Η καθιέρωση της εορτής της Μεταμόρφωσης του Χριστού και η φωτεινή Νεφέλη

 

Έρευνα: πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου

Σύντομα ιστορικά στοιχεία

 Το θαύμα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος έγινε αντικείμενο εορτασμού μετά τον 4ο αιώνα, αφού οι δύο πιο βασικές πηγές της λειτουργικής ζωής (Αποστολικές Εντολές, Ταξίδια Αιθερίας) δεν αναφέρουν την ύπαρξη μιας τέτοιας εορτής.

Η εισαγωγή της εορτής στο ημερολόγιο ορίζεται, σύμφωνα με τον Φίλιππο Παπαδόπουλο, τον 5ο αιώνα. Επίσης, σχετικά με αυτό, γνωρίζουμε και από τις πραγματείες του Κύριλλου Αλεξανδρείας, του Πρόκλου Κωνσταντινουπόλεως και του Βασιλείου Σελευκείας.

 Τον 6ο αιώνα ο Κύριλλος ο Σκυθοπολίτης γράφει τον βίο του Αγίου Σάββα και μέσα σε αυτόν αποδεικνύεται σαφέστατα η ύπαρξη εκκλησιαστικών εορτών στην Ιερουσαλήμ. 

Οπως είναι, δηλαδή, γνωστό  ο αυτοκράτορας 'Ιουστίνος ο Α’ συγκάλεσε στην Κωνσταντινούπολη Σύνοδο, η οποία αποφάσισε την ανάκληση όσων εξορίστηκαν από τον μονοφυσίτη αυτοκράτορα 'Αναστάσιο τον Δίκορο και την ένταξη της Δ’ Οικουμενικής στα δίπτυχα. Στο βίο, λοιπόν, του αγίου περιγράφεται η επίσημη υποδοχή από την 'Εκκλησία των 'Ιεροσολύμων των αυτοκρατορικών αυτών διαταγμάτων, που έγινε μέσα στην πανηγυρική ατμόσφαιρα της εορτής της 6ης Αυγούστου. Στο εύλογο ερώτημα αν η εν λόγω εορτή θεσπίστηκε για το λόγο αυτό ή προϋπήρχε, το πιθανότερο είναι το δεύτερο. Επελέγη δε προς πανηγυρισμό του γεγονότος της κατίσχυσης του δόγματος της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου, εξ αιτίας ακριβώς της νοηματικής εγγύτητας του δόγματος αυτού προς το περιεχόμενο της εορτής της Μεταμορφώσεως. Είναι ενδεικτικό της κατά την εποχή αυτή γενικότερης εκκλησιαστικής ανάδειξης της περιοχής το γεγονός, ότι στη Σύνοδο της Κων/ λεως το 553 παρίσταται και επίσκοπος Θαβώρ, ο Σεβήρος.

Η Δ’ Οικουμενική Σύνοδος συνδέεται με την εορτή της Μεταμορφώσεως για δυο βασικούς λόγους. Πρώτον, στη διδασκαλία της Δ’ Συνόδου συναντάμε υμνογραφία της συγκεκριμένης εορτής. Δεύτερον, στις αρχές του 6 ου αιώνα η μέρα του πανηγυρισμού της επικράτησης του δόγματος της Δ’ Συνόδου της Χαλκηδόνας το 541μ.Χ. επιλέχθηκε να είναι η 6η Αυγούστου. Άρα καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως η εορτή είχε καθιερωθεί από τις αρχές του 6ου αιώνα.

Με σαφήνεια, για τον εορτασμό της Μεταμορφώσεως από την εκκλησία των Ιεροσολύμων γίνεται μνεία στο τυπικό του Πατριάρχου Σωφρονίου και συγκεκριμένα αναγράφεται κατά την 6η Αυγούστου: «Σύναξις επί του τόπου της Αναλήψεως(;) εν τω Θαβωρίω. Μεταμόρφωσις του Σωτήρος».

Σε ομιλία του Αγίου Αναστασίου του Σιναΐτου στην Ιερά Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο όρος Σινά, στα μέσα του 7ου αιώνα, γίνεται αναφορά στο λειτουργικό εορτασμό της εορτής, οπότε μαρτυρείται και η τέλεση αυτής ενώ και στη Βυζαντινή Εκκλησία υπάρχουν αρκετές μαρτυρίες μέσα από τις οποίες καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η εορτή της Μεταμορφώσεως χρονολογείται από τον 8ο αιώνα.

 

Στον Όρθρο της 6ης Αυγούστου ψάλλονται οι Καταβασίες της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού «Σταυρὸν χαράξας Μωσῆς…».Αυτό συμβαίνει γιατί, σύμφωνα με τους πατέρες της Εκκλησίας μας και τα σωζόμενα κείμενα, η Μεταμόρφωση του Ιησού πραγματοποιήθηκε σαράντα ημέρες πριν τη Σταύρωση του Κυρίου. Δεν ήταν δυνατόν όμως να εορτασθεί ακριβώς την ημέρα αυτή λόγω του πένθιμου χαρακτήρα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και για αυτό το λόγο μετατέθηκε την 6η Αυγούστου, σαράντα ημέρες πριν της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού (δηλαδή 14 Σεπτεμβρίου), όπου και καθιερώθηκε.

Tα σχετικά με την νηστεία της εορτής

Στη μέση λοιπόν της νηστείας για την Θεομητορική εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στις 15 Αυγούστου, βρίσκεται και η εορτή της Μεταμορφώσεως. Η νηστεία αυτή των δεκαπέντε ημερών προϋπήρχε της εορτής της Μεταμορφώσεως και αυτό αποδεικνύεται από την αναφορά του Πατριάρχη Αντιοχείας Αναστασίου του Σιναΐτη, επί του θέματος αυτού.  Η εορτή της Μεταμορφώσεως όμως είναι Δεσποτική και έτσι έλυε τη νηστεία. Γι’ αυτό καθιερώθηκε οι πέντε πρώτες μέρες νηστείας του μήνα Αυγούστου να αναφέρονται στην εορτή της Μεταμορφώσεως και οι υπόλοιπες, με τη συνέχεια της νηστείας, να αναφέρονται στην εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Η λύση της νηστείας όμως για την εορτή της Μεταμορφώσεως σήμαινε κατάλυση κρέατος. Έτσι ο Λέων ο Σοφός (τέλη 9ου αρχές -10ου αιώνα) καθιέρωσε την κατάλυση ιχθύος στην Εορτή της Μεταμορφώσεως, καταργώντας την κρεατοφαγία. Με αυτό τον τρόπο κράτησε και τη συνοχή της δεκαπενθήμερης νηστείας για να τιμάται η εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Το όρος Θαβώρ και η φωτεινή Νεφέλη

Το πρώτο  στοιχείο της εορτής που εμφανίζεται ιστορικά είναι ο καθορισμός του όρους Θαβώρ, ως χώρου ιδιαίτερης λειτουργικής ανάμνησης του γεγονότος αυτού. Το γεγονός αυτό έχει ιδιαίτερη για το θέμα μας σημασία αν σκεφθεί κανένας, ότι στις σχετικές μαρτυρίες των τριών συνοπτικών ευαγγελιστών δεν κατονομάζεται ρητά το όρος, όπου έγινε η Μεταμόρφωση του Κυρίου. Έτσι σύμφωνα με την αρχαιότερη διήγηση του Μάρκου, προς την οποία συμφωνεί και ο Ματθαίος, το θαύμα αυτό συνέβη γενικά «εις όρος υψηλόν», ενώ αντίθετα ο Λουκάς χρησιμοποιεί την έκφραση «εις το όρος», υπονοώντας προφανώς μια συγκεκριμένη ορεινή τοποθεσία, γνωστή στους μαθητές από προηγούμενες συναντήσεις τους με τον Κύριο εκεί. Όμως, παρά ταύτα, σύμφωνα με παλιά παράδοση της Εκκλησίας, της οποίας ο αρχαιότερος μάρτυρας είναι ο Ωριγένης, το Θαβώρ «εστι το όρος της Γαλιλαίας, εφ' ου μετεμορφώθη Χριστός». Το που στηρίζεται η παράδοση αυτή για το Θαβώρ, αναφερόμενο στις διάφορες πηγές και ως Θαβώριον όρος, Ιταβύριον όρος ή Αταβύριον όρος , ως το όρος της Μεταμορφώσεως δεν είναι ακριβώς γνωστό.

 

Πολλοί από τους νεότερους ιδιαίτερα μελετητές αμφισβήτησαν την ορθότητά της, θεωρώντας ως πιθανότερο χώρο τελέσεως του θαύματος της Μεταμορφώσεως το όρος Ερμών. Στηρίζουν δε την άποψη αυτή κυρίως σε τρία βασικά επιχειρήματα:

(α)Το Ερμών είναι στην κυριολεξία όρος, αφού η πιο υψηλή κορυφή του φτάνει τα 2.759 μέτρα πάνω από τη Μεσόγειο, και με την έννοια αυτή εναρμονίζεται καλλίτερα με τον βιβλικό προσδιορισμό υψηλόν όρος, όπου έγινε η Μεταμόρφωση.

(β) Βρίσκεται κοντά στην Καισάρεια Φιλίππου, και σε απόσταση μιας περίπου ημέρας που χρειάστηκαν για να κατέβουν από το όρος οι μαθητές μετά την Μεταμόρφωση, όπως γράφει ο Λουκάς.

(γ) Από τη φύση του εξασφάλιζε καλλίτερα τις συνθήκες ηρεμίας και απομόνωσης που αναζητούσε ο Κύριος εν όψει της Μεταμόρφωσής του και (δ) εξίσου με το Θαβώρ εξυμνείται στην Π. Διαθήκη ως χώρος φανέρωσης της θείας δόξας (Ψαλμ. 89, 13: Θαβώρ και Ερμών εν τω ονόματί σου αγαλλιάσονται).

Στην φαινομενική πειστικότητα των επιχειρημάτων αυτών , αντιτάσσεται ομόφωνα η παράδοση της Εκκλησίας θεωρώντας ότι το Θαβώρ είναι το υψηλό όρος, όπου έγινε η Μεταμόρφωση του Χριστού. Και απόδειξη η ΝΕΦΕΛΗ, που εμφανίζεται κάθε χρόνο για να υπενθυμίσει και να επιβεβαιώσει ότι.

1.Η  Μεταμόρφωση του Χριστού ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΟ ΟΡΟΣ ΘΑΒΩΡ και αυτό αποτελεί αδιαπραγμάτευτο γεγονός για την Ορθόδοξη Εκκλησία.

ΕΡΩΤΗΣΗ . Γιατί η νεφέλη στο Θαβώριο όρος κατεβαίνει στην εορτή της Μεταμόρφωσης στις 6 Αυγούστου   με το Ιουλιανό ημερολόγιο και όχι με κάποιο άλλο;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ.. 

Η  Μεταμόρφωση του Χριστού, ως ιστορικό γεγονός, έγινε 40 μέρες πριν το Πάθος και ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑΚΑ θα έπρεπε να εορτάζεται εντός της Μεγάλης Σαρακοστής (Μάρτιο μήνα).Λόγω όμως του χαρμοσύνου χαρακτήρα της εορτής και του πενθίμου της Τεσσαρακοστής μεταφέρθηκε στις 6 Αυγούστου.

Επομένως θα έπρεπε η νεφέλη, για να αποδειχθεί ο ισχυρισμός ότι το σωστό εκκλησιαστικό ημερολόγιο είναι το Ιουλιανό, να εμφανίζεται κάθε χρόνο ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑΚΑ 40 μέρες πριν το Πάθος του Χριστού . Εμφανίζεται;;;;;;

Η μεταφορά της εορτής από την Μεγάλη Τεσσαρακοστή στις 6 Αυγούστου, είχε και σοβαρούς δογματικούς και ιστορικούς  λόγους ,που αναφέρθηκαν προηγουμένως και δεν έχει καμία σχέση με ημερολόγια και ημερομηνίες.

Εξ άλλου το Ορθόδοξο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων ακολουθεί το παλαιό ημερολόγιο και η εμφάνιση της Νεφέλης την ημέρα αυτή ΔΕΝ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΕΙ το ημερολόγιο αλλά τον τόπο που πραγματοποιήθηκε η Μεταμόρφωση του Χριστού.

 

ΠΗΓΕΣ

1.      Τζέρπος π.Δημήτριος (Πρωτ), «Η εορτή της Μεταμορφώσεως του Κυρίου» το Χριστιανικό», Πρακτικά Η’ Πανελλήνιου Λειτουργικού Συμποσίου Στελεχών Ιερών, Βόλος 2006,

2.      Αγγελάτος Φωκάς, Η εορτή της Μεταμορφώσεως, Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια 8ος τόμος.