Ο ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΣ ΚΑΙ Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΣΤΟ ΙΕΡΟ ΒΗΜΑ (Μία αντιρρητική θέση)

 

Έρευνα: πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Αθανασίου (χημικός)

Εισαγωγικά.

Το πρόβλημα που δημιουργήθηκε σε Μητρόπολη της Αττικής, μετά την απομάκρυνση του Εσταυρωμένου από το πίσω μέρος της Αγίας Τραπέζης, εκτός των άλλων, ανέδειξε και ένα νέο πρόβλημα. Την άγνοια του χριστεπωνύμου πληρώματος εκτός των άλλων και για τις Λατινικές επιδράσεις στην Ορθόδοξη λατρεία. Γνωρίζουμε την οικουμενιστική νοοτροπία του επισκόπου της συγκεκριμένης Μητρόπολης. Ο Επίσκοπος αυτός είναι  υπέρμαχος  του ΕΠΙΣΚΟΠΟΚΕΝΤΡΙΣΜΟΥ  και προέβη και σε άλλες  οικουμενιστικές ενέργειές, για τις οποίες το χριστεπώνυμο πλήρωμα ΑΔΙΑΦΟΡΗΣΕ ΠΛΗΡΩΣ. Όπως θα αποδειχθεί στη συνέχεια,  όλες οι μαρτυρίες των ειδικών λειτουργιολόγων, της λειτουργικής θεολογίας  και των υπαρχόντων μοναστηριακών τυπικών ΔΕΝ ΔΙΚΑΙΩΝΟΥΝ το  χριστεπώνυμο πλήρωμα.

Δυστυχώς, κάποιοι υπερ-ορθόδοξοι αντι-οικουμενιστές θεώρησαν την αντίδραση του λαού  για την απομάκρυνση του Εσταυρωμένου από το πίσω μέρος της Αγίας Τράπεζας ως υγιή ορθόδοξη αντίδραση, χωρίς να ερευνήσουν  περισσότερο το θέμα. Δυστυχώς,  υπάρχουν  λατινικές πρακτικές που  έχουν εισβάλλει στην  Ορθόδοξη λατρεία και λόγω έλλειψης σωστής κατήχησης οι περισσότεροι τα αγνοούν.

Αποτέλεσμα των λατινικών επιδράσεων αυτών είναι να αναπαράγουμε την ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ της Σταύρωσης την οποία προβάλλουμε ΑΝΤΙ-ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΤΙΚΩΣ.(!!!!!;;;;) και ποικιλοτρόπως. Δηλαδή, αγωνιζόμαστε υποτίθεται Ορθοδόξως, για να διατηρήσουμε κάθε ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ στην ορθόδοξη λατρεία. Ο παραλογισμός σε όλο του το μεγαλείο.

 Στο παρακάτω άρθρο προσπαθούμε να διερευνήσουμε το θέμα, αφού προηγουμένως ξεκαθαρίσουμε ότι άλλο είναι ο ΣΤΑΥΡΟΣ (=μόνο σχήμα) και άλλο ο ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΣ (=Σταυρός + Χριστός).

 

O Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης για το Ιερό βήμα των ναών.

Παρατηρώντας τα τεκταινόμενα, διαπιστώσαμε στις βαρύδγουπες δημοσιεύσεις, ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα και από την πλευρά των αντιδρώντων. Ομιλούν για ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΑΠΟΒΟΛΗ ΤΟΥ ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΥ από το ιερό Βήμα, αγνοώντας ότι  ο  ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΣ Χριστός ως ΣΩΜΑ ΚΑΙ ΑΙΜΑ βρίσκεται διαρκώς στο ιερό βήμα μέσα  στο ΙΕΡΟ ΑΡΤΟΦΟΡΙΟ. Γι΄ αυτό και ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στο Πηδάλιο παραθέτοντας  την εικόνα του Ιερού των ναών σημειώνει  με Σταυρό τη θέση του Αρτοφορίου ως απαραίτητο στοιχείο της Αγίας Τραπέζης. Στην παρακάτω εικόνα απεικονίζονται: 1. Θρόνος Αρχιερέως ,  2, 3 Σύνθρονο πρεσβυτέρων,  4. Αγία Τράπεζα, 5. Ιερό Βήμα, 6. Πρόθεση, 7. Διακονικό.)

Θεωρούμε ΑΥΘΑΙΡΕΤΗ ΚΑΙ ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ την άποψη που διατυπώθηκε σε  σχετικό άρθρο ότι ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης με το παρακάτω σχήμα δείχνει τον Τίμιο Σταυρό πίσω από την Αγία Τράπεζα. Ο σταυρός δείχνει τη θέση του ΑΡΤΟΦΟΡΙΟΥ.

Παρενθετικά σημειώνουμε και το εξής, που αφορά τη χρήση των εξαπτέρυγων πίσω από την Αγία Τράπεζα. Η χρήση των εξαπτέρυγων διαφέρει από την αρχαϊκή. Συνήθως προπορεύονται της Εισόδου των Τιμίων Δώρων ή συνοδεύουν τον Τίμιο Σταυρό κατά τις λιτανείες. Η σχέση τους με τα Τίμια Δώρα και τη Θεία Ευχαριστία τους απένειμε την τοποθέτηση πίσω από το θυσιαστήριο του ναού, μαζί με τον Τίμιο Σταυρό των λιτανειών ή ακόμα και τον Εσταυρωμένο. Η πράξη αυτή δεν είναι ορθή, αφού οι πλευρές της Αγίας Τράπεζας πρέπει να παραμένουν ελεύθερες από οιοδήποτε αντικείμενο. Η θέση τους, αφού ολοκληρωθεί η λειτουργική χρήση τους, είναι στο σκευοφυλάκιο του ναού, όπως σημειώνεται και στο «Πασχάλιο Χρονικό». Σε ναούς, κυρίως μονών, οι οποίοι έχουν κιβώριο πάνω από την Αγία Τράπεζα, συνηθίζεται να τοποθετούνται τα εξαπτέρυγα στην πίσω πλευρά του θυσιαστηρίου, με το Σταυρό στο μέσο τους, σε εξάρτηση από τους κίονες του κιβωρίου.

Ορθόδοξος και Δυτικού τύπου Εσταυρωμένος

Ο Εσταυρωμένος, που υπάρχει στις περισσότερες ενορίες και Μονές, περισσότερο θυμίζει άγαλμα και πολύ λιγότερο εικόνα, οπότε, όπως είναι ευνόητο, ήδη παραβιάζει και διδάσκει λανθασμένα περί των ιερών εικόνων, περί ζητήματος δηλαδή δογματικού. Είναι εντελώς νέο εφεύρημα που ήλθε να αντικαταστήσει τον Σταυρό με τον ΑΓΙΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟ  και όχι αποσπώμενο Σώμα του Κυρίου.  

Είναι καλό να τα γνωρίζουμε αυτά, ακόμη κι αν δεν έχουμε την τόλμη να τα διορθώσουμε, ακριβώς διότι εσχάτως τον Εσταυρωμένο Κύριο ακολούθησε το άγαλμα του Νυμφίου, ή της Θεοτόκου και άλλων αγίων αποδεικνύοντας ότι το ένα λάθος πατά πάνω στο προηγούμενο.

Ο Ορθόδοξος Εσταυρωμένος είναι αυτός που έχει ΑΓΙΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟ ΠΑΝΩ ΣΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ.

Άποψη του μακαριστού λειτουργιολόγου Ιωάννη Φουντούλη  για τη θέση του Εσταυρωμένου

«Η Αγία Τράπεζα οφείλει να μένει ελεύθερη σε όλες τις πλευρές της. Η συνήθεια τοποθέτησης διάφορων αντικειμένων στην πίσω πλευρά, καλό είναι να αποφεύγεται. Μεταξύ αυτών συχνότερα είναι ο Εσταυρωμένος ή ο Σταυρός λιτανείας.

“Ο πρώτος είναι απομίμηση της Σταύρωσης του Χριστού με καταβολές δυτικές και από το βυζαντινό θρησκευτικό θέατρο. Η χρήση του την Μεγάλη Παρασκευή τον καθιέρωσε να τοποθετείται πίσω από την Αγία Τράπεζα, ενώ η πραγματική θέση του είναι στα λυπητερά, στην κορυφή της μέσης του τέμπλου. Πανω από την Ωραία Πύλη. Η τοποθέτησή του πίσω ακριβώς από την Αγία Τράπεζα ή στη βάση της αψίδας του βήματος είναι ανυπόστατη θεολογικά. Και δεν αρμόζει στην Θεολογία και τον συμβολισμό του χώρου”.

“Ο δεύτερος είναι ο γνωστός Σταυρός κατασκευασμένος από πολύτιμα μέταλλα ή ξύλο. Η θέση του εκτός από την λειτουργική του χρήση στις ιερές πομπές είναι στο σκευοφυλάκιο του Ναού και όχι επάνω στην Αγία Τράπεζα. Ο Σταυρός των λιτανειών, σε μίξη με τον Σταυρό των λυπητερών του τέμπλου, στους τελευταίους δύο αιώνες πήρε στην Ελληνική κυρίως Εκκλησία, μια ιδιόμoρφη εξέλιξη. Εισήχθη η λιτάνευση του Σταυρού μετα του Τροπαρίου “Σήμερον κρεμάται επί ξύλου” του 15ου Αντιφώνου του Όρθρου της Μεγάλης Παρασκευής και η τοποθέτησή του στο κέντρο του Ναού καθ΄ όλης της ημέρας εκείνης. Παλαιότερα και για 18 ολόκληρους αιώνες, ετίθετο στο προσκυνητάριο η εικόνα του Εσταυρωμένου, από το Δωδεκάορτο του τέμπλου ή κατέβαζαν τον Σταυρό των λυπητερών της κορυφής του εικονοστασίου. Έφερε τον Χριστόν ιστορημένον νεκρόν επάνω στο Σταυρό. Αργότερα το σώμα του Χριστού ζωγραφιζόταν σε περικεκομμένη εικόνα που ήταν μονίμως καρφωμένο επάνω στον Σταυρό. Τα τελευταία χρόνια χάθηκε ο έλεγχος και κατασκευάζονται τεραστίων διαστάσεων Σταυροί και Εσταυρωμένοι και τίθενται μάλιστα αντιπαραδοσιακά πίσω από την Αγία Τράπεζα.”.

Επί πλέον στοιχεία της έρευνας.

1. Σε κανένα ναό πριν από το 15ο αιώνα δεν υπάρχει Εσταυρωμένος πίσω από την Αγία Τράπεζα. Πίσω από την Αγία Τράπεζα ήταν μόνο το Σύνθρονο με τον Επίσκοπο και τους Πρεσβυτέρους ως εικόνα του Χριστού και των Αποστόλων στη Βασιλεία του Θεού, (βλ. Μυσταγωγία Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού)!

2. Η τοποθέτηση της Τράπεζας στο μέσο του Ιερού εκφράζει και τον ψαλμωδό, ο οποίος λέγει: «νίψομαι ἐν ἀθῴοις τὰς χεῖράς μου καὶ κυκλώσω τὸ θυσιαστήριόν σου, Κύριε» (Ψαλμ. 25,6). Το περιθώριο, που υφίσταται πίσω από το θυσιαστήριο, επιτρέπει την κύκλωσή του από τους ιερείς, αλλά και την ύπαρξη του σύνθρονου στη βάση της κόγχης, το οποίο ήταν αναπόσπαστο τμήμα κάθε παλαιοχριστιανικού ναού. Οι συλλειτουργοί πρεσβύτεροι, αμέσως μετά την ψαλμωδία του τρισαγίου ύμνου, ευρίσκονται πέριξ του επισκόπου, καθήμενοι στο σύνθρονο που βρίσκεται όπισθεν της Αγίας Τραπέζης. Εδώ διακρίνεται αυτό που η Εκκλησία μας διδάσκει: ο επίσκοπος είναι η κεφαλή της Τοπικής Εκκλησίας - εις τύπον και τόπον Χριστού - και οι πρεσβύτεροι εις τύπον των αγίων Αποστόλων, που αποτελούν το συνέδριο των πρεσβυτέρων, στο οποίο προεδρεύει ο Επίσκοπος. (Στην φωτο απεικονίζεται το σύνθρονο στην Παναγία της Εκαντοπυλιανη στην Πάρο).

Ο  άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης ερμηνεύει : «Διά τούτο γαρ και μέσα εις το θυσιαστήριον το ιερόν σύνθρονον ίδρυται, ίνα ο μεν Αρχιερεύς αναβαίνων και καθεζόμενος εις αυτό βλέπει από υψηλά, ωσάν από βίγλαν τον υποκείμενον αυτώ λαόν, και ακριβέστερον τούτον επισκοπή». (ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΑΓΙΟΡ., Πηδάλιον. Κανών ΝΗ΄ ἉγίωνἈποστόλων.).

3.Ένα από τα επιχειρήματα που διατυπώνουν οι αντιρρησίες της απομάκρυνσης του Σταυρού πίσω από την αγία τράπεζα είναι και το παρακάτω απόσπασμα από τον Άγιο Συμεών τον Θεσσαλονίκης για το σύμβολο του Σταυρού.

«Εν τη εισόδω του ναού ο Σταυρός. Επί των τάφων ο Σταυρός. Επί του κωδωνοστασίου ο Σταυρός. Επί των θυροφύλλων ο Σταυρός. Επί του κουβουκλίου ο Σταυρός, είτε μόνος, είτε μετά των συμβόλων του πάθους. Επί των βηλοθύρων ο Σταυρός. Επί του κιβωρίου ο Σταυρός. Επί του παρατραπεζίου ο Σταυρός. Παραπλεύρως της Αγίας Τραπέζης και «όπισθεν του θυσιαστηρίου αυτού εξ ανατολών, το ευλογημένο όργανο της θυσίας, ο θείος ίσταται Σταυρός, τετραμερής ων δια τον εν αυτώ προσπαγέντα, τα τε άνω και τα κάτω και τα σύμπαντα πεποιηκότα τε και συνέχοντα». (Συμεών Θεσσαλονίκης, Migne 155, 341- Κεφάλαιο ΛΔ’ Ο Σταυρός το κατ’ εξοχήν σύμβολο.)

Τα γραφόμενα «Παραπλεύρως της Αγίας Τραπέζης και όπισθεν του θυσιαστηρίου αυτού εξ ανατολών, το ευλογημένο όργανο της θυσίας, ο θείος ίσταται Σταυρός, τετραμερής…» δεν αναφέρεται σε Εσταυρωμένο, αλλά σε Σταυρό λιτανείας που βρισκόταν σε ειδικό χώρο εντός του ιερού βήματος ΠΑΡΑΠΛΕΥΡΩΣ  της Αγίας Τραπέζης και όχι ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ..

Στην παρακάτω φωτογραφία απεικονίζεται το Σύνθρονο στον ναό της Αγίας Σοφίας στην Κων/πολη, όπως σχεδιάστηκε από τα ιστορικά δεδομένα.

4. Όσοι επικαλούνται ως επιχείρημα τη μαρτυρία ANALECTA BOLLANDIANA  (1899) τους  λέμε ότι  η μαρτυρία αυτή αποδεικνύει το αντίθετο από αυτό που υποστηρίζουν. Το σχετικό χωρίο δεν αναφέρεται σε  Σταυρό πίσω από την Αγία Τράπεζα, αλλά σε Σταυρό που ήταν επάνω στο κιβώριο: «ὁ ἐν τῷ ὕπερθεν κιβωρίῳ τῆς ἁγίας τραπέζης πεπηγμένος»! Τότε, πάνω από την Αγία Τράπεζα υπήρχε ένα κουβούκλιο (κιβώριον), το οποίο στηριζόταν σε τέσσερεις κολώνες επάνω ή πλάι στις γωνίες της Αγίας Τραπέζης. Στην κορυφή αυτού του κιβωρίου υπήρχε «πεπηγμένος» ένας Σταυρός! Γι’ αυτόν τον Σταυρό μιλάει το χωρίο ANALECTA BOLLANDIANA 18 (1899), «ὁ ἐν τῷ ὕπερθεν κιβωρίῳ τῆς ἁγίας τραπέζης πεπηγμένος»! Αυτός ήταν ο Σταυρός του Αγίου Βήματος!

 

5. Η έξοδος  του Εσταυρωμένου, που γίνεται μετά το πέμπτο ευαγγελικό ανάγνωσμα της Μ.Πέμπτηςτελέσθηκε για πρώτη φορά το 1864 στον πατριαρχικό ναό και όσο κι αν σήμερα θεωρείται δεδομένη, ασφαλώς χρειάστηκε πολλά χρόνια, για να γενικευθεί, ενώ στις περισσότερες Ιερές Μονές δεν τελείται μέχρι και σήμερα.

Ας δούμε όμως μερικές διατάξεις τυπικών και γνώμες σοβαρών λειτουργών επί του θέματος:

Στο ισχύον τυπικό του Βιολάκη, ένα από τα πιο καινοτόμα και λιγότερο αυστηρά, αναφέρεται ασφαλώς το τυπικό της εξόδου του Εσταυρωμένου, αλλά σε υποσημείωση αναφέρονται τα παρακάτω:

«Εν τω πατιαρχικώ ναώ (ως και εν Αγίω Όρει μέχρι τούδε) η έξοδος αύτη του Εσταυρωμένου ουκ εγίνετο μέχρι της πατριαρχείας Σωφρονίου του από Αμασείας (1864), καθόσον ούτε το Τριώδιον σημειοί τοιαύτην τινά τάξιν, ούτε το αρχαίον Τυπικόν. Ήδη όμως καθιερώθη, ούτως ειπείν, και ο λαός φαίνεται ποθών ίνα ευλαβώς προσκυνήση τη ώρα ταύτη τον διά τας ημετέρας αμαρτίας αναρτηθέντα επί ξύλου του Σταυρού Θεάνθρωπον» (τυπικόν της του Χριστού Εκκλησίας, Γεωργίου Βιολάκη, σελ. 404, υποσημείωση 1).

Ευνόητο, όμως, τυγχάνει και το γεγονός ότι κανένα παλιό τυπικό δεν αναφέρει το παραμικρό για την έξοδο του Εσταυρωμένου καθώς και κανένα παλαιό λειτουργικό βιβλίο. Ειδικότερα το πρώτο τυπικό του αγίου Σάββα θα μπορούσε να γνωρίζει τη λιτανεία αυτή. Ας δούμε όμως τον υπέροχο σχολιασμό του π. Δοσιθέου, ηγουμένου της μονής Τατάρνης και ακραιφνή γνώστη του τυπικού, αλλά και τηρητού, σχετικώς με το θέμα:

«…Εις τας ιεράς Μονάς δέον όπως παραφυλάττητται η αρχαία τάξις. Μία ιερά εικών της Σταυρώσεως εις το προσκυνητάριον ή εις το μέσον του Ναού αρκεί. Εξ’ άλλου εις τας ιεράς Μονάς δεν πρέπει ίνα υπάρχη Εσταυρωμένος όπισθεν της αγίας Τραπέζης, ει μη μόνον λιτανευτικός Σταυρός. Σημείωσαι δ’ ότι η κοπή του Σώματος εις το περίγραμμα αυτού δεν αντέχει εις ορθόδοξον κριτικήν, διότι ολίγον απέχει του αγάλματος, εγγίζον το είδωλον. Άφες, συ ο τυπικάρης, διά τους του κόσμου ενοριακούς Ναούς τους εξ’ ανθέων (πολλάκις πλαστικών) στεφάνους, την οχλοβοήν των ανασταυρούντων και τους ψευδείς και επίπλαστους συναισθηματισμούς, τους στεναγμούς και τα δάκρυα των γυναικαρίων των αεί ποτέ μανθανόντων και ουδέποτε εις ευσέβειαν ελθείν δυναμένων. Ημείς αρκούμεθα εις την θεολογίαν των τροπαρίων, εις την χαρμολύπην των κανόνων και εις τας εμηνείας των αναγνώσεων» (Τυπικόν του οσίου και θεοφόρου πατρός ημών Σάββα του ηγιασμένου, έκδοσις Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Παναγίας Τατάρνης, σελ. 402).

Τέλος, ας δούμε τι αναφέρει σχετικώς το Αγιορείτικο Τυπικόν της εκκλησιαστικής ακολουθίας, που εξέδωσαν για λογαριασμό του Ιερού Κελλίου Ευαγγελισμού Καρυών Αγίου Όρους οι εκδόσεις «Καστανιώτη».

«Ἐκ τοῦ 1864 ἔτους τῆς Πατριαρχείας Σωφρονίου τοῦ ἀπό Ἀμασείας, εἰσήχθη ἡ ἔξοδος «Ἐσταυρωμένου» εἰς το Πατριαρχεῖον Κωνσταντινουπόλεως και εἰς τάς κατά τόπους Ἐκκλησίας – κατά μίμησιν ἴσως τῶν Δυτικῶν Λιτανειῶν Ἐσταυρωμένων ἀγαλμάτων.  Αὕτη ἡ τάξις ἐπικρατεῖ ἐσχάτως εἰς πολλάς μονάς, ὡς εἰς το Πρωτάτον.  Πλήν ὅμως ἡ συνήθεια αὕτη τῆς ἐξαιρετικῶς πομπώδους και δραματικῆς ἐξόδου τοῦ Ἐσταυρωμένου σώματος, ἰδιαίτατα ὡς γίνεται σήμερον εἰς τάςἐνορίας, ἀπάδει πρόςτήν λιτότητα και ἡγιασμένην ἁπλότητα τῆς Ὀρθοδοξίας». (σελ.216, υποσημείωση 32).  Καί βέβαια το ίδιο τυπικό τονίζει ότι, τουλάχιστον, σε όποιες μονές τελείται – κακώς – η  έξοδος του Εσταυρωμένου, τελείται με σεβασμό και λιτότητα και δεν τελείται ή δεν θα έπρεπε να τελείται η αποκαθήλωση και τα υπόλοιπα δρώμενα.

https://www.youtube.com/watch?v=LteqvRSNS-0

Στο τυπικό της Ι.Μ.Μ.Βατοπαιδίου που βασίζεται σε τυπικές διατάξεις των χειρογράφων των ετών 1577 και 1760  γράφονται τα εξής:

«Μετά το έκτο (ΣΤ΄) Ευαγγέλιο, ψάλλουν οι χοροί τους Μακαρισμούς, κανοναρχούμενοι μόνον υπό του πρώτου (α΄) κανονάρχου. Στο «Και νῦν…» εξέρχεται ο Καθηγούμενος από τη βόρεια πύλη κρατώντας την εικόνα της Σταυρώσεως με τρία κεριά, ενώ ο εφημέριος κρατά τη θήκη του Τιμίου Καλάμου. Της πομπής προπορεύονται οι δύο εκκλησιαστικοί με εισοδικά και ένας διάκονος με θυμιατό…., ο Καθηγούμενος θέτει την εικόνα στο προσκυνητάρι, ενώ ο εφημέριος σε ευπρεπιζόμενο τραπέζι θέτει τη θήκη με τον Τίμιο Κάλαμο.

Σχετικά με την τελετή της Αποκαθηλώσεως γράφονται τα εξής:

«…στις υποσημειώσεις του Τυπικού είναι η αφαίρεση της εικόνας της Σταυρώσεως από το προσκυνητάρι και πριν την έναρξη της ακολουθίας η τοποθέτηση ενός ευπρεπισμένου τραπεζιού, επάνω στο οποίο εναποτίθεται ο Επιτάφιος. Στο Τριώδιο της Ρώμης του 1879, καθώς και στο χειρόγραφο Άθως Λαύρα  του 16ου αιώνα, συναντούμε στον Εσπερινό της Μεγάλης Παρασκευής την ένδειξη ότι πρέπει να βγάλουμε την εικόνα της Σταύρωσης και να τοποθετήσουμε στη θέση της την εικόνα της Αποκαθήλωσης. Αναφορικά με την τελετή της αποκαθηλώσεως, όπως τελείται σήμερα στις ενορίες, πρέπει να σημειώσουμε ότι έχει διαδοθεί από τα μέρη της Αντιοχείας και με τα χρόνια υιοθετήθηκε στο κοσμικό τυπικό, ενώ δεν τη βρίσκουμε στα Τυπικά του Αγίου Σάββα, του Βιολάκη και στα Βατοπαιδινά χειρόγραφα. Ωστόσο τη βρίσκουμε καταγεγραμμένη στο Τυπικό του Ρήγα που, παρ’ ότι αποτελεί ένα μοναστηριακό τυπικό, έχει πολλές επιδράσεις σημερινής ενοριακής πράξης. Στα χειρόγραφα 1577 και 1760 δεν υπάρχει καταγραφή περί αφαίρεσης της εικόνας της Σταυρώσεως. Ωστόσο σημειώνεται ότι κατά την ώρα των αποστίχων γίνεται η έξοδος του Επιταφίου και ότι τοποθετείται επάνω σε «κράββατον». (πηγή: ΑΡΙΣΤΟΔΗΜΟΣ ΧΡ. ΠΑΡΑΣΧΟΥ (ΙΕΡΟΔΙΑΚΟΝΟΣ ΜΕΛΕΤΙΟΣ) «ΟΙ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΟΣ ΣΤΟ ΤΥΠΙΚΟ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΓΙΟΣΑΒΒΑΪΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ. ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ. ΘΕΣ/ΝΙΚΗ 2021).

6. Τέλος, συμφωνούμε απόλυτα με τις απόψεις του π.Παύλου Κουμαριανού που υπάρχουν στην εργασία του  "LiturgicalProblems of HolyWeek", https://www.academia.edu/49355208/Liturgical_Problems_of_Holy_Week.

καθώς και με τις παρακάτω θέσεις του ανωτέρω κληρικού, όπως εκφράστηκαν σε διαδικτυακά σχόλια.

« Ο Εσταυρωμένος δεν υπήρχε πίσω από την Αγία Τράπεζα, όχι μόνο γιατί οι αρχαίες Ευχές της Θ. Λειτουργίας απευθύνονται στο Πρόσωπο του Θεού Πατρός, αλλά και διότι η Θεία Λειτουργία είναι πρόγευση και εικόνα της Βασιλείας του Θεού, η οποία εγκαινιάστηκε με την Ανάσταση του Χριστού! Άρα η Θεία Λειτουργία, ως εικόνα της Βασιλείας του Θεού είναι ΜΕΤΑ τη Σταύρωση, ΜΕΤΑ τον Σταυρό που σήκωσε ο Χριστός και τους σταυρούς που σηκώνουμε εμείς σ 'αυτή τη ζωή, δηλ. εντός της Ιστορίας προσδοκώντας τον Ερχομό της Βασιλείας! Έχει χαρμόσυνο χαρακτήρα η Θεία Λειτουργία λοιπόν! Και όπως λες πολύ σωστά, ο Χριστός δεν είναι πια - στα Έσχατα - πάνω στο Σταυρό, αλλά είναι μαζί μας και μας προσάγει ενώπιον του Θεού Πατρός στη Βασιλεία Του! Το πρόβλημα είναι ότι χάσαμε την Εσχατολογική προοπτική της Θείας Λειτουργίας! Από τον 13ο αιώνα και μετά, με Δυτική επιρροή, η Θεία Λειτουργία θεωρήθηκε ως αναπαράσταση της ζωής του Χριστού επί της γης, οπότε η Αγία Τράπεζα θεωρήθηκε ως εικόνα του Γολγοθά και γι' αυτό σιγά - σιγά τοποθετήθηκε ο Εσταυρωμένος... επάνω στο Γολγοθά!

Επίλογος

Διαπιστώνουμε από όσα εκτέθηκαν παραπάνω ότι  οι απόψεις του Μητροπολίτη  Περιστερίου είναι απόλυτα σύμφωνες με την Παράδοση των Αγίων Πατέρων πριν την Τουρκοκρατία και την αυξανόμενη επιρροή της Δύσεως επί της Ανατολικής Εκκλησίας. Επίσης, ας έχουμε υπόψη  και τα εξής: Όποιος Επίσκοπος θέλει να επαναφέρει στοιχεία της αρχαίας λατρείας στη σημερινή πραγματικότητα ή να διορθώσει τυχόν "λάθη", που έχουν γίνει, θα πρέπει για λόγους συνέπειας να μην χρησιμοποιήσει πλέον την Μίτρα καί τον Σάκκο, διότι αυτά δεν ανήκουν στα άμφια του Επισκόπου , αλλά είναι Αυτοκρατορικά ενδύματα, και φυσικά δεν χρησιμοποιούνται από Επισκόπους, πριν από τον 15ο αιώνα, όπως πιστοποιούν αδιάψευστα και οι τοιχογραφίες που απεικονίζουν Επισκόπους πριν από τον 15ο αιώνα.

 

Επί πλέον Βιβλιογραφία

1.Αθανασίου Αλεξανδρείας, «Προς τους απανταχού μοναχούς επιστολή», Migne PG 25, στ. 692A-796C.

2.Γερμανού ΚΠόλεως, «Ιστορία Εκκλησιαστική και Μυστική Θεωρία», Migne PG 98, στ. 384Β-453Β.

3.Καλλινίκου Κ., Ο Χριστιανικός Ναός και τα τελούμενα εν αυτώ, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 1969⁵.
4.Συμεών Θεσσαλονίκης, «Περί του Αγίου Ναού και της τούτου καθιερώσεως», Migne PG 155, στ. 305Α-361Α.

5.Σωφρονίου Ιεροσολύμων, «Λόγος περιέχων την ΕκκλησιαστικήνάπασανΙστορίαν και λεπτομερή αφήγησιν πάντων των εν τη Θεία Ιερουργία τελουμένων», Migne PG 87c, στ. 3981Β-4001B.

6.Φουντούλη Ιω. Μ., Λειτουργική Α’. Εισαγωγή στη Θεία Λατρεία, εκδ. Μυγδονία, Θεσσαλονίκη 2003.