Ομολογία

Ο μητροπολίης Γόρτυνος ομιλεί για τον Επίσκοπο

Ο κ. Ιερεμίας έμμεσα θέτει θέμα διακοπής της μνημονεύσεώς του Πατριάρχη

 

 Πάλι ο μητροπολίτης Γόρτυνος κ. Ιερεμίας, ενώ η αρχή του νέου κηρύγματός του μας χαροποίησε στη συνέχεια μας εξέπληξε δυσάρεστα. Μοιάζει με ένα άνθρωπο που φτάνει στην πηγή, αλλά την προσπερνάει χωρίς να πιεί νερό!

Ξεκινάει το κήρυγμά του (θα του αναγνωρίσουμε ότι είναι πράγματι από τους λίγους Επισκόπους που ασχολείται με την κατήχηση του ποιμνίου) εξηγώντας στους πιστούς για τη θέση του Επισκόπου στην Εκκλησία. Στην ομιλία του υπάρχει μια τάση απολυτοποιήσεως του Επισκόπου, αλλά γι’ αυτό δεν θα ασχοληθούμε περισσότερο τώρα. Εδώ θα σχολιάσουμε τα σημεία εκείνα στα οποία ομιλεί για το καθήκον του ιερέως να μνημονεύει τον Επίσκοπό του. Γιατί αυτή η μνημόνευση ‒γράφει ο Γόρτυνος‒ δείχνει την εξάρτηση του ιερέως από τον Επίσκοπό του, δείχνει ότι ανήκει σε αυτόν, όπως ο κάθε Επίσκοπος ανήκει σε όλη την Εκκλησία. Και «ἀνήκει σέ ὅλη τήν Ἐκκλησία» ο Επίσκοπος «ἀφοῦ μνημονεύει τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου, ἡ ὁποία μνημονεύει ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων Πατριαρχῶν καί τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου». Δηλαδή η μνημόνευση του Επισκόπου είναι ζωτικής σημασίας, γιατί δείχνει ότι οι ιερείς του και οι πιστοί έχουν την ίδια πίστη με αυτόν· ο μεν πιστός και ο ιερέας με τον Επίσκοπο, ο δε Επίσκοπος με την Σύνοδο και την όλη Εκκλησία, αφού η Σύνοδος μνημονεύει όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες, ως έχων κοινή πίστη με όλους τους άλλους Επισκόπους· δια της μνημονεύσεως, δηλαδή, φανερώνεται ότι έχουμε όλοι την ίδια ορθή πίστη, κοινωνούμε με όλη την Εκκλησία. Αν λοιπόν ισχύει, ότι έχουμε την ίδια πίστη με αυτούς που μνημονεύουμε, τι γίνεται όταν κοινωνούμε με οικουμενιστή Επίσκοπο και μνημονεύουμε δια του ιερέως ή του Επισκόπου Οικουμενιστή Επίσκοπο; Ασφαλώς ότι ανεχόμαστε, συμμεριζόμαστε την κακοδοξία του, ότι είμαστε κι εμείς Οικουμενιστές.

Στη συνέχεια, υποδηλώνοντας ο μητροπολίτης Γόρτυνος ότι υπάρχει ένα θέμα που τον βασανίζει και τον καίει, θίγει το θέμα της διακοπής του μνημοσύνου του Πατριάρχου Βαρθολομαίου, ίσως γιατί δέχεται πολλές πιέσεις γιά το θέμα αυτό. Κι εδώ είναι που τα θαλασσώνει. Γράφει:

«Ἀλλά, ἄν ὁ Ἐπίσκοπος τῆς ἐπαρχίας γιά λόγους, πού αὐτός ἔκρινε, διακόψει τό μνημόσυνο τοῦ Πατριάρχου, τότε παρασύρεται καί τό ποίμνιό του στήν ἀποκοπή αὐτή, πού ἄλλοι χριστιανοί θά τό θέλουν, ἐνῶ ἄλλοι δέν θά τό θέλουν. Τί γίνεται στήν περίπτωση αὐτή;».



Παράξενο: Εδώ ο μητροπολίτης από την μία παρουσιάζει το ποίμνιο ως άβουλο, που παρασύρεται από την άποψη του κάθε Μητροπολίτη (μάλλον για να δικαιολογήσει την αβουλία του παρουσιάζοντας εαυτόν ως θυσιαζόμενο για το ποίμνιό του), από την άλλη όμως, παραδέχεται ότι το ποίμνιό του είναι διχασμένο και η ότι η μία πλευρά τον πιέζει να διακόψει το μνημόσυνο.

Είναι γνωστό ότι ο λόγος διακοπής μνημοσύνου είναι καθορισμένος από την εκκλησιαστική μας Παράδοση και τους Ιερούς Κανόνες. Και οι λόγοι που επιβάλλουν την διακοπή μνημοσύνου είναι αυστηρά λόγοι Πίστεως (και δικαιοσύνης). Και φαίνεται ότι τον κ. Ιερεμία ταλανίζει αυτό το πρόβλημα, η διακοπή μνημοσύνου, καθώς οι λόγοι είναι υπαρκτοί, δηλαδή η αλλοίωση της Πίστεως από Πατριάρχη και συνεπισκόπους του. Κι όχι μόνο. Υπάρχει ένας ακόμα λόγος περισσότερο βασανιστικός γι’ αυτόν, γιατί πιστεύω δεν έχει ξεχάσει τη διδασκαλία και τους αγώνες του πνευματικού του πατέρα Αυγουστίνου Καντιώτη, εναντίον των αυθαιρεσιών των τελευταίων οικουμενιστών Πατριαρχών. Και ο λόγο αυτός είναι ότι αποδέχτηκε στην πράξη και ο κ. Ιερεμίας την κακόδοξη Κολυμπάρια Σύνοδο.

Όταν λοιπόν υπάρχουν λόγοι Πίστεως, τι πρέπει να ενδιαφέρει τον ποιμένα; Η υπεράσπιση της Πίστεως δια της διακοπής του μνημοσύνου του Πατριάρχου, ή το τι θα κάνουν οι πιστοί και πόσοι θα τον ακολουθήσουν; Αυτό το δίλημμα δεν δείχνει ότι βάζει πάνω από την Πίστη και την αλήθεια το τι θα πεί ο κόσμος; Και θα αφήσει όλο το ποίμνιό του στην πλάνη (ακόμα και αν πολλοί από αυτό δεν το επιθυμούν, όπως ο ίδιος παραδέχεται), από το φόβο μήπως δεν ακολουθήσουν όλοι; Έτσι έκαναν οι Άγιοι;

Και ποια σχέση έχει με την ποιμαντική του ιδιότητα/λειτούργημα και με την Παράδοση της Εκκλησίας, το να φοβάται το σχίσμα και εξ αιτίας του πιθανού σχίσματος να προδίδει την αλήθεια; Και άραγε δεν έχουν αποσχιστεί στην ουσία από την Αλήθεια οι Οικουμενιστές δεν είναι οι υπαίτιοι χωρισμού της Εκκλησίας, αυτοί; (όπως και όσοι τους ακολουθούν). Και είναι Ευαγγελική αυτή η ειρήνη μεταξύ αυτών που μνημονεύουν Ορθόδοξο Επίσκοπο και αυτών που μνημονεύουν Οικουμενιστή;

Απαντά ο κ. Ιερεμίας στο ερώτημα που έθεσε, τι θα γίνει με την διάσταση απόψεων των πιστών που θέλουν την διακοπή μνημοσύνου και εκείνων που δεν την θέλουν ως εξής:

«Ἡ ἀπάντησή μου εἶναι ὅτι δέν γνωρίζω σαφῶς νά ἀπαντήσω. Θά ἔλεγα ὅμως πρόχειρα, ἀλλά καί μέ σταθερότητα, αὐτοί οἱ χριστιανοί, οἱ μή συμφωνοῦντες μέ τήν πράξη τοῦ Ἐπισκόπου τους, νά μή δημιουργήσουν ταραχή καί σχίσμα στήν τοπική τους Ἐκκλησία, ἀλλά μόνοι τους, κατά τήν θεία Λατρεία, ἐκεῖ πού μνημονεύονται τά ὀνόματα τῶν Πατριαρχῶν, νά μνημονεύουν οἱ ψυχές αὐτές ἀπό μέσα τους τό ὄνομα τοῦ Πατριάρχου».

Πρώτον· πόσο σοβαρό είναι να λέγει ότι «δέν γνωρίζω σαφῶς νά ἀπαντήσω» γι’ αυτό και απαντώ «πρόχειρα» στο ζήτημα αυτό; Υποτίθεται ότι τον έχει απασχολήσει και έχει ετοιμάσει το κήρυγμα με προσευχή και μελέτη. Πώς λοιπόν δηλώνει ότι απαντά με προχειρότητα στο θέμα που ο ίδιος έθεσε; Απίστευτη θέση μητροπολίτου και κατηχητού!

Αλλά πιο απίστευτη είναι η συνέχεια. Αμέσως στην επόμενη φράση αντιφάσκων προς τη λέξη «πρόχειρα» (μάλλον γιατί ξέρει, ότι μία τέτοια έκφραση δεν δικαιολογείται) και ανατρέποντας την σημασία της, συνεχίζει: «πρόχειρα, ἀλλά καί μέ σταθερότητα»! Αλλά η σταθερότητα σημαίνει ότι έχει κατασταλάξει σε αυτό που λέει.

Άρα δεν απαντάει πρόχειρα, αλλά αυτή είναι η θέση του! Η οποία θέση του, αν καταλάβαμε καλά, είναι η εξής: αν ο ίδιος θα διακόψει το μνημόσυνο του Πατριάρχου, όσοι δεν συμφωνούν με αυτό ας μνημονεύουν τον Πατριάρχη από μέσα τους! Λες και ο Θεός εμπαίζεται, λες και η μυστική μνημόνευση δεν αποτελεί προδοσία, όπως και η φανερή.

Βέβαια, αν έχει πάρει απόφαση να διακόψει το μνημόσυνου του Πατριάρχη, αυτό μας χαροποιεί φυσικά, αλλά και μας λυπεί, διότι δείχνει έναν φοβισμένο άνθρωπο. Ως μητροπολίτης θα έπρεπε να βροντοφωνάξει την αλήθεια και να προσπαθήσει να πείσει τους αναποφάσιστους με αγιοπατερικά επιχειρήματα ποια είναι η Εντολή του Θεού. Αυτός όμως αντιθέτως προσπαθεί να τα έχει με όλους καλά.

Στη συνέχεια διδάσκει, ότι πάνω από την πίστη και εις βάρος της Πίστεως είναι η ειρήνη. Και συμβουλεύει να συνυπάρχουν μέσα στην Εκκλησία και οι Ορθόδοξοι και οι ακολουθούντες τον κακόδοξο Πατριάρχη και τη φατρία του, για να μην δημιουργηθεί σχίσμα!!!

Πέραν του ότι αυτό πρακτικά είναι αδύνατο, διότι οι Οικουμενιστές θα προχωρήσουν σε καρατόμησή του (κι αυτό φαίνεται φοβάται), οι Άγιοι μας διδάσκουν ότι δεν πρέπει να προτιμούμε την ειρήνη και την ομόνοια, όταν υπάρχει διάσταση στα θέματα της Πίστεως. Γράφει Ιωσήφ ο Βρυέννιος: «Ἐστὶ κακὴ ὁμόνοια, καὶ καλὴ διαφωνία· ἐστὶ σχισθῆναι καλῶς, καὶ ὁμονοῆσαι κακῶς».

Και ο άγ. Γρηγόριος ο Θεολόγος διδάσκει: «Είναι καλύτερος ο επαινετός πόλεμος από ειρήνη που χωρίζει από το Θεό». «Είναι καλύτερη από εμπαθή ομόνοια, η διάσταση χάριν της ευσέβειας» (PG 35,488C, 736AB). Κι αλλού:

«Ούτε είμαστε ειρηνικοί εναντίον του λόγου της αλήθειας, παραλείποντας κάτι για να μας δοξάσουν ως επιεικείς, διότι δεν κυνηγάμε με κακό τρόπο το καλό, και ειρηνεύουμε μαχόμενοι νόμιμα και εντός των δικών μας όρων και των κανόνων του Πνεύματος» (PG 36,473).

Τέλος γράφει: «ἄν νομίζουμε κάποια παράβαση τῶν ἀνωτέρων μας, νά τήν ἀναφέρουμε στήν ἀνώτατη Σύνοδο καί ἄς κρίνει αὐτή, καί ἄς καταδικάσει αὐτή, ἄν πρέπει, τόν παραβάτη. Αὐτή θά ἔχει τήν εὐθύνη». Είναι να απορεί κανείς και να εξοργίζεται με την προσβολή της νοημοσύνης μας. Είδε ποτέ ο μητροπολίτης Ιερεμίας η Σύνοδος να λάβει υπ’ όψιν της τα υπομνήματα και τις καταγγελίες των πιστών; Να αναφέρω τις καταγγελίες για τον Περγάμου Ιωάννη (Ζηζιούλα), το Υπόμνημα του π. Χρυσοστόμου Πήχου για την κακόδοξη Σύνοδο της Κρήτης, το Υπόμνημα των πιστών του Βόλου γι την παράνομη αγιοποίηση του Εθνομάρτυρος Χρυσοστόμου Σμύρνης, τις καταγγελίες των ιερέων της Αιγιαλείας για τα κατορθώματα του πρ. Ζακύνθου Χρυσοστόμου (Συνετού!); Όλα κατέληξαν στον κάλαθο των αχρήστων (εις γνώσιν του κ. Ιερεμία ως μέλος της Συνόδου).

Αλλ’ εκτός αυτών που αφορούν τη σημερινή Σύνοδο. Δεν γνωρίζει από την εκκλησιαστική ιστορία ότι Άγιοι και πιστός λαός δεν έκαναν υπακοή σε Συνόδους και Πατριάρχες που ήσαν κακόδοξοι;

Οπότε, Σεβασμιώτατε, η ευθύνη σας είναι να διδάξετε και να πράξετε εκείνο που θέλει ο Θεός: την απομάκρυνση από την αίρεση και τους αιρετικούς. Κι αν θέλετε, αφού ελέγξετε πρώτα τον Πατριάρχη για τις κακοδοξίες του και τον προειδοποιήσετε στη συνέχεια, να διακόψετε το μνημόσυνό του. Το ποιοι θα σας ακολουθήσουν και ποιες επιπτώσεις θα έχει η ενέργειά σας (αν πραγματικά σκέπτεσθε να διακόψετε το μνημόσυνο των Οικουμενιστών) πρέπει να σας απασχολεί τόσο, όσο απασχολούσε τους Αγίους μας, που προχώρησαν σε παρόμοια ενέργεια, δια της οποίας γλύτωσαν την Εκκλησία από την γάγγραινα των αιρέσεων.

Πάντως αν διακόψετε, όλοι οι αντιτασσόμενοι στον Οικουμενισμό θα σας συμπαρασταθούν με όλες τους τις δυνάμεις.



Ακολουθεί το άρθρο του κ. Ιερεμία.




Γόρτυνος Ιερεμίας: Κάθε κληρικός πρέπει να μνημονεύει τον Επίσκοπο

Εἰσερχόμαστε τώρα, ἀδελφοί χριστιανοί, στά ἐσωτερικά θέματα τῆς Ἐκκλησιολογίας καί σήμερα θά μιλήσουμε περί Ἐπισκόπου. Τρεῖς εἶναι οἱ βαθμοί τῆς Ἱερωσύνης: Τοῦ Διακόνου, τοῦ Πρεσβυτέρου (τοῦ Ἱερέως) καί τοῦ Ἐπισκόπου. Αὐτοί εἶναι πού τελοῦν τά ἱερά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας μας, μέ τά ὁποῖα οἱ πιστοί λαμβάνουν τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, τήν ἀναγκαία γιά νά ζήσουμε τόν Θεό καί νά ἁγιάσουμε. Ὑψηλότερος ὅμως καί ὕψιστος εἶναι ὁ βαθμός τοῦ Ἐπισκόπου, τόσο πολύ, ὥστε ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ θεοφόρος λέγει, «ἄνευ τούτων», τῶν Ἐπισκόπων δηλαδή, «Ἐκκλησία οὐ καλεῖται»! Καί θά τό ἐξηγήσω αὐτό, γιατί εἶναι ἔτσι. Ἁπλούστατα: Ἐσύ, ἀδελφέ, ἀνήκεις στήν Ἐκκλησία, γιατί σέ ἐβάπτισε κάποιος ἱερέας. Ἀλλά τόν ἱερέα αὐτόν τόν χειροτόνησε κάποιος Ἐπίσκοπος, κάποιος ἀρχιερέας. Ἄν ἐκλείψει ἡ ἀρχιερωσύνη, πάει ὅλη ἡ ἱερωσύνη, πάει ἡ Ἐκκλησία. Πραγματικά, ὅπως τό εἶπε ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος: «Ἄνευ τούτων (τῶν Ἐπισκόπων) Ἐκκλησία οὐ καλεῖται».

Ἀρχικά, πολύ ἀρχικά, σέ μία ἐπαρχία γινόταν μόνο μία θεία Λειτουργία. Γιατί τήν θεία Λειτουργία τήν τελοῦσε μόνο ὁ Ἐπίσκοπος, ὄχι οἱ ἱερεῖς. Καί ἐπειδή σέ μία ἐπαρχία ἕνας Ἐπίσκοπος ὑπῆρχε, γι᾽ αὐτό λοιπόν καί μία Λειτουργία ἐτελεῖτο. Οἱ ἱερεῖς ἦταν τό «κολλέγιον» τοῦ Ἐπισκόπου. Ἦταν οἱ πέριξ τοῦ θυσιαστηρίου εὑρισκόμενοι κατά τήν τέλεση τῆς Λειτουργίας, ὅπως τό βλέπουμε καί τώρα, ὅταν γίνεται ἀρχιερατική θεία Λειτουργία. Οἱ ἱερεῖς ἀσχολοῦνταν μέ τήν κατήχηση τῶν κατηχουμένων ἤ τήν διδασκαλία γενικά τοῦ λαοῦ. Καί συνέβαινε, λοιπόν, χριστιανοί μου, νά κατεβαίνουν ἀπό τά χωριά καί νά ἔρχονται ἀπό τά διάφορα μέρη τῆς ἐπαρχίας στήν μία θεία Λειτουργία, πού τελοῦσε ὁ Ἐπίσκοπος. Ἀλλά ἐπειδή αὐτό δέν ἦταν εὔκολο πράγμα, γιατί ἦταν καί οἱ γέροντες καί ἐγίνοντο καί διωγμοί, γι᾽ αὐτό ὁ Ἐπίσκοπος ἔκανε τήν παραχώρηση ἕνα ἱερέα ἀπό τό «κολλέγιό» του νά τόν ἀποστείλει στό τάδε χωριό νά τελέσει θεία Λειτουργία ἀντ᾽ αὐτοῦ. Ἐκεῖ ὁ Ἱερέας ἦταν εἰς τύπον τοῦ Ἐπισκόπου. Τόν ἄλλο Ἱερέα τόν ἀπέστειλε σέ ἄλλο τμῆμα νά τελέσει τήν θεία Λειτουργία καί ἔτσι ἡ θεία Λειτουργία παραχωρήθηκε πλέον καί στούς ἱερεῖς. Ἀλλά δέν πρέπει νά λησμονεῖ οὔτε ὁ Ἐπίσκοπος οὔτε ὅλοι οἱ χριστιανοί ὅτι τό κύριο ἔργο τοῦ Ἐπισκόπου εἶναι ἡ τέλεση τῆς θείας Εὐχαριστίας, τῆς Λειτουργίας, δηλαδή.

Ἐκεῖ πού στάλθηκε ὁ Ἱερέας ἀπό τόν Ἐπίσκοπο νά τελεῖ τήν θεία Λειτουργία καί τά ἄλλα ἱερά Μυστήρια, μαζί μέ τούς ἐκεῖ πιστούς ἀπετέλεσαν μία ἐκκλησιαστική κοινότητα, πού τήν λέμε «ἐνορία». Ὅμως, γιά νά μή ξεχνάει ὁ ἱερεύς ὅτι ἐκεῖ ἐστάλη μέ ἐντολή τοῦ Ἐπισκόπου καί ὅτι πρέπει νά ἐξαρτᾶται ἀπό αὐτόν, γι᾽ αὐτό ὑποχρεοῦται νά μνημονεύει τόν Ἐπίσκοπο, δεῖγμα ὅτι εἶναι ἐκεῖ μέ τήν ἐντολή του καί πρέπει νά ὑπακούει σ᾽ αὐτόν, ἀλλά καί νά λειτουργεῖ σέ ἀντιμήνσιο μέ τήν ὑπογραφή τοῦ Ἐπισκόπου.

Εἶναι σημαντική, ἀγαπητοί μου, ἡ θέση τοῦ Ἐπισκόπου στήν Ἐκκλησία. Καί τό σοβαρώτερο εἶναι τό ἑξῆς: Γιά νά δηλώσει κάποιος κληρικός ἤ λαϊκός ὅτι ἀνήκει στήν Ἐκκλησία πρέπει νά μνημονεύει τόν Ἐπίσκοπο, πού ἀπέστειλε ἡ Ἐκκλησία στόν τόπο του. Γιατί αὐτός ὁ Ἐπίσκοπος ἀνήκει σέ ὅλη τήν Ἐκκλησία, ἀφοῦ μνημονεύει τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου, ἡ ὁποία μνημονεύει ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων Πατριαρχῶν καί τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου.

Ἔτσι, λοιπόν, ἀδελφοί, πρέπει νά ὁμιλεῖτε μέ πολύ σεβασμό καί εὐλάβεια πρός τόν Ἐπίσκοπο, γιατί ἔχει πάνω του τήν Ἱερωσύνη τοῦ Χριστοῦ. «Ἄν τά χαλάσω μέ τόν Ἐπίσκοπό μου», ἔλεγε ὁ ἅγιος Πορφύριος, «δέν θά εἰσακούεται ἡ προσευχή μου στόν Θεό».

Τό θέμα ὅμως εἶναι τό ἑξῆς: Οἱ κληρικοί και οἱ λαϊκοί, εἴπαμε, σέ μία ἐπισκοπή μνημονεύουν τόν Ἐπίσκοπο, γιά νά ἔχουν κοινωνία, διά τοῦ Ἐπισκόπου τους, μέ ὅλη τήν Ἐκκλησία. Διότι ὁ Ἐπίσκοπός τους μνημονεύει τήν Ἱερά Σύνοδο, τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη καί ὅλα τά Ὀρθόδοξα Πατριαρχεῖα. Ἀλλά, ἄν ὁ Ἐπίσκοπος τῆς ἐπαρχίας γιά λόγους, πού αὐτός ἔκρινε, διακόψει τό μνημόσυνο τοῦ Πατριάρχου, τότε παρασύρεται καί τό ποίμνιό του στήν ἀποκοπή αὐτή, πού ἄλλοι χριστιανοί θά τό θέλουν, ἐνῶ ἄλλοι δέν θά τό θέλουν. Τί γίνεται στήν περίπτωση αὐτή; Τί θά κάνουν οἱ χριστιανοί του, οἱ ὁποῖοι δέν θέλουν νά ἀποκοποῦν ἀπό τήν ὅλη ἁλυσίδα; Ἡ ἀπάντησή μου εἶναι ὅτι δέν γνωρίζω σαφῶς νά ἀπαντήσω. Θά ἔλεγα ὅμως πρόχειρα, ἀλλά καί μέ σταθερότητα, αὐτοί οἱ χριστιανοί, οἱ μή συμφωνοῦντες μέ τήν πράξη τοῦ Ἐπισκόπου τους, νά μή δημιουργήσουν ταραχή καί σχίσμα στήν τοπική τους Ἐκκλησία, ἀλλά μόνοι τους, κατά τήν θεία Λατρεία, ἐκεῖ πού μνημονεύονται τά ὀνόματα τῶν Πατριαρχῶν, νά μνημονεύουν οἱ ψυχές αὐτές ἀπό μέσα τους τό ὄνομα τοῦ Πατριάρχου, ἕως ὅτου καταπαύσει ὁ σάλος. Τό πᾶν, ἀγαπητοί μου, εἶναι νά ὑπάρχει εἰρήνη στήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ καί προσοχή νά ἀποφεύγονται τά σχίσματα. Ἀλλά καί γενικά θά ἔλεγα ὅτι, ἄν νομίζουμε κάποια παράβαση τῶν ἀνωτέρων μας, νά τήν ἀναφέρουμε στήν ἀνώτατη Σύνοδο καί ἄς κρίνει αὐτή, καί ἄς καταδικάσει αὐτή, ἄν πρέπει, τόν παραβάτη. Αὐτή θά ἔχει τήν εὐθύνη.