Ομολογία

Πατέρων, Ιω 17,1-13

Προσευχή του Χριστού 

για την εκκλησία

του αρχιμ. Αθανασίου Σιαμάκη

Μεταφράζω και σχολιάζω σύντομα την ευαγγελική περικοπή κατά στίχο.

1^α. Αυτά είπε ο Ιησούς και σήκωσε τα μάτια του στον ουρανό και είπε. 

Σχόλιο. Εν όψει του σταυρικού θανάτου και της αναστάσεώς του ο Ιησούς παραδίδει στους μαθητάς του, που αποτελούν το πρώτο κύτταρο της εκκλησίας, την τέλεση του μυστηρίου της θείας ευχαριστίας (κεφ. 13-16). Επισφραγίζει την ιερή αυτή πράξη με την προσευχή της διαθήκης, τη θυσιαστήρια προσευχή, τη γνωστή μας ως αρχιερατική.

1β-2. Πατέρα, έφτασε η ώρα. Δόξασε το Γιο σου, για να σε δοξάσει κι εκείνος. Του έδωσες θεϊκή εξουσία πάνω σ’ όλη τη δημιουργία των ανθρώπων, για να τους δώσει ζωή αιώνια. 

Σχόλιο. Ο Πατέρας δίνει στο Γιο και την εξουσία πάνω στη ζωή. Ο Γιος ως Θεός εκ Θεού και εξουσιαστής της αιώνιας ζωής, τη χορηγεί στους ανθρώπους, που την έχασαν. Προκειμένου να τη χορηγήσει γίνεται άνθρωπος σταυρώνεται και ανασταίνεται, συμπαρασύροντας στην ανάσταση (= στην αιώνια ζωή) όλους όσοι φέρουν  την ανθρώπινη φύση. Έτσι ανακαινίζεται και αναζωογονείται ο θανατωμένος από την αμαρτία άνθρωπος. Αυτό όλο ο προσευχόμενος Ιησούς το ονομάζει δόξα. Συνοψίζω. Ο Πατέρας δοξάζει το Γιο δίνοντάς του την εξουσία της αιωνίου ζωής, και ο Γιος δοξάζει τον Πατέρα, χορηγώντας την αιώνια ζωή στους ανθρώπους.

3. Αιώνια δε ζωή είναι να γνωρίσουν εσένα, Πατέρα, τον μόνο αληθινό Θεό, και τον Ιησού Χριστό (εμένα) που με έστειλες στον κόσμο. 

Σχόλιο. Με το γνωρίζουν εννοεί αναγνωρίζουν πιστεύουν και αγαπούν το Θεό Πατέρα. Και το Γιο. Διότι οι δυο τους είναι μία ουσία, μία θεότητα. Η αληθινή αναγνώριση αγάπη και πίστη στον Πατέρα και στο Γιο γίνεται από τους αληθινά πιστούς. Ο Ιησούς εδώ μιλάει σε τρίτο πρόσωπο για τον εαυτό του, όπως συνήθως, δείχνοντας τη μετριοφροσύνη του.

4-8. Εγώ, Πατέρα, σε δόξασα στη γη. Αυτό ήταν το έργο μου, και το τελείωσα. Τώρα δόξασέ μου εσύ, Πατέρα, με τη δόξα που είχα δίπλα σου πριν να δημιουργηθεί ο κόσμος. Φανέρωσα το όνομά σου στους ανθρώπους, που μου έδωσες, αποσπώντας τους από τον κόσμο. Δικοί σου ήταν και τους έδωσες σ’ εμένα (κι έγιναν και δικοί μου), και τηρούν τα λόγια σου. Τώρα κατάλαβαν ότι όλα όσα μου έδωσες προέρχονται από ‘σένα. Τα λόγια που τους κήρυξα είναι δικά σου. Και αυτοί τα πίστεψαν και κατάλαβαν πράγματι ότι βγήκα από ‘σένα, και πίστεψαν ότι εσύ με απέστειλες. 

Σχόλιο. Φαίνεται η άχρονη γέννηση του Γιου από τον Πατέρα και η ισότιμη κοινωνία μεταξύ τους. Δόξα, έργο, κόσμος, άνθρωποι, λόγια, θεία ουσία, όλα είναι κοινά μεταξύ τους, μεταξύ του Πατέρα και του Γιού. Άρα ο Γιος, παρόλο που φαίνεται άνθρωπος, και είναι, και οδεύει προς το πάθος, είναι και Θεός ομοούσιος με τον Πατέρα. Δεν είναι κοινός θνητός, όπως εμείς οι άνθρωποι. Μια αλήθεια που θα ενθαρρύνει και θα εμψυχώσει τους μαθητάς, για να μην απογοητευθούν, όταν θα τον δουν σε λίγες μέρες πάνω στο σταυρό.

9-10. Δεν σε παρακαλώ, Πατέρα, για τον άπιστο κόσμο, αλλά γι’ αυτούς που μου έδωσες και που είναι δικοί σου. Και φυσικά όλοι οι δικοί σου είναι και δικοί μου. Και έχω δοξαστεί από αυτούς, διότι με πίστεψαν και αναγνώρισαν τη θεότητά μου. 

Σχόλιο. Ο Ιησούς, προκειμένου να τελέσει την αρχιερατική του θυσία, μεσιτεύει για τους ανθρώπους του Θεού. Η διαχρονική και υπέρχρονη μεσιτεία του περιλαμβάνει όχι μόνο τους δώδεκα, που είναι αυτή τη στιγμή τοπικώς κοντά του, αλλά και όλους όσοι πρόκειται να τον αναγνωρίσουν και να τον πιστέψουν στο μέλλον. Μεσιτεύει πάντως μόνο για τους ανθρώπους του Θεού, όχι και για τους κοσμικούς, που δεν έδειξαν πίστη και δεν επιζήτησαν την αιώνια ζωή.  Σημαντικό το ότι ο Ιησούς δεν στηρίζει τη μεσιτεία του για τους δικούς του στο ότι είναι Γιος του Θεού και αναμάρτητος, αλλά στο ότι ο Θεός αγαπά τους ανθρώπους  αυτούς, υπέρ των οποίων γίνεται η μεσιτεία του. Αφήνει να φανεί δηλαδή ότι από τον Πατέρα γίνεται η σωτηρία των ανθρώπων, από την αγάπη του Πατέρα για τον άνθρωπο. Τον Πατέρα προβάλλει ως αίτιο της σωτηρίας μας, ενώ μετριάζει το δικό του ρόλο. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πάθος του ο Ιησούς δεν κάνει χρήση της θεότητός του. Η θεότητά του παραμένει αδρανής και ανενέργητη. Γι’ αυτό και αγωνιά και λυπάται και αδημονεί ως άνθρωπος και αισθάνεται την εγκατάλειψη.

11-13. Ήδη δεν είμαι πια στον κόσμο· έρχομαι κοντά σου. Και σε παρακαλώ, Πατέρα άγιε, φύλαξέ τους ενωμένους στο όνομά σου. Το προνόμιο το είχες δώσει σ’ εμένα (για να τους φυλάω όσο ήμουν κοντά τους), για να είναι ένα, όπως εμείς οι δυο, Πατέρας και Γιος, είμαστε ένα. (Πράγματι) όταν ήμουν μαζί τους στον κόσμο, τους φύλαγα εγώ ενωμένους στο όνομά σου. Και αυτούς τους δώδεκα που μου εμπιστεύθηκες, τους φύλαξα ενωμένους και κανένας δεν χάθηκε, παρά μόνο ο γιος της απωλείας, ο Ιούδας. Και εκπληρώθηκαν γι’ αυτόν οι προφητείες. Τώρα πια έρχομαι κοντά σου, και τα λέω αυτά στον κόσμο, για να έχουν τη δική μου χαρά ολοκληρωμένη μέσα τους. 

Σχόλιο. Με την αιτούμενη ενότητα εξαίρει ο Ιησούς τη δεδομένη αγάπη του Θεού προς τους δικούς του, καθώς και την αγάπη που πρέπει να έχουν οι δικοί του μεταξύ τους. Αυτή η ενότητα είναι θεία κατάσταση, αφού τη βλέπουμε στα θεία πρόσωπα (του Πατέρα προς το Γιο και αντιστρόφως). Η φυγή από την ενότητα είναι κατάσταση απωλείας. Όσο ο Ιησούς ήταν κοντά στους μαθητάς του, τους φύλαξε στην ενότητα. Γι’ αυτό, τώρα που φεύγει, παρακαλεί τον Πατέρα να τους φυλάξει.

Η περίπτωση του Ιούδα, δεν αναιρεί τη διαβεβαίωση του Ιησού, ότι τους φύλαξε. Ο Ιούδας δεν υποτάχτηκε στην προσπάθεια του Ιησού για ενότητα. Έβαλε το θέλημά του και τη διασπαστικότητά του πάνω από την ενωτική και σωστική βούληση και ενέργεια του Ιησού. Και διάλεξε μόνος του αυτό που πρόβλεψαν οι προφήτες. Διάλεξε την απόσχιση της ενότητος, την αιώνια καταστροφή του.

(Άνθρωποι του Θεού και συνεχισταί του έργου του Χριστού λογίζονται οι πατέρες εκκλησίας. Στη σχέση αυτή φαίνεται η συγγένεια της ευαγγελικής περικοπής με το εορταζόμενο γεγονός).