Περὶ τῆς Ἁγιοκατάταξης τοῦ Γέροντος Σωφρονίου τοῦ Ἔσσεξ.(1)

 ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΑΓΙΟΚΑΤΑΤΑΞΕΩΝ (Γ)

Toῦ Βασίλειου Εὐσταθίου, Δρ. Φυσικοῦ, πτ. Θεολογίας (Τμ.Κοιν.Θ.ΕΚΠΑ)

επιμέλεια κειμένου: πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Αθανασίου

Μένει ἄλλη μιὰ περίπτωση ἁγιοκατάταξης ὡς σήμερα, τὴν ὁποία ἀφήσαμε τελευταία, γιατὶ σὲ αὐτὴ θὰ χρειαστεῖ νὰ ἐμμείνουμε παρακάτω περισσότερο, αὐτὴ τοῦ γέροντα Σωφρονίου τοῦ  Ἔσσεξ. Αὐτὴ ἔχει τὴν ἰδιαιτερότητα ὅτι ἀντίθετα ἀπὸ τὶς ἄλλες παραπάνω περιπτώσεις, ὅπου οἱ ἅγιοι γέροντες ἦταν Ἕλληνες καὶ χωρὶς νὰ ἔχουν προχωρήσει στὰ γράμματα, ἐκτὸς τὸν Ἅγιο Δανιήλ ποὺ εἶχε ἀποφοιτήσει ἀπὸ τὴν  Εὐαγγελικὴ Σχολὴ τῆς Σμύρνης, καὶ μᾶς ἄφησε χειρόγραφές του ἐπιστολὲς καὶ πραγματεῖες, ὁ γέροντας Σωφρόνιος ἦταν Ρώσος, καὶ εἶχε ἀποφοιτήσει ἀπὸ τὴν Κρατική Σχολή Καλῶν Τεχνῶν τῆς Μόσχας, ἀφήνοντάς μας βιβλία καὶ ἐπιστολὲς ποὺ ὁ ἴδιος ἔγραψε.

Πολλὲς ἀμφιβολίες ἀκούστηκαν ἀπὸ διάφορες φωνὲς γιὰ τὴν ἁγιότητα τοῦ πατρός, ποὺ ἔκφρασαν τὶς διαφωνίες τους γιὰ τὴν ἁγιοκατάταξή του, πρὶν, ἀλλὰ καὶ μετά, ἀπὸ αὐτὴν. Παρακάτω θὰ παραθέσουμε τὰ βασικὰ σημεῖα ἀμφισβητήσεως τοῦ πνευματικοῦ ἀγώνα τοῦ γέροντα καὶ ἀντίρρησεως στὴν ἁγιοκατάταξή του, ἐξηγῶντας γιὰ κάθε ἕνα ποιὲς παρανοήσεις, ποιὰ ἄγνωστα σχετικὰ στοιχεῖα, ἀλλὰ καὶ ποιὲς παραβλέψεις καὶ συγχύσεις λόγω ἀδυναμίας ἤ καὶ ἀπὸ σκόπιμη πρόθεση ὁδήγησαν στὸ νὰ ἐκφραστοῦν τέτοιες ἀπόψεις.

1) Τὸ πρῶτο ἐρώτημα ποὺ ἔχει τεθεῖ εἶναι πῶς εἶναι δυνατὸν ὁ γέροντας νὰ χειροτονηθεῖ, ἀφοῦ εἶχε γίνει βουδιστὴς καὶ οἱ ἱεροὶ κανόνες ἀπαγορεύουν νὰ χειροτονηθεῖ ὅποιος ἔχει στὸ παρελθὸν ἀλλαξοπιστήσει. Ἡ παρανόηση ἐδῶ εἶναι ὅτι ὁ γέροντας δὲν ἦταν ποτὲ βουδιστής, ἀλλὰ μόνο γιὰ ἕνα μεγάλο χρονικὸ διάστημα (ὁκτῶ ἔτη) εἶχε ἐφαρμόσει τὴν βουδιστικὴ πρακτικὴ τοῦ διαλογισμοῦ, πράγμα ποὺ συμβαίνει σήμερα ἀπὸ πολλοὺς βαπτισμένους Χριστιανούς, ποὺ ναὶ μὲν βρίσκονται σὲ πλάνη, κάνοντας διαλογισμό, ὅμως αὐτὸ δὲν σημαίνει ὅτι ἔχουν ἀπαρνηθεῖ τὴν πίστη τους καὶ ἔχουν γίνει βουδιστές.

Ὁ γέροντας παρασύρθηκε λόγω τῆς ὅλης κατάστασης, ὅταν ἦταν νέος, ἀπὸ τὴν μιὰ τοῦ πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, ὅπου ἑκατομμύρια νέοι ποὺ πολεμοῦσαν στὸ Μέτωπο, καὶ ὄχι μόνο, ἔχαναν τὴν ζωή τους, καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη τῆς κομμουνιστικῆς λαίλαπας ἐντὸς τῆς Ρωσίας, μὲ ἐπίσης πολλὰ ἑκατομμύρια νεκρούς, γεγονότα τὰ ὁποία ἡ εὐαίσθητη ψυχή του δὲν μποροῦσε νὰ τὰ διαχειριστεῖ, καὶ ἔτσι βρέθηκε, ὅπως καὶ ὅλος ὁ κόσμος, σὲ ψυχολογικό ἀδιέξοδο, μπροστὰ στὸ ὁποῖο κατέφυγε στὶς βουδιστικὲς πρακτικές, μὴ γνωρίζοντας τὴν δαιμονική τους φύση.

Μάλιστα αὐτὴ ἡ νεανικὴ περιπέτειά του, καὶ ἡ βιωματικὴ γνώση ἐκ τῶν ἔσω, ποὺ ἀπέκτησε ἐξαιτίας της, σχετικὰ μὲ τὶς πλάνες τῶν ἀνατολικῶν θρησκειῶν ποὺ ἐκμηδενίζουν τὸ ἀνθρώπινο πρόσωπο, στὴ κίνησή τους πρὸς τὸ «Μὴ Ὄν», ὅταν πιὰ ὁ γέροντας ἐπέστρεψε πιὰ στὴν ἀλήθεια τῆς Ὀρθοδοξίας, μετὰ ἀπὸ τὴν προσευχή του μπροστὰ στὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ ποὺ τὸν εἰσάκουσε, τὸν φώτισε καὶ τὸν ἐλευθέρωσε, καὶ τὴν μετάνοιά του μετὰ δακρύων ἐφ’ ὅρου ζωῆς ποὺ ἀκολούθησε, τότε μέσω τῶν βιβλίων του ὅπου κατέγραψε ὅλη του αὐτὴ τὴν θλιβερὴ ἐμπειρία βοήθησε πλήθος ἀνθρώπων, ὅταν ὁ νεοβουδισμός σάρωνε τὸν Δυτικὸ Κόσμο. Γιὰ παράδειγμα ὁ Κλάους Κένεθ ποὺ ἦταν Καθολικός, ἀλλὰ στράφηκε στὶς ἀνατολικὲς θρησκείες γιὰ νὰ βρεῖ τὴν ἀλήθεια, μετὰ τὴν χρόνια σεξουαλικὴ κακοποιησή του ἀπό Καθολικό ἱερέα, ὅταν μετὰ ἀπὸ πολλὲς ταλαιπωρίες καὶ δαιμονικὲς ἐπιθέσεις, γνώρισε τὸν γέροντα Σωφρόνιο, τὸν ἐλευθέρωσε ὁ Κύριος ἀπὸ τὶς ἀνατολικὲς πλάνες καὶ τὸν ὁδήγησε νὰ βαπτιστεῖ Ὀρθόδοξος Χριστιανός.              

Ἐπομένως ὁ ἅγιος γέροντας δὲν εἶχε κώλυμα ἱεροσύνης καὶ σὲ αὐτὸ συνάδει ὅτι εἶχε χειροτονηθεῖ διάκονος ἀπὸ τὸν ἅγιο Νικόλαο Βελιμίροβιτς, ἐνῶ χειροτονήθηκε ἱερέας στὴν Ἱερὰ Μονὴ Παντελεήμονος ὑπὸ τὴν πνευματικὴ καθοδήγηση τοῦ Ἁγίου Σιλουανοῦ, ὅπου προφανῶς γνώριζαν πολὺ καλὰ ὅλο τὸ ἱστορικό του καὶ τὴν νεανικὴ περιπέτειά του.

Ὁ ἴδιος ὁ ἅγιος γέροντας Σωφρόνιος εἶχε γράψει σχετικὰ μὲ τὴν ἱερωσύνη του: « Ἡ ἀγαθὴ πρόνοια τοῦ Θεοῦ ἐπέτρεψεν εἰς ἐμὲ ἐπὶ δεκάδας ἐτῶν νὰ τελῶ τὴν Θείαν Λειτουργίαν, καὶ ἐκάστην φοράν, ἐν αὐτῶ ἤ ἐκείνω τῶ μέτρω, ἠσθανόμην τὴν συγκατάβασιν τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τὴν λατρείαν ταῦτην. Διὰ τῆς λειτουργικῆς προσευχῆς ἡ ψυχὴ βυθίζεται ἐν τῶ ὠκεανῶ τῶν ἀνθρωπίνων παθημάτων. Κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, λίαν καταστρεπτικοῦ διὰ τὴν Ρωσίαν, ὕστερον δὲ κατὰ τὴν διάρκειαν τῶν πρώτων ἐτῶν τῆς Ρωσικῆς Ἐπαναστάσεως (μετὰ τοῦ ἀπεριγράπτου χάους τοῦ ἐμφυλίου πολέμου), ἀπετυπώθησαν ἐν τὴ ψυχή μου ἐσαεῖ τὰ ἀπαράκλητα μαρτύρια πολλῶν ἐκατομμυρίων ἀνθρώπων.

Ἐγὼ ὁ ἴδιος εὑρισκόμην ὑπὸ συνθήκας ἐνδεχομένου ὀλέθρου ἐν τῆ ἀνενδότω καὶ ἀνεξελέγκτω ἐκείνη θυέλλη (τοῦ Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου). Ὁ Κύριος ὅμως διὰ θαυμαστοῦ τρόπου διεφύλαξεν ἐμὲ ἀπὸ πάσης συμμετοχῆς εἰς τὸν πόλεμον τοῦτον. Οὐδέποτε ἐφόνευσά τίνα. Ὅτε δὲ ἤγγισεν ἡ ὥρα νὰ λάβω τὴν εὐλογίαν τῆς ἱερωσύνης, τότε δὲν εὕρισκον λόγους εὐγνωμοσύνης πρὸς τὸν Θεόν μου διὰ τὸ τοσοῦτον ἐξαίρετον ἔλεος Αὐτοῦ πρὸς ἐμέ. Οὐχὶ μόνον δὲν ἔβαλον κατὰ τίνος, ἀλλὰ ἐλπίζω ὅτι καὶ εἰς οὐδένα ἐπέφερον ἐκουσίως ὀρατὴν βλάβην – ἐκτὸς ἐὰν εἶναι δυνατὸν νὰ θλίψωμεν τίνα ἐκ τῶν περὶξ ἡμῶν ζώντων καὶ μόνον ἐκ τοῦ ἁπλοῦ γεγονότος τῆς παρουσίας ἡμῶν. Ἔνεκα τούτου δὲν ὑπήρξεν ἐν ταῖς πράξεσι τῆς ζωῆς μου κανονικὸν κώλυμα διὰ τὴν ἀποδοχὴν τῆς ἱερωσύνης».

2) Τὸ δεύτερο ἐρώτημα ποὺ ἔχει τεθεῖ εἶναι περὶ τοῦ τρόπου ἵδρυσης τῆς Μονῆς, καθὼς σὲ αὐτὴ ἐγκαταβιώνουν ἐκπρόσωποι καὶ τῶν δύο φύλων, πράγμα ρητῶς ἀπαγορευμένο ἀπὸ τοὺς ἱεροῦς κανόνες καὶ τὴν ἐκκλησιαστικὴ παράδοση ὡς σαφῶς γνωστόν. Ὡστόσο ἡ δημιουργία τῆς ἱερᾶς μονῆς μὲ τὴν παρούσα μορφὴ ἔγινε ἀναμφισβήτητα ἐξ’ ἀνάγκης, κάτω ἀπὸ τὴν εὐλογία τῆς προϊσταμένης ἀρχῆς, ποὺ συμμερίστηκε τὸ πρόβλημα ποὺ ὑπήρχε γιὰ νὰ γίνει ἡ μονὴ κατὰ τὴν παράδοση καὶ τὸ ὁποῖο ἔγγειται στὴν ἰδιότυπη ἀντίληψη τῶν  Ἄγγλων γιὰ τὰ δύο φύλα. Αὐτὴ γίνεται ἀντιληπτὴ ἄν ἀναλογιστοῦμε τὴν θέση τους γιὰ τὶς γυναίκες μέσα στὴν θρησκεία, ὅπου τοὺς ἦταν ἀδύνατον νὰ δεχθοῦν ὅτι μποροῦν σὲ ἀντίθεση μὲ τοὺς ἄνδρες νὰ ἀπέχουν ἀπὸ τὴν ἱερωσύνη, ἀλλὰ καὶ τὴν περαιτέρω «τόλμη» τῶν Ἀγγλικανῶν νὰ θεωρήσουν ὡς κάτι φυσικὸ καὶ ἀποδεκτὸ τὴν κατάσταση τῆς ὁμοφυλοφιλίας. Ἔτσι, ἡ πιθανὴ φυλετικὴ διάκριση σὲ ἕνα «ἀνδρικὸ» μοναστήρι ποὺ βρίσκεται ἀνάμεσά τους, θὰ ἀποτελοῦσε γιὰ τοὺς Ἄγγλους πρόκληση καὶ δύσκολα θὰ τὸ ἀποδέχονταν εἰρηνικά, ὅπως ἀντιθέτως μπόρεσε νὰ συμβεῖ ὅταν στὸ ἴδιο μοναστήρι παρουσιάστηκαν νὰ μονάζουν κάποιοι καὶ ἀπὸ τὰ δύο φύλα. Αὐτὸ βέβαια μποροῦσε νὰ γίνει μόνο μὲ τὸν μεγάλο προσωπικὸ ἀγώνα τοῦ γέροντα καὶ τὴν ἄνωθεν εὐλογία καὶ τὴν χάρη τοῦ Θεοῦ, ὥστε νὰ γίνει τελικὰ εὐπρεπῶς, προσεκτικῶς καὶ ἐπιτυχῶς. Τὸ ἐγχείρημα ἦταν γιὰ τὸν γέροντα Σωφρόνιο μιὰ ἐξαίρεση ποὺ δὲν εἶναι κατάλληλη πρὸς μίμηση, ποὺ ἔγινε ἐξ’ ἀνάγκης, ὥστε νὰ μπορέσει νὰ ὑπάρξει αὐτὴ ἡ ὅασις τῆς Ὀρθοδοξίας ἐν μέσω μιὰς πνευματικῆς ἀφιλόξενης ἐρήμου. Ὁ ἴδιος ὁ ἅγιος Γέροντας ἔλεγε ὅτι ὁ τύπος τῆς Μονῆς πού ἵδρυσε δέν εἶναι κάτι τό συνηθισμένο καί ὅτι δέν τόν συστήνει, οὔτε τόν ἐπιβάλλει ὡς πρότυπο σέ κανένα. Ὑπήρξε ἀποτέλεσμα μιᾶς ἀνάγκης σέ ἕνα ὁρισμένο τόπο καί χρόνο. 

Στὸ σημεῖο αὐτὸ θὰ πρέπει νὰ διευκρινήσουμε ὅτι τὰ κελιὰ τῶν μοναζουσῶν εἶναι σὲ διαφορετικὸ κτίριο καὶ σὲ ἀπόσταση, ἀπὸ τὸ κτίριο ποὺ βρίσκονται τὰ κελιὰ τῶν πατέρων, ἀλλὰ καὶ τὰ διακονήματα εἶναι διαφορετικά. Βρίσκονται μαζὶ μόνο στὴν Ἐκκλησία καὶ στὴν τράπεζα.  Εἶναι χαρακτηριστικὰ τὰ ὅσα ἔχει γράψει γιὰ τὴν Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Τιμίου Προδρόμου στόν Ἔσσεξ ὁ ἴδιος ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης: «Ἐκεῖ, ὑπό τήν εὐλογίαν καί σκέπην τῆς Μητρός Ἐκκλησίας, ἥν ὑπερηγάπα καί βαθέως ἐσέβετο, ἵδρυσεν ἀληθῶς μίαν ʺκαινήν πολιτείανʺ, ἕν νέον ὑπερῷον τῆς Πεντηκοστῆς, ἔνθα μοναχοί καί ἁπλοῖ πιστοί ἐκ διαφόρων ἐθνῶν, γλωσσῶν καί παραδόσεων, συνήρχοντο καί συνέρχονται ἄχρι τοῦδε ἐπί τό αὐτό, ζῶντες καί ἀναπνέοντες διά τοῦ ὀνόματος τοῦ γλυκυτάτου  Ἰησοῦ καί διά τῆς μετοχῆς εἰς τό κοινόν ποτήριον».  Στὴν Ἱερὰ Μονὴ ποὺ ἵδρυσε ὁ ἅγιος Γέροντας βιώνεται ἡ Ἡσυχαστικὴ Παράδοση μὲ τὸ ἀσκητικὸ πνεῦμα καὶ τὴν νοερὰ προσευχή, ποὺ τὴν κάνει ἐφάμιλλη μὲ τὶς πιὸ ἀσκητικὲς μονὲς τῆς  Ἑλλάδος, καὶ μέσα σὲ αὐτὴν τὴν ἡσυχαστικὴ καὶ ταπεινή, πλὴν ὅμως ζεστή, ἀτμόσφαιρα ἔλκεται πλήθος πιστῶν, ποὺ γνωρίζουν πολὺ καλὰ ὅτι ἐκεῖ δὲν μπορεῖ νὰ σταθεῖ κανένας λόγος καὶ δικαίωμα σκανδάλου, παρὰ μόνο αὐτὸς ὁ τόπος προξενεῖ τὴν ἀνάπαυση καὶ τὴν ἀγάπη ἐκ βάθους καρδίας .

συνεχιζεται ....