Η «ιδιωτική θεολογία» στη σύγχρονη εκκλησιαστική ζωή.

 

Άρθρο του Ανδρόνικου Κομνηνού

 

Στο Θέμα του Εσταυρωμένου

Ο όρος «ιδιωτική θεολογία» χρησιμοποιήθηκε τελευταία από τον Μητροπολίτη Περιστερίου Γρηγόριο, σε σχετική εγκύκλιο που εξέδωσε, με αφορμή τη θέση του Εσταυρωμένου στο ιερό βήμα. Στην εγκύκλιο αυτή γράφονται τα εξής σχετικά:

«…η άγνοια των ανθρώπων, όταν συνοδεύεται από λανθασμένες παγιωμένες αντιλήψεις και κάποιες φορές τροφοδοτούμενες από υποκινητές ανθρώπους αδιαλλαξίας και φανατισμού, είναι δυσκολομεταχειρίσιμη. Ο λαός πολλές φορές, χωρίς να φταίει ο ίδιος, έχει αγνοήματα και ακρισία… Ωστόσο, μέσα στην άγνοια του λαού ή την ιδιωτική θεολογία κάποιων ανθρώπων, κάποιοι άλλοι επηρεασμένοι ασεβούν ηθελημένα ή αθέλητα προς την Ανάσταση του Χριστού, και αυτό που κάνουν εμμονικά και επιμένοντας είναι ασεβισμός προς τη Βασιλεία των Εσχάτων… Με την τοποθέτηση του «Εσταυρωμένου της Μ. Παρασκευής» πίσω από την Αγία Τράπεζα δίνουμε την εντύπωση ότι το τέρμα της Ιστορίας είναι ο θάνατος του Θεού, αυτό ακριβώς που έπαθε και υπέστη η Δυτική Χριστιανοσύνη, Ρωμαιοκαθολική και Προτεσταντική, στο σύνολό της, έχοντας απολέσει παντελώς την αίσθηση και την εμπειρία της Ανάστασης του Χριστού και την «προσδοκία της Ανάστασης των νεκρών…»

Με τον όρο «ιδιωτική θεολογία» ονομάζουμε το σύνολο των προσωπικών και αυθαίρετων θεολογικών απόψεων που διατυπώνουν κάποιοι ορθόδοξοι κληρικοί και λαϊκοί για θέματα που αφορούν την ορθόδοξη πίστη.

Ενώ το θέμα του Εσταυρωμένου είναι λυμένο θεολογικά (εκκλησιολογικά) και ιστορικά (μαρτυρίες Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτη, Αγίου Συμεώνος Θεσσαλονίκης κ.α),  εν τούτοις η «ιδιωτική θεολογία» για το θέμα και  στο χώρο των αποτειχισμένων, συντηρείται με πολλούς τρόπους.

Η τακτική που ακολούθησαν οι εκπρόσωποι της «ιδιωτικής θεολογίας» για το συγκεκριμένο θέμα περιγράφεται στη συνέχεια.

Πρώτα, δεν δημοσιεύτηκαν στα αντι-οικουμενιστικά ιστολόγια οι θεολογικές θέσεις του Μητροπολίτου για το θέμα. Έτσι άρχισε μια θεωρητική  φιλολογία, χωρίς να αντικρούονται οι απόψεις του Μητροπολίτη Περιστερίου. Όλη η διαδικασία θύμιζε την παρουσίαση θέματος θεολογικής  έκθεσης ιδεών.

 Στη συνέχεια, επιλέχτηκε η τακτική του αποπροσανατολισμού. Ενώ το θέμα της θέσης του Εσταυρωμένου έχει  σχέση με την ορθόδοξη εκκλησιολογία, θεολογία και λειτουργική, αυτό συνδυάστηκε με την τιμή στον Τίμιο Σταυρό. Εδώ καταγράφτηκε και η σύγχυση του ποιμνίου  μεταξύ του «Εσταυρωμένου της Μ. Παρασκευής» και του «Τιμίου Σταυρού».

Ακολούθησε η παράθεση φωτογραφιών  των Αγίων Νεκταρίου και Ιακώβου Τσαλίκη, όπου φαίνεται ο Δυτικού τύπου Εσταυρωμένος πίσω από την Αγία Τράπεζα. Αυτό χρησιμοποιήθηκε σαν αδιάσειστο στοιχείο της σωστής θέσης του Εσταυρωμένου.

Παρουσίασαν επίσης  ένα περιστατικό από τη ζωή του Αγίου Νεκταρίου με αφήγηση του π.Φιλοθέου Ζερβάκου. Σύμφωνα με την αφήγηση του μακαριστού γέροντα:

« Μόλις εσήμαινε το σήμαντρον εισήρχετο μετά σπουδής ο Άγιος Νεκτάριος εκ της θύρας του Ιερού και πρώτον έκαμε τρεις μετανοίας έμπροσθεν της Αγίας Τραπέζης, ησπάζετο το Ιερόν Ευαγγέλιον, την Αγίαν Τράπεζαν και κατόπιν ''έτρεχεν'' εις τον όπισθεν της Αγίας Τραπέζης επί ξύλου κρεμάμενον Σωτήρα και Λυτρωτήν ημών Κύριον Ιησούν Χριστόν και κλίνων τα της ψυχής και του σώματος γόνατα, ενηγκαλίζετο τον Σταυρόν και με στεναγμούς αλαλήτους, με λυγμούς και δάκρυα κατανύξεως ησπάζετο τον Τίμιον Σταυρόν και ως να έβλεπε τον Ίδιον τον Χριστόν τον Βασιλέα του παντός, συνωμίλει δια της προσευχής».

Παραλείπουν όμως να αναφέρουν, ότι ο Άγιος Νεκτάριος έγραψε μία θαυμάσια μελέτη με τίτλο «Ιστορική Μελέτη περί του Τιμίου Σταυρού», στην οποία δεν κάνει καμία αναφορά στη χρήση του Εσταυρωμένου στην ορθόδοξη λατρεία. Επομένως τι συμβαίνει; Γιατί  ο Άγιος Νεκτάριος δεν ασχολήθηκε με τη θέση του Εσταυρωμένου στη λατρεία, ενώ ασχολείται στη μελέτη του εκτενώς με την ιστορία, θεολογία και την τιμή  του Τιμίου Σταυρού;

Επίσης, στην παράθεση των επιχειρημάτων αγνοήθηκε η άποψη του Αγίου Συμεών Θεσσαλονίκης ο οποίος γράφει:

««Εν τη εισόδω του ναού ο Σταυρός. Επί των τάφων ο Σταυρός. Επί του κωδωνοστασίου ο Σταυρός. Επί των θυροφύλλων ο Σταυρός. Επί του κουβουκλίου ο Σταυρός, είτε μόνος, είτε μετά των συμβόλων του πάθους. Επί των βηλοθύρων ο Σταυρός. Επί του κιβωρίου ο Σταυρός. Επί του παρατραπεζίου ο Σταυρός.

Παραπλεύρως της Αγίας Τραπέζης και «όπισθεν του θυσιαστηρίου αυτού εξ ανατολών, το ευλογημένο όργανο της θυσίας, ο θείος ίσταται Σταυρός, τετραμερής ων δια τον εν αυτώ προσπαγέντα, τα τε άνω και τα κάτω και τα σύμπαντα πεποιηκότα τε και συνέχοντα». (Συμεών Θεσσαλονίκης, Migne 155, 341- Κεφάλαιο ΛΔ’ Ο Σταυρός το κατ’ εξοχήν σύμβολο.)

Τέλος, όλη η προσπάθεια τελειώνει  με τη διαδικτυακή συλλογή υπογραφών. Πρακτική που έρχεται σε αντίθεση με τη διαφωνία καταγραφής προσωπικών δεδομένων στο διαδίκτυο. Το ερώτημα όμως παραμένει. Οι υπογραφές θα αποσταλούν στην Ιερά Σύνοδο δια της Μητροπόλεως Περιστερίου; Η  οποία παρεπιπτόντως μπορεί να θέσει και θέμα διαδικτυακής εισπήδησης στην εκκλησιαστική της περιφέρεια από πρόσωπα που δεν ανήκουν σε αυτή, οπότε η όλη προσπάθεια πιθανόν να καταλήξει σε φιάσκο.

Παραμένει όμως αναπάντητο το ερώτημα. Γιατί στον Πανάγιο Τάφο, εντός του κουβουκλίου του Τάφου του Χριστού δεν υπάρχει Εσταυρωμένος;

Στη συζήτηση που έγινε για τη θέση του Εσταυρωμένου στο ιερό βήμα στη Μητρόπολη της Αττικής, φάνηκε καθαρά η λεγόμενη «ιδιωτική θεολογία», η οποία χαιρετίστηκε με ενθουσιασμό από αντι-οικουμενιστικά ιστολογια και αποτειχισμένους.

Παραθέτω στη συνέχεια απομαγνητοφωνημένα ορισμένα  αποσπάσματα από τη συζήτηση, όπως ακούγονται στο video (https://www.youtube.com/watch?v=TPn6oYcTtk8).

(Πρώτος ακροατής) «… Είμαι παιδί του Εσταυρωμένου, όπως και η οικογένειά μου….(και απευθυνόμενη στον επίσκοπο είπε): Θέλετε το φυσικό να το κάνετε αφύσικο. Είμαι εξήντα χρονών και ζω με τον Εσταυρωμένο μου στη τσάντα μου στην καρδιά μου, στο μυαλό μου… Η ορθοδοξία είναι ψυχή, δεν είναι πίνακας… Εμείς δεν ξέρουμε την ιστορία… Είναι αυτό που γεννηθήκαμε. Ο Εσταυρωμένος στη θέση του….

(Δεύτερος ακροατής) «Δεν είμαστε μορφωμένοι στο Περιστέρι. Δεν ξέρουμε για Συνόδους, δεν ξέρουμε για αρχιτεκτονικές και δεν μας ενδιαφέρουν όλα αυτά. Εμείς από παιδιά και στα δικά μας τα παιδιά μάθαμε να πιστεύουμε στο Σταυρό και εμείς θέλουμε να υπάρχει στην εκκλησία… Μάθαμε ότι σε κάποιες  εκκλησίες ο Σταυρός μετακινήθηκε στον γυναικωνίτη, στην αποθήκη… Θέλουμε ο οικοδεσπότης να επιστρέψει στο σπίτι του και να πάμε να ασπαστούμε τον οικοδεσπότη… Δεν μας ενδιαφέρουν όλα αυτά τα αρχιτεκτονικά, τα προτεσταντικά, τα καθολικά… δεν μας ενδιαφέρουν… Όλοι θέλουμε το ίδιο πράγμα. Είμαστε δυσαρεστημένοι με όλη αυτή την εξέλιξη, «δεν μας ενδιαφέρουν τα θεολογικά»… μας ενδιαφέρει η πίστη μας να είναι  όπως των παππούδων μας και των πατέρων… (Απευθυνόμενη στον επίσκοπο λέγει και τα εξής):

« Δεν μας ενδιαφέρει ούτε η επιστήμη σας (θεολογία), ούτε η αρχιτεκτονική, ούτε πού βάζουν το Σταυρό οι προτεστάντες. Με ενδιαφέρει ότι ανέκαθεν ήταν εκεί (εννοεί στο ιερό βήμα). Δυο χιλιάδες χρόνια ήταν εκεί και δεν πείραξε κανένα.. Εσάς τι σας ενοχλεί; Είναι ο οικοδεσπότης και το εκκλησίασμα πηγαίνει γι΄αυτόν…»

Γεγονός πάντως είναι ότι όλη αυτή η προηγούμενη  τακτική τουλάχιστον δεν είναι αντι-οικουμενιστική. Ενώ μετά την Σύνοδο της Κρήτης (Ιούνιος 2016) εισήλθαμε εκκλησιαστικά σε περίοδο αίρεσης, αυτό καθόλου δεν απασχολεί το ποίμνιο, που ασχολείται με τον Εσταυρωμένο… Χαρακτηριστική είναι η άποψη, που εκφράστηκε στην παραπάνω συζήτηση από συνομιλητή:

«…Πολλοί, όπως και εγώ έχουμε σταματήσει να πηγαίνουμε σε εκκλησίες του Δήμου και πηγαίνουμε σε εκκλησίες όμορων δήμων που έχουν τον Εσταυρωμένο εκεί που τον ξέραμε…».

Δυστυχώς, η « ιδιωτική θεολογία» δεν αναπτύσσεται μόνο για τη θέση του Εσταυρωμένου στο ιερό βήμα. Βρήκε πρόσφορο έδαφος, για να αναπτυχθεί και σε άλλα θέματα  της εκκλησιαστικής ζωής, με τα οποία θα ασχοληθούμε στη συνέχεια.

Η ιδιωτική θεολογία στο Συνοδικό της Ορθοδοξίας. Τα πρόσθετα αναθέματα του Συνοδικού

Σε  video, που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο, απαγγέλλονται  από αποτειχισμένο  κληρικό την Κυριακή της Ορθοδοξίας, πρόσθετα αναθέματα από αυτά που υπάρχουν  στο Συνοδικό. Η  οριστική και τελική διαμόρφωση και σύνταξη του σημερινού κειμένου του Συνοδικού τοποθετείται στο β' μισό του 14ου αιώνος. Από τότε μέχρι σήμερα δεν υπήρξε καμία προσθήκη. Δηλ. το κείμενο του Συνοδικού έκλεισε.

Ο συγκεκριμένος κληρικός θεωρεί, πως το Συνοδικό παραμένει "ανοιχτό" και άρα μπορεί να προσθέτει "αναθέματα", όπως έκανε πανηγυρικά κατά τη φετινή Κυριακή της Ορθοδοξίας. Με μια προσεκτική μελέτη του Συνοδικού διαπιστώνουμε, ότι εκεί αναθεματίζονται διαχρονικά όλες οι αιρέσεις και οι φορείς των αιρέσεων ονομαστικά. Έτσι αφορίζονται οι Παπικοί, οι Προτεστάντες, οι Μονοφυσίτες, οι εικονομάχοι, οι νέο-Βαρλααμιστέςκ.λ.π. Επομένως, η προσθήκη πρόσθετων Αναθεμάτων είναι περιττή , γιατί αποδυναμώνει  το Συνοδικό κείμενο  το οποίο καταλήγει «όλοις τοις αιρετικοίς -Ανάθεμα». Η υποχρέωση των κληρικών είναι να ερμηνεύουν το Συνοδικό και όχι αυθαίρετα να το συμπληρώνουν κατά βούληση.

(Σημείωση. Για τη συγγραφή του άρθρου χρησιμοποιήθηκε και υλικό από άρθρα και σχόλια από τουλάχιστον πέντε αντι-οικουμενιστικά ιστολόγια).

(συνεχίζεται).