To αβέβαιο μέλλον των Χριστιανών της Συρίας

 

Διονύσιος Σκλήρης

Το ζήτημα της επιβίωσης του Χριστιανισμού στη Δυτική Ασία θα έπρεπε να μας απασχολεί όλους.

Οι Χριστιανοί της Συρίας και του Λιβάνου μιλούν αραμαϊκά, δηλαδή τη γλώσσα του Χριστού

Η  πρόσφατη επικράτηση ισλαμιστών μαχητών στη Συρία θέτει εκ νέου με οξύτητα το ζήτημα της επιβίωσης του Χριστιανισμού στη Δυτική Ασία, το οποίο θα έπρεπε να απασχολεί όλους μας. Οι Χριστιανοί της Συρίας και του Λιβάνου μιλούν αραμαϊκά, δηλαδή τη γλώσσα του Χριστού. Πρόκειται για έναν αρχαιότατο φορέα ενός ιδιάζοντος πολιτισμού που φθίνει εδώ και πολλούς αιώνες και όμως επιμένει και αντιστέκεται.

Οι Χριστιανοί υπολογίζονταν σε 4 περίπου εκατομμύρια στη Συρία και 15 εκατομμύρια σε όλη την αραβική ανατολή κατά την πρώτη μουσουλμανική εισβολή και έκτοτε υφίστανται μια δημογραφική πτώση του ποσοστού τους επί των πληθυσμών, λ.χ. στις αρχές του 10^ου αιώνα η Συρία έχει περίπου ίσο ποσοστό Χριστιανών και Μουσουλμάνων, δηλαδή από δύο εκατομμύρια περίπου.

 

Είναι μόνο μετά τις Σταυροφορίες κατά το τέλος του 13^ου αιώνα που οι Χριστιανοί θα γίνουν μειονότητα στη Συρία, ύστερα από τα αντίποινα από τον σουλτάνο των Μαμελούκων. Η εποχή αυτή εγκαινιάζει ένα είδος αμφιθυμίας των ανατολικών Χριστιανών για τους συνήθως αυτόκλητους προστάτες τους από τη Δύση.

Τον 16^ο αιώνα, στην Οθωμανική αυτοκρατορία οι Χριστιανοί αποτελούν μόλις το 10% του πληθυσμού της περιοχής της Συρίας, όμως πρωταγωνιστούν στην αστικοποίηση με αποτέλεσμα να έχουν έναν κομβικό ρόλο στην οθωμανική οικονομία. Κατά τον 19^ο αιώνα, οι χριστιανικές μεγάλες δυνάμεις τους βλέπουν ως μειονότητες που χρήζουν προστασίας, όμως κατά τον 20^ο αιώνα οι Χριστιανοί θα συμβάλουν καίρια στην αραβική εθνική αναγέννηση. Χριστιανός ήταν άλλωστε ο Μισέλ Αφλάκ, συνιδρυτής του κόμματος Μπάαθ, που αρχικά προώθησε τον εκκοσμικευμένο σοσιαλιστικό παναραβικό εθνικισμό. Το γεγονός ότι το καθεστώς των Άσαντ βασιζόταν στους Αλαουίτες αποτελούσε αρχικά ένα εχέγγυο για την προστασία των χριστιανικών πληθυσμών, δημιουργούσε, όμως, επίσης, τον κίνδυνο ταύτισής τους με το καθεστώς, ώστε να υπάρχουν περιπτώσεις αντιποίνων. Για τον λόγο αυτό η πολιτεία των χριστιανών εντός του καθεστώτος Άσαντ χαρακτηριζόταν από μεγάλη διακριτικότητα.

Η οργάνωση Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ δείχνει να έχει λάβει μαθήματα από το Ιράκ και τη Λιβύη και να μην επιθυμεί μία πλήρη απο-μπααθοποίηση, η οποία προκάλεσε μακροχρόνιους εμφυλίους, ενώ, αντιθέτως, στο Αφγανιστάν όπου οι Ταλιμπάν συμπεριέλαβαν μέλη της εναλλακτικής προς αυτούς τάξης, επεκράτησε συγκριτικά μεγαλύτερη ηρεμία. Αυτό δεν σημαίνει βεβαίως ότι δεν υπάρχουν αφορμές για νέους εμφυλίους, ιδίως στην περιοχή της Λαττάκειας και της Ταρτούς, όπου υπάρχει ισχυρή μειονότητα Αλαουιτών (10-15% πληθυσμού Συρίας) συνδεόμενων με το παλαιό καθεστώς του Άσαντ, καθώς και στο Συριακό Κουρδιστάν, το οποίο επιθυμεί να περικυκλώσει η Τουρκία.

Προβλήματα, εξάλλου, υπάρχουν και από τον διπλό πλέον ανταγωνισμό του Ισραήλ τόσο με την Τουρκία όσο και με το Ιράν και από την επιλογή του για συνεχή φυγή προς τα εμπρός. Το ζήτημα είναι ότι υπάρχει αυτή τη στιγμή μία πληθώρα τζιχαντιστών του σουνιτικού Ισλάμ, προερχόμενων από χώρες, όπως το Ουζμπεκιστάν, το Τατζικιστάν, το Τουρκμενιστάν, ενώ υπάρχουν και Ουιγούροι από την κεντρική Ασία. Οποιαδήποτε και αν είναι η πρόθεση της νέας συριακής ηγεσίας, ο έλεγχος τόσο ετερόκλητων σουνιτικών ομάδων δεν είναι εύκολος. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τον πρώτο μήνα της νέας κατοχής από τους τζιχαντιστές είχαμε καταστροφή της εκκλησίας της Αγίας Σοφίας στα περίχωρα της πόλης Χάμα, ενώ τα Χριστούγεννα δεν εορτάστηκαν υπό το νέο καθεστώς.

Η Τουρκία, ακολουθώντας ταυτόχρονα μια νεο-οθωμανική ιδεολογία προς τη Μέση Ανατολή και μία παντουρανική ιδεολογία προς την Κεντρική Ασία, υποδαυλίζει ενδεχόμενες αντισυσπειρώσεις εναντίον της, όπως λ.χ του αραβικού κόσμου και βεβαίως και του Ισραήλ, με το οποίο έως τώρα βρέθηκε συχνά σε σιωπηρή συνεννόηση. Η κυρίως διαφορά μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ αυτή τη στιγμή έγκειται στο ότι η Τουρκία επιθυμεί βασικά μια ενιαία σουνιτική Συρία υπό την επιρροή της με περικύκλωση και ενθυλάκωση του κουρδικού στοιχείου, μέσω μιας επέκτασης των φιλοτουρκικών δυνάμεων ως τα σύνορα με το Ιράκ.

Το Ισραήλ, αντιθέτως, θέλει περισσότερο τον κατακερματισμό και το χάος, ώστε να μην υπάρχει μια ισχυρή δύναμη εναντίον του, εξ ου και προέβη σε μια ταχύτατη αποστρατιωτικοποίηση της Συρίας μέσα σε λίγες μέρες με βομβαρδισμούς που ήταν οι ισχυρότεροι σε όλη την ιστορία του. Ο φόβος του Ισραήλ έγκειται κυρίως σε μια επέκταση της Τουρκίας στη νότια Συρία, σε γειτνίαση με τα εδάφη που έχει καταλάβει το ίδιο.

Ως προς τον ρόλο των ΗΠΑ, σημειωτέον ότι η Τούλσι Γκάμπαρντ, η οποία ανέλαβε τη διεύθυνση των μυστικών υπηρεσιών είχε υπάρξει κατά την προηγούμενη τετραετία Τραμπ ο άνθρωπος που είχε αναλάβει τη διαμεσολάβηση με τους Κούρδους της Συρίας. Η Τουρκία, εξάλλου, έχει μεσολαβήσει για συμφωνία μεταξύ Αιθιοπίας και Σομαλίας, ερχόμενη έτσι εναντίον της Αιγύπτου, αλλά και των αμερικανικών συμφερόντων στο κέρας της Αφρικής, σε μία τολμηρή κίνηση που φέρνει τον νεο-οθωμανισμό στην περιοχή των απολύτων ορίων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Ανατολική Αφρική κατά την περίοδο της μέγιστης επέκτασής της.

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι την Πρωτοχρονιά σε μια συγκέντρωση 400.000 ατόμων υπέρ της Παλαιστίνης ο Μπιλάλ Ερντογάν, υιός του Τούρκου Προέδρου, ανέφερε τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε μουσουλμανικό τέμενος ως το πρώτο βήμα σε μια πλειάδα ενεργειών, που περιλαμβάνουν το Τέμενος των Ομμεϋάδων στη Δαμασκό, ενώ η κατάληξη μπορεί να είναι ακόμη και το Τέμενος Αλ Άκσα στην Ιερουσαλήμ. Ο ίδιος ο Ταγίπ Ερντογάν, όταν ρωτήθηκε από οπαδούς του για το αν θα τους οδηγήσει στην Ιερουσαλήμ, απάντησε «η υπομονή φέρνει τη νίκη».

Το Ισραήλ πλέον έχει λόγους να ανησυχεί αφενός για την κυριαρχία του σουνιτικού Ισλάμ στη Συρία και, αφετέρου, για τη ριζοσπαστικοποίηση της νεο-οθωμανικής ιδεολογίας, η οποία πλέον δεν αφορά μόνο σε ρητορικά σχήματα. Στο μεταξύ η συμμαχική δύναμη της Τουρκίας το Αζερμπαϊτζάν στο πλαίσιο ενός παντουρανισμού ασκεί διώξεις στους Αρμενίους στην ιστορική κοιτίδα του Αρτσάχ. Η Τουρκία ελέγχει σχεδόν 9000 τετραγωνικά χιλιόμετρα στη βορειοδυτική Συρία με μια στρατιωτική δύναμη 3000 στρατιωτών, ενώ ο Εθνικός Συριακός Στρατός με 70.000 τζιχαντιστές είναι επίσης εκπαιδευμένος από την Άγκυρα.

Όλα αυτά συνιστούν ένα επικίνδυνο σκηνικό δυνητικής έκρηξης και οι Χριστιανοί της Συρίας για άλλη μια φορά θα πρέπει να αντισταθούν πνευματικώς και να επιβιώσουν μέσα σε δυσχερείς συνθήκες.

(https://kosmodromio.gr/2025/02/03/-Ο Διονύσιος Σκλήρης έχει σπουδάσει Φιλολογία, Φιλοσοφία, Θεολογία και Ιστορία στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Λονδίνου και Παρισίων. )