Ομολογία

ΖΗΤΩ Ο ΜΕΤΑΞΑΣ

ΖΗΤΩ ΤΑ ΗΡΩΪΚΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΜΕΤΑΞΑ

Ὁ στενός καί ἔµπιστος συνεργάτης τοῦ Ἰωάννου Μεταξᾶ, Δημήτριος Θ. Τραυλός ἀφηγεῖται τά γεγονότα πρό καί κατά τήν 28η Ὀκτω­βρίου 1940, ὅπως τά ἔζησε ὡς αὐτήκοος µάρτυς δίπλα στόν τότε Πρόεδρο τοῦ Ἑλληνικοῦ Κοινοβουλίου. Στή συνέχεια παραθέτουµε χαρακτηριστικά ἀποσπάσµατα:

Γιατί δέν ἀκοῦτε τόν Μεταξᾶ;

Μέ ἡµεροµηνία 17 Ὀκτωβρίου 1940 ὁ (Πρεσβευτής τῆς Ἀγγλίας)Πάλαιρετ µέµφεται τη­λε­γραφικῶς τούς ἁρµοδίους στό Φόρεϊν Ὄφφις, γιατί δέν λαµβάνουν ὑπ’ ὄψιν τους τίς προειδοποιήσεις καί προβλέψεις τοῦ Μεταξᾶ σχετικά µέ τήν συγκέντρωσι ὅλης τῆς συµµαχικῆς βοήθειας στήν Τουρκία:

«Τό Στρατηγεῖον Μέσης Ἀνατολῆς ἔχει λάβει κοινοποιήσεις τῶν πολυαρίθµων τηλεγραφηµάτων µου, τά ὁποῖα ἀναφέρουν τήν αἴτησιν τοῦ προέδρου τοῦ (ἑλληνικοῦ) ὑπουργικοῦ συµβουλίου δι’ ὁπλισµόν καί πρό πάντων δι’ἀεροπορικήν ὑποστήριξην εἰς περίπτωσιν ἐπιθέσεως ἐναντίον τῆς Ἑλλάδος (βλέπε τηλεγράφηµά µου 950, 14ης Ὀκτωβρίου πρός Φόρεϊν Ὄφφις). Καθ’ ὅν χρόνον ἀνασκοπεῖτε τήν θέσιν µας εἰς τήν Μέσην Ἀνατολήν, θά ἐπεθύµουν νά τονίσω ὅτι ὁ στρατηγός Μεταξᾶς δέν εἶναι µόνον πολιτικός, ἀλλά καί ἐπιτελικός ἀξιωµατικός διεθνοῦς φήµης. Ἔχει θεµελιώσει τήν πολιτική του ἐπί τῆς πίστεως εἰς τήν νίκην µας. Ἀλλά µᾶς ἔχει καί προειδοποιήσει ἐπιµόνως περί τοῦ στρατηγικοῦ κινδύνου τῆς συγκεντρώσεως πάσης βοηθείας µας πρός τήν Τουρκίαν µέ τήν ἐξαίρεσιν τῆς Ἑλλάδος, εἰς περίπτωσιν µιᾶς ἐκστρατείας τοῦ Ἄξονος ἐναντίον τῆς Ἑλλάδος καί τῆς Τουρκίας. Πιστεύει ὅτι ὁ στρατός του θά ἠδύνατο νά συγκρατήση τόν ἰταλικόν στρατόν ξηρᾶς, τόν εὑρισκόµενον τώρα εἰς Ἀλβανίαν, καί νά προστατεύση οὕτω τό πλευρόν µας - ἐάν τοῦ παρασχεθῆ κάποια ἀεροπορική ὑποστήριξις καί µερικά ἀντιαρµατικά ὅπλα. Ὑπάρχει ἐν τούτοις ὁ κίνδυνος τοῦ ἀποτελέσµατος ἑνός ἄνευ ἀντιστάσεως ἀεροπορικοῦ βοµβαρδισµοῦ, τόσον ἐπί τοῦ ἠθικοῦ τοῦ στρατοῦ, ὅσον καί ἐπί τῆς ἀποφασιστικότητος τῶν πολιτῶν.

2. Ἀντιλαµβάνοµαι πλήρως ὅτι ἡ ἄµυνα τῆς Αἰγύπτου πρέπει νά εἶναι ὁ πρωταρχικός µας στόχος καί ὅτι ἡ ὑποστήριξις τῆς Τουρκίας εἶναι ὁ ἀκρογωνιαῖος λίθος τῆς πολιτικῆς µας εἰς τήν Ἐγγύς Ἀνατολήν. Ἀλλά ἀµφιβάλλω κατά πόσον αἱ προειδοποιήσεις τοῦ στρατηγοῦ Μεταξᾶ ἐλήφθησαν ἀρκούντως ὑπ’ ὄψιν ἤ κατά πόσον εἰς τό ἀποτέλεσµα ἐνδεχο­µένου ἀεροπορικοῦ βοµβαρδισµοῦ τῆς Ἰταλίας ἐξ Ἑλλάδος ἐδόθη ἡ σηµασία τήν ὁποίαν ὅλαι αἱ πληροφορίαι µας περί τῆς καταστάσεως εἰς τήν Ἰταλίαν φαίνονται νά ἀπαιτοῦν. Δύναµαι, ἑποµένως, νά ζητήσω ὅπως τό θέµα τῆς ἀεροπορικῆς ὑποστηρίξεως τῆς Ἑλλάδος ἐξετασθῆ ἐκ νέου σοβαρῶς καί παραµείνη συνεχῶς ὑπό ἐξέτασιν, καθ’ ὅν χρόνον ἀποστέλλονται αἱ ἐνισχύσεις µας;»

Διασκέψεις καί διαβουλεύσεις γίνονται στό Φόρεϊν Ὄφφις τήν 14ην Ὀκτωβρίου µέ ἀντικείµενον τήν χορήγησιν βοηθείας στήν Ἑλλάδα. Δύο µνηµόνια µέ τήν ἴδια ἡµεροµηνία ἀναφέρονται στίς συνέπειες πού θά εἶχε µία ἰταλική ἐπίθεσις ἐναντίον τῆς Ἑλλάδος:

«Ἀφ’ ἑνός ἐπιθυµοῦµεν διαρκῶς ἡ Ἑλλάς νά ἀντισταθῆ ἐναντίον ἐπιθέσεως τοῦ Ἄξονος ἐφ’ ὅσον:

α) ἡ κατάρρευσις ἀµαχητί τῆς Ἑλλάδος, παρά τήν βρεταννικήν ἐγγύησιν, θά εἶχε σοβαρές ψυχολογικές ἐπιπτώσεις ἀνά τήν Ἐγγύς καί Μέσην Ἀνατολήν, καί, ἰδία, στήν Τουρκίαν καί

β) µία Ἰταλική ἐπίθεσις κατά τῆς Ἑλλάδος θά ἀποτελοῦσε πιθα­νώτατα εὐπρόσδεκτο περισπασµό ἀπό τήν κυρία ἐπίθεσιν κατά τῆς Αἰγύπτου καί πιθανῶς νά µᾶς ἔδιδε τήν εὐκαιρία νά καταφέρωµε πλῆγµα κατά τοῦ ἰταλικοῦ ναυτικοῦ.

Ἀφ’ ἑτέρου, µία Ἰταλική ἐπίθεσις θά ἀπέληγε ἐν πάση περιπτώσει πιθανώτατα σέ ταχεῖα κατάληψιν µεγάλου τµήµατος τῆς ἠπειρωτικῆς Ἑλλάδος καί σέ ἐντατικό βοµβαρδισµό Ἑλληνικῶν πόλεων, µέ ἀποτέ­λεσµα νά προκληθοῦν εὐρείας ἐκτάσεως καταστροφές κτισµάτων καί σοβαρές ἀπώλειες ἀνθρώπων, γιά τίς ὁποῖες ἀναποτρέπτως θά ἐθεω­ρούµεθα κατά µέγα µέρος ὑπεύθυνοι» (...) ..................................

Δυό µέρες πρίν

Δύο µέρες πρίν ἀπό τήν ἰταλική εἰσβολή στήν Ἤπειρο ὁ στρατηγός Παπάγος συναντᾶται µέ τόν στρατιωτικό ἀκόλουθο τῆς Βρεταννικῆς Πρεσβείας Ἀθηνῶν καί ἡ συνοµιλία τους µεταδίδεται στό Λονδῖνο:

«1. Ὁ Ἕλλην ἀρχηγός τοῦ Γενικοῦ Ἐπιτελείου (Ἀλέξανδρος Πα­πάγος) συνεζήτησε σήµερα τό πρωΐ µαζί µου τήν ἀλβανική κατάστασιν, ἡ ὁποία, ἀπό στρατιωτικῆς ἀπόψεως, εἶναι ἀνεξήγητη.

2. Ἐάν ἰταλική πρόθεσις ἦταν πραγµατικά ἡ ἐπίθεσις κατά τῆς Ἑλλάδος, τότε µέ τήν ἕως τώρα καθυστέρησίν των φαίνεται νά ἔχουν θυ­σιάσει ὅλα τά πλεονεκτήµατα, περιλαµβανοµένης τῆς ἐκπλήξεως, τοῦ καταλλήλου καιροῦ καί τῆς ἀριθµητικῆς ὑπεροχῆς στό πεδίο τῶν ἐπιχειρήσεων.

3. Οἱ Ἰταλοί πιθανώτατα ἠµποροῦν νά παρατάξουν καί χρησι­µοποιήσουν πέντε µόνον µεραρχίες πεζικοῦ λόγω ἐλλείψεως ἐπικοινω­νιῶν. Οἱ Ἕλληνες ἔχουν τώρα συµπληρώσει τίς προετοιµασίες των καί φρονοῦν ὅτι ἔχουν ἐπαρκεῖς χερσαῖες δυνάµεις γιά νά συγκρατήσουν ἐπίθεσιν.

4. Οἱ Ἰταλοί πρέπει συνεπῶς, νά ἐξαρτήσουν κατά µέγα µέρος τήν οἱανδήποτε ἐπιτυχίαν των ἀπό ἀεροπορικές ἐπιδροµές ἐναντίον τῆς Ἑλλάδος, ἡ ὁποία ἀπό ἀέρος εἶναι σχεδόν ἀνυπεράσπιστη. Ἴσως νά σχεδιάζουν καί συνδυασµένη ἐπίθεσιν κατά τῆς ἑλληνικῆς δυτικῆς ἀκτῆς.

5. Τά ἰταλικά στρατεύµατα παραµένουν στά ὄρη σέ σκηνές µέ σταθερῶς χειρότερες συνθῆκες καί, ὡς οἱ Ἕλληνες ὑποστηρίζουν, µέ µειωµένο ἠθικό.

6. Ὁ καιρός ἐπί τοῦ παρόντος εἶναι κακός κατά µῆκος τῆς µεθορίου µέ πυκνές βροχές, χαµηλά νέφη, ψῦχος καί χιόνια στίς κορυφές. Ἴσως νά βελτιωθεῖ ἐπ’ ὀλίγον πρίν ἀρχίση ὁ χειµώνας.

7. Παρ’ ὅλα αὐτά, οἱ Ἰταλοί ἔχουν προωθήσει πρός τήν µεθόριον κατά τίς τελευταῖες ἡµέρες προκεχωρηµένα στρατιωτικά τµήµατα (...).

8. Δέν ὑπάρχουν µεθοριακά ἐπεισόδια οὔτε πολιτικές ἤ στρατιωτικές πληροφορίες πού νά ὑποδεικνύουν σχεδιαζοµένη ἐπίθεσιν».

Τήν αὐγή τῆς 28ης Ὀκτωβρίου 1940 µετά τήν ἀπόρριψι τοῦ τελεσιγράφου Γκράτσι, ὁ Μεταξᾶς τηλεφωνεῖ στόν Πρεσβευτή Πάλαιρετ καί τοῦ ἀναγγέλλει τά δραµατικά γεγονότα. Ὁ Πάλαιρετ τηλεγραφεῖ ἀµέσως στόν λόρδο Χάλιφαξ στό Φόρεϊν Ὄφφις:

«Σέρ Μ. Πάλαιρετ πρός ὑποκόµητα Χάλιφαξ

Ἀθῆναι, 28 Ὀκτωβρίου 1940

Νο 271

Λόρδε µου

Ὁ Πρόεδρος τοῦ (ἑλληνικοῦ) Ὑπουργικοῦ Συµβουλίου µοῦ ἐτηλε­φώνησε σήµερον τήν πρωΐαν εἰς τάς 3.30’ προκειµένου νά µέ πληροφορήση περί τοῦ τελεσιγράφου τό ὁποῖον εἶχε λάβει ἡµίσειαν ὥραν ἐνωρίτερον ἀπό τόν Ἰταλόν πρεσβευτήν. Ἔχω τήν τιµήν νά σᾶς διαβιβάσω ἐσωκλείστως ἕνα ἀντίγραφον τοῦ ἐγγράφου τούτου, τοῦ ὁποίου τό σηµερινόν Νο 994 τηλεγράφηµά µου σᾶς ἔδωσε βραχεῖαν περίληψιν. Θά ἦτο δύσκολον νά εὕρη κανείς καλύτερον δεῖγµα ἀναισχύντου ψευδολογίας ἀκόµη καί µεταξύ τῶν πολυαρίθµων παροµοίων προϊόντων τῶν Δυνάµεων τοῦ Ἄξονος.

2. Φαίνεται σχεδόν ἀπίστευτον ὅτι ὁ Ἰταλός πρεσβευτής ἐνεφανίσθη ἀδυνατῶν νά ἀπαντήση εἰς τήν ἐρώτησιν τοῦ στρατηγοῦ Μεταξᾶ, ὡς πρός ποῖα στρατηγικά σηµεῖα (τῆς Ἑλλάδος) ἡ κυβέρνησίς του προετίθετο νά καταλάβη καί ὅµως, οὕτω συνέβη.

3. Ἡ ἑλληνική κυβέρνησις δέν ἐπέδωσε γραπτήν ἀπάντησιν εἰς τήν διακοίνωσιν αὐτήν. Ὅπως εἶχα τήν τιµήν νά σᾶς ἀναφέρω, ὁ στρατηγός Μεταξᾶς ἐδήλωσεν ἀµέσως πρός τόν σινιόρ Γκράτσι ὅτι τοῦτο ἰσοδυναµοῦσε µέ κήρυξιν πολέµου, ἐνήργησε δέ ἀναλόγως. Ἡ πρώτη του ἐνέργεια ἦτο νά ζητήση τήν βοήθειά µου.

Διατελῶ κ.λ.π.

Μάϊκλ Παλλαιρέτ

...................

Ἐπειδή ἔτυχε νά εἶµαι αὐτήκοος µάρτυς µιᾶς τηλεφωνικῆς συνδι­α­λέξεως µεταξύ τῶν δύο ἀνδρῶν, θεωρῶ ὑποχρέωσίν µου χάριν τῆς Ἱστορίας, νά ἐκθέσω τά ἑξῆς:

Κατά τάς µεσονυκτίους ὥρας µιᾶς τῶν ἀνωτέρω ἡµεροµηνιῶν, ὅταν ἐπέστρεψεν ἐκ τοῦ γραφείου ὁ Ἀείµνηστος Πρόεδρος εἰς τήν ἐν Κηφισσία οἰκίαν του, συνοδευόµενος ὑπό τοῦ Ὑφυπουργοῦ Ἀσφαλείας κ. Κ. Μανιαδάκη, µέ ἐκάλεσαν καί µοῦ ἔδωσαν ἐντολήν ὅπως, ἐπειδή ὁ Πρόεδρος ἀναµένει ἐπείγουσαν τηλεφωνικήν συνδιάλεξιν µετά τοῦ Ἕλληνος Πρεσβευτοῦ ἀπό τό Βερολίνον καί ἐπειδή πιθανῶς νά βραδύνη, καί ὁ Πρόεδρος εἶχεν ἀνάγκην ἀναπαύσεως, λόγῳ ὑπερκοπώσεως, παραµείνω εἰς τό τηλέφωνον, ἵνα ἀφυπνίσω τόν Πρόεδρον πρός πραγµα­τοποίησιν τῆς τηλεφωνικῆς συνδιαλέξεως.

Πράγµατι κατά τήν 2αν νυκτερινήν, ἐκτύπησε τό τηλέφωνον καί ἐζήτησαν ἀπό τήν Ἑλληνικήν Πρεσβείαν Βερολίνου νά ἐπικοινωνήση µέ τόν Πρόεδρον τῆς Κυβερνήσεως.

Ἀµέσως ἀφύπνισα τόν Πρόεδρον καί ἄρχισε τήν τηλεφωνικήν συνοµιλίαν του µετά τοῦ Ἕλληνος Πρεσβευτοῦ Ραγκαβῆ. Αὕτη ἦτο σχε­τι­­κή µέ τήν προηγηθεῖσαν πρό ὀλίγου συνοµιλίαν τοῦ Ἕλληνος Πρεσβευτοῦ µετά τοῦ Γερµανοῦ Ὑπουργοῦ τῶν Ἐξωτερικῶν Φόν Ρίµπεντροπ καί ἀντελήφθην τόν Πρόεδρον ΙΩΑΝΝΗΝ ΜΕΤΑΞΑΝ σέ νευρικήν ἔξαψιν καί µέ ἔντονον ὕφος νά λέγη «Κύριε Ραγκαβῆ νά ἐπισκεφθῆς καί αὔριον πάλιν τόν Φόν Ρίµπεντροπ καί νά τοῦ ἀνακοινώσητε ἐκ µέρους µου ὅτι, Η ΕΛΛΑΣ ΘΑ ΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΟΙΟΥΔΗΠΟΤΕ ΠΟΥ ΘΑ ΤΗΣ ΕΠΙΤΕΘΗ, καί ἐντός τῆς αὔριον νά µέ ἐνηµερώσης.

Ταῦτα ἐκθέτω ἵνα πειστοῦν ὅσοι τυχόν ὑπάρχουν ἀµφιβάλ­λοντες διά εἰλικρινήν ἐξωτερικήν πολιτικήν τοῦ ΙΩΑΝΝΟΥ ΜΕΤΑΞΑ, ὅστις ὅπως πάντοτε ἄλλο δέν ἐσκέπτετο παρά µόνον τήν Ἑλλάδα καί µόνον τήν Ἑλλάδα. Ἐν Ἀθήναις τῇ 15ῃ Ἰανουαρίου 1971

Δηµήτριος Θ. Τραυλός

28η Ὀκτωβρίου 1940

Ὥρα 2.45’ νυκτερινήν µέ ξυπνοῦν. Ὁ Ὑπαξιωµατικός Ὑπηρεσίας µοῦ ἀναφέρει ὅτι, ἦλθεν ὁ Γάλλος Πρεσβευτής καί ζητεῖ νά δῆ τόν κ. Πρόεδρον, κτυπᾶµε τό κουδούνι, ἀλλά δέν ἀκούει κανείς ἀπό µέσα.

Σηκώνουµε ἀµέσως, διά τοῦ µυστικοῦ τηλεφώνου καλῶ τόν Ἀείµνη­στον Πρωθυπουργόν Ἰωάννην Μεταξᾶν καί τοῦ ἀναφέρω:

«Κύριε Πρόεδρε, ἐδῶ Ἐνωµατάρχης Τραυλός, ἔχει ἔλθει ὁ Πρεσβευ­τής τῆς Γαλλίας καί θέλει νά σᾶς δῆ».

Καί µοῦ ἀπαντᾷ: Τέτοια ὥρα µωρέ Τραυλέ; Καλά, θά σηκωθῶ.

Ἀµέσως καί ἐγώ ἐξέρχοµαι τοῦ οἰκήµατος τῆς φρουρᾶς καί εὑρί­σκοµαι ἔξωθι τῆς οἰκίας τοῦ Προέδρου, ὅπου εἶχε σταµατήσει τό αὐτο­κίνητον τοῦ Ἰταλοῦ Πρεσβευτοῦ, καί ὄχι τοῦ Γάλλου, ὡς ἀνακριβῶς µοῦ εἶχεν ἀναφέρει ὁ Ὑπαξιωµατικός Ὑπηρεσίας, τοῦτο διότι λόγῳ τοῦ σκότους, ἐνόµισαν τήν σηµαίαν τοῦ αὐτοκινήτου ὡς Γαλλικήν.

Ἐν τῷ µεταξύ ἤνοιξεν ἡ θύρα τῆς πρός τήν κουζίναν εἰσόδου, ὅπου ἐνεφανίσθη µέ τήν νυχτικιάν του ὁ Πρόεδρος.

Ἐπηκολούθησεν ἡ εἴσοδος τοῦ Ἰταλοῦ Πρεσβευτοῦ Γκράτσι. Ὄπισθέν του ἠκολούθησα καί ἐγώ. Μετά τόν τυπικόν χαιρετισµόν, οἱ δύο ἄνδρες εἰσῆλθον εἰς ἰδαίτερον δωµάτιον, ἐγώ δέ παρέµεινα εἰς τόν διάδροµον.

Ἡ συζήτησις µεταξύ των διήρκεσεν ἐπί πέντε λεπτά περίπου, καθ’ ἥν ἤκουον τήν ἔντονον φωνήν τοῦ ἀειµνήστου Πρωθυπουργοῦ Ἰωάννου Μεταξᾶ.

Ἅµα τῇ ἐξόδῳ τοῦ Ἰταλοῦ Πρεσβευτοῦ, τόν ὁποῖον σηµειωτέον, δέν συνόδευσε µέχρι τῆς θύρας, ἐξῆλθεν εἰς τόν διάδροµον ὁ Πρόεδρος καί µέ πλήρη ἠρεµίαν, ὡς νά µή συνέβαινε τίποτε τό σπουδαῖον, µοῦ λέγει:

«Δηµήτρη, παιδί µου, ἔχουµε πόλεµο».

Καί ἐγώ τόν ἐρωτῶ: Καί τί θά κάνουµε Κύριε Πρόεδρε;

Μοῦ ἀπαντᾷ:

«ΘΑ ΠΟΛΕΜΗΣΟΥΜΕ ΚΑΙ Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΜΑΖΙ ΜΑΣ! Σέ παρακαλῶ τηλεφώνησε ἀµέσως στό Νικολούδην καί Μαυρουδῆν νά ἔλθουν ἐδῶ καί ἑτοίµασε τήν Ἀσφάλειάν µου γιά τό Ὑπουργεῖον».

Ὁ ἴδιος ἐτηλεφωνοῦσε εἰς τόν Βασιλέα, Παπάγον καί Ἄγγλον Πρε­σβευτήν.

Μετ’ ὀλίγον ἤρχισαν νά καταφθάνουν, οἱ ἀνωτέρω Ὑπουργοί, ὁ Ἄγγλος Πρεσβευτής καί ἄλλοι, ἀργότερον δέ κατῆλθον ἅπαντες εἰς τό Ὑπουργεῖον τῶν Ἐξωτερικῶν.

Ἀθῆναι τῇ 15ῃ Ἰανουαρίου 1971

Δηµήτριος Θ. Τραυλός Β.

«ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Ὀκτώβριος 2011

Ἀρ. Τεύχους 112