Ομολογία

ΠΑΠΙΚΕΣ


ΣΤΡΕΒΛΩΣΕΙΣ (17)

του κ. Ιω. Καρδάση

1.- Αγάλματα Χριστού και αγίων

Η παρουσία αγαλμάτων αγγέλων, του Ιησού Χριστού, της Θεοτόκου και όλων των αγίων στους ΡΚαθολικούς ναούς είναι πρόδηλη. Ως προς μεν τα αγάλματα των αγγέλων, ίσως υπάρξει το κατ’ οικονομίαν, εάν πρόκειται για διακοσμητικούς λόγους, κατά το πρότυπο της Κιβωτού της Διαθήκης, αλλά ως προς τα αγάλματα του Ιησού, της Θεοτόκου και των αγίων, αυτό αποτελεί σαφή παράβαση του όρου της Ζ΄ Οικ. Συνόδου, όπου: «..... ανατίθεσθαι τας σεπτάς και αγίας εικόνας, τας εκ χρωμάτων και ψηφίδος και ετέρας ύλης επιτηδείως εχούσης, εν ταις αγίαις του Θεού εκκλησίαις, εν ιεροίς σκεύεσι και εσθήσι, τοίχοις τε και σανίσιν, οίκοις τε και οδοίς.....», είναι δε γνωστό, ότι η Ορθόδοξη διδασκαλία δεν δέχεται την παρουσία αγαλμάτων σε Ι. Ναό ή εκκλησιαστικό χώρο, π.χ. το κοιμητήριο, δια να αποφύγει παντελώς την ομοιότητα προς τα είδωλα και επομένως την προσκύνηση αυτών (Πηδάλιο, σελ. 315-316).

2.- Αγιογράφηση οργάνων σώματος

Έχουμε την παρουσία μιας Ρκαθολικής εικόνας της «αγίας καρδίας του Ιησού», η οποία είναι παντελώς ξένη και αμάρτυρη στην Ορθόδοξη Εκκλησία και εορτάζεται από τους ΡΚαθολικούς την Παρασκευή, οκτώ ημέρες μετά την εορτή της «αγίας Δωρεάς» (η οποία εορτάζεται την Πέμπτη μετά την εορτή της Αγ. Τριάδας). Η «αγία καρδία» συμβολίζει την αγάπη του Ιησού προς την ανθρωπότητα, αλλά είναι παντελώς άγνωστη σ’ εμάς. Επίσης υπάρχει η «αγία καρδία της Παναγίας», η «αγία Δωρεά» κ.ά.). Εξ άλλου η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν προσκυνά σωματικά όργανα του Κυρίου, αλλά θεωρεί, ότι η ψυχή και η καρδιά του Χριστού είναι το άγιο Ευαγγέλιο (Πηδάλιο, σελ. 319).

3.- Απεικόνιση Θεού – Πατέρα

Η απεικόνιση της Αγ. Τριάδας είναι απότοκος της Θεολογίας της και καταγράφει τις σχέσεις μεταξύ των τριών προσώπων. Είναι γνωστό, ότι στην Ορθόδοξη Εικονολογία επιτρεπτή είναι η απεικόνιση μόνον όσων είδαμε και συνέβησαν ιστορικά, των προφητικών οράσεων και συμβόλων, του σαρκωθέντα Υιού και Λόγου του Θεού, της Θεοτόκου και των Αγίων.

Η απεικόνιση της Αγίας Τριάδας ως τριών προσώπων, όπου απεικονίζεται ο Πατέρας ως «παλαιός των ημερών», ο Υιός ως νέος και το Άγ. Πνεύμα «εν είδει περιστεράς» είναι εικόνα ξένη προς την διδασκαλία των Πατέρων. Η απεικόνιση αυτή αποτελεί συγκαλυμμένη ειδωλολατρία, καθώς μέσα από ορθολογιστικές διαδικασίες περιθέτει σωματικά σχήματα στη Θεότητα. Η αποτύπωση των ενδοτριαδικών σχέσεων ευνοεί την παπική αντίληψη περί του τρόπου ύπαρξης του Αγ. Πνεύματος, δηλ. εκπορευόμενου από τον Πατέρα και τον Υιόν εξ ίσου, που είναι η γνωστή πλάνη του filioque. Επίσης η εικόνα αυτή, παρουσιάζοντας διαφορά στις μορφές Πατέρα και Υιού ως προς τη σωματική ηλικία, δίνει την εντύπωση, πως ο Υιός είναι νεώτερος του Πατέρα, αντίληψη που ευνοεί τους νέο-Αρειανούς Χιλιαστές και τους αρνητές της θεότητας του Υιού, Εβραίους και Μουσουλμάνους.

Το θέμα της απεικόνισης του Θεού Πατέρα ως «παλαιού των ημερών» σε απεικονίσεις παλαιοδιαθηκικών οραμάτων (όπως π.χ. του οράματος του Δανιήλ) υπήρξε αντικείμενο εξέτασης κατά τη διάρκεια της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου. Εκεί οι Πατέρες της Συνόδου ρωτούν δια του στόματος του Πάπα Ρώμης αγίου Γρηγορίου Β΄: «Δια τι τον πατέρα του Κυρίου Ιησού Χριστού ουχ ιστορούμεν και ζωγραφούμεν;» για να δώσουν αμέσως την απάντηση: «Επειδή ουκ οίδαμεν τις εστίν (...) και ει εθεασάμεθα και εγνωρίσαμεν καθώς τον υιόν αυτού, κακείνον αν είχομεν ιστορήσαι και ζωγραφήσαι» (PG XII 963 E).

Επίσης για την απεικόνιση του αγίου Πνεύματος η ίδια η Σύνοδος αναφέρει: «..... καίτοι των ευαγγελικών ουδαμώς παραδεδοκότων γραμμάτων, ότι γέγονε περιστερά το άγιον πνεύμα, αλλά ότι εν είδει περιστεράς ώφθη ποτέ» (PG XIII 181 A).

Αλλά το θέμα της απεικόνισης της Αγίας Τριάδας έχει λήξει τελεσίδικα στην Μεγάλη Σύνοδο της Μόσχας το 1666, όπου μέσα στις πράξεις της Συνόδου, το κεφάλαιο 43 είναι αφιερωμένο στο ζήτημα της εικόνας της θεότητας και ιδιαίτερα του Θεού Πατέρα. Αυτό το κεφάλαιο έχει τον τίτλο: «Περί των εικονογράφων και του Σαβαώθ».

Στις αποφάσεις της Συνόδου για το συγκεκριμένο θέμα, αναφέρονται τα εξής: «Θεσπίζουμε ότι ένας ικανός ζωγράφος που, ταυτόχρονα, είναι ένας καλός άνθρωπος (με εκκλησιαστική αξιοπρέπεια), θα διορίζεται διδάσκαλος των εικονογράφων, αρχηγός και επιμελητής. ΄Ετσι, οι αγνοούντες δεν θα μπορούν να χλευάζουν τις άγιες εικόνες του Χριστού, της Μητέρας του και των αγίων Του, τις άσχημες και κακοζωγραφισμένες. και θα σταματήσει η ματαιοδοξία μιας δήθεν σοφίας, που έχει οδηγήσει στην συνήθεια να ζωγραφίζει ο καθένας κατά τη φαντασία του χωρίς αυθεντική αναφορά και μάλιστα ξεκινώντας από ποικίλες αναπαραστάσεις, τον Κύριο Σαβαώθ. Εντελλόμεθα να μην ζωγραφίζεται στο εξής η εικόνα του Κυρίου Σαβαώθ σύμφωνα με μη λογοκριμένες οράσεις και ανάρμοστες, διότι κανείς δεν έχει δει τον Κύριο Σαβαώθ (δηλαδή τον Θεό Πατέρα) με σάρκα. Μόνος ο Χριστός έχει εικονιστεί, όπως τον είδαν σαρκωμένο, δηλαδή αναπαριστανόμενο με το σώμα Του και όχι κατά την θεότητά Του. το ίδιο και η υπεραγία Μητέρα του Θεού και οι άλλοι άγιοί Του.....
..... Είναι εντελώς παράλογο να εικονογραφούν τον Κύριο Σαβαώθ (δηλαδή τον Πατέρα), με άσπρα γένια, με τον μονογενή Υιό στο στήθος Του και ένα περιστέρι ανάμεσά Τους, διότι κανείς δεν είδε τον Πατέρα μέσα στην Θεότητά Του. ο Πατέρας, πράγματι δεν έχει σάρκα και ο Υιός δεν εγεννήθη κατά σάρκα από τον Πατέρα προ των αιώνων. Κι’ αν ο προφήτης Δαβίδ λέει: «εκ γαστρός προ εωσφόρου εγέννησά σε» (Ψαλμ. ΡΘ΄ 3), αυτή η γέννηση, σίγουρα, δεν είναι σωματική. αυτή ήταν ανέκφραστη και απερινόητη. Διότι ο ίδιος ο Χριστός λέει στο Ευαγγέλιο: «ουδείς γινώσκει τον Πατέρα ειμή ο Υιός». Και ο προφήτης Ησαΐας ζητά στο 40ο κεφάλαιο: «τίνι ωμοιώσατε κύριον και τίνι ομοιώματι ωμοιώσατε αυτόν; μη εικόνα εποίησεν τέκτων ή χρυσοχόος χωνεύσας χρυσίον περιεχρύσωσεν αυτόν ομοίωμα κατασκεύασεν αυτόν; (18-19)». Το ίδιο και ο άγιος απόστολος Παύλος λέει στο κεφάλαιο 17 των Πράξεων: «γένος ουν υπάρχοντες του Θεού ουκ οφείλομεν νομίζειν χρυσώ ή αργύρω ή λίθω χαράγματι τέχνης και ενθυμήσεως ανθρώπου το θείον είναι όμοιον». Και ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέει επίσης (Περί ουρανού, κεφ. 20 για την εικόνα): «Μόνον δε το Θείον απερίγραπτόν εστι πάντα πληρούν και πάντα περιέχον και πάντα περιορίζον ως υπέρ πάντα ον και πάντα δημιουργήσαν». Ο άγιος Γρηγόριος ο Διάλογος το απαγορεύει επίσης με παρόμοιο τρόπο. Να γιατί ο Κύριος Σαβαώθ που είναι η Θεότητα και η γέννηση του μονογενούς Υιού προ των αιώνων, γίνονται αντιληπτοί μόνο από το πνεύμα μας. όσο για την αναπαράστασή τους σε εικόνα δεν αρμόζει σε καμία περίπτωση ούτε είναι δυνατή».

Εξ άλλου στη θ. λειτουργία του αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου χαρακτηριστική είναι η ευχή που υποδηλώνει το αδύνατο της αναπαράστασης του Κυρίου Σαβαώθ: «Συ γαρ ει Θεός ανέκφραστος, απερινόητος, αόρατος, ακατάληπτος.....».

Και το Άγιον Πνεύμα δεν είναι από τη φύση του ένα περιστέρι, αλλά Θεός. Κανείς, λοιπόν, δεν είδε ποτέ το Θεό, καθώς μαρτυρεί ο άγιος ευαγγελιστής και θεολόγος Ιωάννης. Ωστόσο, στην αγία βάπτιση του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό, το Άγιον Πνεύμα φάνηκε με τη μορφή περιστεριού και γι’ αυτό ακριβώς μπορούμε να το αναπαριστάνουμε με τη μορφή αυτή σ’ αυτό μόνο το μέρος. Αλλού, αυτοί που κατανοούν τα πράγματα πνευματικά δεν εικονίζουν το Άγιον Πνεύμα με τη μορφή περιστεριού. στο Όρος Θαβώρ, για παράδειγμα, παρουσιάστηκε με τη μορφή γνόφου (νεφέλης) και αλλού με άλλο τρόπο (υπενθυμίζεται η καιόμενη βάτος στον Μωυσή και οι πύρινες γλώσσες της Πεντηκοστής).

«Κατά τον Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη, Σαβαώθ μεταφράζεται από την εβραϊκή γλώσσα με την έκφραση «ο κύριος των Δυνάμεων». Επομένως, ο Κύριος των Δυνάμεων είναι η Αγία Τριάδα, ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα. Και αν ο προφήτης Δανιήλ λέει ότι είδε τον παλαιό των ημερών καθήμενον επί θρόνου κρίσεως, δεν εννοεί τον Πατέρα, αλλά τον Υιό, ο οποίος στην Δευτέρα Παρουσία Του, θα κρίνει παν έθνος δια της φοβεράς Του κρίσεως.

Ζωγραφίζουν επίσης στις εικόνες του Ευαγγελισμού τον Κύριο Σαβαώθ, που φυσά με το στόμα Του κι αυτή η πνοή φθάνει στην κοιλιά της αγίας Θεομήτορος. Αλλά ποίος το είδε αυτό και ποία αγία Γραφή το μαρτυρεί; Από πού το πήραν αυτό; είναι φανερό, ότι μια τέτοια χρήση και άλλα παρόμοια πράγματα τα υιοθέτησαν και τα δανείστηκαν από ανθρώπους μάταιης γνώσης ή μάλλον από πνεύμα διαταραγμένο ή απόν. Να γιατί παραγγέλλουμε να σταματήσουν στο εξής αυτές οι μεταφερμένες από αλλού εικονογραφίες, που η μάταιη γνώση γέννησε.....».

Και η Σύνοδος καταλήγει: «Τα λέμε αυτά, για να αποστομώσουμε τους εικονογράφους, για να σταματήσουν να κάνουν λαθεμένες εικόνες και μάταιες και στο εξής να μη ζωγραφίζουν τίποτε σύμφωνα με τις ατομικές τους ιδέες και χωρίς αυθεντικές αναφορές».

Υπάρχει όμως παράσταση της Αγίας Τριάδας, που να συμφωνεί με τα ιερά κείμενα; Ναι υπάρχει και αυτή είναι η κλασσική εικόνα της φιλοξενίας του Αβραάμ, που τόσο επιτυχημένα έχει εικονίσει ο άγιος Ανδρέας Ρουμπλιέφ (Andrei Rublev) (τον 14ο αιώνα), δηλ. την φιλοξενία των τριών προσώπων (αγγέλων) από τον Αβραάμ.

Η Τριάδα του Ρουμπλιέφ ακολουθεί με αυστηρή συνέπεια την τάξη του Συμβόλου της Πίστης (από αριστερά στα δεξιά): Πατέρας, Υιός, Άγιο Πνεύμα. Τα ενδύματα του μεσαίου αγγέλου έχουν τα χρώματα του σαρκωμένου Λόγου, στα οποία περιλαμβάνεται ο μανδύας, προφανώς πάνω στο ιμάτιο - σύμβολο μηνύματος. Ένα μανδύα λιγότερο εμφανή, οπωσδήποτε στον τόνο του ιματίου, βλέπουμε στο δεξιό Άγγελο - σύμβολο της τρίτης υπόστασης.

Όσο για τον εικονογραφικό συμβολισμό, αυτή η εικόνα παρουσιάζει την θεμελιώδη εκκλησιαστική θέση: η Εκκλησία είναι η αποκάλυψη του «Πατρός εν Υιώ και Αγίω Πνεύματι». Το κτίσμα, σπίτι του Αβραάμ, είναι μια εικόνα της Εκκλησίας πάνω από τον Άγγελο του πρώτου προσώπου. η δρυς του Μαμβρή - δένδρο της ζωής και του ξύλου του Σταυρού, πάνω από τον Άγγελο του δευτέρου προσώπου - είναι ένδειξη της οικονομίας του Υιού του Θεού. τέλος, έχουμε το βουνό, σύμβολο πνευματικής ανόδου, πάνω από τον Άγγελο του τρίτου προσώπου. Πρέπει να προστεθεί, ότι το νόημα αυτής της εικόνας είναι επικεντρωμένο στο ποτήρι της ευχαριστίας, θείο δείπνο. Επίσης παρατηρείται, ότι ο αριστερά Άγγελος (Πατέρας) ατενίζει με βλέμμα κατά πολύ υψηλότερο, απ’ ότι οι άλλοι δυο, οι οποίοι έχουν ελαφρά κλίση της κεφαλής προς αυτόν.

Ακριβώς σ’ αυτή την εικόνα, «η ενέργεια του πνεύματος» μισάνοιξε στον μοναχό Ανδρέα Ρουμπλιέφ την έννοια της παλαιοδιαθηκικής αποκάλυψης, μια νέα θέα της τριαδικής ζωής. Η εικόνα θ’ αποδειχθεί τόσο δυνατή ώστε, «μεταξύ όλων των φιλοσοφικών αποδείξεων της ύπαρξης του Θεού, το πιο πειστικό είναι το συμπέρασμα: Υπάρχει η Τριάδα του Ρουμπλιέφ, υπάρχει ο Θεός».


4.- Χρήση μουσικών οργάνων

Στις ακολουθίες των ΡΚαθολικών ναών χρησιμοποιούνται μουσικά όργανα, κάτι που δεν είναι σύμφωνο με την εν γένει Παράδοση της Εκκλησίας.

5.- Ναοδομία

Είναι χαρακτηριστική η κατασκευή των παπικών ναών και κωδωνοστασίων και αποτυπώνει τη θεολογία του παπισμού. Οι ναοί και τα κωδωνοστάσια είναι αρκετού ύψους και η κορυφή τους απολήγει σε μυτερή άκρη, σημάδι που δείχνει το απόμακρο του Θεού, το αδύνατο προσέγγισής του και επομένως την ανάγκη να απευθυνθεί κανείς στον επί της γης αντιπρόσωπό του, τον Πάπα Ρώμης. Αντίθετα, στην Ορθόδοξη ναοδομία, τόσο στο ρυθμό βασιλικής, όσο και στο ρυθμό μετά τρούλου, υπάρχει ο Παντοκράτορας, ορατός και σε μικρό σχετικά ύψος, όπου δηλώνει ότι ο Θεός είναι εδώ παρών και σε βλέπει και τον βλέπεις και μπορείς να έχεις άμεση επαφή μαζί του.

6.- Πολυφωνική χορωδία

Η βυζαντινή παράδοση θέλει την μονοφωνική ψαλτική, χωρίς την πολυφωνική χορωδία, που ορισμένες φορές καθίσταται άκρως συναισθηματική ή και κλαιούμενη.

7.- Θρησκευτικός συναισθηματισμός

Ο θησκευτικός συναισθηματισμός εμφανίζεται σε ορισμένες παπικές τελετές, όπως ο θρήνος της Μ. Εβδομάδας, οι πένθιμες κωδωνοκρουσίες, ο πένθιμος στολισμός των ναών, η πένθιμη αμφίεση των ιερέων, ο θρήνος της Μ. Πέμπτης και Μ. Παρασκευής, ο φορτισμένος συναισθηματισμός, αντί του θρήνου για τις δικές μας αμαρτίες («μη κλαίετε επ’ εμέ…..»), η παπική επιγραφή ΙΝΒΙ στο σταυρό, αντί του ορθόδοξου ΟΒΤΔ από τον αντίστοιχο ψαλμό και πολλά άλλα, που δεν ανταποκρίνεται στην Ορθόδοξη θέση, που θέλει να κλαίμε για τις αμαρτίες μας και όχι για τα πάθη του Κυρίου.

8.- Μετουσίωση Τίμιων δώρων

Η Ανατολή είναι σαφής στη μεταβολή των τιμίων δώρων, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η σχετική ευχή της αγίας αναφοράς: «Μεταβαλών το πνεύματί σου τω Αγίω». Η Δύση αρχίζει να χρησιμοποιεί τον όρο μετουσίωση (= μεταβολή της ουσίας) ήδη από τον 12ο αιώνα και χρησιμοποιείται για να αντικρουστεί η αμφισβήτηση, αν είναι, πραγματικά, σώμα και αίμα Χριστού ο άρτος και ο οίνος της Ευχαριστίας. Καθιερώνεται επίσημα στη Δύση με τη Σύνοδο του Λατερανού (1215). Έτσι στον Παπισμό δεν γίνεται επίκληση του Αγίου Πνεύματος για την επιτέλεση της μεταβολής, αλλά θεωρείται, ότι η μετουσίωση συντελείται με την απλή επανάληψη των λόγων του Κυρίου: «Λάβετε, φάγετε…..».

Βέβαια, μια κάποια παρείσφρηση της μετουσίωσης υπάρχει σε μια προσευχή πριν τη θ. μετάληψη του αγίου Συμεών του Μεταφραστή (8 Νοεμβρίου) τον 10ο αιώνα, την εποχή που στη Δύση άρχιζαν οι συζητήσεις για το θέμα αυτό: «Ιδού βαδίζω προς θείαν Κοινωνίαν, Πλαστουργέ, μη φλέξης με τη μετουσία …..».

9.- Περί των αζύμων

Ένα θέμα, που συνδέεται με τη θ. ευχαριστία είναι η χρησιμοποίηση ένζυμου άρτου και όχι άζυμου, όπως χρησιμοποιούν οι Παπικοί και υπενθυμίζει την αίρεση του Απολλινάριου, κατά παράβαση του Ο΄ κανόνα των αγίων Αποστόλων: «Ει τις Επίσκοπος, ή Πρεσβύτερος, ή Διάκονος, ή όλως του καταλόγου των Κληρικών, νηστεύοι μετά Ιουδαίων, ή εορτάζοι μετ’ αυτών, ή δέχοιτο παρ’ αυτών τα της εορτής ξένια, οίον άζυμα, ήτι τοιούτο, καθαιρείσθω, ει δε Λαϊκός είη, αφοριζέσθω».

Μέχρι το 1053 και οι Παπικοί χρησιμοποιούσαν ένζυμο άρτο, πλην όμως ο Ρώμης Λέων Θ΄ επέβαλε τη μεταβολή, δηλ. την καινοτομία και σύμφωνα με τον ανωτέρω κανόνα είναι αξιοκατάκριτοι.

Η χρησιμοποίηση ένζυμου άρτου βασίζεται στο ευαγγελικό: «Και τη πρώτη ημέρα των αζύμων, ότε το πάσχα έθυον…..» (Μάρκ. 14. 12), δηλ. «την πρώτη ημέρα της γιορτής των Αζύμων, τότε που θυσίαζαν τον αμνό του Πάσχα…..». Αλλά, ποια είναι η πρώτη ημέρα των αζύμων; Είναι η ημέρα της πρώτης Πανσελήνου της εαρινής ισημερίας, που στη συγκεκριμένη χρονιά του 33 πέφτει Σάββατο και εορτάζεται το εβραϊκό πάσχα. Η ημέρα του Σαββάτου, που εορτάζεται το πάσχα ξεκινά με τη δύση του Ηλίου της Παρασκευής και λήγει με τη δύση του Ηλίου του Σαββάτου, ενώ η περίοδος των αζύμων διαρκεί επτά ημέρες, όπου τρώγονται αρνί, πικρά χόρτα και άζυμο ψωμί και τίποτε άλλο (Έξοδος 12. 8 και 13. 6).

Ο Μυστικός Δείπνος έλαβε χώρα την προηγούμενη ημέρα Παρασκευή και συγκεκριμένα μετά τη δύση του Ηλίου της Πέμπτης και χρησιμοποιήθηκε ένζυμο ψωμί και κρασί (τρόφιμα και ποτά, που η χρήση τους απαγορεύεται την ημέρα του πάσχα). Μετά το Δείπνο, ο Χριστός, συλλαμβάνεται στον κήπο της Γεθσημανή και την Παρασκευή πρωί παραδίδεται στον Πιλάτο, γίνεται η δίκη και στις 9 η ώρα σταυρώνεται (Μάρκ. 15. 25). Παραμένει στο σταυρό επί 6 ώρες και στις 3 μετά το μεσημέρι παραδίδει το πνεύμα (Μάρκ. 15. 34). Πριν από τη δύση του Ηλίου της Παρασκευής γίνεται η αποκαθήλωση, τυλίγεται σε σινδόνα, που αγόρασε εκείνη την ημέρα ο Ιωσήφ (Μάρκ. 15. 46) και τίθεται επί του Τάφου. Όλα αυτά έγιναν την Παρασκευή, την προηγουμένη της εορτής του πάσχα, που αρχίζει με τη δύση του Ήλιου της Παρασκευής.

10.- Διαχωρισμός πιστών

Ο διαχωρισμός των πιστών σε «στρατευομένη εκκλησία» επί της γης και σε «θριαμβεύουσα εκκλησία» εν ουρανοίς είναι παπικής έμπνευσης, ενώ κάτι τέτοιο δεν υφίσταται στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Επί της γης υπάρχουν άγιοι, οι οποίοι είναι στρατευμένοι και ταυτοχρόνως δοξάζονται, αλλά και εις τους ουρανούς οι άγιοι είναι δοξασμένοι, ταυτοχρόνως δε στρατεύονται για εμάς, αφού επικαλούμεθα τις πρεσβείες τους. Εξ άλλου, αν δεν υπάρχει αγιότητα επί της γης, δεν αποκτάται μεταγενέστερα εν ουρανοίς.


11.- Θαύματα, έκτακτες επεμβάσεις του Θεού

Στην Ορθοδοξία, το θαύμα, ως γεγονός της ιστορίας της θείας οικονομίας, φανερώνει τη θεία δόξα στον κόσμο, τον μεταμορφώνει, τον οδηγεί και τον διδάσκει και δεν είναι ένα συμβάν που ξεπερνά τις συνηθισμένες φυσικές και ιστορικές δυνατότητες. Αντίθετα, στον Παπισμό, το θαύμα είναι έκτακτη επέμβαση του Θεού, μέσω των κτιστών ενεργειών, αντικείμενη προς την τάξη της όλης δημιουργίας, οπότε θεωρείται ως ένα συμβάν που συγκρούεται ή είναι ασυμβίβαστο με τη φυσική νομοτέλεια.

Συνεχιζεται