Ο Άγιος Αυγουστίνος ως πρόσωπο αντιλεγόμενο (A)

 

MEΡΟΣ-A

Έρευνα: πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου

 

Εισαγωγικά

Το παρακάτω άρθρο που αφορά τον Άγιο Αυγουστίνο, επίσκοπο Ιππώνος, λόγω της μεγάλης έκτασης του θα δημοσιευθεί σε τρία μέρη. Προκειμένου να μην παρερμηνευτούν τα γραφόμενα, παρακαλούμε τους αναγνώστες να  διαβάσουν όλα τα μέρη του άρθρου  για να εξάγουν ασφαλή συμπεράσματα. Υπενθυμίζω ότι ο Άγιος Αυγουστίνος είναι κοινός Άγιος Ορθοδόξων, Ρωμαιοκαθολικών και Αγγλικανών.

Στα θεολογικά του έργα υπάρχουν αρκετές δογματικές εκτροπές, τις οποίες θα παρουσιάσουμε στην συνέχεια. Οπότε προκύπτει το εύλογο ερώτημα. Μπορεί ένας άνθρωπος με αιρετικές απόψεις σαν τον Ιερό Αυγουστίνο, να θεωρείται άγιος από την Εκκλησία; 

Όσο παράξενο κι αν φαίνεται, η απάντηση είναι "ναι". 

Περισσότερες εξηγήσεις δίνονται στο τέλος του  άρθρου. Εκείνο που θα πρέπει να τονίσουμε είναι ότι γίνεται εκμετάλλευση των απόψεων του Αγίου από τους Παπικούς προκειμένου να τεκμηριώσουν τις πλάνες των.

Σύντομα βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε στην Ταγάστη της Νουμιδίας της Αφρικής, το σημερινό Σουκ Αχράς της Αλγερίας, μικρή ορεινή επαρχιακή πόλη στις 13 Νοεμβρίου 354 μ.Χ και κοιμήθηκε στις 28 Αυγούστου του 430μ.Χ.

Ήταν ο μεγαλύτερος γιος της Αγίας Μόνικας - όνομα Βερβερικό - και του Πατρικίου, Ρωμαίου πολίτη, ειδωλολάτρη ως προς τις θρησκευτικές πεποιθήσεις. Ο πατέρας του βαπτίστηκε Χριστιανός λίγο πριν πεθάνει.

Την πρώτη μόρφωσή του την έλαβε στην Ταγάστη και ήταν λατινική αποκλειστικά. Μετά στα Μάδαυρα και εν συνεχεία σπούδασε ρητορική στην Καρχηδόνα, ακολουθώντας τις πατρικές επιθυμίες για ρητορικές σπουδές. Όταν πέθανε ο πατέρας του, διέκοψε τις σπουδές του και επέστρεψε στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Ένας όμως συντοπίτης του, ο Ρωμανιανός, θέλησε να τον ενισχύσει οικονομικά για να συνεχίσει τις σπουδές του. Σε αυτόν θα αφιερώσει αργότερα το πρώτο του σύγγραμμα ο Αυγουστίνος.

Ο Ιερός Αυγουστίνος σε μικρή ηλικία ακολούθησε το φιλοσοφικό ρεύμα του Ορτενσίου του Μάρκου Τύλλιου Κικέρωνος. Εν συνεχεία εντάσσεται στο ρεύμα του Μανιχαϊσμού, που ήταν σε ιδιαίτερη έξαρση τον 4ο αιώνα και παραμένει ακόλουθός του για 7 έτη. Σε ηλικία δεκαέξι ετών γνωρίζεται και με μία χριστιανή, με την οποία ζει εκτός γάμου για δεκαπέντε χρόνια και αποκτά μαζί της έναν γιο, τον Αδεοδάτο. Θα την εγκαταλείψει αργότερα στο Μιλάνο, μετά από σχετική προτροπή της μητέρας του επειδή τον εμπόδιζε στη σταδιοδρομία του. Στο ίδιο διάστημα δρα ως διδάσκαλος της ρητορικής στην Ταγκάστα και την Καρχηδόνα. Το 383 μεταβαίνει στη Ρώμη, όπου και συνεχίζει το διδακτικό του έργο. Στη Ρώμη, και μετά από έντονη εσωτερική αναζήτηση καθώς πλέον και η διδασκαλία του Μανιχαϊσμού δεν κάλυπτε τις πνευματικές ανησυχίες και αναζητήσεις του, θέλγεται από τη διδασκαλία του Αμβροσίου επισκόπου Μεδιολάνων και σε συνδυασμό με την έντονη ενασχόλησή του με τον Πλάτωνα, προσέρχεται στον χριστιανισμό.

Το 387 βαπτίζεται Χριστιανός από τον Άγιο  Αμβρόσιο. Το 391 χειροτονείται ιερέας, αφού ήδη από το 388 έχει επιστρέψει στη Βόρειο Αφρική. Το 395 εκλέγεται επίσκοπος Βασιλικού Ιππώνος (Hippo Regio), της Νουμιδίας. Εκεί θα ξεχωρίσει για την ποιμαντική του δραστηριότητα, αλλά και την έντονη αντιαιρετική του δράση, αφού ως επίσκοπος ο Αυγουστίνος αντιμετώπισε και τελικά σταμάτησε το σχίσμα του Δονατισμού, συγκαλώντας πολλές τοπικές Εκκλησιαστικές Συνόδους. Επίσης, η Σύνοδος της Καρχηδόνος το 411 καταδίκασε την αίρεση του Πελαγιανισμού και ο Αυγουστίνος αναγνωρίστηκε ως ο κύριος υπερασπιστής της Ορθοδοξίας. Τελικά, το 426 παραιτήθηκε από επίσκοπος, αλλά πέρασε τα τελευταία του χρόνια πολεμώντας τον Αρειανισμό.

Το ασκητικό πρότυπο του Αυγουστίνου

Το 391 ως πρεσβύτερος ίδρυσε στην Ιππώνα κοινόβιο μοναστήρι, αλλά το 396 το εγκατέλειψε και στο επισκοπείο όπου εγκαταστάθηκε, ίδρυσε τη Μονή των Κληρικών.Το ασκητικό πρότυπο του Αυγουστίνου ταυτιζόταν με την κοινόβια άσκηση, κατά το πρότυπο της πρώτης ιεροσολυμιτικής κοινότητας. Κοινός βίος ήταν ωρίμανση πνευματικής ζωής, ώστε αν κάποιος ήθελε να οδηγηθεί στην έρημο, να πάει με ασφάλεια και πνευματική αυτάρκεια. Σήμαινε ακόμη πλήρωση της αγάπης, ώστε οι συνασκούμενοι να είναι ένα σώμα και μια ψυχή, να αποτάξουν τον κόσμο και τα υλικά αγαθά, να υπακούουν στους προϊσταμένους τους, να νηστεύουν και να προσεύχονται. Στο αυγουστίνειο κοινόβιο εισερχόταν δούλοι και απελεύθεροι αγρότες, εργάτες, τεχνίτες· κάθε ηλικίας άνθρωποι, ώριμοι, έφηβοι, ακόμη και παιδιά. Μέσα στα κοινόβια λειτουργούσε σχολή για τη μόρφωσή τους.

 

Το συγγραφικό του έργο

Το συγγραφικό έργο του είναι πληθωρικό: έγραψε για να απολογηθεί για τη μεταστροφή του στην Εκκλησία και να πείσει τον εαυτό του και τους άλλους για την ορθότητα της επιλογής του αυτής. Για να καταπολεμήσει τους εθνικούς και τους Μανιχαίους που αρχικά τον είχαν προσελκύσει, να ανατρέψει τους Δονατιστές και τους Πελαγιανούς, να οικοδομήσει τους πιστούς επιλύοντας πρακτικά προβλήματα ηθικής και πνευματικής ζωής, να αναλύσει και να υποστηρίξει τη δογματική διδασκαλία. Να αναλύσει τη σχέση της σώζουσας εκκλησίας και του κοσμικού κράτους στην ιστορία και να ερμηνεύσει την Αγία Γραφή.

Έργα του Ιερού Αυγουστίνου μεταφρασμένα στα Ελληνικά

Αυγουστίνος Ιππώνος, Ομιλίες για τη Μετάνοια. Εισαγωγή – Κείμενο – Μετάφραση – Σχόλια του Φώτιου Ιωαννίδη, Συγγραφείς και Πατέρες της Δύσης, Τόμος Γ΄, έκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2008

Ποσσίδιος, Βίος Αυγουστίνου (Vita Augustini). Εισαγωγή – Κείμενο – Μετάφραση – Σχόλια του Φώτιου Ιωαννίδη, Συγγραφείς και Πατέρες της Δύσης, Τόμος Δ΄, έκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2008

«Ιερού Αυγουστίνου. Οι εξομολογήσεις». - Ανδρέας Δαλέζιος, Εκδόσεις «Γραφείον Καλού Τύπου», Αθήνα, 1951

«Ιερού Αυγουστίνου. Η πολιτεία του Θεού τομ. Α΄,Β'», μτφρ. Ανδρέας Δαλέζιος, Εκδόσεις «Γραφείον Καλού Τύπου», Αθήνα 1955

Αγίου Αυγουστίνου, Εξομολογήσεις, τομ. Α-Β, μτφρ. Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, εκδ. Πατάκης, Αθήνα, 1999

Αυγουστίνος, Η Χριστιανική διδασκαλία, μτφρ. Γεώργιος Δαρδιώτης, εκδ. Σταμούλης Αντ., Θεσ/νίκη, 2011

Αυγουστίνος Ιππώνος, Η Πολιτεία του Θεού (Βιβλίο Ι), μτφρ. Νικόλαος Ζαρωτιάδης, πρόλογος: Χρήστου Αθ. Αραμπατζή, εισαγωγή Αθανάσιου Καψάλη, εκδ. Ostracon, Θεσσαλονίκη, 2015

Αυγουστίνος Ιππώνος, Η Πολιτεία του Θεού (Βιβλίο ΙΙ), μτφρ. Νικόλαος Ζαρωτιάδης, πρόλογος: Φώτιος Ιωαννίδης, εκδ. Ostracon, Θεσσαλονίκη, 2017.

Αυγουστίνος Ιππώνος, Η Πολιτεία του Θεού (Βιβλίο ΙΙΙ), μτφρ. Νικόλαος Ζαρωτιάδης, εκδ. Ostracon, Θεσσαλονίκη, 2019.

Αυγουστίνος Ιππώνος, Η Πολιτεία του Θεού (Βιβλίο IV), μτφρ. Νικόλαος Ζαρωτιάδης, πρόλογος: Κωνσταντίνος Λιθηρόπουλος, εκδ. Ostracon 2020.

Αυγουστίνος Ιππώνος, Η Μαντική ικανότητα των δαιμόνων, μτφρ. Νικόλαος Ζαρωτιάδης, πρόλογος: π. Παναγιώτης Παναγιωταρέας, εκδ. Βάνιας, 2021.

Ο Άγιος Αυγουστίνος και οι Παπικοί

Για την Καθολική Εκκλησία θεωρείται άγιος και Δάσκαλος της Εκκλησίας, καθώς και ο προστάτης άγιος του Τάγματος των Αυγουστίνων. Παρά την επίσημη αναγνώρισή του ως αγίου από την Ορθόδοξη Εκκλησία, πολλοί Ορθόδοξοι αποφεύγουν να τον αποκαλέσουν «Άγιο», καθώς υπήρξε υπέρμαχος του Παπικού πρωτείου και του filioque. Σύμφωνα όμως με άλλη άποψη η διδασκαλία του δε θεωρείται εναρμόνιση με το filioque όπως αυτό εμφανίζεται κατα τον 8ο αιώνα, καθότι σύμφωνα με αυτή το «filioque» το οποίο εισάγει ο Αυγουστίνος δεν εισάγεται για την προαιώνιο σχέση και προέλευση του Υιού με τον παράκλητο αλλά για την σχέση διαδοχής σε ότι αφορά τη Θεία Οικονομία. Επίσης ονοματίζεται συχνά ως "Ιερός Αυγουστίνος". Ο Αυγουστίνος θεωρείται επίσης άγιος από την Λουθηρανική και την Αγγλικανική εκκλησία. (πηγή; Βικιπαίδεια)

Το  τάγμα του Αγίου Αυγουστίνου

Το Τάγμα του Αγίου Αυγουστίνου ιδρύθηκε το 1244 στην Ιταλία, όταν αρκετές κοινότητες ερημιτών που ζούσαν στην περιοχή της Τοσκάνης συνήλθαν για να ζητήσουν από τον Πάπα Ιννοκέντιο Δ΄ να ενωθούν υπό έναν κοινό Κανόνα ζωής και έναν Γενικό Προϊστάμενο, όπως τα άλλα Τάγματα που είχαν ιδρυθεί πρόσφατα.

Ο Πάπας τους έδωσε τον Κανόνα του Αγίου Αυγουστίνου και ζήτησε από τους εκπροσώπους κάθε οίκου, να εκλέξουν έναν Γενικό Προϊστάμενο που θα ήταν το σύμβολο και ο κύριος προωθητής της επιθυμητής ενότητας.

Λίγα χρόνια αργότερα, καθώς ο αριθμός των μοναχών αυξανόταν και το Τάγμα επεκτεινόταν γεωγραφικά, άλλες παρόμοιες ομάδες ερημιτών, διάσπαρτες κυρίως στην κεντρική Ιταλία, ενώθηκαν μαζί τους, σχηματίζοντας το 1256 αυτό που έγινε γνωστό ως η Μεγάλη Ένωση του Τάγματος.

Η έντονη ερημιτική έμφαση που χαρακτήριζε τις πρώτες ομάδες άρχισε σταδιακά να δίνει τη θέση της σε μια μικτή ζωή περισυλλογής και ποιμαντικής διακονίας, καθώς η Εκκλησία κάλεσε το Τάγμα να ενταχθεί στο Κίνημα των Ιεραποστόλων και να ασχοληθεί με το έργο του ευαγγελισμού.

Μέσα σε ένα αιώνα από τη Μεγάλη Ένωση, υπήρχαν ήδη 8.000 μοναχοί εγκατεστημένοι σε πολλές χώρες, που ασχολούνταν με διάφορα έργα, ως ποιμένες, ιεροκήρυκες, εκπαιδευτικοί, μελετητές, θεολόγοι και ιεραπόστολοι – όλοι για την κήρυξη του Ευαγγελίου – καθώς και άλλοι που απαασχολούνταν ως ξυλουργοί, αγρότες και αρτοποιοί, για τις εσωτερικές ανάγκες των κοινοτήτων.

Όλοι τους ομολογούσαν τον ίδιο τρόπο ζωής σύμφωνα με τα ιδανικά και τις αξίες πάνω στα οποία ο Άγιος Αυγουστίνος είχε βασίσει το όραμά του για τη θρησκευτική κοινότητα. Νωρίς στην ιστορία του Τάγματος, ομάδες γυναικών μοναχών προσχώρησαν επίσης στο Τάγμα, και πολλοί λαϊκοί άνδρες και γυναίκες μοιράζονταν την πνευματικότητα και τα λειτουργικά έθιμα του Τάγματος ως μέλη των Αυγουστινιανών λαϊκών αδελφοτήτων.

Κατά τις περιόδους των μεγάλων ιεραποστολικών προσπαθειών της Εκκλησίας, οι Αυγουστινιανοί συγκαταλέγονταν μεταξύ των μοναχών διαφόρων Τάξεων και Συνόλων που αποτολμούσαν να ταξιδέψουν σε ξένες χώρες για να διαδώσουν το μήνυμα του Ευαγγελίου και να θέσουν τα θεμέλια της θρησκευτικής ζωής. Αποτολμούσαν να ταξιδέψουν σε όλη την Ευρώπη, καθώς και στη Βόρεια και Νότια Αμερική, την Αφρική, την Ιαπωνία, την Περσία, την Ινδία και την Κίνα.

Οι Αυγουστινιανοί ήταν μεταξύ των ιδρυτών του πρώτου πανεπιστημίου του Νέου Κόσμου και οι πρώτοι ευαγγελιστές των Φιλιππίνων Νήσων.

Η σχέση του τάγματος  με τον νέο Πάπα Λέοντα ΙΔ.

«Προέρχομαι από το Τάγμα του Αγίου Αυγουστίνου». Με αυτά τα απλά λόγια, που εκφώνησε στην πρώτη του ομιλία προς τους πιστούς από το μπαλκόνι του Αγίου Πέτρου, ο νέος Πάπας έστρεψε αμέσως την προσοχή στη θρησκευτική οικογένεια καταγωγής του: το Αυγουστινιανό Τάγμα. Η επιλογή του ονόματος μπορεί να μην είναι σύμπτωση, αλλά μάλλον να συνδέεται με μια κρίσιμη στιγμή στην ιστορία αυτού του αρχαίου και επιδραστικού τάγματος.

Ο ίδιος κατείχε τον ρόλο του Γενικού Ηγούμενου του τάγματος από το 2001 έως το 2013, ηγούμενος μιας θρησκευτικής οικογένειας που εμπνέεται από έναν από τους μεγαλύτερους Πατέρες της Εκκλησίας, τον Άγιο Αυγουστίνο Επίσκοπο Ιππώνος, συγγραφέα των περίφημων «Εξομολογήσεων» και στον οποίο παραδοσιακά αποδίδεται η φράση «Αγάπα και κάνε ό,τι θέλεις».

Οι Αυγουστινιανοί είναι ένα τάγμα επαιτών, του οποίου ο Κανόνας, που επίσημα ονομάζεται «Regula ad servos Dei», αν και σύντομος, περιέχει θεμελιώδεις αρχές: την υποχρέωση της φιλανθρωπίας και της ευαγγελικής φτώχειας, τον ασκητισμό, την αγνότητα, τη συγχώρεση των αδικημάτων, την υπακοή και την προτροπή για την τήρησή της.

Σήμερα, το Τάγμα αριθμεί περίπου 2.800 μοναχούς σε 47 χώρες σε όλες τις ηπείρους, οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με φιλανθρωπικά έργα και διατηρεί την κεντρική του έδρα στη Ρώμη.

Επιφανείς μορφές του τάγματος. Λούθηρος και Μέντελ

Ανάμεσα στις πιο διάσημες προσωπικότητες που ανήκουν στο Αυγουστινιανό Τάγμα, ξεχωρίζουν δύο ονόματα τεράστιας ιστορικής σημασίας, αν και με πολύ διαφορετικά αποτελέσματα στη σχέση τους με την Εκκλησία της Ρώμης.

Ο Μαρτίνος Λούθηρος , ο μεγάλος μεταρρυθμιστής, ήταν Αυγουστινιανός μοναχός πριν από την αποχώρησή του, με την οποία ξεκίνησε την Προτεσταντική Μεταρρύθμιση. Ένα άλλο λαμπρό όνομα είναι αυτό του Γκρέγκορ Μέντελ , ενός Αυγουστινιανού ηγούμενου που γεννήθηκε στη Βοημία, ο οποίος θεωρείται ο πατέρας της σύγχρονης γενετικής χάρη στις επαναστατικές μελέτες του σχετικά με την κληρονομικότητα των χαρακτηριστικών στα φυτά μπιζελιού.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ