Ὁ Ἄρχων Ἀσηκρήτις καὶ ἡ Πανορθόδοξη γιὰ τὸ Οὐκρανικὸ.

Ὁ Ἄρχων Ἀσηκρήτις καὶ ἡ Πανορθόδοξη γιὰ τὸ Οὐκρανικὸ.

Toῦ Βασίλειου Εὐσταθίου, Δρ. Φυσικοῦ, πτ. Θεολογίας (Τμ.Κοιν.Θ.ΕΚΠΑ)

Ὁ καθένας βέβαια ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ ἐκφράζει τὴν ἄποψή του ὡς πιστὸ μέλος τῆς Ἐκκλησίας περὶ τῶν ἐκκλησιαστικῶν ζητημάτων ποὺ τὴν ἀφοροῦν.  Ὡστόσο ὅταν κάποιος ἐκφράζεται μὲ κάποιο ἰδιαίτερο τίτλο ἤ ἰδιότητα ἐντὸς Αὐτῆς θὰ περιμέναμε ἀπὸ αὐτὸν τὸ λιγότερο νὰ εἶναι ἐνημερωμένος τὰ βασικά, ὅταν μάλιστα πρόκειται γιὰ βαριᾶς κρισιμότητας ζήτημα, ὅπως τὸ Οὐκρανικό. Ἐν προκειμένω, ὁ κύριος Ἀναστάσιος Βαβοῦσκος, χρησιμοποιῶντας στὴν ὑπογραφή του τὸ νέο του ὀφφίκιο, μεταξὺ ἄλλων γράφει στὸ ἄρθρο του ʺΟι δηλώσεις του Πατριάρχη Ιεροσολύμων και η κανονική διάστασή τουςʺ: «όλοι ο Προκαθήμενοι βρίσκονται σε ευχαριστιακή κοινωνία μεταξύ τους, με εξαίρεση τον Πατριάρχη Μόσχας ο οποίος αποφάσισε μονομερώς και αντικανονικώς να διακόψει τη μνημόνευση του Οικουμενικού Πατριάρχη και του Πατριάρχη Αλεξανδρείας». Ὡστόσο καὶ μερικὲς γιαγιάδες ποὺ ἐνδιαφέρονται καὶ ρωτοῦν γιὰ τὸ θέμα γνωρίζουν ὅτι ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τοῦ Πατριαρχείου Μόσχας ἔχει ἀποφασίσει, καὶ ὁ Πατριάρχης Μόσχας ἔχει ἐφαρμόσει, τὴν διακοπὴ τῆς μνημονεύσεως τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη καὶ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἑλλάδος Ἱερωνύμου, ἐνῶ ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ρωσίας ἀνέβαλλε γιὰ τὸν ἑπόμενο μήνα τὴν προγραμματισμένη στὶς 22 Νοεμβρίου σύγκλησή της, ὅπου ἐπρόκειτω νὰ ἀποφασίσει καὶ γιὰ τὸ Πατριαρχεῖο Ἀλεξανδρείας, καὶ ἐπομένως αὐτὴ ἡ ἀπόφαση δὲν ἔχει παρθεῖ ἀκόμα. Καὶ μέχρι τότε δὲν μποροῦμε νὰ γνωρίζουμε τὶ θὰ μεσολαβήσει. Νομίζω εἶναι πολὺ σοβαρὸ σὲ ἕνα τέτοιο ὑπεύθυνο ἄρθρο τὸ νὰ μπερδεύουμε ποιὰ τοπικὴ Ἐκκλησία ἔχει διακόψει κοινωνία πρὸς ποιά,  καὶ ἀκόμα περισσότερο στὴν συνέχεια νὰ χαρακτηρίζεται ἡ βαρυσήμαντη πρωτοβουλία τοῦ Προκαθήμενου τῆς ἀρχαιότερης Ἐκκλησίας μεταξὺ τῶν Ὀρθοδόξων ὡς «άνθρακες ο θησαυρός». Αὐτὸ καὶ ἄν φανερώνει ἐκκλησιολογικὸ ἔλλειμμα ἀπὸ τὸν  Ἄρχων  Ἀσηκρήτις.  

Συνεχίζει ἐπὶ τῆς οὐσίας λίγο παρακάτω γράφοντας «Η σύνοδος των Προκαθημένων των Αυτοκεφάλων Εκκλησιών, όπως προκύπτει από την αναλογική εφαρμογή των περί συνοδικών οργάνων ιερών κανόνων και την εδραιωθείσα ως τώρα αναντίρρητη πρακτική:...» καὶ προχωράει  θεωρώντας ὅτι ἡ ἐδραιωθείσα ἀναντίρρητη πρακτικὴ ἀφορὰ τὴν σύγκληση Συνόδων Προκαθημένων.  Ὡστόσο οἱ σχετικοὶ ἱεροὶ κανόνες ποὺ ἐρμηνεύονται ἀναλογικὰ ἀναφέρονται ὅλοι στὸ σύνολο τῶν  ἐπισκόπων τῶν τοπικῶν Ἐκκλησιῶν, καὶ ἄρα ἀναλογικὰ δὲν δικαιολογεῖται νὰ μιλάμε μόνο γιὰ Προκαθημένους. Σὲ συμφωνία μὲ αὐτὴν τὴν πραγματικότητα καὶ ἡ «ἐδραιωθείσα ἀναντίρρητη πρακτικὴ» σὲ πανορθόδοξο ἐπίπεδο εἶναι αὐτὴ τῆς σύγκλησης Οἰκουμενικῶν Συνόδων ἀποτελούμενων ἀπὸ ἑκατοντάδες ἐπισκόπους, ὁπότε ἐπομένως, σὲ καμιὰ περίπτωση δὲν μποροῦμε νὰ μιλάμε γιὰ Συνόδους Προκαθημένων.

Καὶ ἀναφέρει: «α) συντίθεται από τους Προκαθημένους των Ορθοδόξων Αυτοκεφάλων Εκκλησιών…οπότε υπάρχει η δυνατότης αποστολής αντιπροσώπου (18ος της Καρθαγένης), εξαίρεση που δεν ισχύει για τον Οικουμενικό Πατριάρχη, ο οποίος ως συγκαλών τη Σύνοδο, δεν επιτρέπεται να παραστεί με αντιπρόσωπο (βλ. 34ος Αποστόλων, 4ος της Δ΄ Οικουμενικής, 9ος, 16ος και 20ος της Αντιοχείας)». Ἐδῶ ὁ κ. Βαβοῦσκος συσχετίζει ἀναλογικὰ τὰ ὅσα ὁρίζουν οἱ ἱεροὶ κανόνες γιὰ τὸν Μητροπολίτη, δηλαδὴ τὸν τότε Προεστῶτα ἤ Πρῶτο μιᾶς τοπικῆς Ἐκκλησίας, καὶ σημερινὸ Προκαθήμενο, μὲ τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη ἤ Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Ὡστόσο μετὰ τὴν ἀναλογία τοπικῆς συνόδου καὶ Οἰκουμενικῆς ἤ Πανορθόδοξης Συνόδου, δὲν ἀναγόμαστε ἀσφαλῶς τὸ ἴδιο καὶ σὲ μιὰ ἀναλογία Προκαθήμενου μιᾶς τοπικῆς Ἐκκλησίας καὶ Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, πράγμα ποὺ εἶναι εὔκολο νὰ τὸ καταλάβουμε, γιατὶ ἀντίθετα μὲ τὶς τοπικὲς Συνόδους, τὶς Οἰκουμενικὲς Συνόδους τὶς συγκαλοῦσε ὁ Αὐτοκράτορας καὶ ὄχι κάποιος Προεστῶτας. Ἄλλωστε στὴν περίπτωση ἑνός αἱρετικοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη, ὅπως πολλὲς φορὲς συνέβη στὴν διχιλιετὴ ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας, ἄν αὐτὸς εἶχε κάποιο τέτοιο ἀποκλειστικὸ προνόμιο σύγκλησης οἰκουμενικῆς ἤ ἔστω πανορθόδοξης συνόδου, πῶς θὰ συγκαλοῦταν αὐτὴ γιὰ νὰ ἐλέγξει τὴν ἀπόκλισή του ἀπὸ τὴν ὀρθὴ πίστη καὶ παράδοση; Εἶναι πασιφανὲς τὸ ἀτόπημα τοῦ ἰσχυρισμοῦ ἑνὸς τέτοιου προνομίου, ποὺ ὑποστηρίζει τόσο ὁ Ἄρχων Ἀσηκρήτις, ὅσο καὶ ὁ μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ἑλλάδος.

Σὲ περίπτωση ποὺ τὸ ἐπίμαχο ζήτημα δὲν συσχετιζόταν ἄμεσα μὲ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, φυσικὰ δὲν θὰ ὑπήρχε κανένας ἀπολύτως λόγος νὰ συγκαλέσει κάποιος ἄλλος Προκαθήμενος Πανορθόδοξη Σύνοδος καὶ δὲν θὰ δικαιολογοῦταν κάτι τέτοιο. Σὲ μιὰ περίπτωση ὅμως, ὅπως τὸ Οὐκρανικὸ ζήτημα, ὅπου τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἐμπλέκεται ἄμεσα καὶ κατηγορεῖται ὡς κύριος ὑπεύθυνος γιὰ μονομερεῖς καὶ ἀντικανονικὲς ἐνέργειες, καὶ ἐφόσον μάλιστα ἀποκλείει ἀπὸ τὴν πλευρὰ του τὶς προτάσεις ἀπὸ ὅποια πλευρὰ καὶ νὰ προέρχονται γιὰ σύγκληση Πανορθόδοξης, τότε ὄχι μόνο δικαιολογεῖται, ἀλλὰ ἐπιβάλλεται ἡ χωρὶς ὁλιγωρία λήψη πρωτοβουλίας γιὰ σύγκληση τῆς Πανορθόδοξης ἀπὸ μιὰ ἄλλη κατεύθυνση, προκειμένου μὴ μένει ἀνοικτὴ ἡ πληγὴ καὶ ἀφορμίζει.

Παρακάτω γράφει: «β) συγκαλείται από τον Οικουμενικό Πατριάρχη στην έδρα του (βλ. 8ο της Πενθέκτης, 6ο της Ζ΄ Οικουμενικής, 20ο της Αντιοχείας), αποκλειομένης στο ζήτημα αυτό οποιασδήποτε αναμείξεως των υπολοίπων Προκαθημένων (βλ. 19ο της Δ΄ Οικουμενικής, 8ο της Πενθέκτης, 20ο της Αντιοχείας), εκτός αν αποχρώντες λόγοι επιβάλλουν την συγκρότηση της συνόδου σε τόπο, διαφορετικό από τον τόπο όπου εδρεύει ο Μητροπολίτης». Τὰ ὅσα σημειώνει ὅτι ἀναφέρουν οἱ ἱεροὶ κανόνες γιὰ τὴν ἔδρα τοῦ Προεστῶτα ποὺ συγκαλεῖ τὴν Σύνοδο εἶναι σωστά, ὡστόσο μεταφέροντας ἀναλογικὰ τὴν ἐρμηνεία ἀπὸ τοπικὴ σὲ Πανορθόδοξη Σύνοδο πρέπει πλέον νὰ ληφθεῖ ὑπόψιν ὅτι στὴν Πανορθόδοξη οἱ προσκεκλημένοι δὲν προέρχονται ἀπὸ τὸν τόπο δικαιοδοσίας  τοῦ Προεστῶτα, ἀλλὰ ἀπὸ ὅλο τὸν Ὀρθόδοξο κόσμο σὲ ὅλη την Οἰκουμένη.

Πρόβλημα ὑπάρχει στὴν φράση «αποκλειομένης στο ζήτημα αυτό οποιασδήποτε αναμείξεως των υπολοίπων Προκαθημένων». Γράφει ὁ Κανὼν ιθ’ τῆς Δ΄ Οἰκ, ὅπως παρομοίως καὶ ὁ η΄ τῆς Πενθέκτης: «…Ὥρισε τοίνυν ἡ ἁγία σύνοδος, κατὰ τοὺς τῶν ἁγίων Πατέρων κανόνας, δὶς τοῦ ἐνιαυτοῦ ἐπὶ τὸ αὐτὸ συντρέχειν καθ' ἑκάστην ἐπαρχίαν τοὺς ἐπισκόπους, ἔνθα ἂν ὁ τῆς μητροπόλεως ἐπίσκοπος δοκιμάσῃ, καὶ διορθοῦν ἕκαστα τὰ ἀνακύπτοντα. Τοὺς δὲ μὴ συνιόντας ἐπισκόπους, ἐνδημοῦντας ταῖς ἑαυτῶν πόλεσι, καὶ ταῦτα ἐν ὑγείᾳ διάγοντας, καὶ πάσης ἀπαραιτήτου καὶ ἀναγκαίας ἀσχολίας ὄντας ἐλευθέρους, ἀδελφικῶς ἐπιπλήττεσθαι», ἐνῶ ὁ κ’ Ἀντιοχείας «…Μὴ ἐξεῖναι δέ τινας καθ᾽ ἑαυτοὺς συνόδους ποιεῖσθαι, ἄνευ τῶν πεπιστευμένων τὰς μητροπόλεις». Πῶς ἀπὸ αὐτὰ ποὺ περιέχουν οἱ συγκεκριμένοι κανόνες ὁ  Ἄρχων  Ἀσηκρήτις καταλήγει στὸ συμπέρασμα «αποκλειομένης στο ζήτημα αυτό οποιασδήποτε αναμείξεως των υπολοίπων Προκαθημένων» εἶναι ἄξιον ἀποροίας; Ἐδῶ μάλλον ἐννοεῖ νὰ μὴν ἀναμειχθοῦν οἱ ὑπόλοιποι Προκαθήμενοι στὴν σύγκληση τῆς Πανορθόδοξης, θέλοντας νὰ πεῖ νὰ μὴν τὴν συγκαλέσουν μόνοι τους, ποὺ γι αὐτὸ μπορεῖ νὰ βρεῖ ἔρεισμα στὸν κ΄ Ἀντιοχείας. Ὡστόσο ἤδη ἐξηγήσαμε, γιατὶ δὲν ἰσχύει αὐτὴ ἡ ἀναλογικὴ ἐρμηνεία. 

Παρακάτω συνεχίζει: «α) θα πρέπει να αποφασίσει τον χαρακτήρα του οργάνου αυτού. Δηλαδή, αν θα συγκληθεί ως όργανο διοικήσεως ή ως δικαστήριο. Στην πρώτη περίπτωση, θα πρέπει να έχει ως θέμα το έγκυρο του αυτοκεφάλου της Εκκλησίας της Ουκρανίας. Αλλά στην περίπτωση αυτή, θέτει αυτομάτως υπό συζήτηση το έγκυρο της παραχωρήσεως όλων των αυτοκεφάλων Εκκλησιών, της Εκκλησίας της Ρωσίας μη εξαιρουμένης». Ἔχουμε πολλάκις γράψει τὸ ὅτι ἡ ἀμφισβήτηση τοῦ οὐκρανικοῦ αὐτοκεφάλου δὲν σημαίνει ἀμφισβήτηση καὶ τῶν ἄλλων αὐτοκεφάλων, γιὰ τὸν ἁπλὸ καὶ εὔκολα κατανοητὸ λόγο ὅτι ἡ περίπτωση τῆς Οὐκρανίας εἶναι ἰδιάζουσα καὶ στερουμένη τῶν προϋποθέσεων ποὺ ὑπήρχαν σὲ ὅλες τὶς ἄλλες περιπτώσεις. Ὡστόσο καὶ  ὅλα τὰ αὐτοκέφαλα τῶν νεώτερων χρόνων χρειάζονται ἐπικύρωση ἀπὸ Πανορθόδοξη, χωρὶς νὰ συμπεριλαμβάνεται σὲ αὐτὰ τὸ Πατριαρχεῖο Μόσχας, ποὺ ἤδη ἔχει λάβει αὐτὴν ἀπὸ τὸν 17 αἰῶνα. Ὅλα τὰ ὑπόλοιπα ἀποτελοῦν ἄγνοια τῆς κατάστασης ἤ ἐσκεμμένη διαστρέβλωση τῆς ἀληθειας.

Σὲ ἄλλο σημεῖο ὁ κ. Βαβοῦσκος σημειώνει: «Και ευθέως αμφισβητείται η αρμοδιότητα του Οικουμενικού Πατριάρχη να παραχωρεί αυτοκέφαλο καθεστώς». Τὸ αὐτοκέφαλο καθεστῶς τὸ παραχωρεῖ Πανορθόδοξη Σύνοδος, ἐνῶ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο κατ’ οἰκονομία χορηγεῖ τὸν Τόμο, μέχρι νὰ συγκληθεῖ Πανορθόδοξη Σύνοδος καὶ νὰ ἐγκρίνει τὴν Αὐτοκεφαλία. Ἰδοὺ ἡ δήλωση τοῦ ἴδιου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη Βαρθολομαίου, σὲ συνέντευξή του στὴν ἐφημερίδα «Νέα Ἑλλάδα» τὸν Ἰανουάριο 2001: «Ἡ αὐτοκεφαλία καὶ ἡ αὐτονομία χορηγοῦνται ἀπὸ τῆς συνόλης Ἐκκλησίας δι᾿ ἀποφάσεως Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Ἐπειδή δε διὰ διαφόρους λόγους δὲν εἶναι δυνατὴ ἡ σύγκλησις Οἰκουμενικῆς Συνόδου, τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον, ὡς συντονιστὴς πασῶν τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, χορηγεῖ τὸ αὐτοκέφαλον ἡ τὸ αὐτόνομον ὑπὸ προϋπόθεσιν τῆς ἐγκρίσεως ὑπ’ αὐτῶν».

Καὶ τελειώνοντας: «Στην δεύτερη περίπτωση, θα πρέπει να πάρει επάνω ακόμη μεγαλύτερη ευθύνη και να απαγγείλει κατηγορία κατά του Οικουμενικού Πατριάρχη και κατά του Πατριάρχη Αλεξανδρείας και να συγκαλέσει την σύνοδο των Προκαθημένων συμφώνως προς τους κανόνες περί εκκλησιαστικής δικαιοσύνης… τίθεται σαφώς και ζήτημα αμεροληψίας για τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων. Ως λόγος, ο οποίος αποκλείει τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων από την άσκηση των δικαστικών καθηκόντων του είναι η φιλική συμπεριφορά του απέναντι σ’ έναν εκ των διαδίκων (15ος της Καρθαγένης), η οποία σαφώς αποδεικνύεται από την πρόσφατη λήψη βραβείου από τον Πατριάρχη Μόσχας, ο οποίος θα έχει λογικώς και τη θέση του κατηγόρου». Προφανώς στὸ Ἀμμὰν δὲν ἔχουν σκοπὸ νὰ πάνε γιὰ νὰ κάνουν κανένα δικαστήριο. Αὐτὸ δὲν δείχνουν τὰ λόγια τοῦ Πατριάρχη Θεόφιλου: «Θα θέλαμε να φιλοξενήσουμε, στο σπίτι μας ως Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, τους αδελφούς μας, Προκαθήμενους των Ορθοδόξων Εκκλησιών, να συγκεντρωθούμε σε πνεύμα αδελφικής κοινωνίας, ώστε να διαβουλευτούμε για τη διατήρηση της ενότητάς μας στην Ευχαριστιακή κοινωνία»;

Ποὺ χωράει σὲ αὐτὰ τὰ λόγια τὸ δικαστήριο λοιπὸν κ. Ἄρχων Ἀσηκρήτις; Καὶ τὸ βραβεῖο γιὰ αὐτὴν τὴν ἑνότητα καὶ καταλλαγὴ τοῦ δώθηκε. Δὲν εἶναι λοιπὸν μιὰ «'κανονικώς' άνευ ουσίας πρωτοβουλία του Πατριάρχη Ιεροσολύμων», χωρὶς «κανένα 'κανονικό' έρεισμα", ἀλλὰ μᾶς δίνει αὐτὴ τὴν ἐλπίδα ὅτι ἔγινε μὲ τὴν διάθεση νὰ διαφυλαχθεῖ ἡ ἑνότητα, ἡ ὁποία τόσο βάναυσα διακυβεύεται ἐδῶ καὶ πλέον τοῦ ἑνὸς ἕτους, μὲ εὐθύνη ὅσων δὲν λογάριασαν τοὺς ἱεροὺς κανόνες ποὺ τὴν διασφαλίζουν, ἐρμηνεύοντάς τους κατὰ τὸ δοκοῦν.  Ὅμως ποτὲ γιὰ τὸν Κύριο δὲν εἶναι ἀργὰ γιὰ ἐπιστροφή.