Ομολογία

220 χρόνια από το θάνατο του λόγιου Μητροπολίτη Νικηφόρου Θεοτόκη

Γράφει ο π. Ηλίας Μάκος

---

Μπορεί οι νέοι να μη γνωρίζουν πολλά ή τίποτα για το λόγιο Μητροπολίτη Νικηφόρο Θεοτόκη από την Κέρκυρα, που στις 12 Ιουνίου του 2020 συμπληρώθηκαν 220 χρόνια από το θάνατό του (κοιμήθηκε στη Ρωσία το 1800 ως πρώην Αρχιεπίσκοπος Αστραχανίου και Σταυρουπόλεως).

Όμως υπήρξε μια από τις γενεσιουργούς δυνάμεις πνευματικής αναδόμησης του Γένους στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και μέσω της γνώσης συνέβαλε στην προετοιμασία της Μεγάλης Ελληνικής Επανάστασης.

Ο Νικηφόρος Θεοτόκης είχε τη βασική αντίληψη ότι το μορφωτικό αγαθό είναι ένα μέσο για να καλλιεργηθεί η πίστη στο Θεό, αλλά και η ελευθερία και να έρθει η λύτρωση.

Αν ο νους του ξανοίχτηκε στα πελάγη της επιστήμης, το τιμόνι το κρατάει η πίστη. Τούτο το φωτισμένο μυαλό θα γίνει για την Πατρίδα φάρος.

Ένας φάρος, όμως, που θα ρίξει άπλετο φως σε όλες τις γωνιές και δεν θα φοβηθεί καμία σκιά, γιατί στην Ιταλία, σπούδασε και φυσική, αστρονομία και μαθηματικά.

Μετά από σπουδές στην Ιταλία, επέστρεψε στην πατρίδα του Κέρκυρα, χειροτονήθηκε ιερομόναχος και ίδρυσε "Το Κοινόν Φροντιστήριον", που παρείχε ανώτερη μόρφωση.

Από το νησί των Φαιάκων βρέθηκε στην Κων/πολη, από εκεί στη Λειψία και το Ιάσιο και τέλος στη Ρωσία.

Εκεί διαδέχθηκε τον Ευγένιο Βούλγαρη στην Αρχιεπισκοπή Παλτάβας και το 1782 μετατέθηκε στην Αρχιεπισκοπή Αστραχανίου και Σταυρουπόλεως, όπου παρέμεινε έως το 1792, οπότε αποσύρθηκε σε μεγάλη ηλικία πλέον στην μονή του Αγίου Δανιήλ, στην Μόσχα, όπου και απεβίωσε.

Αναδείχθηκε υψηλής σημασίας προσωπικότητα του μεγαλειώδους φαινομένου του Ελληνικού Διαφωτισμού, που έβλεπε την παιδεία ως μέσο υλοποίησης του οράματος των Ελλήνων.

Διαθέτοντας μια ιδιαίτερη παιδαγωγική μεθοδικότητα και έμπειρος στα θέματα της φυσικής και της θεολογίας, συμβάλλει στην θεμελίωση των παιδείας πριν, αλλά και μετά τη θεμελίωση του ελληνικού κράτους, μέσα από τα συγγράμματά του.

Επιτυχώς στοχεύει, και επαρκώς κατορθώνει, να αναδείξει την πίστη ως αγκωνάρι και ως προοπτική και ως ελπίδα της ψυχικής απελευθέρωσης των Ελλήνων, όπως φαίνεται και μέσα από το έργο του "Κυριακοδρόμιον: ήτοι Ερμηνεία και μετ' αυτήν ηθικαί ομιλίαι εις τα κατά πάσαν Κυριακήν εν ταις αγίαις των ορθοδόξων χριστιανών εκκλησίαις αναγινωσκομένας περικοπάς των Ευαγγελίων και των Αποστόλων".

Αλλά και η φυσική, τα μαθηματικά και η αστρονομία έχουν κεντρική θέση στη διδασκαλία του.

Η σκέψη του ήταν ότι στον αιώνα των θετικών επιστημών είναι αδιανόητο η Ελλάδα να μείνει μες κλειστά τα μα΄τια.

Είναι ένας διδάσκαλος, που πιστεύει στην πρωτοποριακή θέση του Ελληνισμού στα Βαλκάνια και ότι το γένος θα αξιωθεί της απελευθέρωσής του, όταν φωτιστεί και μορφωθεί.

Κατά συνέπεια δεν συμφωνούσε καθόλου με την αντίληψη ότι η παιδεία των Ελλήνων πρέπει να μείνει αμέτοχη των επιτευγμάτων της επιστήμης.

Στο ενεργητικό του Νικηφόρου Θεοτόκη καταγράφονται τα μεγάλα σχέδιά του για την εξύψωση του Γένους, ώστε αναγεννημένο να φτάσει στην ελευθερία του.

Αυτό το επεδίωκε με την δημιουργία πυρήνων με εμπνευσμένες ιδέες, που τις διέδιδαν σαν κήρυκες και απόστολοι.

Αγώνας του και σκοπός της διδασκαλίας του ήταν να φωτίσει, να ευρύνει, να πείσει για την αλήθεια το νου του σκλάβου Έλληνα.

Πίσω από τα ύψη της αρετής και της πολυμάθειάς του κρύβονταν αιματηρές θυσίες, αλλά και πόση αγάπη για το Θεό και πίστη και αφοσιωμένη προσφορά.

Η φωνή του δεν έπεσε στο κενό. Πορεύτηκε με τον εσταυρωμένο στην καρδιά προς την αιωνιότητα.

Με το Χριστό ως οδηγό και συνοδοιπόρο δημιούργησε ένα τόσο ανθρωπιστικό έργο.