Ομολογία

Ἡ μαρτυρία τῆς Ὀρθοδοξίας

στό σύγχρονο κόσμο


μητροπολιτου Αττικης και Μεγαριδος ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ

Νοιώθω τό χρέος νά ἀσπαστῶ, ἔστω μόνο δημοσιογραφικά, τόν ἀδελφό ἐπίσκοπο τῆς μαρτυρικῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας Ἰλαρίωνα γιά τό δυναμισμό τῆς ψυχῆς του καί τήν τόλμη τῆς πρωτοβουλίας του νά ἀνοιχτεῖ, κρατώντας τό λάβαρο τῆς Ὀρθοδοξίας, στήν ἀφρισμένη λαοθάλασσα τοῦ μόχθου καί τοῦ πόνου τῆς πατρίδας του, ἀλλά καί τῆς οἰκουμένης, καί νά ἐμπνεύσει τό θάρρος καί τήν τόλμη πού μᾶς κληροδότησαν οἱ ἀπόστολοι τοῦ σταυρωμένου καί ἀναστημένου Κυρίου μας, οἱ φωτισμένοι Πατέρες καί Ποιμένες μας καί οἱ τολμηροί μάρτυρες, πού δέν προσκύνησαν τή σκληρή εἰδωλολατρική ἐξουσία καί δέν λύγησαν μέσα στό αἱματοβαμμένο Κολοσαῖο.

Ὁ ἀδελφός Ἰλαρίωνας, προσεκτικός μελετητής τοῦ πατερικοῦ θεολογικοῦ πλούτου καί καθηγητής τῆς ὁμιλητικῆς στό ἐκκλησιαστικό σεμινάριο τῆς Μόσχας, κλήθηκε ἀπό τόν ἀντιπρύτανη(ἐντελῶς αἰφνίδια) νά διδάξει δογματική στή νέα γενιά τῶν σπουδαστῶν, πού μέ ἐνδιαφέρον καί δίψα ἔσκυβαν στή βιωμένη καί κληρονομημένη σοφία τῶν μεγάλων πατέρων καί ἀντλοῦσαν τό ἄρωμα καί τήν ὀμορφιά τοῦ ἀνθοκήπου τῶν ἀποστολικῶν καί πατερικῶν διδαγμάτων, μέ τήν πρόθεση καί τή λαχτάρα νά τά μεταφέρουν αὐτούσια στίς γενιές πού τίς κούρασε, τίς ταλαιπώρησε καί τίς καταμάτωσε ἡ χτεσινή καί ἡ σημερινή ἀθεΐα.

Γιά τήν αἰφνίδια αὐτή πρόσκλησή του καί γιά τό πῶς μεθόδευσε τό πρῶτο του μάθημα κάνει λόγο στόν πρόλογο τοῦ βιβλίου του “Τό μυστήριο τῆς πίστης”, πού μεταφράστηκε καί στά Ἑλληνικά. Μεταφέρω ἕνα χαρακτηριστικό ἀπόσπασμα:
“ Μίλησα στούς φοιτητές (αὐτό ἦταν καθαρός αὐτοσχεδιασμός), γιά τή δική μου ὀπτική σχετικά μέ τή δογματική. Εἶπα ὅτι, ὅπως μοῦ φαίνεται, ἡ δογματική θεολογία θίγει τά βασικότερα ζητήματα τῆς χριστιανικῆς πίστεως, ἀπαντᾶ σέ ἐρωτήσεις-κλειδιά, ὅτι στά δόγματα βασίζεται ὅλη ἡ ζωή τῆς Ἐκκλησίας, ἀπό αὐτά διαπνέεται ἡ λατρεία, αὐτά βρίσκονται στή βάση τῆς χριστιανικῆς ἠθικῆς, τοῦ μυστικισμοῦ, τῆς πνευματικότητας...”

Συνεχίζοντας τή διδαχή του, καί ἀντιμετωπίζοντας αὐτούς πού ὑποβαθμίζουν τά δόγματα τῆς Ἐκκλησίας ἐπισημαίνει: “ Στό σύγχρονο κόσμο εἶναι εὐρέως διαδεδομένη μιά ὀπτική τῆς θρησκείας, σύμφωνα μέ τήν ὁποία τά δόγματα ἀντιμετωπίζονται ὡς κάτι τό προαιρετικό καί δευτερεῦον, ἐνῶ ὡς πρωτεύουσες ἀναγνωρίζονται οἱ ἠθικές ἐντολές. Ἐξ αὐτοῦ προέρχεται ἡ θρησκευτική ἀπάθεια καί ἀδιαφορία πρός τήν θεολογία. Ὅμως ἡ Ἐκκλησία πάντοτε εἶχε τήν συνείδηση ὅτι τά δόγματα καί οἱ ἐντολές συνδέονται ἄρρηκτα καί τό ἕνα δέν ὑπάρχει ἐκτός τοῦ ἄλλου”.
Μιά ἠθική προσταγή, πού διατυπώνεται στά πλαίσια τῆς κοινωνιολογίας ἤ τῆς φιλοσοφίας μπορεῖ νά εἶναι χρήσιμη στερεῖται ὅμως ἀπό τή σφραγίδα τῆς ἀπόλυτης ἀλήθειας καί τοῦ ἀπόλυτου κύρους.

Ὁ συγγραφέας Ἰλαρίων τονίζει αὐτή τήν ἀπολυτότητα τῶν ἠθικῶν εὐαγγελικῶν προσταγῶν ὑπενθυμίζοντας τήν ἀποκαλυπτική διδαχή τοῦ Κυρίου μας: «Θά γνωρίσετε τήν ἀλήθεια καί ἡ ἀλήθεια θά σᾶς ἐλευθερώσει» λέει ὁ Χριστός(Ιωάν. 8:23), ὁ ὁποῖος εἶναι ὁ ἴδιος ἡ μόνη Ἀλήθεια, ἡ Ὁδός καί ἡ Ζωή(Ιωάν. 14:6). Κάθε δόγμα ἀποκαλύπτει τήν ἀλήθεια, ὑποδεικνύει τήν ὁδό καί μᾶς φέρνει σέ κοινωνία μέ τή ζωή. Κάθε αἵρεση ἀπομακρύνει ἀπό τήν ἀλήθεια, κλείνει γιά τόν ἄνθρωπο τήν ὁδό πρός τή σωτηρία καί τόν κάνει πνευματικά νεκρό. Ἡ πάλη ὑπέρ τῶν δογμάτων, τήν ὁποία διεξήγαγε ἡ Ἐκκλησία κατά τή διάρκεια ὅλης τῆς ἱστορίας της, ἦταν κατά τόν Β. Λόσσκι, πάλη γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου, γιά τή δυνατότητα κοινωνίας μέ τήν ἀληθινή Ζωή, τήν ἕνωση μέ τόν Θεό καί τήν αἰώνια μακαριότητα».

Ἡ προσφυγή στή θεολογική γραμματεία τῶν τελευταίων αἰώνων μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ἀπό τήν περίοδο τῆς διαμαρτύρησης τῆς δημιουργίας κλαδικῶν ὁμάδων καί δυναμικοῦ ἐπηρεασμοῦ τῆς σχολαστικῆς θεολογίας δημιουργήθηκαν ποικίλα ρεύματα τά ὁποία ἔσυραν τήν θεολογική ἔρευνα καί τόν δογματικό λόγο ἔξω ἀπό τήν βιβλική καί πατερική πιστότητα στήν ἀγιογραφική ἀποκάλυψη καί στήν πατερική εὐσυνείδητη ἀνάλυση καί δημιούργησαν ἀντιμαχόμενες ὁμάδες θεολογικῆς διδαχῆς.

Ὁ ἐπίσκοπος Ἰλαρίων μιλώντας μέ διαφανή εἰλικρίνεια, ὁμολογεῖ ὅτι ἡ ἐπίδραση αὐτῶν τῶν σχημάτων ἔφτασε καί στή δική του πατρίδα καί ἐπηρέασε ἐκείνους ἐκ τῶν θεολόγων πού ἀφέθηκαν ἀνοικτοί στή φιλοσοφική σκέψη τῆς μεσαιωνικῆς Εὐρώπης. Παράλληλα ὅμως ὅτι κατά τόν 20ο αἰώνα καί μέσα στά σκοτεινά ἐπιθετικά ρεύματα τῆς ἀθεΐας παρουσιάστηκαν εὐσυνείδητοι μελετητές τῶν Γραφῶν καί φωτισμένοι ἀναλυτές τῆς Δογματικῆς καί ἠθικῆς θεολογίας, πού ἀνέτρεψαν τά σχολαστικά καί ἀθεϊστικά ρεύματα καί τόλμησαν νά χαράξουν τό δρόμο τῆς ἐπιστροφῆς στή γνήσια βιβλική θεολογία καί στήν καθαρή πατερική ἑρμηνεία.

Μεταφέρω ἕνα σύντομο ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο τοῦ Ἰλαρίωνα: «Μόνο τόν 20ο αἰώνα, μέ ἔργα θεολόγων, ὅπως ὁ Βλαντιμίρ Λόσσκι, ὁ π. Γεώργιος Φλωρόφσκι καί ἄλλοι, ἔληξε ἡ σχολαστική ἐπίδραση στή ρωσική θεολογία καί δημιουργήθηκε μιά κοινή κατεύθυνση περαιτέρω θεολογικῆς ἀναζήτησης, σύνθημα τῆς ὁποίας ἔγινε τό: "Ἐμπρός μέ τούς Πατέρες!"».

Αὐτές οἱ ἀναφορές σέ σύγχρονους φωτισμένους θεολόγους ἀναλυτές τῶν καινοδιαθηκικῶν καταβολῶν καί τοῦ ἀνεκτίμητου πατερικοῦ ἐρμηνευτικοῦ θησαυρίσματος δέν ἀποτελοῦν ἁπλές ἀναδρομές σέ θαμπά κεφάλαια ἀρχαϊκῆς θεολογικῆς σκέψης. Ἐκφράζουν περισσότερο τή δίψα τῆς ἐποχῆς μας νά ἀξιολογήσει καί νά ἀξιοποιήσει τόν ἀτίμητο αὐτό πνευματικό θησαυρό καί νά τόν προσφέρει ὡς δάσκαλο καί ὡς ὁδηγό στούς σύγχρονους ἀναζητητές τῆς ἀλήθειας γιά τόν Θεό καί γιά τόν ἄνθρωπο, γιά τήν εὐαγγελική ἀποκάλυψη καί γιά τόν ὁρίζοντα καί τό νόημα τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης.

Τήν ἀδιάσπαστη συνέχεια, ἀκόμα καί μέσα στή θύελλα τῶν ἀθεϊστικῶν ἐπιθέσεων, τῆς δογματικῆς θεολογίας ἐπισημαίνει καί ὑπηρετεῖ ὁ συνεπίσκοπος Ἰλαρίων μέ τήν προσωπική του ἀναφορά σέ σύγχρονους ἐρευνητές τῆς ἱστορίας καί τῆς πορείας τοῦ θεολογικοῦ λόγου: «Ἐκτός τῶν χωρίων τῶν Πατέρων, στό παρόν βιβλίο θά παρατίθενται ἀπόψεις κάποιων συγχρόνων ὀρθοδόξων θεολόγων. Ἡ ὀρθόδοξη δογματική δέν εἶναι μνημεῖο τῆς χριστιανικῆς ἀρχαιότητας: ἀπαιτεῖ ζωντανή πρόσληψη καί σύγχρονο σχολιασμό, ὁ ὁποῖος θά λαμβάνει ὑπ᾿ ὄψη του τήν ἐμπειρία τοῦ ἀνθρώπου τοῦ 20οῦ αἰώνα. Δέν πρέπει, γιά παράδειγμα, ἀναπτύσσοντας τή δογματική διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας νά προσπερνοῦμε σιωπηλά τίς ὀπτικές τέτοιων διαπρεπῶν θεολόγων, ὅπως ὁ μητροπολίτης Σουρόζ Ἀντώνιος ἤ ὁ ἀρχιμανδρίτης Σωφρόνιος (Σαχάρωφ), οἱ ὁποῖοι μπόρεσαν, μένοντας πιστοί στήν ἁγιοπατερική Παράδοση, νά ἀπαντήσουν σέ φλέγοντα ζητήματα τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου-ζητήματα πού συχνά δέν συμπίπτουν μέ ἐκεῖνα πού ἐνδιέφεραν τόν ἄνθρωπο τοῦ 4ου αἰώνα».

Κάνοντας ἀναφορά στά πρόσωπα τῶν θεολόγων πού ἐντυπωσίασαν καί καθοδήγησαν πολλά ἀπό τά ἀνήσυχα πνεύματα τῆς ἐποχῆς μας καί πού τά κείμενά τους πέρασαν στήν πρώτη σειρά τῆς σύγχρονης θεολογικῆς παραγωγῆς φθάνει στό συμπέρασμα ὅτι οἱ σύγχρονες θεολογικές ἀναλύσεις μποροῦν νά ἀποτελέσουν γνήσια ἀδελφική καθοδήγηση τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου καί δυναμική ἀντιμετώπιση τῶν δομῶν καί τῶν προβλημάτων, πού συγκλονίζουν τή σύγχρονη ἀνθρωπότητα.

Ἀναφέρει χαρακτηριστικά: «Βασισμένη στήν πνευματική ἐμπειρία, ξένη πρός τόν ὀρθολογισμό καί σχολαστικισμό, ἡ ὀρθόδοξη θεολογία θά παραμείνει ζωντανή καί δραστήρια στίς μέρες μας ὄχι λιγότερο ἀπό ὅσο ἦταν ἑκατοντάδες ἔτη πρίν. Τά ἴδια ἐρωτήματα πάντοτε ἐτίθεντο καί τίθενται ἐνώπιον τοῦ ἀνθρώπου: Τί εἶναι ἡ ἀλήθεια; Σέ τί ἔγκειται τό νόημα τῆς ζωῆς; Πῶς μποροῦμε νά ἐπιτύχουμε τήν ἀληθινή γνώση τοῦ Θεοῦ καί τήν ἐν Θεῷ μακαριότητα; Ὁ χριστιανισμός δέν ἀγωνίζεται νά βάλει τήν καταληκτική τελεία, ἐξαντλώντας τάχα ὅλα τά ἐρωτήματα τοῦ ἀνθρωπίνου πνεύματος, ἀλλά ἀποκαλύπτει μιά ἄλλη πραγματικότητα, πού ξεπερνᾶ τόσο πολύ ὅλα ὅσα μᾶς περιβάλλουν στήν ἐπίγεια ζωή, ὥστε ὁ ἄνθρωπος ἀνταμώνοντας μαζί της, ξεχνᾶ τά ἐρωτήματα καί τίς ἀπορίες του, διότι ἡ ψυχή του ἐπικοινωνεῖ μέ τό Θεῖο καί σιωπᾶ ὑποκλινομένη στό ἀπροσπέλαστο ἀπό κάθε ἀνθρώπινη λέξη Μυστήριο».

***

Τό ἄνοιγμα τοῦ ἀδελφοῦ ἐπισκόπου Ἰλαρίωνα στήν ἀποστολή καί τό χρέος τῶν ποιμένων τῆς κάθε ἐποχῆς, καί ἰδιαίτερα τῶν ποιμένων τῶν αἰώνων τοῦ σκοταδισμοῦ καί τῶν πυκνῶν ἀναταράξεων, νά ὑπηρετήσουν τό ἔργο τῆς ἀναγγελίας τοῦ εὐαγγελικοῦ μηνύματος, προσδιορίζει τό μεγάλο ἐπιτακτικό χρέος σύνολης τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας στήν ἐποχή μας. Στά εὐαγγελικά κείμενα διαβάζουμε ὅτι μετά τήν Ἀνάσταση καί πρίν ἀπό τήν Ἀνάληψη ὁ Ἀναστημένος Κύριός μας προσδιόρισε τό λειτούργημα τῶν ἀποστόλων του στή μεταφορά τῶν γεγονότων καί τῶν διδαχῶν πού συμπλήρωσαν τήν ἱστορία τῆς διδαχῆς τοῦ πάθους καί τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Λυτρωτή μας. Ἡ ἐντολή του εἶναι σαφής καί ἀποκλειστική: “πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτούς εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, διδάσκοντες αὐτούς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν” (Ματθ. κη΄ 19-20). Τό περιεχόμενο αὐτῶν τῶν ἱστορικῶν σελίδων καί ἡ σκόπευση αὐτῆς τῆς ἀναγγελίας ἀποβλέπουν στό νά φέρουν σέ ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπότητα σκοτεινιασμένη ἤ εἰδωλολατρική ἴσαμε ἐκείνη τήν ἐποχή, τήν πληροφόρηση ὅτι “οὕτως ἠγάπησεν ὁ Θεός τόν κόσμον, ὥστε τόν υἱόν αὐτοῦ τόν μονογενῆ ἔδωκεν, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτόν μή ἀπόληται, ἀλλ᾿ ἔχη ζωήν αἰώνιον” (Ἰωαν. γ΄ 16) καί τήν παρακίνηση “ἡ νύξ προέκοψεν, ἡ δέ ἡμέρα ἤγγικεν, ἀποθώμεθα οὖν τά ἔργα τοῦ σκότους καί ἐνδυσώμεθα τά ὅπλα τοῦ φωτός, ὡς ἐν ἡμέρᾳ εὐσχημόνως περιπατήσωμεν” (Ρωμ. ιγ΄ 12-13). Δέν ἀφήνεται χῶρος ἀποκλεισμένος ἀπό τό ἀποστολικό λειτούργημα καί τήν ἀποστολική μαρτυρία καί δέν ἀφήνονται ἄνθρωποι τῆς ὁποιασδήποτε ἐποχῆς πού νά μήν ἐγγράφονται στή σχολή τῆς εὐαγγελικῆς ἀλήθειας καί νά μή δικαιοῦνται τήν πληροφόρηση γιά τήν συγκατάβαση τοῦ Θεοῦ καί τήν περιπλάνηση τοῦ σαρκωμένου Λόγου, τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ στά βουνά καί στά λαγκάδια γιά νά βρεῖ καί νά σώσει ἔστω καί τό ἕνα πλανεμένο ἤ χαμένο πρόβατο. Διδάξατε, εἶπε ὁ Κύριος, ὅλα τά ἔθνη, στό βορά καί στό νότο, στήν ἀνατολή καί στή δύση. Φωτίστε τόν ὁρίζοντα μέ τίς ἀκτίνες τῆς ἀπόλυτης ἀλήθειας. Ἀφῆστε νά στάξουν καί νά ζωογονήσουν τίς ἄκαρπες καρδιές οἱ κρουνοί τῆς ἄπειρης θεϊκῆς ἀγάπης. Ἀποκαλύψτε τό μυστήριο τοῦ Θεοῦ Πατέρα καί σηματοδοτήσετε τό βηματισμό, τήν πορεία καί τόν ἀτίμητο ἐμπλουτισμό τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης.

Ἡ μαρτυρία αὐτή, πηγαία καί διακριτική, ὅπως εἶναι τό νερό τῆς καθαρῆς πηγῆς καί ἀποτελεσματική, ὅπως εἶναι ὁ ἀνοιξιάτικος ἥλιος, γέμισε τίς καρδιές τῶν ἀκροατῶν καί ἀνέδειξε τή ζωντανή ἀποστολική Ἐκκλησία. Οἱ ἅγιοι ἀπόστολοι, λίγοι στήν ἀρχή, ἀλλά φωτισμένοι καί δυναμωμένοι ξεκίνησαν τό ἔργο τους. “ἐν κόπῳ καί μόχθῳ, ἐν ἀγρυπνίαις πολλάκις, ἐν λιμῷ καί δίψει, ἐν νηστείαις πολλάκις, ἐν ψύχει καί γυμνότητι” (Β’ Κορινθ. ια΄ 27). Ἡ κατάθεση αὐτή, πού σηματοδοτεῖ τούς μόχθους καί τίς θυσίες ὅλων τῶν ἁγίων ἀποστόλων, καθώς ὅλοι ἀποδέχθηκαν μέ ὁλοκάρδια προθυμία τήν ἐντολή τοῦ Κυρίου καί ξανοίχτηκαν στό μεγάλο ἔργο τους, συμπληρώνεται ἀπό τίς πρόσθετες μαρτυρίες τοῦ ἀποστόλου Παύλου, πού ἐκδιηγοῦνται καί τούς διωγμούς καί τά μαρτύρια, τά στεφάνια αὐτά τοῦ αἵματος καί τῆς δόξας τῆς γνήσιας ἀποστολικῆς περιπέτειας.“ ἐν κόποις περισσοτέρως, ἐν πληγαῖς ὑπερβαλλόντως, ἐν φυλακαῖς περισσοτέρως, ἐν θανάτοις πολλάκις· ὑπό Ἰουδαίων πεντάκις τεσσαράκοντα παρά μίαν ἔλαβον, τρίς ἐραβδίσθην, ἅπαξ ἐλιθάσθην, τρίς ἐναυάγησα, νυχθήμερον ἐν τῷ βυθῷ πεποίηκα· ὁδοιπορίαις πολλάκις, κινδύνοις ποταμῶν, κινδύνοις ληστῶν, κινδύνοις ἐκ γένους, κινδύνοις ἐξ ἐθνῶν, κινδύνοις ἐν πόλει, κινδύνοις ἐν ἐρημίᾳ, κινδύνοις ἐν θαλάσσῃ, κινδύνοις ἐν ψευδαδέλφοις· χωρίς τῶν παρεκτός ἡ ἐπισύστασίς μου ἡ καθ᾿ ἡμέραν, ἡ μέριμνα πασῶν τῶν ἐκκλησιῶν” (Β’ Κορινθ. ια΄ 23-28). Καθώς οἱ χρόνοι ἄρχισαν νά περνοῦν καί οἱ νέες γενιές νά ἀντικαθιστοῦν τίς παλαιές, μέσα στό γήπεδο τοῦ πνευματικοῦ καί κοινωνικοῦ μόχθου, τό χρέος τῆς μαρτυρίας πέρασε σέ νέους ἐκπονητές. Κάποιοι ἀπό αὐτούς προσπαθοῦσαν νά ὁλοκληρώσουν τήν ἀποστολή τους μέ χαμηλούς τόνους, ἄλλοι ὅμως, φωτισμένες προσωπικότητες, ἀληθινοί ποιμένες καί στοργικοί πατέρες προσέφεραν μέ κρυστάλλινη σαφήνεια, μέ πόνο καρδιᾶς καί μέ φωτισμένη ἐλπίδα τήν ποιμαντική καί θεολογική τους μαρτυρία καί ἀναδεικνύονταν ἐμπνευστές καί πειστικοί δάσκαλοι τῆς λαοθάλασσας τοῦ ποιμνίου.

Καθώς ἀναδηφοῦμε τούς τόμους τῆς πλούσιας καί δυναμικῆς διδαχῆς τους, διακρίνουμε τήν πνοή τῆς Πεντηκοστῆς νά καθαίρει τόν λογισμό τους, νά φωτίζει τόν πνευματικό τους ὁρίζοντα καί νά γονιμοποιεῖ τό θησαυρισμένο πλοῦτο τους, ὥστε νά μεταφέρεται ζωντανός καί ἀνανεωτικός στίς διψασμένες συναγμένες ὑπάρξεις τῆς διάδοχης ἡλικίας.

Ἡ προσδοκία μας πού ἀναπτερώνεται μέσα μας καθώς κοινωνοῦμε στή βεβαιότητα καί στή χαρά τῶν πατέρων μας, τρανώνει τήν ἐλπίδα ὅτι καί οἱ δικές μας γενιές, οἱ φορτισμένες μέ πλάνα συνθήματα, οἱ κουρασμένες καί καταπονημένες ἀπό τίς δομημένες σκοτεινές καί καταστροφικές συνθηματολογίες, μποροῦν νά λουστοῦν μέσα στό φῶς, νά ἀνοίξουν τούς ὁρίζοντες τῆς ἀλήθειας καί τοῦ ἀξιοκρατικοῦ μόχθου καί νά ἀνεβάσουν τήν κοινοτική μας τραυματισμένη πραγματικότητα σέ σῶμα ἀδελφοσύνης καί σέ κοινότητα ἀγάπης. Αὐτές τίς πτυχές θά τίς μελετήσουμε καί θά τίς παρουσιάσουμε στή σειρά τῶν κειμένων μας.