Το Ιερό Πηδάλιο και οι ενστάσεις που διατυπώθηκαν (Ζ)

 

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΤΟΥ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ ¨ΟΜΟΛΟΓΙΑ»

. Με την σημερινή δημοσίευση κλείνει το δεύτερο μέρος της έρευνας μας για το ιερό Πηδάλιο και τις ενστάσεις που διατυπώθηκαν. Όπως μπορεί ο αναγνώστης να διαπιστώσει έγινε μια προσπάθεια ταξινόμησης των ενστάσεων με βάση σχόλια που μας στάλθηκαν σε προηγούμενες άρθρα. Προκειμένου οι αναγνώστες του ιστολογίου να μην μπερδεύονται  θα παρακαλέσω τους σχολιαστές να μας στείλουν συνολικά (και όχι αποσπασματικά σε σχόλια), τις ολοκληρωμένες θέσεις που έχουν για θέματα που αφορούν το Ιερό Πηδάλιο, ώστε η συζήτηση για τις αντιρρήσεις  να  βασίζεται σε συγκεκριμένο  κείμενο, το οποίο και θα δημοσιεύσουμε.

Υπενθυμίζουμε τέλος ότι το τρίτο μέρος της έρευνάς μας ασχολείται με το θέμα της εικονογράφησης της Αγίας Τριάδος και ειδικότερα με την εικόνα του Σύνθρονου.

Θα αρχίσουμε τις σχετικές δημοσιεύσεις προς το τέλος της εβδομάδας που διανύουμε.

π.Δ.Α

-------------------------------------------------------------------

ΑΠΑΝΤΩΝΤΑΣ ΣΕ ΕΝΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΗΔΑΛΙΟ

Πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Αθανασίου

ΈΝΣΤΑΣΗ ΠΕΜΠΤΗ.Η αλλοίωση του Πηδαλίου φαίνεται και από το γεγονός ότι ΔΕΝ ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΕΙ ΑΛΑΘΗΤΟ ΤΟΥ ΠΑΠΑ ΚΑΙ ΦΙΛΟΚΒΕ.

Απάντηση:

Η σύνοδος του Φωτίου το 879/880, που αναφέρεται ως τελευταία Οικουμενική Σύνοδος στο Πηδάλιο  είναι εκείνη που:

(1) ακύρωσε την Σύνοδο του Ιγνατίου (869/870),

(2) αναγνώρισε την Εβδόμη (787), προσθέτοντάς την στις προηγούμενες 6 Συνόδους,

(3) αποκατάστησε την ενότητα στην ίδια την Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης και τις Εκκλησίες της Παλαιάς και της Νέας Ρώμης – ενότητα που είχε διασπαστεί από την αυθαίρετη παρέμβαση των παπών της Ρώμης στη ζωή της Ανατολικής Εκκλησίας, ειδικά μέσω της Συνόδου του Ιγνατίου, και

(4) κατέγραψε την κανονική και θεολογική βάση για την ένωση της Εκκλησίας στην Ανατολή και την Δύση, μέσω του Όρου της.

 (5).  Εξέδωσε 3 Ιερούς Κανόνες.

 

Για να απαντήσουμε στην ένσταση για το ΠΡΩΤΕΙΟ ΚΑΙ ΑΛΑΘΗΤΟ ΤΟΥ ΠΑΠΑ καθώς και στο θέμα του ΦΙΛΟΚΒΕ  χρησιμοποιούμε αποσπάσματα από σχετική μελέτη του πρεσβυτέρου Φιλίππου   Ζυμάρη με τίτλο: «Ιστορική, δογματική και κανονική σπουδαιότης της Συνόδου Κωνσταντινουπόλεως (879-880)»- Θεσσαλονίκη Μάρτιος 2000.

Γράφονται σχετικά:

1. Το πρωτείο του Πάπα

Είναι χαρακτηριστικός ο πρώτος Κανόνας που συνέταξε η Σύνοδος αυτή κατά την πέμπτη πράξη της (ΚΑΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΤΟ ΠΗΔΑΛΙΟ), που θεσπίζει την αυτονομία κάθε εκκλησιαστικής διοικήσεως σε θέματα τάξεως και πειθαρχίας. Σύμφωνα με τον κανόνα αυτόν όποιος επίσκοπος, κληρικός η λαϊκός, που ανήκει στον Πάπα, τιμωρηθεί από αυτόν πρέπει να υπόκειται στον ίδιο όρο τιμωρίας και από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και αντιστρόφως. Και καταλήγει ο κανών: «μηδέν των προσόντων πρεσβείων τω αγιωτάτω θρόνω (της) των Ρωμαίων Εκκλησίας μηδέ τω ταύτης προέδρω το σύνολον καινοτομουμένων μηδέ νυν μήτε εις το μετέπειτα». Αυτό σημαίνει ότι γίνεται αποδεκτό το συνοδικό σύστημα διοικήσεως και ότι το πρωτείο του Πάπα δεν ει ναι πρωτείο εξουσίας, αλλά πρωτείο τιμής, δηλαδή ο Πάπας δεν είναι κεφαλή όλης της Εκκλησίας, δεν είναι η πηγή της ιερωσύνης και, κατά συνέπεια, δεν έχει αρμοδιότητα στις άλλες εκκλησιαστικές διοικήσεις. Κατά τον Ζωναρά: «Μη διαφέρεσθαι θέλοντες οι της συνόδου προς αλλήλους τον τε της Πρεσβυτέρας Ρώμης Πάπαν, και τον της νέας ταύτης της Κωνσταντινουπόλεως Πατριάρχην, αλλ’ ομονοείν αλλήλοις· έτι γαρ ήσαν ομόδοξοι και ομόθρονοι»⁴⁹.

Ο Κανόνας αυτός έχει «καίρια εκκλησιολογική σημασία», αφού «επαναφέρει μία “ευχαριστιακή” θεώρηση της ανά την οικουμένην εκκλησιαστικής δομής». Η εκκλησιαστική σημασία του Κανόνα αυτού δεν βρίσκεται μόνον στο ότι τονίζεται το ισότιμο της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως με την Παλαιά Ρώμη, «αλλά επειδή εννοείται κατ’ επέκταση και η ισοτιμία όλων των τοπικών Εκκλησιών ανά την οικουμένην». Αυτός ο κανόνας «αποτελούσε επανορθωτικό διάβημα κατά της πυραμιδικής δυτικής “παγκόσμιας” εκκλησιολογίας, η οποία εκφράσθηκε στην προηγούμενη Σύνοδο του 869-870 και κατά την οποία η μόνη αληθινή τοπική Εκκλησία με την ανωτέρω έννοια της καθολικότητος είναι η Εκκλησία της Ρώμης, η οποία ταυτίζεται με μία παγκόσμια Εκκλησία, και ο μόνος ουσιαστικός επίσκοπος είναι ο πάπας Ρώμης».

1. Το filioque

Στο ιερό Πηδάλιο στα προλεγόμενα της 8^ης Οικουμενικής  Συνόδου γράφει ο Άγιος Νικόδημος ότι αρχικά η αποδοχή της ΣΤ και Ζ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗΣ  από αυτήν και συνεχίζει:

«.Ταύτα δε ποιήσασα και εν τη ΣΤ  ΚΑΙ Ζ, πράξει αυτής ορθώς και ευσεβώς ορίσασα. Ίνα το Άγιο Σύμβολο της πίστεως μένη ΑΚΑΙΝΟΤΟΜΗΤΟΝ ΚΑΙ ΑΠΑΡΑΣΑΛΕΥΤΟΝ ΕΙΣ ΤΟΝ ΑΙΩΝΑ ΚΑΙ ΚΑΤ΄ΕΚΕΙΝΟΥ ΠΟΥ ΗΘΕΛΕ ΠΡΟΣΘΕΣΗ Ή ΝΑ ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΤΙ ΑΠΟ ΑΥΤΟΥ, ΦΡΙΚΤΑ ΑΝΑΘΕΜΑΤΑ ΕΚΦΩΝΗΣΑΣΑ (Η ΣΥΝΟΔΟΣ)

Ρωτάμε λοιπόν τους ενισταμένους. Τα παραπάνω που γράφονται στο Πηδάλιο για την 8^η Οικουμενική Σύνοδο δεν είναι ΚΑΤΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΙΛΟΚΒΕ;;;

ΕΝΣΤΑΣΗ ΕΚΤΗ. Γιατί το ΠΗΔΑΛΙΟ δεν αναφέρει τα ΑΝΑΘΕΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΝΟΔΙΚΟΥ;;

Απάντηση. Προκειμένου να απαντήσουμε στην ένσταση αυτή θα πρέπει να εξετάσουμε το πως διαμορφώθηκε ιστορικά το Συνοδικό της Ορθοδοξίας.

Η πρώτη περίοδος διαμόρφωσης του Συνοδικού ήταν η εποχή της Μακεδονικής δυναστείας.(857-1058).Σε αυτή εντάσσεται το αρχικό κείμενο του Συνοδικού το οποίο περιλαμβάνει τα γεγονότα που αφορούν την εικονομαχία, φτάνοντας μέχρι την εποχή του Μ.Φωτίου και Ιγνατίου και την καταδίκη των εικονομαχικών αναβιώσεων με πρωτοβουλίες του Θ.Κριθίνιου και των ομοιδεατών του.

Το πρώτο μέρος του Συνοδικού αποτελεί μια σύνθεση πηγών εικονολογικού περιεχομένου, όπως για παράδειγμα αποφάσεων και διακηρύξεων της Ζ Οικουμενικής Συνόδου, κάποιων αποφάσεων της ενδημούσης Συνόδου του 843 κατά την οποία αναστηλώθηκαν οι εικόνες, την καταδίκη του Θ.Κριθίνιου και των συνεργατών του από την Σύνοδο 869-870, που συνήλθε επι Πατριαρχίας Ιγνατίου, όπως επίσης και άλλων.

Επομένως η επιγραφή «Συνοδικόν της Ορθοδοξίας της Ζ Οικουμενικής Συνόδου» ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΡΘΗ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ, καθώς περιέχονται και μεταγενέστερα στοιχεία, όπως για παράδειγμα η οριστική αναστήλωση των ιερών εικόνων, μνημονεύονται οι Πατριάρχες Φώτιος και Ιγνάτιος, οι οποίοι και δεν ζούσαν τότε.

Η καθιέρωση της ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΤΟ 843. Τελούνταν παννυχίδα και στην συνέχεια λιτανεία των ιερών εικόνων κατά την οποία εκφωνούνταν αναθεματισμοί προσώπων της εικονομαχικής περιόδου. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε για τους ερευνητές να υποστηρίξουν ότι ο πρώτος συντάκτης του Συνοδικού ήταν ο Πατριάρχης Μεθόδιος και το πρώτο κείμενο ουσιαστικά αντικαθιστά τα χαμένα πρακτικά της Συνόδου του 843.

Προσθήκες στο Συνοδικό έγιναν και κατά την βασιλεία των Κομνηνών(1081-1185) (καταδίκη Ιωάννη Ιταλού, Νείλου του Καλαβρού,καταδίκη των Μασσιλιανών και των Βογομίλων, καταδίκη Ευστρατίου Νικαιας κ.α)

Προσθήκες στο Συνοδικό έγιναν και κατά την περίοδο των Παλαιολόγων (1259-1453).Αφορούν την ησυχαστική έριδα του 14^ου αιώνα. Είναι οι αποφάσεις των Συνόδων 1341,1347,1351 και 1368.

Η πρώτη έκδοση του Τριωδίου το 1522 στην Βενετία το οποίο περιείχε και το Συνοδικό της Ορθοδοξίας.

Επίσης υπάρχουν και άλλες εκδόσεις του Συνοδικού στις οποίες υπάρχουν παρεμβάσεις στο αρχικό κείμενο του 1522.

Με βάση τα όσα εκτέθηκαν το ΣΥΝΟΔΙΚΟ είναι μεταγενέστερο κείμενο από την πρώτη χιλιετία της Εκκλησίας , το περιεχόμενό του περιέχει αποσπάσματα από τα πρακτικά της Ζ Οικουμενικής και της Θ Συνόδου επί Γρηγορίου του Παλαμά και ως εκ τούτου συνολικά  δεν έχει σχέση με το περιεχόμενο του ΠΗΔΑΛΙΟΥ, το οποίο ασχολείται ΜΟΝΟ ΜΕ ΤΙΣ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΚΑΝΟΝΩΝ.