Ομολογία

ΜΕΤΑΝΟΙΑ

«Μετανοείτε! ήγγικε γάρ η βασιλεία των ουρανών» (Ματθ. 4, 17)

Ιωάννης – Χριστός

του αρχιμ. Δανιηλ Αεράκη

Το διάγγελμα του νέου αρχηγού! Έτσι, αγαπητοί, θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τα λόγια «Μετανοείτε! ήγγικε γάρ η βασιλεία των ουρανών». Στο προσκήνιο της Ιστορίας εμφανίζεται ο μεγάλος Αρχηγός. Λίγο πριν απ’ αυτόν είχε προηγηθεί η εμφάνιση του Ιωάννου. Προδρομικός ο ρόλος του. Προετοίμασε το δρόμο να περάση ο αναμενόμενος Λυτρωτής. Κήρυξε το παρηγορητικό, αλλά και ελεγκτικό κήρυγμα του. Έζησε την ασκητική κι΄ αγγελική ζωή του. Έδωσε τη μαρτυρία του με θάρρος και παρρησία. Διακόνησε το μυστήριο τής ελεύσεως του Χριστού. Και τώρα έρχεται ο καιρός ν’ αποσυρθεί απ’ το προσκήνιο της παρούσης ζωής.

Ο ρόλος του Ιωάννου ήταν ρόλος νυμφαγωγού, να οδηγήσει στο Νυμφίο. Ο Νυμφίος έχει σημασία Ο νυμφαγωγός υποχωρεί προ του Νυμφίου. Νυμφίος ο Χριστός, πάντα ωραίος και πάντα στο προσκήνιο. Νυμφαγωγός ο Ιωάννης παραχωρεί τη θέση στο Νυμφίο.

Ο ρόλος ακόμα του Ιωάννου ήταν ρόλος αυγερινού. Ο αυγερινός βγαίνει λίγο πριν την ανατολή και προμηνύει τον ερχομό του λαμπρού ήλιου. Ανέτειλε ο ήλιος; Η λάμψη του καλύπτει τη λάμψη του αυγερινού. Αυγερινός ο Ιωάννης, το λαμπρότερο αστέρι μέσα στο σκοτάδι του αρχαίου κόσμου. Προανήγγειλε την ανατολή του Ηλίου. Ήλιος ο Χριστός, ανέτειλε, έλαμψε, μεσουράνησε. Ο αυγερινός έσβησε... Ο ίδιος ο Ιωάννης είχε συνείδηση του ρόλου του αυτού. Το είπε σαν του έφεραν οι μαθητές του νέα για το Χριστό: «Εκείνον δει αυξάνειν, εμέ δε ελαττούσθαι» (Ίωάν. 3, 30).

Και η ευαγγελική περικοπή της Κυριακής μετά τα Φώτα έτσι αρχίζει, με μια δύσι και μια ανατολή. Ο Ιωάννης δύει απ’ το στερέωμα του παρόντος κόσμου, της επιγείου δράσεως και ο Χριστός ανατέλλει, αρχίζει το δημόσιο έργο του. Βίαιος ο τρόπος της εξόδου του Ιωάννου. Το σπαθί του σπεκουλάτορα με διαταγή του παρανόμου ζεύγους Ηρώδη -Ηρωδιάδας κατεβαίνει με δύναμι και αποκόπτει την αγία κεφαλή του Ιωάννου. Με τον τρόπο αυτό νόμισαν οι ένοχοι, πώς θα σφραγίσουν μια για πάντα το στόμα της αλήθειας, το στόμα του κήρυκα τής αλήθειας, πού ήλεγχε τα βρωμερά τους έργα.

Αντιδημαγωγικό διάγγελμα

Και φάνηκε προς στιγμήν να σιγά ή αλήθεια με την αποκεφάλιση του Ιωάννου. Φάνηκε να στερείται στόματος να κηρυχθεί. Αλλά να, μετά το σφράγισμα του ενός στόματος ένα άλλο στόμα αλήθειας ανοίγει. Η αλήθεια πάντα θα βρίσκει εκφραστές. Και τη φορά αυτή εκφραστής τής αλήθειας είναι Εκείνος, πού διακήρυξε: «Εγώ είμι ή αλήθεια» (Ίωάν. 14, 8). Είναι ό Χριστός. Κλείνει το στόμα του Ιωάννου, ανοίγει το στόμα του Χριστού, απείρως δυνατότερο από το στόμα του Ιωάννου.

Ό Χριστός λοιπόν είναι ό νέος, ο μεγάλος αρχηγός, πού βγαίνει στο δημόσιο έργο του μετά το μαρτυρικό θάνατο του Ιωάννου. Κι ακούγεται τώρα το πρώτο διάγγελμα του: «Μετανοείτε! ήγγικε γάρ ή βασιλεία των ουρανών». Φτάνει ή φράσις αυτή σαν πρώτο κήρυγμα, σαν πρώτο κάλεσμα, σαν πρώτο διάγγελμα, φτάνει αυτή ή φράσις, για ν' αποδείξει πώς ό Χριστός διαφέρει άπ' όλους τους αρχηγούς του κόσμου. "Αν ό Χριστός δεν ήταν Θεός, άλλ' ήταν ένας απλός διδάσκαλος και ηγέτης, που θά' θελε να τραβήξει οπαδούς, έτσι θα άρχιζε;

θα άρχιζε δημαγωγικά, θα εύρισκε λόγους πού να ελκύουν τη συμπάθεια του κόσμου, να ικανοποιούν επιδιώξεις και αιτήματα του. Αλλά ό Χριστός αρχίζει αντιδημαγωγικά. Το πρώτο του κήρυγμα είναι έμμεσος έλεγχος, που απευθύνει σε ανθρώπους αμαρτωλούς.

Σαν νά΄λεγε στον Ηρώδη, που θανάτωσε τον Ιωάννη γιατί του θύμιζε το αμάρτημα του: -Μη νομίζεις, πώς από μένα θ' ακούσεις κολακευτικά λόγια. Και συ και ή αμαρτωλή συντροφιά σου, «μετανοείτε».

Σαν νά΄λεγε στους φαρισαίους, πού νόμιζαν τους εαυτούς τους για αγίους: -Μη νομίζετε πώς δεν σάς ξέρω πόσο αμαρτωλοί είστε. Ένα σάς λέω: «Μετανοείτε».

Σάν νά΄λεγε στους άρχοντες, πού καταδυνάστευαν το λαό: -Μη νομίζετε πώς θα στηρίξω το αμαρτωλό σας καθεστώς. Μια λύση εγώ σάς προτείνω: «Μετανοείτε».

Σαν νάλεγε στο λαό, τον απλοϊκό και αμαρτωλό, πού πιθανόν να νόμιζε πώς θα γινόταν ό Χριστός επίγειος βασιλιάς του: -Σάς συμπαθώ, γιατί είστε σαν πρόβατα δίχως ποιμένα. 'Αλλά σάς λέω ότι πλανάσθε, αν νομίζετε πώς για τα ταπεινά συμφέροντα σας ήρθα. Ήρθα για τα μεγάλα σας συμφέροντα, για τις ψυχές σας, πού τις βαραίνουν αμαρτίες. ΄Ηρθα να σάς καλέσω σε άλλη βασιλεία, στη βασιλεία των ουρανών. Μα για να μπείτε εκεί έχετε ανάγκη πρωτίστως μετανοίας.

θυσία του Χριστού - Μετάνοια

Αντιδημαγωγικό, αλλά ωφέλιμο και σωτήριο το πρώτο διάγγελμα του Χριστού: «Μετανοείτε! ήγγικε γάρ ή βασιλεία των ουρανών». Όλοι είχαν ανάγκη μετανοίας, γιατί όλοι είχαν αμαρτίες. Η αμαρτία είναι κοινός κλήρος όλων των ανθρώπων. Όπως ή χελώνα, όπου κι αν πάει, φέρνει πάνω της το καύκαλό της, έτσι κι ό άνθρωπος, όπου κι αν πάει, σέρνει μαζί του το καύκαλο, το βάρος τής αμαρτίας. Ή αμαρτία είναι τό «επισυρόμενον μιαντήριον». Η αμαρτία είναι ή αρρώστια, για την οποίαν δεν υπήρχε προ Χριστού φάρμακο. Είναι το ξένο σώμα πάνω στην ύπαρξη του ανθρώπου.

Έξωθεν ήρθε ή αμαρτία. Δεν ήταν στη φύση του ανθρώπου ή αμαρτία και ό θάνατος. Ήρθε απ' έξω ή αμαρτία, από το διάβολο. Αυτός είναι ό επινοητής της αμαρτίας, ό εφευρέτης του κακού. Έξωθεν ήρθε η αρρώστια τής αμαρτίας. 'Εξωθεν έπρεπε και να γιατρευτεί. Από το διάβολο ή αρρώστια, από το θεό ή θεραπεία. Αγιάτρευτη στον αρχαίο κόσμο. Όλα τα δάκρυα κι όλοι οι αναστεναγμοί κι όλες οι φιλοσοφίες κι όλες οι ωραιολογίες δεν μπορούσαν να εξαλείψουν μία αμαρτία του ανθρώπου. Αγιάτρευτη άπ' τους ανθρώπους. Γιατρεύτηκε όμως από το Θεό. Γιατί ό Θεός έγινε άνθρωπος, να μας απαλλάξει απ' το σώμα τής αμαρτίας. «'Ηλθεν αμαρτωλούς σώσαι» (Α' Τιμ. 1,15). Και για τη γιατρειά της αμαρτίας πρόσφερε ό Χριστός το θεϊκό του φάρμακο, το θεϊκό του Αίμα. «Το αίμα Ιησού Χριστού του Υιού του Θεού καθαρίζει ημάς από πάσης αμαρτίας» (Α' Ίωάν. 1,7).

Από τη μεριά τού Θεού ή προσφορά τού Αίματος τού Υιού του. Κι από τη μεριά τού ανθρώπου; Η μετάνοια. Δίνεται το φάρμακο, αλλά μόνο σ' εκείνον που το ζητάει, σ' εκείνον που έχει επίγνωση τής αρρωστημένης καταστάσεως του, σ' εκείνον που δείχνει τις πληγές του στο μεγάλο Ιατρό και περιγράφει το πάθημα του. Η μετάνοια είναι ή θεληματική αποδοχή τής εν Χριστώ σωτηρίας.

Εικόνες μετανοίας

Τι είναι η αμαρτία; Σύμφωνα με τα λόγια τού προφήτου Ησαϊου, που υπενθυμίζει ο Ευαγγελιστής, αμαρτία είναι το σκοτάδι τής ψυχής. «Ο λαός ό καθήμενος εν σκότει...». Η αμαρτία σκοτεινιάζει την ψυχή. Και η μετάνοια είναι η διάνοιξη των οφθαλμών της ψυχής. Κλειστά τα μάτια, δεν βλέπουν τι όλεθρος περιμένει τον άνθρωπο. Ξαφνικά ανοίγουν τα μάτια, φωτίζεται ό άνθρωπος, και βλέπει και συνέρχεται.

Τι είναι η μετάνοια; Το λέει η λέξις. Αλλαγή νου, αλλαγή μυαλού, αλλαγή φρονήματος. Φαντάσου ένα αυτοκίνητο να τρέχει σε κατήφορο και ξαφνικά να χαλάσουν τα φρένα. Ο οδηγός δεν μπορεί να ελέγξει την κατάσταση, να κρατήση το τιμόνι. Και το αυτοκίνητο πηγαίνει για το γκρεμό. Με χαλασμένα τα φρένα, τις «φρένες», το μυαλό, είναι ο αμαρτωλός. Ξέφρενος, άμυαλος, εκτός εαυτού, δεν ξέρει τι κάνει» Το αυτοκίνητο του ανεξέλεγκτα τραβάει για τον όλεθρο. Ξαφνικά ακούει μια φωνή πού τον συγκλονίζει: -Μεταβολή! Προσοχή! Γκρεμός μπροστά σου. Πού πας; Μεταβολή! Και με μια κίνηση αστραπιαία κάνει μεταβολή. Μετανοεί. Αλλάζει νου, μυαλό. Αλλάζει φρένα Γίνεται σώφρων, προσεκτικός. Αλλάζει πορεία στη ζωή.

Ή μετάνοια είναι η μεγαλύτερη επανάσταση. Ξέρεις τι θα πει να μεταβάλης πορεία, να σταματήσεις τον κατήφορο; Η μετάνοια είναι το ξύπνημα τής ψυχής. Κοιμισμένη ή ψυχή από την αμαρτία έχει φτάσει στο χείλος του γκρεμού. Ξαφνικά ξυπνά ή ψυχή, ξυπνά ή συνείδηση, ξυπνά ό εσωτερικός κόσμος, και βλέπεις το χάος πού ανοιγόταν μπροστά σου. -Πω, πω, που βρισκόμουν! Πού κοιμόμουν! Μια σπρωξιά, και θα κατρακυλούσα, στο χάος... Κι αμέσως συνέρχεσαι, αλλάζεις πορεία, αλλάζεις ζωή.

Προϋποθέσεις μετανοίας

Η μετάνοια είναι μία γενναία πράξι, από τις γενναιότερες πράξεις τού ανθρώπου. Είναι μια πράξις, πού για να γίνει πρέπει να υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις.

Πρώτη προϋπόθεσις είναι ή αυτογνωσία. Νά΄χης συνείδησι τής καταστάσεως σου. Νά΄χης συναίσθηση. Φαντασθήτε νά' ναι άρρωστος ένας άνθρωπος, γεμάτος εσωτερικά από μικρόβια και εξωτερικά από πληγές, κι όμως να παριστάνει τον υγιή και ρωμαλέο, να φοράει ένα πολυτελέστατο ρούχο και να καμαρώνει τον εαυτό του στον καθρέφτη. Τον ταλαίπωρο! Δεν έχει συναίσθηση τής καταστάσεως του. Έχει ψευδαίσθηση. Νομίζει πώς είναι καλά. Κι αυτή ή ψευδαίσθησις τού κάνει τη μεγαλύτερη καταστροφή. Του κλείνει το δρόμο προς το γιατρό, προς τη θεραπεία. Το σαράκι δουλεύει, το κορμί σαπίζει, κι αυτός ζει με ψευδαίσθηση. Έτσι είναι οι περισσότεροι άνθρωποι. Όχι μόνο δεν έχουν συναίσθηση τής αμαρτίας, αλλά έχουν και την ψευδαίσθησι πώς δεν έχουν αμαρτίες, πώς είναι οι καλύτεροι άνθρωποι. -Εγώ! Ξέρεις ποιος είμαι εγώ; Εγώ είμαι ό καλύτερος άνθρωπος. Γιατί να μετανοήσω; "Όποιος είναι ένοχος να πάει... Ό άνθρωπος αυτός δεν έχει αυτογνωσία. Μεγάλο πράγμα η αυτογνωσία. Να γνωρίζης τον εαυτό σου, να εξετάζης τον εαυτό σου, να ερευνάς τον εαυτό σου, να έχεις συναίσθησι των αδυναμιών σου και των αμαρτιών σου.

Αλλά δε φτάνει ή αυτογνωσία. Χρειάζεται και ή Θεογνωσία. Αυτογνωσία είναι να γνωρίζεις την αρρώστια σου. Θεογνωσία είναι να γνωρίζεις και το γιατρό, πού μπορεί να σου γιατρέψει την αρρώστια. Και γιατρός είναι ό Κύριος ημών Ιησούς Χριστός. Ξέρεις τι είναι να υπάρχει κοντά σου το Ιατρείο, και συ απελπισμένα να πεθαίνεις από τους πόνους, χωρίς να ξέρεις το Ιατρείο; Ξέρεις τι είναι να σου χαρίζει κάποιος δωρεάν μετάγγιση αίματος για να ζωντανέψεις, και συ να μη το ξέρεις και να ψυχορραγείς από την ακατάσχετη αιμορραγία; Αυτή την άγνοια έχει ό πολύς κόσμος σήμερα. Υπάρχει το Ιατρείο. Υπάρχει ό Ιατρός. Μετάγγιση αίματος κάνει συνεχώς ό Χριστός. Ανοίγει τις φλέβες του, προσφέρει το πανάγιο Αίμα του. Κι΄ όμως οι άνθρωποι δεν το ξέρουν και ψυχορραγούν και πεθαίνουν αμετανόητοι.

Εκτός από την αυτογνωσία και θεογνωσία χρειάζεται και ένα τρίτο. Ξέρεις την αρρώστια, ξέρεις και το γιατρό. Πρέπει όμως και να πας στο γιατρό με ελπίδα και πίστη. Ελπίδα και πίστις! Αμάρτησες; Και ποιος δεν αμαρτάνει; Μην απογοητεύεσαι. Είναι τρομερό και μεγάλο το αμάρτημα σου; Και πάλι μην απελπίζεσαι. Έλα να σου δείξω δυο ανθρώπους. Και οι δύο: απαίσιες, σκοτεινές μορφές. Τελευταία στιγμή και οι δύο μετάνιωσαν γι' αυτά πού έκαναν. Είπαν και οι δύο το «Ήμαρτον». Όμως ο ένας το είπε με πίστι και ελπίδα και σώθηκε και έγινε κάτοικος του παραδείσου. Ο άλλος το είπε μελαγχολικά κι απελπισμένα και βυθίστηκε στα βάθη της κολάσεως. Ο ένας είναι ό ληστής δίπλα στον Εσταυρωμένο, ο άλλος είναι ό Ιούδας. Ο πρώτος στο δράμα της αμαρτίας βρήκε την πιο φωτεινή λύση, τη μετάνοια. Ό άλλος στο δράμα της ταραγμένης του συνειδήσεως βρήκε την πιο σκοτεινή λύσι, την αυτοκτονία. Μετάνοια ο ένας, απλώς μεταμέλεια ό άλλος. Δεν φτάνει λοιπόν ή μεταμέλεια- πρέπει να προχωρήσουμε στη μετάνοια

Σήμερα...

Αλλ, αγαπητοί, δεν είπαμε ακόμη τη βασικότερη προϋπόθεση της μετανοίας. Είναι ή αγάπη του Θεού. Μετάνοια είχαν και στον αρχαίο κόσμο. Αλλά χωρίς αντίκρυσμα, χωρίς αποτέλεσμα. Ο αμαρτωλός εύρισκε συμπάθεια απ' το συναμαρτωλό, αλλά δεν εύρισκε έλεος και άφεση. Σημασία δεν έχει η μετάνοιά σου. Εκείνο πού δίνει δύναμη στη μετάνοια είναι η αγάπη πού δείχνει ό Θεός στον αμαρτωλό. Ο θεός έχει δεχτή πολλούς στη βασιλεία του. Είναι οι άγιοι, πού αναπαύονται. Τι ήσαν όλοι αυτοί; Αναμάρτητοι; Όχι. Μόνο ό Θεός είναι αναμάρτητος. Αμαρτωλοί ήσαν. Και πώς μπήκαν στη βασιλεία των ουρανών; Είχαν αποκτήσει το εισιτήριο. Η μετάνοια είναι το εισιτήριο του παραδείσου.

Χωρίς μετάνοια, άδειος θα ήταν ο παράδεισος. Κανένας στη βασιλεία του Θεού. Χωρίς μετάνοια, μάταιος ο αγώνας, μάταιος ο κόπος κάθε χριστιανού. Μετάνοια, τι δώρο του Θεού! Τι μεγάλη ευκαιρία! Ευκαιρία όμως που φεύγει. «Ήγγικε γάρ ή βασιλεία των ουρανών». Πλησίασε ή ώρα της βασιλείας των ουρανών. Πλησιάζει η ώρα που θα φύγουμε απ΄ αυτό τον κόσμο. Είναι άγνωστη η ώρα. Δικό μας είναι το σήμερα, το τώρα, όχι το αύριο. Καμιά λοιπόν αναβολή. Σήμερα, μας φωνάζει ό Κύριος, σήμερα «μετανοείτε». Τώρα να μετανοήσουμε. Να μετανοήσουμε έμπρακτα

Ή αγκαλιά του ουρανού είναι ανοιχτή. Μας περιμένει.

Οι άγγελοι είναι έτοιμοι να στήσουν πανηγύρι και για τη δική μας τη μετάνοια.