλα καταγεγραμμένα. Ἀδελφοί, «εἰδότες τὸν καιρόν, ὅτι ὥρα ἡμᾶς ἤδη ἐξ ὕπνου ἐγερθῆναι»! (Ρωμ. ΙΓ΄,11).

«Foreing Service of the U.S.A.

Ἐπίπεδο ἀσφαλείας: Ἀπόρρητο

Πρός: Ὑπουργεῖο Ἐξωτερικῶν

Ἀπό: Istanbul 29, Ἰαν 14 1950, 1 ἐσώκλειστο

REF: CONGEN’S DESPATCH No. 293, December 5, 1949.

Θέμα: Ἡ πολιτικὴ τακτικὴ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη τῆς Istanbul

Ἐσωκλείεται ἀντίγραφο ἀπόρρητου ὑπομνήματος μὲ τίτλο «Ἡ πολιτικὴ τακτική τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη», ἑτοιμασμένο στὰ ἀγγλικὰ ἀπὸ τὸν Ἕλληνα Γενικὸ Πρόξενο στὴν Istanbul, Μιχαὴλ Μελᾶ, κατ’ αἴτησιν τοῦ Πρέσβη George Wadsworth. Δίνεται ἐπιπλέον ἐνδιαφέρον στὶς ἀπόψεις ποὺ ἐκφράζονται σὲ αὐτὸ τὸ ὑπόμνημα γιὰ τὸν λόγο ὅτι ὁ κ. Μελᾶς σύντομα θὰ φύγει ἀπὸ τὴν Istanbul, μετὰ ἀπὸ τρία ἔτη ὑπηρεσίας, γιὰ τὴν Ἀθήνα, ὅπου θὰ ἀναλάβει τὸ Τμῆμα Ἐκκλησιαστικῶν Ὑποθέσεων ἢ τὸν τομέα ποὺ ἀσχολεῖται μὲ τὶς ἐκκλησιαστικὲς σχέσεις τοῦ Ἑλληνικοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν. Οἱ ἀπόψεις ποὺ διατυπώνονται σὲ αὐτὸ τὸ ὑπόμνημα θὰ πρέπει γι’ αὐτὸν τὸν λόγο νὰ θεωροῦνται ὅτι εἶναι ἐκεῖνες, τὶς ὁποῖες ὁ κ. Μελᾶς ἀκολουθεῖ μέχρι σήμερα σύμφωνα μὲ ὁδηγίες ἀπὸ τὴν Ἑλληνικὴ Κυβέρνηση πρὸς τὸν πρέσβη της καὶ τὸν γενικὸ πρόξενό της στὴν Τουρκία καὶ μὲ τὶς ὁποῖες ὁ κ. Μελᾶς ἔχει συμβουλεύσει τὸν Πατριάρχη Ἀθηναγόρα καὶ τὸ Φανάρι. Ὁ κ. Μελᾶς ἀναμφίβολα θὰ συνεχίσει νὰ προωθεῖ τὶς ἴδιες πολιτικὲς ἀπόψεις στὴν Ἀθήνα καὶ νὰ τὶς ἐνσωματώνει στὶς ὁδηγίες τοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν στὶς ἀναρτήσεις του ἐδῶ.

Ὁ Πρέσβης  Wadsworth θεωρεῖ τὸ ὑπόμνημα μείζονος ἐνδιαφέροντος καὶ πολὺ ἀποτελεσματικὰ παρουσιασμένο καὶ ἔχει προτείνει τὴν ὑποβολή του στὸ Ὑπουργεῖο.

Ἐν συντομίᾳ, τὸ ὑπόμνημα καλύπτει τὴν θέση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου τῆς Κωνσταντινούπολης στὸ Φανάρι, στὴν Istanbul ἀναφορικὰ πρὸς τὴν Ρωσικὴ Ἐκκλησία καὶ τὴν Τουρκικὴ Κυβέρνηση. Ὁ συγγραφέας εἶναι πεπεισμένος περὶ τοῦ ἀκραίου θρησκευτικοῦ συντηρητισμοῦ τῶν Ὀρθοδόξων μαζῶν καὶ τῆς ἀδιαλείπτου δυσπιστίας τους ἔναντι τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας. Σκιαγραφεῖ μία λεπτὴ πολιτικὴ γιὰ νὰ ἀκολουθήσει τὸ Φανάρι, ἔναντι τοῦ κομμουνισμοῦ καὶ ὑπὸ τὸ φῶς τοῦ ἀφοριστικοῦ διατάγματος τοῦ Πάπα καὶ τῆς τουρκικῆς συμπεριφορᾶς πρὸς τὸν Πατριάρχη. Ὁ Πατριάρχης δὲν μπορεῖ νὰ ἀναλάβει καμία δράση, ἡ ὁποία μπορεῖ νὰ ὑπαινίσσεται κάποια συνεννόηση μὲ τὴν Ρώμη, ἀλλὰ ἀντ’ αὐτῆς, ἀκολουθώντας τὴν τακτικὴ τῶν προκατόχων του, πρέπει συνεχῶς νὰ ὑπενθυμίζει στὸ λαό του τὰ πονηρά τοῦ ὑλισμοῦ καὶ τοῦ ἰμπεριαλισμοῦ καὶ τῆς ἀνάγκης σεβασμοῦ τῆς ἀνθρώπινης ἐλευθερίας καὶ πίστης μεταξὺ τῶν ἐθνῶν. Προκειμένου νὰ τὸ ἐπιτύχει, ὁ Πατριάρχης προαπαιτεῖ τὴν ἐνίσχυση τοῦ κύρους του.

Τὸ Πατριαρχεῖο ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ ἔχοντες τὰ προσόντα Καθηγητὲς γιὰ τὴν Θεολογική του Σχολὴ καὶ τὴν παρουσία ξένων φοιτητῶν ἀπὸ ὅλες τὶς πνευματικὲς ἔξωθεν ἐπαρχίες του, ὅπως ἐπίσης ἐπισκέψεις ἐκείνων τῶν Ἐπισκόπων ποὺ ἐξαρτῶνται ἀπὸ αὐτό. Ἡ περίεργη διπλῆ προσωπικότητα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη, ποὺ ἀπορρέει ἀπὸ τὴν τοπικὴ ἡγεσία ὡς Ἐπισκόπου τῆς Κωνσταντινούπολης καὶ τὴ θέση του ὡς Πρώτου μεταξὺ τῶν Κεφαλῶν τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, θὰ πρέπει ἐναργῶς νὰ κατανοηθεῖ καὶ προσεκτικὰ νὰ ἐξηγηθεῖ, ἰδιαίτερα στοὺς μουσουλμάνους καὶ στὴν Τουρκικὴ Κυβέρνηση, ἡ ὁποία συνεχίζει νὰ θεωρεῖ τὸν Πατριάρχη ὡς πολιτικὴ κεφαλὴ τῆς ἑλληνικῆς μειονότητας στὴν Τουρκία.

Ὁ κ. Μελᾷς ἐπίσης ἐξηγεῖ ἐναργῶς τὴν θέση τοῦ Φαναρίου ἔναντι τῆς προσκλήσεως τοῦ Πατριάρχη τῆς Μόσχας νὰ ἑορτάσει τὴν 500ῆ ἐπέτειο τῆς Ἐκκλησίας του, ποὺ κατέστησε ὑποκείμενο καὶ πάλι τὸ Φανάρι σὲ λανθασμένες ἑρμηνεῖες ἀπὸ τοὺς Τούρκους. Ὁ Γενικὸς Πρόξενος εἶναι, ὄχι ἀπροσδόκητα, ἔντονα ἐπικριτικὸς σχετικὰ μὲ τὴν τουρκικὴ συμπεριφορὰ πρὸς τὸ Πατριαρχεῖο, ἀλλὰ θὰ πρέπει νὰ παρατηρηθεῖ ὅτι ὁ Ἀθηναγόρας ἔχει κάνει πολλά, γιὰ νὰ καθιερώσει καλὲς σχέσεις μὲ τὴν Τουρκικὴ Κυβέρνηση καὶ τοὺς ἀξιωματούχους ἐδῶ.

LaVerne Baldwin

Ἀμερικανὸς Γενικὸς Πρόξενος

Ἐσωκλείεται: Ὑπόμνημα ἀπὸ κ. Μιχαὴλ Μελᾶ

Ἀντίγραφα πρός: GTI, Ἄγκυρα, Μόσχα, Ρώμη, Ἀθήνα, Πρέσβη Wadsworth

ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΑΚΤΙΚΗΣ  ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΥ

Ἡ ἐκλογή, πρὸ ἔτους, τοῦ Πατριάρχη Ἀθηναγόρα στὸ θρόνο τῆς Κωνσταντινούπολης ἔδωσε τὴν εὐκαιρία νὰ διαπιστώσουμε τὸ γεγονὸς ὅτι τὸ κῦρος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου σὲ χῶρες τοῦ σιδηροῦ παραπετάσματος παραμένει ἀκόμη ὑψηλὸ γιὰ τοὺς σοβιετικούς, γιὰ νὰ προβοῦν ἐναντίον του σὲ κατὰ μέτωπον ἐπίθεση. Ὅτι σχεδιαζόταν μία τέτοια ἐπίθεση κάποτε, φαίνεται πολὺ πιθανὸν ἀπὸ τὴν ἐκμετάλλευση ἀπὸ τοὺς κομμουνιστὲς τῆς ἀσθένειας τοῦ Μαξίμου τοῦ 5ου, προκατόχου τοῦ Ἀθηναγόρα. Τότε κατέστη σαφὲς ὅτι ἡ παραίτηση τοῦ Μαξίμου ἕνεκα ἀσθενείας ἦταν θέμα χρόνου, αὐτὸς ὁ Ἱεράρχης –ποὺ ποτὲ δὲν ἔδωσε τὴν παραμικρὴ ἔνδειξη συμπάθειας πρὸς τὸν κομμουνισμὸ- χαιρετίστηκε ξαφνικὰ ἀπὸ τοὺς κομμουνιστὲς ὡς ὁ μεγαλύτερος φίλος τους καὶ ὁ κόσμος γενικὰ ἐνημερώθηκε ὅτι ὁ Μάξιμος διώκεται ἀπὸ τὶς σκοτεινὲς δυνάμεις ὡς ἀντίδραση ἐξαιτίας αὐτῆς τῆς φιλίας. Αὐτὴ ἡ φήμη ἦταν τόσο καλὰ ἐνορχηστρωμένη, ὥστε σοβαρὲς τουρκικὲς ἐφημερίδες ἀσχολήθηκαν μὲ αὐτὸ καὶ ἄρχισαν νὰ κατηγοροῦν αὐτὸν γιὰ τάσεις ὑπὲρ τῶν Σοβιετικῶν. Ἐφόσον δὲν μποροῦσε νὰ ὑπάρξει ἄλλη ἱκανοποιητικὴ ἐξήγηση αὐτῆς τῆς ξαφνικῆς συμπάθειας τοῦ Πατριάρχη Μάξιμου, μποροῦμε νὰ εἰκάσουμε ὅτι ἡ κομμουνιστικὴ προπαγάνδα ἑτοιμαζόταν νὰ τὸν παρουσιάσει, ὁποτεδήποτε παραιτοῦνταν, ὡς παράνομα ἐκθρονισμένο καὶ τὸν διάδοχό του ὡς ἐκλεγμένο ὑπὸ πίεση. Αὐτὸς ὁ κίνδυνος, ὡστόσο, δὲν ὑλοποιήθηκε μετὰ τὴν ἐκλογὴ Ἀθηναγόρα. Ἡ σοβιετικὴ προπαγάνδα ἀπῆχε ἀπὸ τὸ νὰ χρησιμοποιήσει τὴν εὐκαιρία ποὺ παρουσιάστηκε σὲ αὐτήν, ὅταν ὁ νέος Πατριάρχης κατέφθασε στὴν Τουρκία μὲ ἀεροπλάνο ποὺ τοῦ δάνεισε ὁ Πρόεδρος τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν.

Ἡ συμπεριφορὰ τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας κατὰ τὴν διάρκεια αὐτῶν τῶν τελευταίων ἐτῶν ἔχει ἐπίσης ἐνδιαφέρον. Μερικοὶ ἐκκλησιαστικοὶ συγγραφεῖς ποὺ συνδέονται μὲ τὸ Πατριαρχεῖο τῆς Μόσχας, ἀμφισβήτησαν πρόσφατα τὰ προνόμια τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινούπολης, ἰσχυριζόμενοι ὅτι αὐτὰ ἀναγνωρίστηκαν σὲ αὐτὴν ἀπὸ ἀρχαῖες Συνόδους, ὅταν ἡ Κωνσταντινούπολη ἦταν ἕδρα τῆς σπουδαιότερης χριστιανικῆς αὐτοκρατορίας καὶ ὅτι τώρα ἦταν ἡ μεγάλη ὥρα νὰ μεταφερθοῦν στὴν Κεφαλὴ τῆς μεγαλύτερης Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας τοῦ παρόντος.

Ὁ Πατριάρχης Ἀλέξιος ἐπίσης, πρόσφατα, προσπάθησε νὰ διεκδικήσει τὴν ἐπιρροή του σὲ ποικίλες χῶρες ἐκτὸς Ρωσίας. Οἱ πλέον ἐμφανεῖς ἐπιτυχίες συνέβησαν στὴν Τσεχοσλοβακία, ὅπου ὑπέταξε μία Ἐκκλησία ποὺ προηγουμένως ἐξαρτιόταν ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη, καὶ στὴν Πολωνία ὅπου ὑπέταξε μὲ ἀπόλυτη ἰσχὺ ἕνα νέο Ἀρχιεπίσκοπο στὸν Διονύσιο, καίτοι ὁ τελευταῖος εἶχε ἀναγνωριστεῖ πρὶν ἀπὸ χρόνια ἀπὸ ὅλες τὶς ἄλλες Ἐκκλησίες ὡς ἡ Κεφαλὴ τῆς ἀνεξάρτητης πολωνικῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Ὁ Ρῶσος Πατριάρχης, μέχρι στιγμῆς, δὲν εἶχε καμία ἐπιτυχία στὴν Φινλανδία, καὶ οἱ ἀπόπειρές του νὰ ἐπηρεάσει τὰ ἀρχαῖα Πατριαρχεῖα τῆς Ἀντιόχειας καὶ τῆς Ἱερουσαλὴμ θὰ πρέπει νὰ θεωρηθοῦν ὡς ἀποτυχημένες ἕως σήμερα. Ὡστόσο, πρόσφατα γεγονότα στὴν Παλαιστίνη κατέστησαν τὴν θέση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας ἐκεῖ προοδευτικὰ δύσκολη καὶ ἡ πιθανότητα τῆς Μόσχας νὰ προσπαθήσει νὰ ἐκμεταλλευτεῖ αὐτὲς τὶς δυσκολίες, δὲν θὰ πρέπει νὰ παραβλεφθεῖ. Τὸ Πατριαρχεῖο τῆς Ἱερουσαλὴμ ἔχει τὴν φύλαξη διάσημων ἱερῶν καὶ τὸ Κρεμλίνο γνωρίζει πολὺ καλὰ ὅτι, ἐὰν καταφέρει νὰ ἐξασφαλίσει μία πρόσβαση σὲ αὐτὰ τὰ ἱερά, τὸ ρωσικὸ κῦρος στὴν Μέση Ἀνατολὴ θὰ ἐνισχυθεῖ σημαντικά.

Γιὰ ὅλες αὐτὲς τὶς δράσεις, τὸ Πατριαρχεῖο τῆς Μόσχας πάντοτε ἔδειχνε πρὸς τὴν Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινούπολης, πρὶν καὶ μετὰ τὴν ἔλευση τοῦ Ἀθηναγόρα, τὸν μέγιστο ἐξωτερικὰ σεβασμό.

Ἡ ἀνοχὴ ποὺ δείχνει ἡ ρωσικὴ προπαγάνδα ἔναντι τοῦ Φαναρίου, καὶ ἡ ἐμφανὴς ἐπιθυμία τοῦ ρωσικοῦ Πατριαρχείου νὰ ἀποφύγει μία κρίση στὶς σχέσεις του μὲ τὴν Κωνσταντινούπολη, φαίνεται νὰ ὀφείλεται στὸ γεγονὸς ὅτι, λόγῳ τοῦ ἀκραίου θρησκευτικοῦ συντηρητισμοῦ τῶν Ὀρθόδοξων μαζῶν καὶ τῆς ἀφοσιώσεώς τους στὴν Μητέρα Ἐκκλησία, ἔχει γίνει κατανοητὸ στὴν Μόσχα ὅτι μία ἀνοικτὴ ἀπόπειρα ἐναντίον της, ἐὰν δὲν εἶναι ἐπαρκῶς δικαιολογημένη, θὰ ἐπιφέρει μεγαλύτερη ζημία παρὰ πλεονεκτήματα. Στὴν περίπτωση τοῦ ρωσικοῦ Πατριαρχείου πρέπει νὰ προστεθεῖ ὅτι ἡ προσοχή του ὀφείλεται ἐπίσης στὸ γεγονὸς ὅτι οἱ Κεφαλὲς πολλῶν ἀπὸ τὶς ἄλλες σλαβικὲς Ἐκκλησίες δὲν θὰ εἶναι πρόθυμες νὰ διακόψουν τὶς σχέσεις τους μὲ τὴν Κωνσταντινούπολη καί, πιθανόν, ἐπειδὴ ὁ ἴδιος παρ’ ὅτι κατέβαλε τὰ δυνατά του νὰ ἔχει καλὲς σχέσεις μὲ τὸ Κρεμλίνο, εἶναι στὴν καρδιά του ἀπρόθυμος νὰ διασπάσει τὴν ἑνότητα τῆς Ὀρθοδοξίας.

* * *

Τί μπορεῖ νὰ ἀναμένει κανεὶς ἀπὸ τὴν ἠθικὴ συνεργασία τοῦ Πατριαρχείου τῆς Κωνσταντινούπολης στὴν σύγχρονη πάλη κατὰ τοῦ ὑλισμοῦ καὶ τοῦ σοβιετικοῦ ἰμπεριαλισμοῦ καὶ πῶς θὰ μποροῦσε νὰ ἐνισχυθεῖ τὸ κῦρος του τόσο ἐκτὸς ἀλλὰ καὶ πίσω ἀπὸ τὸ σιδηροῦν παραπέτασμα;

Προκειμένου νὰ ἀπαντήσουμε αὐτὰ τὰ ἐρωτήματα πρέπει κανεὶς νὰ τονίσει πάλι τὸν ἀκραῖο θρησκευτικὸ συντηρητισμὸ τῶν Ὀρθοδόξων μαζῶν. Πιθανὸν ἡ πιὸ ἐντυπωσιακὴ μορφὴ αὐτοῦ τοῦ συντηρητισμοῦ διαφαίνεται στὴν βαθιὰ δυσπιστία ποὺ ὅλοι οἱ ἁπλοὶ ἄνθρωποι τῆς Ὀρθόδοξης πίστης αἰσθάνονται ἔναντι τῆς Καθολικῆς ἐκκλησίας. Αὐτὸ ἄρχισε μὲ τὴν κατάκτηση τῆς Κωνσταντινούπολης ἀπὸ τοὺς δυτικοὺς Σταυροφόρους τὸ 1204, ἕνα γεγονὸς τὸ ὁποῖο, παρὰ ὅτι ξεχάστηκε πλήρως ἀπὸ τὸν ὑπόλοιπο κόσμο, παραμένει ζωντανὸ στὸ νοῦ τῶν περισσοτέρων ἀνθρώπων σὲ αὐτὰ τὰ μέρη. Συνεχίζεται, μεταξὺ ἄλλων ἁψιμαχιῶν, μὲ τὸν βίαιο θάνατο, στὶς ἀρχὲς τοῦ 17ου αἰώνα, τοῦ Πατριάρχη Κυρίλλου Λούκαρη, θάνατος ποὺ ὀφείλεται σὲ ἰησουιτικὲς ἴντριγκες, ἐπειδὴ σὲ αὐτὸν τὸν Ἱεράρχη πιστώθηκε σχέδιο ἕνωσης μεταξὺ τῶν Ἑλληνικῶν καὶ Προτεσταντικῶν Ἐκκλησιῶν. Καὶ φθάνει στὸν 20ο αἰώνα ἐξαιτίας τῆς προσπάθειας τοῦ τελευταίου Πάπα Πίου 11ου νὰ ἀναβιώσει τὴν Οὐνιτικὴ Ἐκκλησία τῆς Ἀνατολῆς. Δὲν εἶχε σημασία νὰ συζητήσουμε ἐδῶ ἐπὶ τῆς οὐσίας τῶν ἐπιχειρημάτων ποὺ προβάλλονται ἀπὸ ἀμφότερες τὶς πλευρὲς καὶ ἀφοροῦν αὐτὰ καὶ ἄλλα γεγονότα. Ἀρκεῖ νὰ ἀναφέρουμε ὅτι οἱ Ρῶσοι μοιράζονται αὐτὴν τὴν προκατάληψη κατὰ τοῦ Καθολικισμοῦ.

Ὁ Πατριάρχης τῆς Μόσχας, βεβαίως, γνωρίζει αὐτὸ τὸ ἀντικαθολικὸ αἴσθημα καὶ ἔχει ἤδη προσπαθήσει νὰ τὸ στρέψει σὲ δικό του πλεονέκτημα. Κατὰ τὴν διάρκεια τῶν ἀναμνηστικῶν ἑορτασμῶν στὴν Μόσχα, τὸ θέρος τοῦ 1948, γιὰ τὴν 500ὴ ἐπέτειο τοῦ Πατριαρχείου του, ὁ Ἀλέξιος συνεχῶς ἐπεσήμανε τὸν Καθολικὸ «κίνδυνο» καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι αὐτὸς καὶ ἡ Ἐκκλησία του ἀρνήθηκαν ὁποιαδήποτε συνεργασία μὲ τὴ Ρώμη καὶ ἦταν ἕτοιμοι νὰ προστατεύσουν τὴν Ὀρθοδοξία ἀπὸ ὁποιαδήποτε παπικὴ εἰσβολή. Πῆγε ἀκόμη παραπέρα. Ἀντιτέθηκε στὴν συνεργασία μεταξὺ Ὀρθοδόξων καὶ Προτεσταντῶν, ἔστω καὶ ἂν αὐτὴ περιοριζόταν στὸ κοινωνικὸ πεδίο. Αὐτὸ ἦταν ἕνα ἄσχημο χτύπημα κατὰ τῶν Ἑλληνικῶν Ἐκκλησιῶν, οἱ ὁποῖες ἤδη γιὰ μεγάλο διάστημα συνεργάζονταν μὲ τὶς Μεταρρυθμισμένες Ἐκκλησίες σὲ αὐτὰ τὰ ζητήματα, καὶ ἐπρόκειτο, μερικὲς βδομάδες μετέπειτα, νὰ λάβουν μέρος σὲ συνέλευση ποὺ  θὰ  πρα­γματοποιοῦνταν στὸ Ἄμστερνταμ.

Τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρωσίας παίζει ἐπάνω στὸν φανατισμὸ τῶν Ὀρθοδόξων μαζῶν καὶ προσπαθεῖ νὰ παρουσιαστεῖ ὡς ὁ κύριος φύλακας καὶ ὑπερασπιστὴς τῆς ἀνόθευτης Ὀρθόδοξης πίστης κατὰ ὅλων τῶν ἄλλων δογμάτων, εἶναι ὑπέρτατης σπουδαιότητας γιὰ ἐκείνους ποὺ ἐπιθυμοῦν νὰ κατανοήσουν τὴν τακτικὴ ποὺ ἀκολουθεῖται ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο τῆς Κωνσταντινούπολης.

Προκειμένου νὰ ἀποφύγει νὰ παράσχει στοὺς κομμουνιστὲς ἕνα ἐπιχείρημα, τὸ ὁποῖο θὰ μποροῦσαν ἐσπευσμένα νὰ χρησιμοποιήσουν πολὺ ἐπικίνδυνα πράγματι, τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο πρέπει νὰ ἀποφύγει ὁποιαδήποτε κίνηση, ἡ ὁποία ἴσως ἑρμηνευθεῖ 1) ὡς εὐνοϊκὴ ἀνταπόκριση σὲ μία πρωτοβουλία προερχομένη ἀπὸ τὴν Ρώμη, 2) ὡς ἔνδειξη ὅτι ἡ Ἐκκλησία του βοηθεῖται ὑλικὰ ἀπὸ ὁποιονδήποτε εἴτε ἄτομο καθ’ οἱονδήποτε τρόπο ποὺ ἀνήκει σὲ ἄλλο χριστιανικὸ δόγμα. Στὴ φάση ποὺ διέρχεται ἡ Ὀρθόδοξη κοινὴ γνώμη, ὁποιαδήποτε παράβαση αὐτῶν τῶν δύο κανόνων ἴσως ἀποδυναμώσει σὲ τεράστιο βαθμὸ τὴν Κεφαλὴ τῆς Ἐκκλησίας, σὲ προφανὲς πλεονέκτημα τῶν Σοβιετικῶν.

Προκύπτει ὅτι, ἔχοντας ὁ Πάπας ἀναγγείλει προσφάτως μία ἀπὸ καθέδρας καταδίκη τοῦ κομμουνισμοῦ, τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο δὲν θὰ ἦταν καλὸ νὰ ἀκολουθήσει τὸ παράδειγμά του. Ἀνήκων εἰς τὴν ὁμοσπονδιακὴ δομὴ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησία, μία ἀπὸ καθέδρας δήλωση ἀπὸ τὸν Πατριάρχη τῆς Κωνσταντινούπολης θὰ ἦταν, σὲ κάθε περίπτωση, ἀδύνατη, καθὼς μόνο μία Σύνοδος ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν μπορεῖ νὰ λάβει δεσμευτικὴ ἀπόφαση σὲ ἕνα τέτοιο θέμα. Ἀλλά, ἀκόμα καὶ ἐντὸς τῆς δικῆς του δικαιοδοσίας, ὁ Ἀθηναγόρας δὲν θὰ πρέπει νὰ πιεστεῖ νὰ λάβει, τώρα, τέτοια πρωτοβουλία, ὄχι μόνο ἕνεκα ποικίλων κανονικῶν λόγων, γιὰ τοὺς ὁποίους θὰ μοῦ ἔπαιρνε πολλὴ ὥρα νὰ ἐξηγήσω ἐδῶ, ἀλλά, πρωτίστως, ἐπειδὴ θὰ παίζει μέσα στὸ πεδίο τῆς σοβιετικῆς προπαγάνδας.

Ἀπὸ τὸ 1917, καὶ γιὰ περισσότερα ἀπὸ εἴκοσι χρόνια, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἔχει ὑποβληθῆ στὴν Ρωσία σὲ μία δίωξη ἄνευ προηγουμένου. Ἑκατοντάδες Ἐπίσκοποι καὶ χιλιάδες ἱερεῖς σφαγιάστηκαν, γιὰ νὰ μὴ ἀναφέρω ἄλλες ἐπιπτώσεις τοῦ ἄθεου καθεστῶτος. Καθ’ ὅλη αὐτὴ τὴ διάρκεια τὸ Πατριαρχεῖο τῆς Κωνσταντινούπολης, ἐν μέρει ἕνεκα τῶν κανονικῶν λόγων ποὺ ἀναφέρθηκαν παραπάνω καὶ ἐν μέρει ἐξαιτίας τῆς τουρκικῆς κυβέρνησης, ποὺ τότε εἶχε καλὲς σχέσεις μὲ τὸ Κρεμλίνο, θὰ εἶχε ἔντονες ἀντιρρήσεις, ἀπέσχε ἀπὸ ὁποιαδήποτε καταδίκη καθ’ ὁλοκληρία τοῦ κομμουνιστικοῦ δόγματος καὶ τῶν μεθόδων καὶ ὑποχρεώθηκε νὰ καταφύγει σὲ ἄλλα, λιγότερο θεαματικά μέσα, ὥστε νὰ δείξει τὴν δυσ­φορία του καὶ τὴν συμπόνια του γιὰ τοὺς καταδιωκομένους Ρώσους.

Πῶς θὰ μποροῦσε αὐτός, τώρα ποὺ ἡ ζωὴ γιὰ τοὺς Ὀρθοδόξους στὴ Ρωσία ἔχει γίνει περισσότερο ἀνεκτική, νὰ σπάσει τὴ σιωπή του καὶ νὰ καταδικάσει τὸν κομμουνισμό, χωρὶς νὰ ἐκθέσει τὸν ἑαυτό του στὴν πολὺ πιθανὴ καὶ ἐπικίνδυνη συκοφαντία, ὅτι ἔφτασε σὲ κάποιου εἴδους κατανόηση μὲ τὸν Πάπα – ὁ ὁποῖος μόλις πρὶν ἀπὸ μερικοὺς μῆνες ἀνέλαβε μία παρόμοια πρωτοβουλία- καὶ ἀκολουθεῖ μία πρωτοβουλία ποὺ δόθηκε σὲ αὐτὸν ἀπὸ τὴ Ρώμη;

Ὅσο ἑλκυστικὴ καὶ νὰ μποροῦσε νὰ ἦταν μία θεαματικὴ καταδίκη, φαίνεται πολὺ καλύτερο γιὰ τὸν Πατριάρχη τῆς Κωνσταντινούπολης νὰ διατηρήσει τὴν τακτικὴ ποὺ ἀκολούθησαν οἱ προκάτοχοί του. Μὲ τὸ νὰ πράξει ἔτσι θὰ ἀποφύγει τὴ ρήξη μὲ τὶς σλαβικὲς Ἐκκλησίες (ποιὸς μπορεῖ νὰ ἀμφιβάλει ὅτι σὲ περίπτωση καταδίκης τοῦ κομμουνισμοῦ ἀπὸ τὸν Ἀθηναγόρα οἱ Σοβιετικὲς ἀρχὲς θὰ ἐκβιάσουν ἀμέσως ἀπὸ τὶς σλαβικὲς Ἐκκλησίες πλήρη ρήξη μὲ αὐτόν;) καὶ θὰ ἀποφύγει ἐπίσης τὸν κίνδυνο τῆς ἀποδυνάμωσης τῆς θέσης του, πίσω καὶ ἐκτὸς τοῦ σιδηροῦ παραπετάσματος, λόγῳ συκοφαντιῶν ἐναντίον του γιὰ ὑποτιθέμενες παπικὲς συμπάθειες.

Ἄλλωστε, καίτοι λιγότερο θεαματικὸ ἀπὸ μία σαφῆ καταδίκη, ἡ δημόσια καὶ συνεχὴς ὑπενθύμιση τῶν κακῶν τοῦ ὑλισμοῦ καὶ τοῦ ἰμπεριαλισμοῦ, τῆς ἀνάγκης σεβασμοῦ τῶν ἀνθρωπίνων ἐλευθεριῶν καὶ τῆς καλῆς πίστης ἀνάμεσα στὰ ἔθνη, προερχόμενη ἀπὸ τὰ χείλη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη, ἔχει τὴν ὀφειλόμενη γιὰ τὸ κῦρος του μεταξὺ τῶν πιστῶν μία πολὺ βαθύτερη ἀπήχηση ἀπὸ ἐκείνη ποὺ μπορεῖ νὰ ἐκτιμηθεῖ μὲ μία πρώτη ματιά.

Τὸ πρόβλημα εἶναι πῶς θὰ ἐνισχυθεῖ ἀκόμη περισσότερο τὸ κῦρος τοῦ Πατριάρχη καὶ θὰ ἐπιτευχθεῖ μία ἀκόμη εὐρύτερη ἀκρόαση τῶν δηλώσεών του.

Δύο πράγματα ἀπαιτοῦνται, γιὰ νὰ ἐπιτευχθεῖ αὐτὸς ὁ σκοπός:

1) Εἶναι ἀναγκαῖο νὰ ἀνυψωθεῖ τὸ διανοητικὸ καὶ πνευματικὸ ἐπίπεδο τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ προσωπικοῦ τοῦ Φαναρίου, τόσο μὲ τὴ συμπλήρωση ὅσο τὸ δυνατὸν τῆς ἐκπαίδευσης τῶν ἐν ἐνεργείᾳ Ἱεραρχῶν, ὅσο καὶ μὲ τὸ νὰ δοθεῖ ὅλη ἡ δυνατὴ προσοχὴ στὴν διαμόρφωση τοῦ νεώτερου προσωπικοῦ. Σὲ αὐτὴ τὴ σύνδεση, τὸ μέγιστο πρόβλημα ποὺ ἀντιμετωπίζει τὸ Πατριαρχεῖο εἶναι ἡ ἔλλειψη ἐπαρκοῦς ἀριθμοῦ ἐχόντων τὰ προσόντα καθηγητῶν στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Heybeli Ada. Πολλοὶ νέοι ἱερεῖς πρόσφατα στάλθηκαν στὸ ἐξωτερικὸ προκειμένου νὰ καταλάβουν ἀργότερα μερικὲς ἀπὸ τὶς ἄδειες ἕδρες. Ἀλλὰ ἐὰν ἡ ἀναδιοργάνωση δὲν καθυστερήσει ὑπερβολικά, δύο, ἢ πιθανὸν τρεῖς Πανεπιστημιακοὶ Καθηγητὲς θὰ πρέπει νὰ μεταφερθοῦν ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα. Αὐτὸ προϋποθέτει εἰδικὴ ἄδεια ἀπὸ τὶς Τουρκικὲς Ἀρχές, ἡ ὁποία μέχρι σήμερα ἔχει ἀπορριφθεῖ.

2) Εἶναι ἀναγκαῖο νὰ ἐνδυναμώσουμε τοὺς δεσμοὺς τοῦ Φαναρίου μὲ τὶς μακρινὲς πνευματικὲς ἐπαρχίες του (Δυτικὴ Εὐρώπη, Ἀμερική, Αὐστραλία), ὅπως ἐπίσης καὶ μὲ τὶς ἄλλες Ἐκκλησίες τῆς Μέσης Ἀνατολῆς, καὶ καθ’ ὅσον εἶναι δυνατὸν καὶ μὲ τὶς Σλαβικὲς Ἐκκλησίες, καὶ νὰ ἐντυπώσουμε στὴν συνείδησή τῆς κοινῆς γνώμης μὲ τὸν πλέον κτυπητὸ τρόπο, τὴν πνευματικὴ σπουδαιότητα αὐτοῦ τοῦ κέντρου τῆς Ὀρθοδοξίας.

Τὰ μέτρα ποὺ προβλέπονται ὡς πρὸς αὐτὰ εἶναι, μεταξὺ ἄλλων, τὰ ἀκόλουθα:

α) Νὰ φέρουμε στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Heybeli Ada (Χάλκη) μερικοὺς ἐπιλεγμένους φοιτητὲς ἀπὸ ὅλες τὶς ἐξωτερικὲς ἐπαρχίες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ὅπως ἐπίσης ἀπὸ ἄλλες χῶρες τῆς Μέσης Ἀνατολῆς. Αὐτὴ ἡ πρακτικὴ ἔχει ἀποδώσει ἐξαιρετικὰ ἀποτελέσματα κατὰ τὶς ἡμέρες τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας. Οἱ νέοι ἱερεῖς μετέφεραν στὶς οἰκίες τους ἕνα διαρκὲς αἴσθημα ὑποταγῆς στὴν Μητέρα Ἐκκλησία καὶ διατηροῦσαν δεσμοὺς φιλίας μὲ τοὺς πρώην συμμαθητές τους σὲ ἄλλες χῶρες. Αὐτὰ τὰ συναισθήματα διαδραμάτισαν μεγάλο ρόλο στὴν ἐξασφάλιση τῆς ἑνότητας καὶ τῆς κατανόησης μεταξὺ τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν στὸ παρελθὸν καὶ στὴν ἐνίσχυση τοῦ κύρους τοῦ Πατριαρχείου.

Παρόλο ποὺ οἱ ὑψηλὲς τουρκικὲς ἀρχὲς δὲν φαίνεται νὰ εἶναι ἐνάντιες σὲ αὐτὸ τὸ σχέδιο, διαφαίνεται ὅτι, γιὰ ἄγνωστους λόγους, ὑπάρχει μία σαφὴς ἀντίθεση σὲ ὁρισμένες πλευρές του. Μία αἴτηση εἰσδοχῆς στὴν Τουρκία ἕξι φοιτητῶν τῆς Ἀβησσυνίας, ἀφοῦ παρέμεινε σὲ ἐκκρεμότητα γιὰ πολλοὺς μῆνες, τώρα ἀπορρίφθηκε. Αὐτὸ εἶναι τὸ πιὸ λυπηρό, καθὼς ἡ Σοβιετικὴ προπαγάνδα εἶναι πολὺ ἐνεργὴ στὴν Ἀβησσυνία.

β) Νὰ μεριμνήσει γιὰ τοὺς Ἐπισκόπους τῶν ἐπαρχιῶν ποὺ ἐξαρτῶνται πνευματικὰ ἀπὸ τὸν θρόνο τῆς Κωνσταντινούπολης (Βόρειες ἐπαρχίες τῆς Ἑλλάδας, Δωδεκάνησα, Δυτικὴ Εὐρώπη, Ἀμερικὴ καὶ Αὐστραλία) νὰ ἔρχονται μὲ τὴ σειρὰ στὴν Istanbul καὶ νὰ λαμβάνουν μέρους στὶς ἐργασίες τῆς Συνόδου. Αὐτὸ θὰ ἐξασφάλιζε καλύτερη ἑνότητα δράσης καὶ θὰ ἔφερνε ἐπίσης στὸ σπίτι τοὺς ἱεράρχες Τουρκικῆς ὑπηκοότητας, ποὺ εἶναι μόνιμα τοποθετημένοι στὸ Φανάρι καὶ τὰ τελευταῖα τριάντα χρόνια πρακτικὰ ἀποκομμένοι ἀπὸ τὸν ἔξω κόσμο, τὴ σπουδαιότητα καὶ τὸν παγκόσμιο χαρακτήρα τῆς ἀποστολῆς τους. Προκειμένου νὰ καταστεῖ αὐτὴ ἡ καινοτομία ἀποδεκτὴ ἀπὸ τοὺς Τούρκους, οἱ ἐπισκέπτες Ἐπίσκοποι θὰ πρέπει, βεβαίως, νὰ ἀπέχουν ἀπὸ ὁποιαδήποτε συμμετοχὴ στὶς συζητήσεις τῆς Συνόδου γιὰ τοπικὰ ζητήματα.

γ) Νὰ ἀναδιοργανώσει τὴν διοίκηση τοῦ Φαναρίου, προκειμένου νὰ εἶναι εὔληπτη ἀπὸ τὴν κοινὴ γνώμη ὅτι ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης ἔχει διπλῆ ἰδιότητα, ὡς Ἐπίσκοπoς τῆς Κωνσταντινούπολης καὶ ὡς πρῶτος μεταξὺ τῶν Κεφαλῶν τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, τοποθετώντας βεβαίως τὴν ἔμφαση σὲ αὐτὴν τὴν τελευταία του ἀποστολή. Αὐτὸ θὰ μποροῦσε νὰ ἐπιτευχθεῖ μὲ τὴ διεύρυνση τῶν ἁρμοδιοτήτων τοῦ Μεγάλου Βικάριου (Grand Vicar), προκειμένου νὰ καταστεῖ, ἐν τοῖς πράγμασιν ἂν ὄχι ἐπίσημα, ὁ Ἐπίσκοπος τῆς Istanbul, ὥστε σὲ αὐτὴ τὴν περίπτωση ὁ Πατριάρχης θὰ μποροῦσε νὰ ἀφιερώνει περισσότερο ἀπὸ τὸν χρόνο του στὶς γενικὲς ἐκκλησιαστικὲς ὑποθέσεις. Μία τέτοια ρύθμιση θὰ μποροῦσε ἐπίσης νὰ χρησιμεύσει γιὰ κατευνασμὸ τῆς τουρκικῆς κοινῆς γνώμης καὶ νὰ τὴν κάνει νὰ καταλάβει ὅτι οἱ δραστηριότητες τοῦ Πατριάρχη στὸ διεθνὲς πεδίο δὲν ἔχουν καμία σχέση καθ’ οἱονδήποτε τρόπο μὲ τὴν ἑλληνικὴ μειονότητα τῆς Istanbul καί, ἂν μὴ τί ἄλλο, θὰ στήριζαν τὴν τουρκικὴ ἀμυντικὴ πολιτικὴ κατὰ τοῦ κομμουνισμοῦ.

δ) Νὰ ἐνδυναμώσει τοὺς δεσμοὺς μὲ ἄλλες Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, μὲ ἐπισκέψεις Ἐξάρχων καὶ μὲ μία περισσότερο μεθοδικὴ καὶ διαρκῆ ἀλληλογραφία.

Πολλὰ ἀπὸ τὰ μέτρα ποὺ ἀναφέρονται παραπάνω ἐξαρτῶνται ἀπὸ τὴν καλὴ θέληση τῆς τουρκικῆς κυβέρνησης. Δὲν ὑπάρχει λόγος νὰ σκεφτεῖ κανεὶς ὅτι οἱ Τοῦρκοι ἔχουν ἔλλειψη συμπάθειας ἔναντι τοῦ Ἀθηναγόρα. Ἀλλὰ ἡ ἐνδεδειγμένη συμπάθεια τῶν τουρκικῶν ἀρχῶν πρὸς τὸν νέο Πατριάρχη δὲν ἔχει ἀκόμα, δυσ­τυχῶς, διαλύσει τὴν βαθιὰ ριζωμένη δυσπιστία τους ἔναντι τῶν χριστιανῶν οὔτε τὴν πλήρη παρανόηση τῆς πραγματικῆς ἀποστολῆς τοῦ Φαναρίου. Αὐτὴ ἡ δυσπιστία καὶ καχυποψία ὀφείλονται ἐν μέρει στὰ ἀπομεινάρια τοῦ μουσουλμανικοῦ φανατισμοῦ ἔναντι τῆς χριστιανοσύνης σὲ μεγάλο βαθμό, ἀλλὰ ἐπίσης στὸν ρόλο ποὺ διαδραμάτισε τὸ (ἢ ποὺ ἀδικαιολόγητα ἀποδίδεται στὸ) Φανάρι κατὰ τὸ παρελθόν.

Ἀμέσως μετὰ τὴν πτώση τῆς Κωνσταντινούπολης στοὺς Τούρκους, σχεδὸν πέντε αἰῶνες πρίν, ὁ σουλτᾶ­νος Μωάμεθ Β΄ ὁ Πορθητὴς ἐμπιστεύτηκε στὸν Πατριάρχη ἁρμοδιότητα σὲ ἀστικὲς ὑποθέσεις, ποὺ τὸν κατέστησαν ὄχι μόνο πνευματικό, ἀλλὰ ἐπίσης καὶ πολιτικὴ Κεφαλὴ τοῦ ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας. Κατὰ συνέπεια κατὰ τὴ διάρκεια ὅλων αὐτῶν τῶν χρόνων οἱ Τοῦρκοι ἔχουν συνηθίσει νὰ καθιστοῦν τὸν Πατριάρχη ὑπεύθυνο γιὰ ὅλα τὰ σημάδια ἀναταραχῆς μεταξὺ τῶν χριστιανῶν ὑπηκόων τους καὶ ὅλες τὶς κινήσεις γιὰ τὴν ἐκ νέου κατάκτηση τῆς ἐλευθερίας τους. Τόσο πολὺ ὥστε ὅταν ὁ ἀγώνας τῆς ἀνεξαρτησίας ξέσπασε τὴν Ἑλλάδα ἀκριβῶς τὸ 1821, ὁ τότε Πατριάρχης τῆς Κωνσταντινούπολης κρεμάστηκε ἀμέσως ἄνευ δίκης. Τὸ ἄσχημο συναίσθημα ποὺ δημιουργήθηκε μεταξὺ Ἑλλήνων καὶ Τούρκων ὀφειλόμενο στὴν συμμετοχὴ τῆς Ἑλλάδας στοὺς Βαλκανικοὺς Πολέμους καὶ στὸν Πρῶτο Παγκόσμιο Πόλεμο ἀνανέωσε τὸ μῖσος τῶν ἁπλοϊκῶν Τούρκων ἐνάντια στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία.

Εἶναι ἀληθὲς ὅτι κατὰ τὴν διάρκεια τῶν εἰρηνικῶν διαπραγματεύσεων τῆς Λωζάννης (1923) πού, κάτι γιὰ τὸ ὁποῖο ἔχει κανεὶς ἔνθερμες ἐλπίδες, ἐπέφεραν ὁριστικὸ τέλος στὴν Τοῦρκο-Ἑλληνικὴ διαμάχη, οἱ ἐνδιαφερόμενες πλευρὲς κατέληξαν σὲ συνεννόηση, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία τὸ Πατριαρχεῖο, ἐφεξῆς, ἀποστερήθηκε κάθε ἁρμοδιότητας σὲ ἀστικὲς ὑποθέσεις καὶ ἐπέστρεψε αὐστηρῶς στὰ πνευματικά του καθήκοντα. Αὐτὴ ἦταν σαφῶς πρὸς τὸ συμφέρον καὶ τῶν δύο μερῶν. Ἡ τουρκικὴ κυβέρνηση, ἔχοντας λάβει παρόμοια μέτρα ἀναφορικὰ πρὸς τὸ μουσουλμανικὸ δόγμα, ἦταν πλέον ἐλεύθερη νὰ ἀναδιοργανώσει τὸ κράτος σὲ μία αὐστηρὰ μὴ θρησκευτικὴ βάση. Τὸ Πατριαρχεῖο ποὺ κατὰ τὸ παρελθὸν εἶχε ἠθικὰ ἐνισχυθεῖ ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ἦταν ὁ ἡγέτης στὶς ἀστικὲς ὑποθέσεις γιὰ 4-5 ἑκατομμύρια Ἑλλήνων, τώρα θὰ ὑποβαθμιζόταν ἠθικὰ καὶ σίγουρα θὰ παρακωλυόταν στὴν εὐρύτερη ἀποστολή του, ἐὰν αὐτὴ μειωνόταν στὴν πολιτικὴ ἡγεσία μερικῶν χιλιάδων Ὀρθοδόξων ποὺ παρέμειναν στὴν Istanbul, ἔπειτα ἀπὸ τὴν ἀνταλλαγὴ τῶν πληθυσμῶν.

Περιέργως, παρ’ ὅτι ἐπῆλθε αὐτὴ ἡ ἀλλαγή, κατὰ κύριο λόγο προκειμένου νὰ ἱκανοποιήσει μία τουρκικὴ ἀπαίτηση, ἡ τουρκικὴ κοινὴ γνώμη ἀκόμα καὶ οἱ Τοῦρκοι πολιτικοὶ δὲν φαίνεται συνήθως νὰ ἔχουν πλήρως συλλάβει τὴν διαφορὰ ποὺ ὑπάρχει τώρα στὸ καθεστὼς τοῦ Φαναρίου, συγκρινόμενο μὲ τὴν ἐποχὴ τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας. Εἶναι ὡς ἂν νὰ μὴ μποροῦν νὰ ἀποτινάξουν μία συνήθεια τόσο μακροχρόνια καὶ συνεχίζουν νὰ βλέπουν στὸν Πατριάρχη τὴν Κεφαλὴ τῆς Ἑλληνικῆς μειονότητας καὶ τίποτε ἄλλο. Τουλάχιστον, ἐὰν συνειδητοποιοῦσαν ὅτι ἡ Ἑλληνικὴ μειονότητα, ποὺ ἔχει μειωθεῖ κατὰ πολὺ ἀριθμητικά, εἶναι παντελῶς ἀκίνδυνη, τότε τὰ πράγματα δὲν θὰ ἦταν τόσο ἄσχημα. Ἀλλὰ φαίνεται ὅτι συνεχίζουν νὰ σκέφτονται τὸν Πατριάρχη μὲ ὅρους τοῦ παρελθόντος καὶ νὰ τὸν ὑποπτεύονται ὅτι συν­ωμοτεῖ κατὰ τῆς τουρκικῆς πολιτείας, μία κατηγορία ἤδη ἀπίθανη κατὰ τὸ παρελθὸν καὶ πιὸ γελοία τώρα.

Αὐτὴ ἡ ἀτυχὴς στροφὴ τοῦ μυαλοῦ καὶ ὁ συνεχὴς φόβος τοῦ Φαναρίου, γιὰ νὰ μὴ παρεξηγηθεῖ ἡ κίνησή τους, ἔχουν ἀρκετὰ λυπηρὰ ἀποτελέσματα. 1) Τὸ Πατριαρχεῖο παρακωλύεται στὴν ἀλληλογραφία του καὶ σὲ ἄλλες σχέσεις μὲ τὶς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες. Παραδεί­γματος χάριν, ὅταν ὁ Πατριάρχης Μόσχας προσεκάλεσε ὅλες τὶς ἄλλες Ἐκκλησίες, γιὰ νὰ ἑορτάσουν τὴν 500ὴ ἐπέτειο τοῦ Πατριαρχείου του, ὁ Οἰκουμενικὸς Θρόνος εἶχε κάθε πιθανὸ λόγο, γιὰ νὰ ἀποδεχτεῖ αὐτὴ τὴν πρόσ­κληση, ἔστω καὶ μόνο διότι ἦταν μία μοναδικὴ εὐκαιρία νὰ λάβει πληροφόρηση σχετικὰ μὲ ὑποθέσεις στὴν Ρωσία, νὰ καθιερώσει ἐπαφὲς μὲ Ἱεράρχες πίσω ἀπὸ τὸ σιδηροῦν παραπέτασμα καὶ νὰ προσπαθήσει νὰ ἐπηρεάσει τοὺς Ἐπισκόπους ποὺ θὰ συγκεντρώνονταν στὴν Μόσχα. Δὲν τόλμησε, ὡστόσο, νὰ ἀποστείλει ἀντιπροσωπία ἀπὸ τὸ Φανάρι, φοβούμενο πολὺ σωστά, ὅτι ἡ Ἐξαρχία, κατὰ τὴν ἐπιστροφή, θὰ ἀποτελέσει στόχο ἀνακρίσεων τῆς ἀστυνομίας καὶ διαρκῶν ὑποψιῶν. Ὁ Πατριάρχης τελικὰ ἀποφάσισε νὰ ἐμπιστευτεῖ τὴν ἀποστολὴ στὸν Ἕλληνα Ἀρχιεπίσκοπο τοῦ Λονδίνου, ὁ ὁποῖος δὲν ἦρθε κἄν στὴν Istanbul νὰ λάβει ὁδηγίες ἢ ἀναφορά. Ὡστόσο, ὁ τουρκικὸς Τύπος δημιούργησε κατακραυγή, κατηγορώντας τὸν Πατριάρχη γιὰ κομμουνιστικὲς συμπάθειες καὶ ἄλλα φανταστικὰ παραπτώματα.

2) Ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης διαρκῶς ὑποτιμᾶται στὰ μάτια τοῦ κόσμου, -τὶς περισσότερες φορές, εἶναι ἀλήθεια, κάπως ἀδικαιολόγητα- ἀπὸ τὸν τρόπο ποὺ τοῦ συμπεριφέρονται οἱ Τοῦρκοι ἢ ποὺ ἀναμένεται νὰ συμπεριφέρεται. Θεωρώντας αὐτὸν ἀποκλειστικὰ μὲ ὅρους ἐσωτερικῆς πολιτικῆς καὶ ὡς τὴν Κεφαλὴ τῆς Ἑλληνικῆς μειονότητας, οἱ τουρκικὲς ἀρχὲς ἀναμένουν ἀπὸ αὐτόν, κάπως φυσικά, νὰ ἐκφράζεται σύμφωνα μὲ τὰ ἔθη ποὺ ἐπικρατοῦν ἐδῶ, σὲ κάθε πιθανὴ ἐκδήλωση, μὲ ἀφοσίωση καὶ βαθὺ σεβασμὸ γιὰ τὸν Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας, τὸν Πρωθυπουργὸ ἀκόμη καὶ τὸν Νομάρχη, ἀνάλογα μὲ τὴν περίσταση. Τὰ τουρκικὰ κόμματα, ἀποκλειστικὰ ἀπορροφημένα στὴ σκέψη ὅτι μπορεῖ πιθανὸν νὰ ἐπηρεάσει χριστιανοὺς ψηφοφόρους, ἀναμένουν ἀπὸ αὐτὸν νὰ ὑποστηρίξει δημόσια τοὺς ὑποψηφίους τους στὶς τοπικὲς ἐκλογὲς καὶ τὸν πιέζουν πρὸς αὐτὸ τὸν σκοπό. Ὅσον γιὰ τὶς ἐφημερίδες, ἔχουν τόσο λίγη κατανόηση γιὰ τὴ θέση τοῦ Πατριάρχη, ὥστε φτάνουν στὸ σημεῖο νὰ ἀναμένουν νὰ δίνει συνεντεύξεις καὶ νὰ ὑποστηρίζει τὶς ἀπόψεις τους σὲ ζητήματα ποὺ σχετίζονταν μέχρι τώρα μὲ τὰ θρησκευτικά του καθήκοντα, ὅπως ποδοσφαιρικοὺς ἀγῶνες.

Λίγοι ἄνθρωποι σὲ αὐτὴν τὴ χώρα, ἐὰν ὑπάρχουν, φαίνεται νὰ συνειδητοποιοῦν ὅτι ἡ Τουρκία μὲ τὸ νὰ προσφέρει τὴ φιλοξενία της στὴν Κεφαλὴ τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας καὶ νὰ τὸν ἀφήνει ἐλεύθερο νὰ ἐκτελεῖ τὰ θρησκευτικά του καθήκοντα, ἔχει νὰ κερδίσει πολλὰ καὶ δὲν χάνει τίποτα. Ἐνῶ, λόγω τοῦ πολὺ μικροῦ ἀριθμοῦ Ὀρθοδόξων στὴν Τουρκία, δὲν ἔχει ἀπολύτως τίποτε νὰ φοβᾶται, στὸ ἐσωτερικὸ πεδίο, ἀπὸ τὴν ἀνύψωση τοῦ διεθνοῦς κύρους τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, οἱ Τοῦρκοι προφανῶς θὰ ὠφεληθοῦν ἀπὸ τὴν ἐπέκταση τῆς ἐπιρροῆς του στὸ ἐξωτερικό. Αὐτὸ θὰ σημάνει μία καλύτερη ἄμυνα ἔναντι τοῦ κομμουνισμοῦ στὰ νῶτα τους, (τουτέστιν τοὺς Ὀρθοδόξους πληθυσμοὺς τῆς Μέσης Ἀνατολῆς), περισσότερη συμπάθεια αὐτῶν τῶν ἀνθρώπων πρὸς τὴν Τουρκία καί, πιθανόν, κάποια μέρα, τὴν εὐθεῖα ἠθικὴ ὑποστήριξη τοῦ Πατριαρχείου σὲ ὁποιοδήποτε διεθνὲς ζήτημα ἰδιαίτερης σπουδαιότητας γιὰ τοὺς Τούρκους. Δὲν χρειάζεται νὰ ἀναφέρω τὰ πλεονεκτήματα στὸ οἰκονομικὸ πεδίο χάριν στὰ ποσὰ ποὺ στέλνονται στὸ Πατριαρχεῖο ἀπὸ τοὺς πιστούς, ἢ ξοδεύονται στὴν Τουρκία ἀπὸ ἐκείνους ποὺ ἔρχονται νὰ ἐπισκεφθοῦν τὸ Φανάρι».