Ομολογία

Ο Ιάκωβος για τον προφήτη Ηλία

του αρχιμανδρίτου Αθανασίου Σιαμάκη

Στη γιορτή του προφήτου Ηλιού ορίστηκε να διαβάζεται αποστολική περικοπή από την Καθολική Επιστολή του Ιακώβου, την πρώτη και αρχαιότερη από τις εφτά Καθολικές. Οι άλλες εξ είναι δύο του Πέτρου, τρεις του Ιωάννου και μία του Ιούδα. Η Επιστολή του Ιακώβου είναι μία συρραφή από δώδεκα διδαχές που ξεχωρίζουν σαφώς μεταξύ τους και απευθύνονται προς τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ. Είναι δηλαδή η Επιστολή εγκύκλιος, γενική, καθολική.

Η περικοπή μας είναι από το τελευταίο μέρος της Επιστολής του Ιακώβου και περιλαμβάνει τέσσερις από τις δώδεκα διδαχές της. Αυτές είναι α) η 9^η (στ. 7-11), όπου γίνεται λόγος για τη μακροθυμία των φτωχών που πιστεύουν, β) η 10^η (στ. 12), όπου γίνεται λόγος για τον όρκο και το ψέμα, γ) η 11^η (στ. 13-18), όπου γίνεται λόγος για την εξομολόγηση, το ευχέλαιο και την προσευχή, και δ) η 12 (στ. 19-20), όπου γίνεται λόγος για τον αγώνα του κάθε Χριστιανού για την επιστροφή των αμαρτωλών.

Στην 11^η ο Ιάκωβος αναφέρει το όνομα του προφήτου Ηλιού σαν παράδειγμα προσευχής. Είναι προφανές ότι η περικοπή διαλέχτηκε για το λόγο αυτό. Βέβαια για τον Ηλία υπάρχουν πολλές και υπεύθυνες πληροφορίες στην Παλαιά Διαθήκη (Γ΄ Βα, κεφ. 17,18 και 19). Στην Καινή Διαθήκη όμως, αν και αναφέρεται 30 φορές, οι πληροφορίες είναι λίγες, αλλά ουσιώδεις. Μία απ’ αυτές είναι και όσα λέγονται γι’ αυτόν στην περικοπή μας.

Ο Ιάκωβος, ο συγγραφεύς της Επιστολής, είναι γιος του μνήστορος Ιωσήφ από προηγούμενη γυναίκα. Γι’ αυτό και αναφέρεται στα Ευαγγέλια και στις Επιστολές ως «αδελφός του Κυρίου». Ο Ιάκωβος και ο αδερφός του Ιούδας δεν εκτιμούσαν και δεν πίστευαν στο Χριστό. Όταν όμως ο Χριστός αναστημένος εμφανίστηκε και σ’ αυτούς, πίστεψαν ότι είναι ο Κύριος και έγιναν απόστολοί του. Ο Ιάκωβος στις Πράξεις αναφέρεται ως επί κεφαλής της εκκλησίας των Ιεροσολύμων και ως ένας από τους τρεις στύλους της. Οι άλλοι δύο ήταν ο Πέτρος και ο Ιωάννης. Κάποτε εμφανίζεται πιο σεβαστός και από τον Πέτρο. Την Επιστολή του την έγραψε περίπου το 55-60. Αποκεφαλίστηκε από τον Ηρώδη το 62-64.

Στην 9^η διδαχή, στους στίχους 10 και 11, λέει ο Ιάκωβος· «Αδελφοί μου, ως παράδειγμα κακοπαθείας και μακροθυμίας λάβετε τους προφήτες, οι οποίοι κήρυξαν εξ ονόματος του Κυρίου». Παρ’ όλο δηλαδή που ήταν άνθρωποι του Κυρίου, συνάντησαν τον ονειδισμό και το διωγμό από τους συγχρόνους τους, και μερικοί φονεύτηκαν. Οι άντρες αυτοί της Παλαιάς Διαθήκης αποτελούν υπέροχα παραδείγματα για όλους.

Μετά τη γενική αναφορά στους προφήτες ο Ιάκωβος έρχεται στο συγκεκριμένο παράδειγμα του Ιώβ· «Για δείτε, λέει, πόσο μακαρίζουμε αυτούς που υπομένουν! Έχετε ακούσει στα μαθήματα της συναγωγής για την υπομονή που έδειξε ο Ιώβ, και έχετε μάθει για την αγαθή έκβαση που έδωσε ο Κύριος στην υπόθεσή του. Και αυτό διότι ο Κύριος είναι πολυεύσπλαχνος στα παιδιά του και τα αμείβει για την υπομονή τους».

Στη 10^η διδαχή, που περιλαμβάνει μόνο ένα στίχο, ο Ιάκωβος μιλάει κατά του όρκου· «Προ πάντων, αδελφοί μου, λέει, μην ορκίζεστε ούτε στον ουρανό ούτε στη γη ούτε κανέναν άλλον όρκο· όταν πρέπει να λέτε ναι, να λέτε ναι, κι όταν πρέπει να λέτε όχι, να λέτε όχι, για να μην πέσετε στην υποκρισία».

Οι Χριστιανοί δεν πρέπει να λένε ψέματα. Οπότε δεν υπάρχει ανάγκη να ορκίζονται. Ο όρκος υπάρχει εκεί όπου η εμπιστοσύνη είναι κλονισμένη, και είναι κλονισμένη εκεί όπου συνηθίζεται το ψέμα. Η ρίζα λοιπόν του όρκου είναι το ψέμα. Όλα τα προς αποφυγήν παραπτώματα είναι σοβαρά. Αλλά δεν υπάρχει πιο σοβαρό αμάρτημα και για τον άνθρωπο και για το σύνολο από την υποκρισία. Αυτή διέστρεψε και τους φαρισαίους , που στην αρχή ήταν καλοί, αλλά με την υποκρισία έγιναν ανάλγητοι ασεβείς και επικίνδυνοι. Γι’ αυτό λέει το «προ πάντων», για ν’ αποφεύγουν περισσότερο απ’ όλα την υποκρισία. Όλα τ’ αμαρτήματα τα συγχώρησε ο Χριστός, αλλά την υποκρισία δεν τη συγχώρησε. Την κατακεραύνωσε.

Στους 6 στίχους της 11^ης διδαχής ο Ιάκωβος μιλάει για την προσευχή, την εξομολόγηση και το ευχέλαιο. Λέει· «Πάσχει κανείς από εξωτερικούς πειρασμούς, από κακοπάθειες; Ας προσεύχεται. Είναι εύθυμος; Ας ψάλλει τους Ψαλμούς και άλλες αυτοσχέδιες προσευχές». Με την ιδιωτική και δημόσια προσευχή ο Χριστιανός βρίσκει καταφύγιο από τους κινδύνους και λύση στα προβλήματά του. Με την ψαλμω δία Ψαλμών και ύμνων και πνευματικών τραγουδιών εξαγιάζει την ευθυμία του, σε αντίθεση με τους κοσμικούς, που η ευθυμία τους εξωθεί στην αμαρτία.

«Είναι κανένας άρρωστος ανάμεσά σας; Ας προσκαλέσει τους πρεσβυτέρους της Εκκλησίας και ας προσευχηθούν επάνω του, αφού τον αλείψουν με λάδι στο όνομα του Κυρίου. Και η προσευχή της εκκλησίας θα σώσει τον πνευματικά άρρωστο και θα τον σηκώσει ο Κύριος από το κρεβάτι της αρρώστιας του. Κι αν έχει διαπράξει αμαρτίες που προκάλεσαν την αρρώστια του, θα του συγχωρηθούν. Να εξομολογείστε μεταξύ σας τα παραπτώματά σας και να προσεύχεστε ο ένας για τον άλλο, για να θεραπευθείτε από τις σωματικές και ψυχικές σας αρρώστιες».

Εδώ γίνεται σαφώς λόγος για το μυστήριο του ευχελαίου, όπως το ξέρουμε σήμερα, και φαίνεται καθαρά η διπλή ενέργειά του στις σωματικές και ψυχικές ασθένειες. Φαίνεται ότι έχει μέσα του και το στοιχείο της εξομολογήσεως, που σήμερα σχεδόν το έχασε. Διαφέρει από την εξομολόγηση κατά το ότι εκεί υπάρχει ένα αίτημα, η άφεση των εξαγορευμένων αμαρτημάτων, ενώ στο ευχέλαιο το δεύτερο αίτημα είναι η αποκατάσταση της σωματικής υγείας. Δεν εννοεί να αλληλοεξομολογούνται οι Χριστιανοί μεταξύ τους, διότι αυτό θα ήταν επικίνδυνο, αλλά να εξομολογούνται οι απλοί Χριστιανοί στους πρεσβυτέρους, και οι πρεσβύτεροι στον επίσκοπο ή σε άλλους πρεσβυτέρους. Και μπαίνει ο Ιάκωβος στο θέμα της προσευχής.

«Έχει μεγάλη δύναμη, λέει, η δέηση του δικαίου όταν εισακούεται και ενεργείται από το Θεό. Ο προφήτης Ηλίας δεν ήταν ούτε θεός ούτε άγγελος, αλλά άνθρωπος σαν εμάς. Κι έκανε την προσευχή του να μη βρέξει, και δεν έβρεξε 3,5 χρόνια στις γύρω χώρες. Και πάλι προσευχήθηκε και ο ουρανός έδωσε βροχή και έβγαλε η γη τους καρπούς της».

Στη 12^η διδαχή ο Ιάκωβος κάνει λόγο για το χρέος του Χριστιανού να οδηγήσει κάποιον, έστω και έναν, στη μετάνοια. Λέει· «Αδελφοί μου, αν κάποιος από σας ξεφύγει από την αληθινή πίστη και ζωή, και τον ξαναφέρει ένας στη δογματική αλήθεια και την ηθική τάξη, ας γνωρίζει ότι αυτός που συνετέλεσε να ξαναγυρίσει ο αμαρτωλός από την πλανεμένη ζωή του, θα σώσει μια ψυχή, την ψυχή του πλανεμένου, και θα σβήσει πλήθος αμαρτιών που διέπραξε ο αμαρτωλός».

Αυτά τα λίγα αλλά σπουδαία μας λέει ο Ιάκωβος εδώ για τον προφήτη Ηλία και για τα άλλα ζητήματα.