Ομολογία

Λατρεία

χωρίς κήρυγμα;

του αρχιμ. Δανιηλ Αερακη



Είναι ανάγκη να μιλήσουμε για την… ανάγκη! Ανάγκη για την Εκκλησία είναι η σπορά του λόγου του Θεού. Αγρίεψε ο κόσμος, και μάλιστα στον τόπο μας. Κυρία αιτία, η απουσία του λόγου του Θεού, η μόνη μεταμορφωτική δύναμις. Η αγριελιά, λέει ο απόστ. Παύλος, μπορεί και πρέπει να γίνη «καλλιέλαιος» (Ρωμ.ια΄24). Πώς; Με το μπόλιασμα. Και το μπόλιασμα γίνεται με το κήρυγμα. Η Εκκλησία έχει μπόλι, δεν έχει βόλι. Δεν χρησιμοποιεί τη βία. Χρησιμοποιεί το λόγο, που καταλύει κάθε βία και οδηγεί στην εν Χριστώ ελευθερία και ειρηνική κοινωνία.

● Την ανάγκη για κήρυγμα, εν όψει και της νέας κατηχητικής και κηρυκτικής χρονιάς, τονίζει ο απ.Παύλος: «Ανάγκη μοι επίκειται∙ ουαί δε μοι εάν μή ευαγγελίζωμαι» (Α΄Κορ.θ΄16). Ό,τι για το ανθρώπινο σώμα είναι η καρδιά, αυτό για το σώμα της Εκκλησίας είναι το κήρυγμα. Όσο ανάγκη για τη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού είναι η αναπνοή, τόσο για την εκκλησιαστική ζωή ανάγκη είναι το κήρυγμα.

● Την ανάγκη για κήρυγμα βλέπουμε στη διακονία της Εκκλησίας από την πρώτη της «λειτουργία». Ο ιερός Χρυσόστομος ήταν λειτουργός της εκκλησιαστικής μυσταγωγίας, διότι ήταν κήρυκας της οικοδομούσης Εκκλησίας. Νοείται άραγε θεία Λειτουργία χωρίς κήρυγμα; Ο ίδιος απαντά: «Πού εισιν οι λέγοντες μή δείν λόγου, μηδέ διδασκαλίας;
Μέγα έργον το κήρυγμα, μέγα προς εκκλησίας οικοδομήν, και πολύ συντελεί το διδακτικούς είναι τους προεστώτας, κάν τούτο μή παρῇ, πολλά των εν ταις εκκλησίαις οίχεται» (Ε.Π.Ε.23,388-390). Μετάφρασις: Πού είναι όλοι αυτοί, που λένε πως δεν χρειάζεται κήρυγμα ούτε διδασκαλία; Είναι πραγματικά σπουδαίο το έργο του κηρύγματος. Μεγάλο για την οικοδομή των μελών της Εκκλησίας. Έχει μεγάλη σημασία να είναι οι πρεσβύτεροι της Εκκλησίας διδακτικοί. Αν δεν υπάρχει κήρυγμα, χάνονται πολλά από την αποστολή της Εκκλησίας.

● Την ανάγκη για κήρυγμα διακρίνουμε στην προτεραιότητα, που έδινε ο απόστολος Παύλος. Ας μελετήσουμε προσεκτικά το 14^ο κεφάλαιο της Α΄προς Κορινθίους Επιστολής, που είναι, θα λέγαμε, ο «ύμνος της λατρείας», για να βεβαιωθούμε, ότι η «προφητεία», δηλαδή το κήρυγμα, όχι μόνο είναι αναπόσπαστο μέρος της ορθοδόξου λατρείας, αλλά και η κινητήρια δύναμις για σωστή Λειτουργία. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ο Παύλος ήν εν τω το κήρυγμα ευαγγελίζεσθαι λατρεύων∙ και ούτως ήν ο της δουλείας αυτού τρόπος∙ τούτο γαρ ήν επιτεταγμένος» (Ε.Π.Ε.16β, 348). Μετάφρασις: Ο Παύλος λάτρευε το Θεό με το κήρυγμα του ευαγγελίου. Και ήταν αυτός ο τρόπος της διακονίας του, διότι για το έργο αυτό είχε κληθή.

● Την ανάγκη για κήρυγμα βλέπουμε σε κάθε ιερατική διακονία. Πολλοί μιλάνε για σωστή Λειτουργία. Και δεν εννοούν φυσικά, ότι η Λειτουργία της Εκκλησίας είναι λάθος ή λειψή. Τελεσιουργείται, και με την έννοια, ότι τελείται εν Αγίω Πνεύματι και οδηγεί στην τελείωσι, στο «τετελειωμένη». Μιλώντας, λοιπόν, για σωστή Λειτουργία, εννοούν το σωστό τρόπο τελέσεώς της, ώστε να μετέχουν συνειδητά πάντες, ιερέας και λαός.

Μια σωστή Λειτουργία, λένε, είναι ένα κήρυγμα. Εμείς θα λέγαμε: πολλά κηρύγματα. Αλλ’ ο ιεροπρεπής τρόπος της λειτουργίας δεν καταργεί τον οικοδομητικό και αφυπνιστικό τρόπο του κηρύγματος. Το κήρυγμα καλλιεργεί την ψυχή, για να δεχτή τη χάρι των θείων Μυστηρίων. Γι’ αυτό ο ιερός Χρυσόστομος, κήρυκας και ιερέας συγχρόνως, βλέπει την ιερωσύνη δεμένη με το κήρυγμα: «Αύτη μοι ιερωσύνη, το κηρύττειν και καταγγέλλειν∙ ταύτης προσφέρω την θυσίαν… Η γαρ μάχαιρα το ευαγγέλιον, ο του κηρύγματος λόγος» (Ε.Π.Ε.17,644). Μετάφρασις: Αυτό είναι για μένα η ιερωσύνη, το να κηρύττω και να παρουσιάζω τα μεγαλεία του Θεού. Αυτή είναι η θυσία που προσφέρω… Διότι το ισχυρό όπλο είναι το κήρυγμα, η μάχαιρα του πνεύματος, ο λόγος του κηρύγματος.

● Την ανάγκη για κήρυγμα φανερώνει και μία σύγκρισις. Τελετουργικό ή κήρυγμα; Δεν μιλάμε για το ποιό είναι το σπουδαιότερο; Ασφαλώς η θεία Κοινωνία είναι το σπουδαιότερο. Μιλάμε για το δυσκολώτερο, για το πιο επίπονο. Και εδώ ασφαλώς είναι το κήρυγμα.

Δεν υποτιμούσε το βάπτισμα ή το μυστήριο της Ευχαριστίας ο απ.Παύλος, όταν έλεγε, ότι ο Θεός τον έστειλε όχι να βαπτίζη, αλλά να ευαγγελίζεται (να κηρύττη) (Α΄Κορ.α΄17). «Το ευαγγελίζεσθαι ενός που και δευτέρου, το δε βαπτίζειν παντός αν είη του την ιερωσύνην έχοντος… Πολύς ο πόνος, ώστε μεταπείσαι προαίρεσιν και μεταθείναι γνώμην και αναμοχλεύσαι πλάνην και καταφυτεύσαι την αλήθειαν» (Χρυσόστομος, Ε.Π.Ε.18,68). Μετάφρασις: Ο ευαγγελισμός είναι έργο ενός, ίσως δύο, ενώ το βάπτισμα μπορεί να είναι έργο παντός, που έχει ιερωσύνη… Το κήρυγμα προϋποθέτει πολύ κόπο, ώστε να μεταπείση τη βούλησι, να μεταβάλη το νου, να εκδιώξη την πλάνη, να φυτεύση καλά στην ψυχή την αλήθεια».

Το να κόβεις τους καρπούς από ευλογημένο δέντρο, καλό είναι, αλλ’ εύκολο. Το δύσκολο είναι να φυτεύσης το δέντρο, να το καλλιεγήσης, να το περιποιηθής. Και αυτό γίνεται με το κήρυγμα. Με την τέλεσι της Λειτουργίας απολαμβάνουμε τους καρπούς της χάριτος, αφού οι ίδιοι πρώτα γίναμε καρποί του κηρύγματος.

● Την ανάγκη για κήρυγμα φανερώνει και μια άλλη σύγκρισις. Θαύμα ή κήρυγμα; Ο περίεργος θα ψάξη για θαύμα. Ο ενεργός θα ψάξη για κήρυγμα. Ο Χριστός όταν έστειλε τους μαθητάς και αποστόλους στον κόσμο, δεν έβαλε ιεραρχικά ως σπουδαιότερη έκφανσι της θεϊκής παρουσίας το θαύμα. Έβαλε το λόγο, το κήρυγμα. Δέν είπε: «Πορευθέντες, ποιήσατε θαύματα και σημεία». Και τέτοια φυσικά εποίησαν οι απόστολοι. Αλλά θαύματα και σημεία απείρως περισσότερα από αυτούς εποίησε ο Ίδιος. Και όμως δεν επίστευσαν οι Ιουδαίοι (Ιωάν.ιβ΄37).

Η προτροπή του Κυρίου ήταν «προς το κήρυγμα». «Μαθητεύσατε πάντα τα έθνη» - «Κηρύξατε το ευαγγέλιον πάση τη κτίσει» (Ματθ.κη΄19.Μάρκ.ιστ΄15). Σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος: «Επειδή καθ’ έκαστον καιρόν σημεία εζήτουν οι Ιουδαίοι, και την όψιν της αναστάσεως, και πολύ προς το πράγμα κεχηνότες ήσαν, φησίν ότι και μην προφήτης ού ταύτα επηγγείλατο, αλλ’ ότι εξ ακοής ημάς έδει πιστεύσαι» (Ε.Π.Ε. 17,358). Μετάφρασις: Επειδή κάθε τόσο οι Ιουδαίοι ζητούσαν θαύματα, όπως να δουν μια ανάστασι, και έχασκαν πολύ μπροστά σ’ ένα θαύμα, λέει ο Κύριος, ότι και προφήτης δεν υποσχέθηκε τέτοια σημεία, αλλά τόνιζε, ότι έπρεπε να πιστέψουμε ακούγοντας το κήρυγμα.

● Ανάγκη πρωταρχική το κήρυγμα. Την ανάγκη να την κάνουμε φιλοτιμία, όχι… ατιμία! Όταν το έργο γίνεται πάρεργο, τότε μιλάμε για ρουτίνα και επαγγελματισμό. Και όταν το έργο του ευαγγελίου καταδικαστή σε αργία, τότε θέτουμε σε ανεργία τη χάρι του Θεού, και παραδίνουμε τον κόσμο στην εργολαβία του διαβόλου.