Εν όψει των τραγικών εξελίξεων στην Εκκλησία της Ουκρανίας

Εν όψει των τραγικών εξελίξεων στην Εκκλησία της Ουκρανίας

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

            Ο Ρωμαίος ιστορικός Τάκιτος έγραψε ότι η πρόθεσή του ήταν να γράψει ιστορία sine ira et studio, δηλαδή χωρίς εμπάθεια και θυμό, αλλά και χωρίς εύνοια. Ο ίδιος δεν υλοποίησε την πρόθεσή του, όμως έμεινε στην ιστορία ο λόγος του για το πώς ένας ιστορικός οφείλει να βλέπει την Ιστορία. Αυτόν τον καιρό στην Ορθόδοξη Εκκλησία συμβαίνουν δραματικά γεγονότα. Η ενότητά Της βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο. Στον τρέχοντα μήνα και συγκεκριμένα στις 15 Δεκεμβρίου 2018 η κρίση θα κορυφωθεί με την σύγκληση στο Κίεβο της «Ενωτικής Συνόδου». Σε αυτήν έχουν προσκληθεί όλοι οι Ιεράρχες της Ουκρανίας, κανονικοί και σχισματικοί και όσοι παραστούν θα εκλέξουν Προκαθήμενο, στον οποίο θα δοθεί ο Τόμος της Αυτοκεφαλίας και το Οικουμενικό Πατριαρχείο θα την προσθέσει στις 14 Αυτοκέφαλες Εκκλησίες....

            Το θέμα σήμερα δεν είναι τα προβλήματα που θα προκύψουν από την επισημοποίηση της ενεργείας του Πατριαρχείου. Αυτά θα είναι πολλά και τραγικά για την Ορθόδοξη Εκκλησία, αλλά έπονται. Το παρόν άρθρο θα ασχοληθεί με τον τρόπο που έγκριτος καθηγητής της εκκλησιαστικής ιστορίας, και σύμβουλος του Οικουμενικού Πατριάρχου,  χειρίστηκε το ιστορικό θέμα της κρίσης Φαναρίου και Μόσχας, ως προς την Εκκλησία της Ουκρανίας. Έγραψε άρθρο με πολλούς χαρακτηρισμούς σε βάρος «των συμβούλων του Πατριαρχείου της  Μόσχας» και με λίγα και συζητήσιμα επιχειρήματα.

            Έχουν γράψει πολλοί που στηρίζουν την ενέργεια του κ. Βαρθολομαίου στην κρίση της Ουκρανίας. Αυτοί δικαιολογούνται. Οφείλουν να υποστηρίξουν τις θέσεις και τις ενέργειες του Πατριάρχου. Όμως από έναν πολιό, έμπειρο και ικανό καθηγητή θα ανέμενε κανείς να εκφράζεται μόνο με επιχειρήματα. Για λόγους ιστορικούς αναφέρονται οι χαρακτηρισμοί που έγραψε  στις δέκα επτά πρώτες σελίδες του άρθρου του. Οι περισσότεροι επαναλαμβάνονται πλειστάκις.

Στην πρώτη σελίδα:

-          Πλασματικό έρεισμα

-          Αυθαίρετη ερμηνεία των επισήμων κειμένων.

-          Ερμηνεύουν ακρίτως με εσφαλμένη μέθοδο.

-          Δήθεν...

Στην τρίτη σελίδα:

-          Με τις αβάσιμες και άκριτες αμφισβητήσεις.

-          Λίγο πιο κάτω: Με αβάσιμα και πλασματικά επιχειρήματα.  

Στην τέταρτη σελίδα:

-          Παντελώς αβάσιμα και προφανώς πλασματικά τα επιχειρήματα.

-          Τα προβάλλουν αφελώς.

Στην πέμπτη  σελίδα:

-          Ερμηνεύουν αυθαιρέτως και εσφαλμένως εξ αγνοίας ή σκοπίμως.

-          Υποστηρίζουν ένα πλασματικό και παντελώς αβάσιμο συμπέρασμα.

-          Δήθεν...

-          Αγνοούν ή επιθυμούν να αγνοούν σκοπίμως.

Στην έκτη σελίδα:

-          Υποστηρίζουν αφελώς ή σκοπίμως.

-          Δήθεν... (Δύο φορές)

-          Αποσυνδέουν αυθαιρέτως.

-          Προέβαλαν αφελώς τον πλασματικό και αβάσιμο συλλογισμό.

Στην εβδόμη σελίδα:

-          Παντελώς αβάσιμη και σαφώς πλασματική.

-          Δήθεν... (Δύο φορές).

-          Προβάλλουν αφελώς ως αναγκαία πλασματικά επιχειρήματα.

-          Τον αυθαίρετο και αδιανόητο χαρακτηρισμό.

Στην όγδοη σελίδα:

-          Το επίσης αβάσιμο και προφανώς πλασματικό συμπέρασμα.

-          Δήθεν...

-          Προφανώς εσφαλμένο το αυθαίρετο και πλασματικό συμπέρασμα.

-          Προβάλλουν την αυθαίρετη, πλασματική και παντελώς αβάσιμη ερμηνεία...

Στην ενάτη σελίδα:

-          Αναζήτησαν άλλα πλασματικά ή και ουτοπικά επιχειρήματα...

-          Σε μία προφανώς πλασματική και σαφώς εσφαλμένη ερμηνεία...

Στην δεκάτη σελίδα:

-          Ισχυρίζονται αφελώς.

-          Χρησιμοποιήθηκε σκοπίμως για να υποστηριχθή η δική τους σαφώς πλασματική και προφανώς εσφαλμένη ερμηνεία.

-          Υποστηρίχθηκε αυθαιρέτως.

Στην ενδεκάτη σελίδα:

-          Υποστηρίχθηκε αφελώς.

-          Σαφώς αυθαίρετη.

-          Εσφαλμένη ταύτιση.

-          Ισχυρίζονται εξ αγνοίας ή σκοπίμως.

-          Αγνοούν αφελώς ή επιλέγουν σκοπίμως να αγνοούν.

Στις επόμενες σελίδες παρατίθενται συζητήσιμα ιστορικά γεγονότα και στην δεκάτη εβδόμη σελίδα επαναλαμβάνονται οι χαρακτηρισμοί:

-          Αυθαιρέτως και με προφανώς πλασματικά προσχήματα...

-          Η αυθαίρετη αβάσιμη και προφανώς εσφαλμένη αμφισβήτηση .

-          Υποστηρίζεται αυθαιρέτως ή ακρίτως ...

Διαβάζοντας το άρθρο του υποστηρικτού των θέσεων του Φαναρίου καθηγητού, εκ των στενών συνεργατών του Οικουμενικού Πατριάρχου, και τους χαρακτηρισμούς του σε βάρος των υποστηρικτών των απόψεων του Πατριαρχείου της Μόσχας διερωτάται κανείς για ποιαν ειρηνική λύση μιλάει ο κ. Βαρθολομαίος. Το άρθρο εμφανίζει μίσος έναντι της ρωσικής πλευράς. Έτσι ούτε συζήτηση γίνεται ούτε ειρήνη επέρχεται.

Επί των πραγματικών στοιχείων, τα οποία αναφέρονται στο άρθρο του κ. καθηγητού σημειώνονται τα ακόλουθα:

Πέντε φορές αναφέρει ότι η χειροτονία και η ενθρόνιση του Μητροπολίτου Κιέβου εδόθη «κατ’ οικονομίαν» στον Πατριάρχη Μόσχας. Η έκφραση στο εντός εισαγωγικών σχετικό κείμενο που παραθέτει πουθενά δεν αναφέρεται το «Κατ’ οικονομίαν»...

Είναι φυσιολογικό ο κ. καθηγητής να αναφέρει εκκλησιαστικές πληροφορίες, τις οποίες ερμηνεύει υποστηρίζοντας τις απόψεις του Φαναρίου. Δεν αναφέρει όμως άλλα σημεία που είναι απαραίτητα για την αντικειμενική κρίση. Στην περίοδο του 16^ου και μέρους  του 17^ου αιώνα οι Ορθόδοξοι  Ρώσοι της Ουκρανίας  ήσαν υπό τον ζυγό των ρωμαιοκαθολικών Πολωνών και των Προτεσταντών Λιθουανών.

Στην περίοδο εκείνη γίνεται η μεγάλη επίθεση από το Βατικανό, κυρίως δια των ιησουιτών, να απομακρύνει τους Ρώσους της Ουκρανίας από την Ορθόδοξη Πίστη τους και από τον αδελφικό, εξ αίματος, δεσμό τους με τους άλλους Ρώσους. Αποκορύφωμα η «Σύνοδος» της Βρέστης, το 1596 και η καθιέρωση της Ουνίας, ως δουρείου ίππου στους Ορθοδόξους. Τότε δεν είχαν προτεραιότητα τα πρωτεία και οι δικαιοδοσίες. Τότε ήταν η εποχή των Ορθοδόξων – Ουκρανών Νεομαρτύρων, της Ορθόδοξης Εκκλησίας.                                 Με την απόφαση του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου να δώσει την αυτοκεφαλία στην Εκκλησία της Ουκρανίας πολλά άρθρα  γράφτηκαν υποστηρίζοντας τις θέσεις του Φαναρίου ή της Μόσχας. Σημασία όμως έχει τι έχει γραφεί  σχετικά με την Ουκρανία σε ανύποπτο χρόνο, πριν από την κρίση μεταξύ Κωνσταντινουπόλεως και Μόσχας.

  Στην ιστοσελίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου για τον Πατριάρχη Παρθένιο Α΄ αναφέρονται, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:

« Το 1642 έστειλε τον Μελέτιο Συρίγο στο Ιάσιο, ο οποίος συμμετείχε (sic) στις εργασίες της υπό τον Μητροπολίτη Κιέβου Πέτρο Μογίλα Συνόδου. Η Σύνοδος κατέληξε στην λεγομένη Ορθόδοξο Ομολογία, κείμενο το οποίο ο Πέτρος Μογίλας ήθελε χρησιμοποιήσει για να προφυλάξει τους Ρώσους από τις καλβινιστικές κυρίως θέσεις, που προωθούσε τότε η ψευδολουκάρειος ομολογία αλλά και από τις ρωμαιοκαθολικές κακοδοξίες». (Σημ. Οι υπογραμμίσεις του γράφοντος). Ο Μητροπολίτης Κιέβου για να προφυλάξει τους Ρώσους από τις κακοδοξίες. Δεν αναφέρονται Ουκρανοί...

Στο πόνημα του «Η Ορθόδοξη Εκκλησία» (Σημ. Το 1993 πρώτον κυκλοφορήθηκε στα αγγλικά από τις εκδόσεις Penguin και το 1996 στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ακρίτας) ο Μητροπολίτης του Οικουμενικού Πατριαρχείου Διοκλείας Κάλλιστος (Γουέαρ) γράφει ότι «η μόνη μακροπρόθεσμη λύση θα ήταν η δημιουργία μιας εντελώς ανεξάρτητης Αυτοκέφαλης Εκκλησίας στην Ουκρανία». Όμως προσθέτει: «Η ενέργεια αυτή απαιτεί τη συναίνεση του Πατριαρχείου Μόσχας και του Οικουμενικού Πατριαρχείου, στη δικαιοδοσία του οποίου ανήκε η Ουκρανία πριν το 1686» (Σελ. 267 στην Ελλ. Έκδ.). Υπογραμμίζονται από τον γράφοντα τα σημεία του Σεβ. Διοκλείας ότι η αυτοκεφαλία απαιτεί τη συναίνεση του Πατριαρχείου της Μόσχας, στου οποίου τη δικαιοδοσία ανήκει η Ουκρανία μετά το 1686.

Ο Σεβ. Κάλλιστος σημειώνει για το θέμα της Ουκρανίας ότι «η εποχή (του 1990) ήταν εποχή μεγάλης ελπίδας αλλά και βαθιάς ανησυχίας για τους Ορθοδόξους σε όλη την έκταση της πρώην Σοβιετικής Ενώσεως». Στο τέλος της δεκαετίας του 2010 η ελπίδα λογικά εκλείπει. Μένει στον Κύριο μόνο... Ανθρωπίνως μένει η βαθιά ανησυχία. Και αυτή δεν περιορίζεται στην πρώην Σοβιετική Ένωση, εκτείνεται σε όλη την Ορθόδοξη Εκκλησία.-