Σύμβολα και συμβολισμοί του έργου της Θείας Οικονομίας στην Θεία Λειτουργία (ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ)

 

Πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου (χημικού)

1. Η λατρεία μας ολόκληρη, με κεφαλή και κορωνίδα της τη θεία λειτουργία, είναι συνυφασμένη με τον συμβολισμό. «Η Συμβολική της Χριστιανικής Τέχνης και Λατρείας ασχολείται αφενός με τις συμβολικές παραστάσεις και τα παλαιοχριστιανικά αισθητά σύμβολα, που αποτελούν εξωτερικές εικόνες του αόρατου πνευματικού κόσμου, αφετέρου με τη συμβολική-αλληγορική σημασία αντικειμένων που χρησιμοποιούνται στη λατρεία ή γενικότερα με τη συμβολική σημασία του τυπικού της θείας λατρείας» (Δ. ΤΣΕΛΕΓΓΙΔΗΣ).Τα σύμβολα βοηθούν τους πιστούς στην αναβίωση της σωτηριολογικής πορείας, όμως δεν είναι στόχος τους η προσκόλληση στο παρελθόν, στα ιστορικά γεγονότα, αλλά στη μέλλουσα Δευτέρα Παρουσία.

2. «Αν και η Εκκλησία είναι ορατή από τον άνθρωπο, εν τούτοις δεν του είναι δυνατό να κατανοήσει τη φύση της, δεδομένου ότι αυτή υπερβαίνει τα όρια του καταληπτού, αφού είναι μυστήριο γνωστό «μόνῳ σοφῷ Θεῷ». Γι’ αυτό χρησιμοποιούμε παραστάσεις και σύμβολα, με τα οποία επιχειρείται περιγραφή της πραγματικότητας αυτής».

( Χ. ΚΡΙΚΩΝΗ, Η αυθεντία της Εκκλησίας, το κύρος της Παραδόσεώς της και η διδασκαλία των Πατέρων, εκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1998).

Ο Ορθόδοξος  ναός δεν είναι απλά ευκτήριος οίκος, αλλά «επίγειος ουρανός…αντιτυπών την σταύρωσιν, την ταφήν, την ανάστασιν, χώρος ένθα και η ψυχοτρόφος τράπεζα» ( Migne PG 98,384 κ. εξ.)

Τα δομικά του στοιχεία πήραν σιγά-σιγά συμβολική και δογματική έννοια και θα λέγαμε πως παραμένουν αναντικατάστατα εδώ και αιώνες. (Κ.Καλοκύρης, Ναοδομία και σύγχρονη τέχνη, Θεσσαλονίκη 1978, σ.57)

3. Η θεία Λειτουργία ως το υπέρτατο Σωτηριολογικό  Μυστήριο είναι γεμάτη με σύμβολα και συμβολισμούς. Οι Άγιοι Πατέρες και οι φωτισμένοι εκκλησιαστικοί συγγραφείς έδωσαν ερμηνείες στα σύμβολα και στους συμβολισμούς. Σύμφωνα, με τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, όσα τελούνται στη Θεία Ευχαριστία είναι «εικόνες» και «σύμβολα» των «αληθών». Τα «ορατά» είναι εικόνες και σύμβολα των «αοράτων», των «μυστικών». Η Θεία Ευχαριστία, που τελείται ενώπιον της Σύναξης, είναι «εικόνα» μιας αληθινής Ευχαριστίας, που δεν είναι παρά «η των μελλόντων κατάστασις».

 Η «αλήθεια» των όσων τελούνται στη Σύναξη δε βρίσκεται σ’ ένα προϋπάρχοντα κόσμο, αλλά σε μια πραγματικότητα του μέλλοντος, στη μέλλουσα Βασιλεία.

4. Επειδή η λατρεία στην Ορθόδοξη Εκκλησία έχει δεχτεί λατινικές παρεμβάσεις, είναι ανάγκη αυτές να επισημανθούν και να απορριφθούν. Παρατηρείται όμως σήμερα ορισμένοι κληρικοί και λαϊκοί να προσπαθούν να ερμηνεύσουν ακόμα και τις παρεμβάσεις αυτές, που έγιναν με  επιχειρήματα των Αγίων και άλλων εκκλησιαστικών συγγραφέων, που ΕΖΗΣΑΝ ΠΟΛΛΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ ΤΙΣ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ. Αυτό είναι έντονο στην περίπτωση του προβλήματος που προέκυψε με τη θέση του Εσταυρωμένου στο ιερό βήμα. Η προσπάθεια αυτή και σύγχυση δημιουργεί και σε πλάνες μπορεί να καταλήξει. Άλλο η θέση του Σταυρού στη λατρεία και άλλο Ο ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΣ ΧΡΙΣΤΟΣ στη λατρευτική πρακτική.

Υπενθυμίζω στους αναγνώστες τα εξής που σχετίζονται με τη λειτουργική  θέση  του Εσταυρωμένου.

-Τον 16ο αιώνα, κάτω πάλι από την επιρροή του Ησυχασμού και προς αντιμετώπιση του δυτικού προσηλυτισμού, η ορθόδοξη Εκκλησία επικεντρώνεται στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, αποδίδει στο τέμπλο τη χριστολογική ερμηνεία της Σκηνής του Μαρτυρίου με τη Θεοτόκο ως «της μείζονος καὶ τελειοτέρας Σκηνής» και το Μέγα Αρχιερέα Χριστό να τελεί εντός του θυσιαστηρίου το μυστήριο Θείας Ευχαριστίας, σύμφωνα με τα χωρία (9, 11-12) της προς Εβραίους επιστολής του Αποστόλου Παύλου.

Από τις αρχές του 18ου αιώνα παρατηρείται η προσπάθεια αποδέσμευσης από τις «αρχαϊκές» μορφές και τη σχηματοποίηση του διακόσμου…. Το τέμπλο του καθολικού της μονής Ιβήρων (1707) χαρακτηρίζεται ως ο προάγγελος των καινοτομιών των αρχών του 18ου αιώνα. Η επίστεψη με το σταυρό και τα λυπηρά γίνεται ακόμα επιβλητικότερη…(λυπηρά = Εσταυρωμένος Ιησούς Χριστός με την Παναγία και τον Ιωάννη τον Θεολόγο).

..Η καθ΄ ύψος πρόοδος του τέμπλου έως τον 19ο αιώνα, που πετυχαίνεται με την πρόσθεση όλο και περισσοτέρων παράλληλων διακοσμητικών ζωνών στο θριγκό, αναπτύσσουν τον κάθετο άξονα, ώστε η απεικόνιση της Πλατυτέρας στην κόγχη του Ιερού να μη γίνεται ορατή από τον κυρίως ναό. Οι πιστοί συνεχώς υψώνουν το βλέμμα τους από την μία ζώνη στην επόμενη για να κοιτάξουν το εικονογραφικό σύνολο του εικονοστασίου. Η διάρθρωση αυτή, που κατευθύνει το βλέμμα του θεατή προς τα άνωθεν, γίνεται «νοητή κλίμακα», που ανοδικά κατευθύνει τον πιστό στο κατ΄ εξοχήν σύμβολο της πίστης, στον Εσταυρωμένο και τα Λυπηρά.

(Κ., Καλοκύρης, «Εξέχοντα βυζαντινά τέμπλα του Αγίου Όρους», στο: Καλοκύρης Κ. (επιμ.), Μελετήματα Χριστιανικής Ορθοδόξου αρχαιολογίας και τέχνης, (Αθήνα 1963), 173-212, σ. 173-203. Π.)

Επομένως, βλέπουμε ότι η επιβλητικότερη  εμφάνιση του Εσταυρωμένου Χριστού ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΑ ΛΥΠΗΡΑ ΤΩΝ ΤΕΜΠΛΩΝ ΤΟΥ 18ου αιώνα.

-«…Εις τας ιεράς Μονάς δέον όπως παραφυλάττητται η αρχαία τάξις. Μία ιερά εικών της Σταυρώσεως εις το προσκυνητάριον ή εις το μέσον του Ναού αρκεί. Εξ’ άλλου εις τας ιεράς Μονάς δεν πρέπει ίνα υπάρχη Εσταυρωμένος όπισθεν της αγίας Τραπέζης, ει μη μόνον λιτανευτικός Σταυρός. Σημείωσαι δ’ ότι η κοπή του Σώματος εις το περίγραμμα αυτού δεν αντέχει εις ορθόδοξον κριτικήν, διότι ολίγον απέχει του αγάλματος, εγγίζον το είδωλον…..».  (Τυπικόν του οσίου και θεοφόρου πατρός ημών Σάββα του ηγιασμένου, έκδοσις Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Παναγίας Τατάρνης, σελ. 402).

 

-«Ἐκ τοῦ 1864 ἔτους τῆς Πατριαρχείας Σωφρονίου τοῦ ἀπό Ἀμασείας, εἰσήχθη ἡ ἔξοδος „Ἐσταυρωμένου” εἰς τό Πατριαρχεῖον Κωνσταντινουπόλεως καί εἰς τάς κατά τόπους Ἐκκλησίας – κατά μίμησιν ἴσως τῶν Δυτικῶν Λιτανειῶν Ἐσταυρωμένων ἀγαλμάτων.  Αὕτη ἡ τάξις ἐπικρατεῖ ἐσχάτως εἰς πολλάς μονάς, ὡς εἰς τό Πρωτάτον.  Πλήν ὅμως ἡ συνήθεια αὕτη τῆς ἐξαιρετικῶς πομπώδους καί δραματικῆς ἐξόδου τοῦ Ἐσταυρωμένου σώματος, ἰδιαίτατα ὡς γίνεται σήμερον εἰς τάς ἐνορίας, ἀπάδει πρός τήν λιτότητα καί ἡγιασμένην ἁπλότητα τῆς Ὀρθοδοξίας». (Αγιορείτικον Τυπικόν σελ.216, υποσημείωση 32).

Πρώτο συμπέρασμα επομένως είναι ότι οι αντι-οικουμενιστές πρέπει να απαιτήσουν να τεθεί ο Εσταυρωμένος στη θέση που του αρμόζει ΟΡΘΟΔΟΞΑ στο ναό,  για να εξαλειφθεί μια ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΡΡΟΗ. Υπενθυμίζω  τα γραφόμενα για το ΣΤΑΥΡΟ ΛΙΤΑΝΕΙΑΣ του Αγίου Συμεώνος Θεσσαλονίκης:

«Παραπλεύρως της Αγίας Τραπέζης και «όπισθεν του θυσιαστηρίου αυτού εξ ανατολών, το ευλογημένο όργανο της θυσίας, ο θείος ίσταται Σταυρός (ΟΧΙ Ο ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΣ), τετραμερής ων δια τον εν αυτώ προσπαγέντα, τα τε άνω και τα κάτω και τα σύμπαντα πεποιηκότα τε και συνέχοντα». (Συμεών Θεσσαλονίκης, Migne 155, 341).

5. Όπως είδαμε στα προηγούμενα άρθρα, η ΠΡΟΣΚΟΜΙΔΗ αποτελεί την ακολουθία εκείνη που προεικονίζει τη Γέννηση και το Πάθος του Χριστού. Επίσης το ιερό δισκάριο κατά τρόπο μυστικό και εσχατολογικό είναι μία εικόνα, πρόγευση της βασιλείας του Θεού, όπου ο Κύριος-Βασιλεύς ως επί του θρόνου Του κάθεται επί του δισκαρίου και γύρω Του είναι συνηγμένη όλη η Εκκλησία και αναμένει την τελική κρίση και δικαίωση, πράγμα το οποίο άριστα αποτυπώνεται  εικονογραφικά με το θέμα της δευτέρας παρουσίας του Κυρίου και της  τελικής κρίσεως, ιδιαίτερα στους πρόναους των μοναστηριακών Ναών.

Η Ορθόδοξη εικονογραφική θεώρηση στην προσκομιδή είναι ή η εικόνα της Γέννησης του Χριστού ή η εικόνα της ΑΚΡΑΣ ΤΑΠΕΙΝΩΣΗΣ.

6. Ή μεγάλη Είσοδος, μπορούμε να πούμε, τουλάχιστον έτσι έχει θεολογηθεί από αρκετούς Πατέρες, ότι εικονίζει την αρχή της β’ Παρουσίας. Με αυτή μπαίνουμε σιγά σιγά στα πιο ιερά της ιστορίας και της Βασιλείας, επειδή η μεγάλη Είσοδος εμπεριέχει τη Σταύρωση, την Ταφή, την Ανάσταση, και εκ της Αναλήψεως την είσοδο του Χριστού στη Βασιλεία του Πατρός, και την επανείσοδό του ξανά μέσα στην ιστορία. Επομένως είναι η αρχή της β’ Παρουσίας.

Με την επιστροφή των λειτουργών ιερέων και διακόνων και την απόθεση των τιμίων δώρων επί της Αγίας Τραπέζης, έληξε το πάθος και η σταύρωση του Ιησού Χριστού και γίνεται τώρα, συμβολικά, ο ενταφιασμός του σώματος του Χριστού από τον Ιωσήφ και το Νικόδημο. Η τράπεζα γίνεται τόπος του ζωηφόρου μνήματος. Η απόθεση συμβολίζει την ταφή, την ανάσταση και ανάληψη (ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΑΝΔΙΔΩΝ, όπ. π., PG 140, 441C).

 Το αντιμήνσιο απεικονίζει την ταφή του Χριστού. Επομένως, από τη στιγμή που ξεδιπλώνεται για να χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια μάς δηλώνει το τέλος της Σταύρωσης και την αρχή των γεγονότων που ακολούθησαν. Επομένως, η σύγχρονη παρουσία στην Αγία Τράπεζα του Εσταυρωμένου Χριστού και του Χριστού στον τάφο δείχνει ΜΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΦΑΤΙΚΟΤΗΤΑ. Αυτό αποδεικνύεται και από τα παρακάτω λόγια του λειτουργού, μετά την είσοδό του στο ιερό βήμα, που αποδεικνύουν ότι ο Χριστός αποκαθηλώθηκε από τον Σταυρό.

Ο ευσχήμων Ιωσήφ, από του ξύλου καθελών το άχραντόν σου Σώμα, σινδόνι καθαρά, ειλήσας και αρώμασιν, εν μνήματι καινώ κηδεύσας απέθετο.

 

Εν τάφω σωματικώς (ΟΧΙ ΕΠΙ ΣΤΑΥΡΟΥ) , εν Άδου δε μετά ψυχής ως Θεός, εν Παραδείσω δε μετά Ληστού, και εν θρόνω υπήρχες Χριστέ, μετά Πατρός και Πνεύματος, πάντα πληρών ο απερίγραπτος.

7.Το πρόβλημα, που, επίσης, προέκυψε, είναι ΓΙΑΤΙ Ο ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΣ ΔΕΝ ΤΟΠΟΘΕΤΕΙΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΟΓΧΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ. Για το θέμα αυτό σημειώνουμε τα παρακάτω.

Για τους πατέρες το ιερό και η κόγχη είχαν συνειδητά καθιερωθεί ως σύµβολα του ουρανού.

Η κόγχη είναι µισός τρούλος και για αυτό του αποδίδεται ουράνια σηµασία. Η αψίδα (παράγεται από το ρήμα άπτω)  σηµαίνει τον τόπο, όπου εµφανίζεται το φως. Για τους χριστιανούς συµβολίζει  το σηµείο  του ουρανίου θόλου που θα ανατείλει ο ήλιος της δικαιοσύνης κατά τη Δευτέρα παρουσία.

Ο καθηγητής  Δ.Καλοκύρης σημειώνει και τα εξής αξιόλογα.

«  …Μετά την θύελλα της εικονομαχίας και την οριστική νίκη της ορθόδοξης εικόνας όπως και της επιβολής του ορθού δόγματος και της ορθής δόξας περί της εικόνας, η αγιογραφία καθίσταται δογματική και το περιεχόμενό της αποβλέπει σε δογματικές αλήθειες…..  Το δόγμα της παρθένου ως «όντως Θεοτόκου», το καθορισθέν δια της συνόδου της Εφέσου (431), εικαστικά θα εκφράζεται δια της Θεομήτορος μετά του παιδίου Ιησού επί των γονάτων, που θα εικονίζεται στην κεντρική κόγχη του ιερού.

….Από την εποχή των Μακεδόνων (867-1056) και των Κομνηνών (1081-1185), στην κεντρική κόγχη του ιερού βήματος αρχίζουν να ζωγραφίζουν κάτω από την Πλατυτέρα:

α΄) τη λειτουργία του Χριστού και των αγγέλων όπως τελείται στον ουρανό (ΥΠΕΡΟΥΡΑΝΙΑ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ),

β΄) το Χριστό να κοινωνεί τους αποστόλους,

γ΄) Τους ιεράρχες, και μάλιστα όσους  γράψανε θεία λειτουργία, κρατώντας στα χέρια τους τις λειτουργικές δέλτους με αντίστοιχα χωρία από τις ευχές της θεία λειτουργίας.

 Από του 12ου αιώνος έχουμε μεταξύ των λειτουργούντων αρχιερέων το δισκάριο με τον τεθυμένο αμνό. Όλα αυτά αποτελούν το λεγόμενο λειτουργικό εικονογραφικό κύκλο, ο οποίος μετά του δογματικού και εορταστικού καθορίζουν την εικονογράφηση στους βυζαντινούς ναούς….  Έτσι η εικονογραφία συμπληρώνει την ιερά υμνωδία στην προσπάθειά της να βιώσουν οι πιστοί το μυστήριο της θείας ευχαριστίας με κατάνυξη, προσοχή, δέος, μετάνοια….

(πηγή. Δ. Καλοκύρη  «Εισαγωγή εις την χριστιανικήν και βυζαντινήν αρχαιολογίαν», Θεσ/νίκη 1975.).

Έτσι λοιπόν, στην ΠΡΩΤΗ ΣΕΙΡΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΗΣ ΚΟΓΧΗΣ  του ιερού βήματος έχουμε τη Θεοτόκο μαζί με το Χριστό. Είναι αυτή που ίσταται μεταξύ ουρανού και γης. Είναι η «κλίμαξ η επουράνιος δι’ ης κατέβη ο Θεός». Είναι «η τα άνω τοις κάτω συνάψασα». Όμως η παρουσία της Θεοτόκου έχει και άλλη ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ που την περιγράφει το παρακάτω τροπάριο.

«Θεοτόκε αειπάρθενε, των ανθρώπων η σκέπη… επί σοι και φύσις καινοτομείται και χρόνος» (Από την Ακολουθία της κατάθεσης της Τιμίας Ζώνης της θεοτόκου).

  Δηλαδή, ο  ιστορικός χρόνος, με την παρουσία και τη χάρη της Θεοτόκου, δεν βαίνει απλώς σε ένα τέλος, ούτε και πρόκειται να καταργηθεί, αλλά τελούσα υπό τη σκέπη της Παναγίας, μεταμορφώνεται και ενσωματώνεται στο χρόνο και τη χρονική διάσταση της Βασιλείας του Χριστού. Το γεγονός ότι ο χρόνος καινοτομείται, δηλαδή ανανεώνεται, με την παρουσία και το πρόσωπο της Θεοτόκου, υποδεικνύει και υπενθυμίζει μία εξόχως σημαντική υπόσχεση, μία υπόσχεση γραμμένη στις καρδιές των πιστών, ότι η Παναγία, όπως και ο Υιός της θα είναι μαζί τους μέχρι συντελείας των αιώνων. Η Κυρία Θεοτόκος προνοώντας και επεμβαίνοντας έως το τέλος του χρόνου αυτού, βαδίζει χέρι-χέρι με τους πιστούς μέχρι τα έσχατα, την παρουσία του Αντιχρίστου και τη Δευτέρα του Υιού της Παρουσία.

Το πόσο σημαντική και καθοριστική θα είναι στα έσχατα, αλλά και πόσο διαχρονικά ανεπανάληπτη και μεγαλειώδης είναι σε όλες τις εποχές, για τους πιστούς καθώς και για ολόκληρη την ανθρωπότητα, η μορφή της Θεοτόκου, φαίνεται και από ένα άλλο εδάφιο της ιεράς Αποκαλύψεως. Στο δωδέκατο κεφάλαιο ο άγιος Ιωάννης ο θεολόγος περιγράφει ένα μεγάλο σημείο, που εμφανίσθηκε στον ουρανό. Μια γυναίκα που έλαμπε ολόκληρη, καθώς ήταν περιβεβλημένη τον ήλιο και λουσμένη όλη στο φως του, κάτω από τα πόδια της βρισκόταν η σελήνη και στο κεφάλι της είχε στεφάνι, στέμμα με δώδεκα αστέρια, ενώ η ίδια ήταν έγκυος. Όπως ερμηνεύουν οι πατέρες της Εκκλησίας (Αρέθας και Ανδρέας Καισαρείας), η γυναίκα είναι η Παναγία, αλλά ταυτόχρονα και η Εκκλησία του Χριστού. Παναγία  και Εκκλησία ταυτίζονται στη θεολογία των πατέρων, αφού η Θεοτόκος έδωσε την πάναγνη σάρκα της και το πανάχραντο αίμα της  στον Χριστό, ενώ η Εκκλησία είναι το Σώμα του Χριστού, η άσπιλη νύμφη του Κυρίου. Το ότι η γυναίκα αυτή είναι στον ουρανό, δείχνει το ουράνιο μεγαλείο και ύψος, τόσο της Παναγίας, όσο και της Εκκλησίας, Η Αειπάρθενος Μαριάμ αποτελεί με τη ζωή και την κοίμησή της, προάγγελο και προοίμιο, για το τι πρόκειται να συμβεί στα πρόθυρα του μέλλοντος αιώνος. Όπως εκείνη, πέθανε και αναστήθηκε, έτσι και όλοι οι νεκροί, πρόκειται να αναστηθούν κατά την ημέρα της Κρίσεως. Και όπως εκείνη ανελήφθη στους ουρανούς και εισήλθε σωματικά στη Βασιλεία του Υιού της, έτσι και οι δίκαιοι, "οι σεσωσμένοι"  και οι άγιοι θα αναληφθούν σωματικά στην ίδια Βασιλεία, προκειμένου να απολαμβάνουν πάντοτε το υπερκόσμιο κάλλος και την απερίγραπτη  δόξα της Θεοτόκου, μαζί με όλους τους πιστούς των εσχάτων, δίχως τέλος και παύση, στους ατελεύτητους αιώνας των αιώνων.

ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ. Επομένως, οι αγιογραφίες της Πλατυτέρας και των εικόνων από τη λειτουργία στο ΥΠΕΡΟΥΡΑΝΙΟ ΘΥΣΙΑΣΤΗΡΙΟ αποδεικνύουν περίτρανα ότι η ΚΟΓΧΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΣΥΜΒΟΛΙΖΕΙ ΤΑ  ΕΣΧΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΩΣ ΤΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΩΝ ΟΥΡΑΝΩΝ, όπου τελείται  ΑΚΑΤΑΠΑΥΣΤΑ Η ΟΥΡΑΝΙΑ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ. Η Βασιλεία των ουρανών υπενθυμίζω ότι είναι Ο ΧΩΡΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ. Η τοποθέτηση του Εσταυρωμένου στη θέση αυτή  ΑΛΛΟΙΩΝΕΙ ΠΛΗΡΩΣ ΤΟΝ ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟ ΤΗΣ ΚΟΓΧΗΣ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ.

Εκτός από τα παραπάνω, οι λειτουργικές ευχές, δηλαδή οι προσευχές που διαβάζει ο ιερέας μέσα στο Ιερό, κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας, τις οποίες συνήθως δεν ακούει ο λαός, εκτός από τις εκφωνήσεις τους (τα σημεία δηλαδή που λέει δυνατά), περιέχουν πάρα πολλές αναφορές που επιβεβαιώνουν τη βαθύτερη σημασία της θείας λειτουργίας ως προεικόνισης της δευτέρας παρουσίας και της Βασιλείας του Θεού. Κάθε θεία λειτουργία είναι για εμάς μια μικρή δευτέρα παρουσία, μια παρουσία του Ιησού Χριστού, όχι συμβολική, αλλά πραγματική, ο οποίος ενώνεται με εμάς μέσω της Θείας Μετάληψης (Θείας Κοινωνίας). Έτσι, πραγματοποιείται η υπόσχεση του Ιησού Χριστού, στο τέλος του κατά Ματθαίον ευαγγελίου, ο οποίος, μετά την ανάστασή Του, είπε στους μαθητές Του: «θα είμαι μαζί σας όλες τις ημέρες, μέχρι το τέλος του κόσμου» (Ματθ. 28, 20), δηλαδή τη δευτέρα παρουσία, που δεν είναι κυριολεκτικά τέλος, αλλά η καινούργια αρχή.

Η Εσχατολογική διάσταση της Ευχαριστίας έχει ατροφήσει στην Ορθόδοξη λειτουργική μας παράδοση, εξαιτίας της εμπλοκής της Ορθόδοξης θεολογίας στη διαμάχη μεταξύ Ρωμαιοκαθολικών και Προτεσταντών, σχετικά με τη σύνδεση Θείας Ευχαριστίας - Σταυρικής Θυσίας του Χριστού. Η σχολαστική θεολογία συνέδεσε το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, σχεδόν μονομερώς, με τη Θυσία του Σταυρού, χωρίς την προοπτική της ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ - ΑΝΑΛΗΨΗΣ  - ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ - ΔΕΥΤΈΡΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ - ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ  και αγνοώντας εντελώς την Εσχατολογική της διάσταση, τη Βασιλεία του Θεού. Μη ξεχνάμε ότι η θεία Λειτουργία αρχίζει δοξολογικά με τη  Βασιλεία του Θεού, ως πραγματικότητα «ελθούσα και ερχομένη»: «Ευλογημένη η Βασιλεία του Πατρός…, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων», για να επισφραγιστεί με τη βεβαιότητα, ότι «Είδομεν το φως το αληθινόν, ελάβομεν Πνεύμα επουράνιον…» . 

Με τη Θεία Ευχαριστία η Εκκλησία καθίσταται στο παρόν, αυτό που θα γίνει στο τέλος της ιστορίας: Κοινωνία των Εσχάτων.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ.

Αν δεν δέχονται τα παραπάνω οι διαφωνούντες, τουλάχιστον ας γνωρίζουν  ότι οι εκκοσμικευμένες πρακτικές με πλακάτ και Εσταυρωμένους στους δρόμους και συνθήματα, που  παραπέμπουν σε πολιτικές συγκεντρώσεις, και δηλώνουν ΖΗΛΩΤΙΣΜΟ και ΦΑΝΑΤΙΣΜΟ δεν έχουν θέση στην ορθόδοξη εκκλησία. Επίσης, επειδή το θέμα της θέσης του Εσταυρωμένου συνδέθηκε με τον αντι-οικουμενιστικό αγώνα, ως δογματικό θέμα που αλλοιώνει  την ορθόδοξη πίστη (;;;), τουλάχιστον ας γνωρίζουν οι διαφωνούντες το τι διδάσκει η εκκλησιαστική ιστορία για τις περιπτώσεις αυτές και να πράξουν κατάλληλα. Υπάρχουν και κανόνες (31ος Αποστολικός, ΙΕ της ΑΒ ΣΥΝΟΔΟΥ) και πολλά εκκλησιαστικά περιστατικά.

Τέλος, οι διαφωνούντες ας μη ξεχνάνε και  τα εξής:

 Τον Ιούνιο του 2016 με την Κολυμπάριο Σύνοδο άρχισε η αποδόμηση των αποφάσεων των Οικουμενικών Συνόδων, αφού επικυρώθηκαν συνοδικά:

Α. Η  συμμετοχή των τοπικών ορθοδόξων εκκλησιών στο παγκόσμιο συμβούλιο των Εκκλησιών, που είναι ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΑΙΡΕΣΕΩΝ.

Β. Τα αιρετικά κείμενα ΤΟΡΟΝΤΟ, ΡΑΒΕΝΝΑΣ, ΜΠΑΛΑΜΑΝΤ, ΠΟΥΣΑΝ , CHEITI, που αλλοιώνουν την ορθόδοξη Πίστη και ΚΑΤΟΧΥΡΩΝΟΥΝ  τον ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟ.

Έτσι το ΚΟΙΝΟ ΠΑΣΧΑΛΙΟ σε λίγους μήνες θα είναι ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΕΠΙΣΗΜΗ ΑΠΟΦΑΣΗ. (θα επανέλθουμε στο θέμα μελλοντικά).