Στον απόηχο της Ιεραρχίας για το Ουκρανικό (Μέρος Στ΄) Πεδίο γεωπολιτικής αντιπαράθεσης η Ουκρανία

Στον απόηχο της Ιεραρχίας για το Ουκρανικό (Μέρος Στ΄) Πεδίο γεωπολιτικής αντιπαράθεσης η Ουκρανία

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Μήλον της έριδος παραμένει η Ουκρανία. Από τη μία πλευρά οι ΗΠΑ και οι χώρες σύμμαχοί της στο ΝΑΤΟ - μαζί τους και το Βατικανό -, και από την άλλη η Ρωσία. Η πλευρά της Δύσης επιδιώκει να αποκόψει πλήρως τους Ουκρανούς από τους όμαιμους και ομόδοξους τους Ρώσους. Προς τον σκοπό αυτό χρησιμοποιεί το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Από την άλλη πλευρά η Ρωσία με κάθε τρόπο προσπαθεί να διατηρήσει όχι μόνο την εθνική και εκκλησιαστική ταυτότητα των Ρώσων της Ουκρανίας, αλλά και την επιρροή της στη εν λόγω χώρα. Ο αγώνας μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας για το ποιος θα επικρατήσει στην Ουκρανία εξελίσσεται και είναι αμείλικτος. Είναι συνέχεια των από αιώνων αγώνων επικράτησης επί των Ουκρανών των Βατικανού, Πολωνίας και Λιθουανίας και της αντίστασης που προέβαλλαν οι Ορθόδοξοι Ρώσοι της Δυτικής και Κεντρικής Ουκρανίας.

            Από τότε που γράφτηκε το ρεπορτάζ «Το Φανάρι και η γεωπολιτική των ΗΠΑ»* υπήρξαν γεγονότα και άλλα βρίσκονται σε εξέλιξη. Στις 3 και 4 τρέχοντος μηνός Δεκεμβρίου θα διεξαχθεί στο Λονδίνο «μίνι» συνάντηση κορυφής των ηγετών του ΝΑΤΟ. Κατ’ αυτήν ο Γενικός Γραμματέας της Συμμαχίας Γιενς Στόλτενμπεργκ θα επιδιώξει να υπάρξει κοινή πολιτική έναντι της Ρωσίας στο Ουκρανικό και στους πυρηνικούς εξοπλισμούς. Προς τούτο ο Γ.Γ. του ΝΑΤΟ στις 28 του παρελθόντος Νοεμβρίου επισκέφθηκε τον Γάλλο Πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν και προσπάθησε να τον πείσει να συναινέσει στην κοινή αντιμετώπιση της Ρωσίας. Υπενθυμίζεται ότι ο Γάλλος Πρόεδρος μίλησε για «εγκεφαλικό θάνατο» της Συμμαχίας και τηρεί έναντι της Ρωσίας μιαν άλλη πολιτική από αυτήν της γραφειοκρατίας του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ. Κατά την άποψη του Εμμ. Μακρόν ο κοινός εχθρός της Συμμαχίας δεν είναι η Ρωσία, αλλά η τρομοκρατία, την οποία από κοινού πρέπει να αντιμετωπίσουν.

            Ενώ όμως οι ΗΠΑ εμφανίζονται σε οξεία αντιπαράθεση με τη Ρωσία για την Ουκρανία, στο εσωτερικό της εν λόγω χώρας οι Ουκρανοί αισθάνονται αφημένοι από τους Αμερικανούς και προδομένοι, όπως οι Κούρδοι. Όπως έγραψαν, από το Κίεβο ο Άντριου Ε. Κράμερ και η Λάρα Τζέϊκς από την Ουάσινγκτον, στους «Νιου Γιορκ Τάϊμς» (18 Νοεμβρίου 2019, σελ. 1 και 6) «Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι τώρα ευρέως απούσες από την πολιτική και διπλωματική διαδικασία για την επίλυση του προβλήματος του πολέμου στην ανατολική Ουκρανία, κατά δήλωση Ουκρανών και Δυτικών αξιωματούχων στο Κίεβο». Στο εν λόγω ρεπορτάζ οι αμερικανοί δημοσιογράφοι επισημαίνουν ότι τελευταίως εξ αιτίας της πρακτικής της κυβέρνησης Ντ. Τραμπ στην Ουκρανία έχει αποδυναμωθεί η αμερικανική καμπάνια περί προστασίας  της χώρας από την ρωσική βουλιμία και αντιστρόφως έχει καλά αποτελέσματα η ρωσική προπαγάνδα, που υποστηρίζει ότι οι αμερικανοί δεν ενδιαφέρονται για την ευημερία των Ουκρανών, αλλά μόνο για τα συμφέροντά τους. Σύμφωνα με το ίδιο ρεπορτάζ η ρωσική κυβέρνηση είναι ικανοποιημένη από το γεγονός ότι παρά την έντονη αντιρωσική προπαγάνδα δημοσκόπηση ουκρανικής εταιρείας τον περασμένο Σεπτέμβριο έδειξε ότι το 54% των Ουκρανών έχουν θετική άποψη για τη Ρωσία και διατηρούν με τους Ρώσους στενούς προσωπικούς και πολιτισμικούς – εκκλησιαστικούς δεσμούς.

            Μια άλλη εξέλιξη στα πολιτικά πράγματα της Ουκρανίας, που έχουν επίπτωση και στα εκκλησιαστικά, είναι η συνάντηση, η επονομαζόμενη Νορμανδία Τέσσερα, που θα λάβει χώρα στις 9 τρέχοντος μηνός  Δεκεμβρίου στο Παρίσι και θα συμμετάσχουν εκπρόσωποι των Γαλλίας, Γερμανίας, Ρωσίας και Ουκρανίας. Το γεγονός έχει προκαλέσει δυσφορία στους διπλωματικούς κύκλους των ΗΠΑ και της Μεγ. Βρετανίας, που δεν συμμετέχουν.

            Άλλη σημαντική παράμετρος για τις εξελίξεις στην Ουκρανία είναι η πολιτική του  προέδρου της χώρας Βολοντιμίρ Ζελένσκι. Είναι πολύ διαφορετική από εκείνη του προηγουμένου προέδρου Ποροσένκο. Εκείνος ακολούθησε μιαν έντονα εθνικιστική πολιτική, με σφοδρή αντιρωσική προπαγάνδα. Προς επίτευξη των σκοπών του χρησιμοποίησε το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης, στο οποίο  προσέφερε πλούσια ανταλλάγματα  για τις υπηρεσίες του. Ο Ζελένσκι ακολουθεί τον δρόμο να έχει σταθερές εθνικές θέσεις, αλλά να είναι έναντι της Ρωσίας μετριοπαθής και έτοιμος για συζητήσεις με τον Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Βεβαίως έχει να αντιμετωπίσει εντός της χώρας του τις αντιδράσεις των πολιτικών αντιπάλων του, που διακρίνονται για τον λαϊκισμό τους. Προς δημιουργία μιας καλύτερης ατμόσφαιρας στις σχέσεις των δύο χωρών   πρόσφατα η Ρωσία επέστρεψε στην Ουκρανία τρία πλοία του ουκρανικού πολεμικού ναυτικού, τα οποία είχαν καταλάβει πέρυσι δικά της πολεμικά πλοία, με την αιτιολογία ότι είχαν εισέλθει στα χωρικά της ύδατα.  

            Ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Ζελένσκι διατηρεί καλές σχέσεις με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, χωρίς να ακολουθεί την καταπιεστική πολιτική σε βάρος της κανονικής Εκκλησίας της Ουκρανίας, που εφάρμοσε ο προκάτοχός του Ποροσένκο. Ο Ζελένσκι στις 8 Αυγούστου 2019, με την ευκαιρία επίσκεψής του στην Τουρκία, επισκέφθηκε στο Φανάρι τον Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο. Κατά τη συνάντησή τους, όπως  τα πρακτορεία Ρόϊτερς και Ασοσιέτεντ Πρες έγραψαν, ο Ουκρανός Πρόεδρος διαβεβαίωσε τον Πατριάρχη ότι «οι πολιτικές αρχές της Ουκρανίας δεν παρεμβαίνουν πλέον στις υποθέσεις της Εκκλησίας». Το BBC αναφερόμενο στη συγκεκριμένη  επίσκεψη έγραψε ότι ενώ είχε σχεδιασθεί από το Οικ. Πατριαρχείο και την Ουκρανική Προεδρία να δημοσιευθεί ένα κοινό ανακοινωθέν, υπογεγραμμένο από τον Πατριάρχη και τον Βολ. Ζελένσκι, τελικά αυτό δεν πραγματοποιήθηκε. Γιατί δεν υπογράφηκε, την ευθύνη πήρε η Ουκρανική Προεδρία χωρίς να δώσει  εξηγήσεις για την άρνησή της. Πάντως η στάση του Βολ. Ζελένσκι στο Φανάρι ικανοποίησε τον Μητροπολίτη Ουκρανίας Ονούφριο και το Πατριαρχείο της Μόσχας.

            Στις 28 Νοεμβρίου 2019 το πρακτορείο ειδήσεων της Ουκρανίας έγραψε ότι ο Υπουργός Πολιτισμού της χώρας Βλαντιμίρ Μποροτνιάσκι δήλωσε ότι για τα εκκλησιαστικά πράγματα ψηφίστηκε νόμος με βάση τον οποίο το κράτος δεν παρεμβαίνει στις υποθέσεις της Εκκλησίας, αλλά παράλληλα  πρόσθεσε ότι νόμος επίσης υπάρχει, που προβλέπει τη μετονομασία της κανονικής Εκκλησίας της Ουκρανίας, ώστε «όλοι να καταλαβαίνουν ότι το κέντρο επιρροής στην εν λόγω Εκκλησία βρίσκεται στη Μόσχα».

            Ο Οικ. Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος υποστηρίζει ότι δεν αναμιγνύεται στα πολιτικά πράγματα. Όμως το ρωσικό πρακτορείο Ιντερφάξ έγραψε ότι σε συνέντευξη που έδωσε ο Πρόεδρος Ζελένσκι στην Κωνσταντινούπολη και στο τηλεοπτικό κανάλι «1+1» είπε ότι κατά τη συνάντησή του με τον Πατριάρχη συζήτησε, μεταξύ άλλων, την στρατιωτική και πολιτική κατάσταση στην Ντόνμπας (Ανατολική Ουκρανία, η οποία ελέγχεται από ρώσους κατοίκους της και στην οποία υπάρχει στρατιωτική ένταση), όπως και για το πρόβλημα της Κριμαίας,  την οποία το 2014 προσάρτησε η Ρωσία.

            Σημειώνεται ότι ο Οικ. Πατριάρχης συμμετέσχε σε συνέδριο με καθαρό πολιτικό και ιδεολογικό περιεχόμενο. Συγκεκριμένα στις 15 Οκτωβρίου 2019 συμμετέσχε στο Συνέδριο του Διεθνούς Οργανισμού «Forum 2000», στην Πράγα. Πρόκειται για τσεχικό οργανισμό, που ιδρύθηκε από τον πρώτο πρόεδρο της Τσεχοσλοβακίας και της Τσεχίας Βάκλαβ Χάβελ, με διεθνή ιδεολογική στρατηγική την προώθηση της παγκοσμιοποίησης. Όπως γράφεται στο σκοπό του, «σχεδιάζει τη διαδικασία παγκοσμιοποίησης και σημειώνει διεθνώς τα θετικά της αποτελέσματα». Οι εισηγήσεις και οι συζητήσεις στα Συνέδρια που διοργανώνει εξερευνούν και αναλύουν μεταξύ άλλων  «τις ρίζες της τρομοκρατίας, το ρόλο της θρησκείας και τις ανθρωπολογικές θεωρίες σύγκρουσης των πολιτισμών».

            Μεταξύ των κατά καιρούς ομιλητών του Forum 2000 ήσαν οι Δαλάϊ Λάμα** Τζορτζ Σόρος, Χένρι Κίσινγκερ, Μάντελεν Ολμπράϊτ και το ζεύγος Μπιλ και Χίλαρι Κλίντον. Ο Οικ. Πατριάρχης έκαμε ένα χαιρετισμό 15 λεπτών, που είχε ως θέμα «Υπεύθυνες πολιτικές για έναν βιώσιμο πλανήτη». Η ομιλία του  περιστράφηκε  στο περιβάλλον, αφού είναι ο «πράσινος πατριάρχης». Μέσα στις πολλές εισηγήσεις του συνεδρίου ο χαιρετισμός του φάνηκε ως μία τυπική παρουσία, η οποία βοήθησε τους ιδεολογικούς σκοπούς των οργανωτών, χωρίς να προσφέρει κάτι το ουσιαστικό στην Ορθοδοξία και στο Φανάρι. Σημειώνεται ότι ο Πατριάρχης μετέβη στην Πράγα, αλλά δεν συναντήθηκε με τον Ορθόδοξο Αρχιεπίσκοπο Τσεχίας και Σλοβακίας Ραστισλάβ. Ο συγκεκριμένος πρωθιεράρχης  υποστηρίζει την κανονική Εκκλησία στην Ουκρανία και δεν έχει αναγνωρίσει τους σχισματικούς..

            Ο Οικ. Πατριάρχης είχε και έχει αγαστή συνεργασία με τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Ελλάδος και ως προς το Ουκρανικό εκκλησιαστικό θέμα. Στις 14 Ιουλίου 2019 σε συνέντευξη που έδωσε  στον ανταποκριτή του Ουκρανικού πρακτορείου TSN Σεργκέϊ Γκαλτσένκο υποστήριξε ότι δεν υπάρχουν πιέσεις από κυβερνήσεις προς τις «αδελφές Ορθόδοξες Εκκλησίες». Τα γεγονότα δεν τον δικαιώνουν. Στο ίδιο πρακτορείο και στην ίδια συνέντευξη ο Πατριάρχης προεξόφλησε ότι η πρώτη Εκκλησία, η οποία θα αναγνωρίσει τους σχισματικούς της Ουκρανίας θα είναι η Εκκλησία της Ελλάδος. Σε αυτό βγήκε αληθινός.

  Νωρίτερα και συγκεκριμένα στις 6 Μαΐου 2019  ο πρέσβης των ΗΠΑ Τζέφρι Πάϊατ συνόδευσε τον πρεσβευτή των ΗΠΑ για τα ζητήματα θρησκευτικών ελευθεριών Σάμιουελ Μπράουνμπακ στον Αρχιεπίσκοπο της Εκκλησίας της Ελλάδος Ιερώνυμο. Ο κ. Μπράουνμπακ προωθεί δια των εκκλησιαστικών θεμάτων την γεωπολιτική των ΗΠΑ. Μετά τη συγκεκριμένη συνάντηση ο Αρχιεπίσκοπος άλλαξε στάση. Από αρνητικός ή σκεπτικός που ήταν για την αναγνώριση των σχισματικών της Ουκρανίας και με παγωμένες τις σχέσεις του με τον Οικ. Πατριάρχη τον προσκάλεσε στο Δήλεσι, ως να μην είχε συμβεί τίποτε μεταξύ τους. Στις 22 Μαΐου οι δύο Προκαθήμενοι είχαν κατ’ ιδίαν συνάντηση στην Αρχιεπισκοπή. Τότε έγινε η αρχή της αναγνωρίσεως από την Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος της  σχισματικής Εκκλησίας της Ουκρανίας. Κατά την διήμερη παραμονή του στην Αθήνα ο Οικ. Πατριάρχης δέχθηκε την επίσκεψη του πρέσβη των ΗΠΑ στην Ελλάδα Τζ. Πάϊατ...

Ο πρέσβης των ΗΠΑ δεν απέκρυψε την ανάμιξή του στα εκκλησιαστικά πράγματα της Ουκρανίας. Επισκέφθηκε πάλι τον Αρχιεπίσκοπο στις 22 Νοεμβρίου 2019. Μετά τη συνάντηση δήλωσε ότι μίλησαν για το ουκρανικό εκκλησιαστικό ζήτημα και τόνισε ότι η απόφαση της Ιεραρχίας ήταν «ιστορικής σημασίας» και ότι «οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν τη σοφία με την οποία κινήθηκε ο Αρχιεπίσκοπος στο εν λόγω ζήτημα». Ο ίδιος αμερικανός διπλωμάτης μιλώντας στη διημερίδα του Πανεπιστημίου Αθηνών και του περιοδικού «The Foreign Affairs: The Hellenic Edition» στήριξε για μιαν ακόμη φορά τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο, ο οποίος συντάχθηκε με την άποψη του Οικ. Πατριάρχη Βαρθολομαίου και τάχθηκε υπέρ της χορήγησης αυτοκεφαλίας στους σχισματικούς της Ουκρανίας. Απαντώντας στον αμερικανό πρέσβη η πρεσβεία της Ρωσίας τόνισε μεταξύ άλλων την αλαζονική και συμφεροντολογική στάση των ΗΠΑ στο εκκλησιαστικό ζήτημα της Ουκρανίας και τις κατηγόρησε ότι όχι μόνο περιφρονούν την ενότητα της Ορθοδοξίας, αλλά την υπονομεύουν κιόλας. Είναι γεγονός ότι οι γραφειοκράτες του ΥπΕξ των ΗΠΑ ουδέν γνωρίζουν περί Ορθοδοξίας. Εκείνο που έχουν αντιληφθεί και προωθούν είναι το ότι το Οικ. Πατριαρχείο μπορεί να τις βοηθήσει στο να μειώσουν την επιρροή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Για την πολιτική ανάμιξη των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στην αναγνώριση των σχισματικών της Ουκρανίας ο επικεφαλής μιας από τις σχισματικές παρατάξεις Μακάριος Μάλετιτς σε συνέντευξή του στο Ουκρανικό «Κανάλι 24», στις 7 Μαρτίου 2019, υπογράμμισε ότι χωρίς την υποστήριξη των Δυτικών Κρατών ο Πατριάρχης δεν θα είχε δώσει την Αυτοκεφαλία στην Ουκρανία.

Ανάλογες με τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο πολιτικές παραινέσεις δέχθηκε και ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόδωρος. Ήταν για λύπηση όταν ανακοίνωσε την «κωλοτούμπα» του και από θερμός υποστηρικτής της υπό τον Μητροπολίτη Ονούφριο κανονικής Εκκλησίας αναγνώρισε τους σχισματικούς και είπε για τον νεαρό Προκαθήμενό τους καλά λόγια. Προφανώς ευρισκόμενος σε αμηχανία όταν ανακοίνωσε την αλλαγή της στάσης του στις κάμερες της τηλεόρασης μίλησε για το Συνοδικό σύστημα και ότι η πλειοψηφία της Πατριαρχικής Συνόδου έτσι αποφάσισε... Τώρα το θυμήθηκε. Έως τότε ίσχυε Και στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας το Πατριαρχικό σύστημα... Πάνω στην αμηχανία του είπε επίσης ότι στην απόφασή του έχει την υποστήριξη της Ελληνικής Πολιτείας και έδειξε τον πρέσβη της Ελλάδος στην Αίγυπτο, που στεκόταν δίπλα του...

Δεν ήταν μόνο αυτό. Ο Θεόδ. Καλμούκος, επί χρόνια συνεργάτης του Αντώνη Διαματάρη, ιδιοκτήτου της εφημερίδας «Εθνικός Κήρυξ» της Νέας Υόρκης και σήμερα Υφυπουργού των Εξωτερικών, αρμοδίου για τις εκτός συνόρων Ελληνικές Εκκλησίες, έγραψε ότι η προ εβδομάδων επίσκεψη του κ. Υφυπουργού στον Πατριάρχη Αλεξανδρείας «ήταν όντως καθοριστικής σημασίας». Και δεν έμεινε εκεί. Με ύφος απαράδεκτα αλαζονικό συνιστά στον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Θεόφιλο να προχωρήσει άμεσα στην αναγνώριση των σχισματικών της Ουκρανίας «γιατί έχει εκτεθεί ανεπανόρθωτα» και στον Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας Αναστάσιο για το ίδιο ζήτημα συνιστά «να αφήσει κατά μέρος τα γνωστά Ζωικά τερτίπια, να αναλογισθεί το ότι έγινε Προκαθήμενος το οφείλει στο Οικ. Πατριαρχείο και να παύσει να παίζει παίγνια και παρελκυστίνδες (sic)».

Τα όσα έγραψε ο Θεόδ. Καλμούκος δικαιώνουν απολύτως τον Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας ο οποίος σε άρθρο του στην «Καθημερινή» την Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2019 (σελ. 13) έγραψε ότι «οι διαφαινόμενες εκατέρωθεν πολιτικές πιέσεις τραυματίζουν το πνευματικό κύρος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Ενώ η κινητοποίηση ανευθύνων προσώπων, για να λοιδορούν εκείνους που διατυπώνουν διαφορετικές εκτιμήσεις, κολακεύοντας συγχρόνως όσους υποστηρίζουν, ευτελίζει τον διορθόδοξο διάλογο σε μία κρίσιμη για την Ορθοδοξία εποχή». -     

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΕΣΤΙΑ σε δύο συνέχειες, στις 9 και 11 Ιανουαρίου 2019 και στις 14 Ιανουαρίου σε ιστοσελίδες και μπλογκς με τα οποία συνεργάζομαι. Προς ενημέρωσή των αναγνωστών μου το αποστέλλω πάλι μαζί με το παρόν.    

**Είναι ο μόνος θρησκευτικός ηγέτης που έχει συμμετάσχει, αλλά σημειώνεται ότι παράλληλα είναι σε εξορία κρατικός ηγεμόνας του Θιβέτ.