Ομολογία

Ο ΑΒΑΤΟΣ

ΕΓΙΝΕ ΒΑΤΟΣ

Ιαμβικός κανόνας

του αρχιμ. Δανιηλ Αερακη

Στις μεγάλες γιορτές, όπως οι Δεσποτικές, ψάλλονται διπλοί κανόνες στον Όρθρο: Ο ένας είναι πεζός (απλούστερος). Ο άλλος λέγεται ιαμβικός κι είναι δυσκολώτερος. Στη γιορτή των Χριστουγέννων:

•Ο πεζός κανόνας ξεκινά με το «Χριστός γεννάται, δοξάσατε…». Είναι δε συνταγμένος από τον άγιο Κοσμά το Μελωδό και εμπνευσμένος από λόγο του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου.

•Ο ιαμβικός είναι ποιητικώτερος, γραμμένος με ιδιαίτερο μέτρο, σε αρχαϊζουσα γλώσσα (σχεδόν ομηρική). Είναι συνταγμένος από το «αηδόνι» της Εκκλησίας, τον χρυσορρόα άγιο Ιωάννη το Δαμασκηνό. Αρχίζει δε με το «Έσωσε λόν θαυματουργών Δεσπότης…».

Ακούγοντας τον ιαμβικό κανόνα των Χριστουγέννων, είναι σαν ν’ ακούς παναρμόνια λύρα και αγγελοκίνητη κιθάρα. Η γλώσσα του είναι ασφαλώς δύσκολη, και στην εποχή μας καθίσταται ακόμα δυσκολώτερη. Όσοι όμως έχουν καλλιεργημένο γλωσσικό αίσθημα, και προ παντός κάποια θεολογική ευαισθησία και αρέσκονται στο πνευματικά τερπνό και ωραίο, χαίρονται να προσεγγίζουν τους υπέροχους ύμνους της Εκκλησίας και ν’ απολαμβάνουν την ασύγκριτη φιλολογική και θεολογική τους ομορφιά.

Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός διέθετε σπάνιο ποιητικό χάρισμα. Το όλο έργο αποτελεί αριστουργηματικό ποίημα. Εξυμνεί τον Ποιητή του Σύμπαντος, που έγινε για μας τους ανθρώπους ποίημα · τον Δημιουργό Θεό, που για μας δημιουργήθηκε, σαρκώθηκε, έγινε άνθρωπος.

Η έκφρασις του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού είναι μια κιθάρα του Αγίου Πνεύματος. Στην πραγματικότητα βέβαια ένας ο κιθαριστής: το πνεύμα το Άγιον.

Το θαύμα της διαβάσεως

Ας δούμε τον ειρμό, την καταβασία της α’ ωδης του ιαμβικού κανόνα:

«Έσωσε λαόν θαυματουργών Δεσπότης,

Υγρόν θαλάσσης κύμα χερσώσας πάλαι.

Εκών δε τεχθείς εκ Κόρης,

Τρίβον βατήν πόλου τίθησιν ημίν ·

όν κατ’ ουσίαν ίσον τε Πατρί

και βροτοίς, δοξάζομεν».

Απόδοσις στην απλοελληνική:

Ο Κύριος έσωσε θαυματουργά τον λαόν Του.

Έκανε ξηρά, την παλαιά εποχή,

Το υγρό κύμα της θάλασσας.

Και τώρα γεννήθηκε εκούσια

από παρθένο Κόρη.

Άνοιξε δρόμο.

Έκανε βατό σε μας το δρόμο προς ουρανό.

Αυτός, που στην ουσία είναι ίσος

Με τον Πατέρα,

έγινε ίσος και με μας τους ανθρώπους.

Γι΄ αυτό και Τον δοξάζουμε.

Ο ύμνος αναφέρεται σε θαύμα της Παλ.Διαθήκης, που προτυπώνει το μυστήριο της εκ Παρθένου γεννήσεως του Χριστού και της σωτηρίας του λαού.

Το θαύμα της Παλαιάς Διαθήκης είναι η διάβασις της Ερυθράς θαλάσσης. Η έξοδος από τη σκλαβιά ήταν πραγματικότητα. Ο λαός με ηγέτη το Μωϋσή βρίσκεται καθ’ οδόν προς τη γη της επαγγελίας. Πίσω του όμως ακολουθούν τα άρματα του Φαραώ.

Η αγωνία, ότι από στιγμή σε στιγμή φτάνουν οι Αιγύπτιοι, γεννά απόγνωσι. Σκέπτονται δε και το ανυπέρβλητο υγρό εμπόδιο της Ερυθράς θαλάσσης, και η αγωνία τους όλο και μεγαλώνει.

Μέσα στη φοβία η φωνή του Μωϋσή ακούγεται βροντερή, ρίχνοντας φωτοβολίδες ελπίδας: «Στήτε και οράτε την σωτηρίαν την παρά του Κυρίου, ην ποιήσει ημίν σήμερον» (Εξοδ. Δι,13).

Το σημείο έρχεται! Υψώνει τη ράβδο του ο Μωϋσής και χτυπά σταυροειδώς την Ερυθρά θάλασσα, που σπεύδει να εξυπηρετήσει το σχέδιο του Θεού.

Σχίζεται στα δυό. Ανοίγεται δίοδος. Υδάτινα τείχη δεξιά και αριστερά. Φάνηκε ο πυθμένας. Η θάλασσα ξηρά! Ο λαός του Θεού περνάει από το δρόμο που ανοίχθηκε μπροστά του. «Και εποίησε Κύριος την θάλασσαν ξηράν και εσχίσθη το ύδωρ» (Εξοδ.ιδ,21).

Οι Αιγύπτιοι ακολουθούν. Μπαίνουν. Αλλά μόλις πέρασε και ο τελευταίος Ισραηλίτης στην αντίπερα όχθη, ξανάκλεισαν τα νερά και έπνιξαν τα άρματα και τις δυνάμεις του Φαραώ.

«Τρίβον πόλου βατήν»

Με το θαύμα της Ερυθράς άνοιξε δρόμος. Ο Χριστός γι΄αυτό ήρθε στη γη, για να μας ανοίξη δρόμο. «Τρίβον βατήν πόλου τίθησιν ημίν…».

•Πόλος είναι ο ουρανός. Ο δρόμος προς τον Ουρανό ήταν άβατος.

•Αρχικά ο δρόμος προς τον Θεό ήταν ανοικτός. Ο άνθρωπος είχε επικοινωνία μαζί Του. Ήρθε ο Διάβολος και έβαλε τα συρματοπλέγματα της αμαρτίας, εμποδίζοντας την πρόσβασι του ανθρώπου στο Θεό και τη θέωσί του.

•Να τι έκανε ο σαρκωμένος Κύριος:

Έκοψε τα συρματοπλέγματα της αμαρτίας. Μέριασε τα εμπόδια. Ξανάνοιξε το δρόμο προς τον Ουρανό.

Ο ιερός Χρυσόστομος συνδυάζει τα τρία άβατα:

•Έπρεπε ν’ ανοίξη ο άβατος στον άνθρωπο ουρανός.

•Γι’ αυτό ήρθε στη γη ο άβατος την αμαρτία Χριστός (ο Αναμάρτητος).

•Και σαρκώθηκε από την άβατο σε μολυσμό Μαρία την Παρθένο.

«Καθαράν σάρκα και αγίαν και άμωμον και αμαρτία απάση γεγενημένην άβατον εκ παρθενικής μήτρας ανέλαβεν ο Χριστός, και το οικείον διωρθώσατο πλάσμα» (Ε.Π.Ε.35,452). Μετάφρασις: Πήρε ο Χριστός από την παρθενική μήτρα της Μαρίας καθαρή, άμωμο, αγία σάρκα, που είναι άβατη στην αμαρτία, και έτσι διώρθωσε το δικό Του πλάσμα.

Αιώνες προτού η επιστήμη κάνει βατό το δρόμο προς το διάστημα, ο Χριστός με τη σάρκωσί Του έκανε βατό το δρόμο προς την ουράνια Βασιλεία.

•Η οδός προς τον Ουρανό είναι ανοιχτή. Χρειάζεται εμείς, οι οδοιπόροι της γης, ν’ αλλάξουμε πορεία.

•Οι μάγοι, μόλις βρήκαν το Χριστό, άλλαξαν πορεία. Η ίδια πορεία θα σήμαινε προδοσία του Σωτήρος και παράδοσίς Του στον αιμοσταγή Ηρώδη.

•Α λ λ α γ ή π ο ρ ε ί α ς! Να πάρουμε την άγουσα προς τους Ουρανούς. Ακολουθώντας πάντοτε τ΄Αστέρι της Βηθλεέμ, το θέλημα του Κυρίου, «προς Πατρίδα οδηγούμεθα».