Τα αναστενάρια και η Ορθοδοξία.

 

Έρευνα πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου (χημικού)

Το φαινόμενο της ακαίας στον ελληνικό χώρο ταυτίζεται με το γνωστό λαικό έθιμο τών αναστεναρίων, που κυρίως ετελείτο, μέχρι πριν την ανταλλαγή των πληθυσμών του 1923, σε διάφορα χωριά της ΒΑ Θράκης, προς τιμήν του Αγίου Κωνσταντίνου, σήμερα δε τελείται περισσότερο στα χωριά: Μελίκη Βέροιας, Λαγκαδά, Μακρολεύκη Δράμας και Αγία Ελένη Σερρών.

Εκεί πανηγυρίζουν για να εορτάσουν την ανάμνηση της διάσωσης των εικόνων των Αγίων Κων/νου και Ελένης από πυρκαγιά, που ξέσπασε το 1250 στο φερώνυμο ναό τους στο Λαγκαδά. Η πυροβασία αποτελεί το αποκορύφωμα του πανηγυριού.

Αν και η Εκκλησία πολλές φορές έχει τονίσει την αντίθεσή της στις ενέργειές τους, δεισιδαίμονες κάτοικοι των περιοχών καταλαμβάνονται ξαφνικά, όπως λένε οι ίδιοι, από το πνεύμα των αγίων Κων/νου και Ελένης, τους «πιάνει ο άγιος» η τους ‘’καλεί η εικόνα’’ που κρατάνε, και σε κατάσταση έκστασης πατάνε πάνω στα αναμμένα κάρβουνα, χωρίς να καίγονται τα πόδια τους και χωρίς να δημιουργούνται εγκαύματα.

Οι «Αναστενάρηδες»

Οι αναστενάρηδες είναι μυημένα άτομα στην τελετουργία του εθίμου αυτού.
Η μύηση διαρκεί πολλά χρόνια και ο αρχιαναστενάρης είναι αυτός που κρίνει πότε ο μυούμενος είναι έτοιμος για πυροβασία, αλλά και κάθε φορά ποιοι από τους αναστενάρηδες θα πατήσουν στα κάρβουνα.
Το μυσταγωγικό μέρος, η διαδικασία της μύησης δηλαδή, δεν είναι γνωστό γιατί η κοινωνία των «Αναστενάρηδων» είναι κλειστή, είναι βέβαιο όμως ότι κατα την στιγμή της πυροβασίας βρίσκονται σε απόλυτη έκσταση.
Οι μύστες της περίεργης αυτής οργιαστικής λατρείας, που καλούνται αναστενάρηδες ή νεστενάρηδες και αναστενάρες ή νεστενάρες, άνδρες και γυναίκες, εκκλησιάζονται συνήθως μόνο την ημέρα των Φώτων?
Αν και λογίζονται ως «ορθόδοξοι χριστιανοί»  ενώ έχουν δικό τους αυτοκέφαλο θρησκευτικά σύνδεσμο και ιδιαίτερες κωδωνοφόρες εικόνες των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, που τους παριστάνουν να, χορεύουν....!
Τη λατρεία τους τελούν σε ιδιωτικά ιερά, τα «κονάκια», ή στα «Αγιάσματα», στο δάσος.
Η ομάδα έχει δώδεκα μέλη με έναν αρχηγό, τον «Αρχιαναστενάρη», που εκτελεί και χρέη εξορκιστή, θεραπευτή, βροχοποιού, μάντη και βασικού εμψυχωτή της ομάδος. Είναι και εξομολόγος στους μελλόνυμφους και τους ευλογεί.
Σ' αυτόν οφείλεται και η στενή σχέση που έχουν μεταξύ τους, όπως και η αφοσίωσή τους στο έθιμο.
Τα δρώμενά τους τελούνται για οκτώ ημέρες ή ορισμένοι και για όλο το μήνα Μάιο.
Ένας αναστενάρης μπορεί να είναι πυροβάτης, μπορεί και όχι. Κι από αυτούς που είναι πυροβάτες δεν πατούν όλοι σε κάθε τελετή.
Τούτο εξαρτάται από την ψυχική τους κατάσταση και κρίνεται στη διάρκεια της εισόδου σε έκσταση από τον αρχιαναστενάρη.
Ο αρχιαναστενάρης των τελευταίων χρόνων (από τα μέσα της δεκαετίας του ''90) δεν είναι πυροβάτης.
Η επιλογή του αρχιαναστενάρη γίνεται σε ειδική τελετή με κριτήριο τη βαθιά γνώση των «μυστικών» και είναι κάτι σαν εκλογή ή απόλυτη καθολική αποδοχή.
Πολύ σπάνια έχουν παρατηρηθεί διαφωνίες στο θέμα αυτό μεταξύ των αναστενάρηδων. Ανάμεσα στους αναστενάρηδες υπάρχει μια ιεραρχία. Έτσι κάποιοι εκλεκτοί θα διατηρήσουν στα σπίτια τους τις εικόνες, τα τάματα, τα μαντήλια και τα σημάδια (ιερά κειμήλια, στοιχεία της τελετουργίας) τα οποία στην επόμενη τελετή θα συγκεντρωθούν στο «κονάκι» το ιερό άντρο των αναστενάρηδων, όπου γίνεται η διαδικασία της έκστασης και ο χορός που κορυφώνεται με την πυροβασία.

Η όλη διαδικασία γίνεται με μουσική κάλυψη από έντονο ρυθμικό νταούλι κι ένα μονότονο ρυθμό μιας θρακιώτικης λύρας. Ο σκοπός αυτός περνά από οργανοπαίχτη σε οργανοπαίχτη με οικογενειακή, συχνά, μετάβαση και κρατά πολλά χρόνια, όπως και η μύηση των αναστενάρηδων. Ας σημειωθεί εδώ ότι αναστενάρηδες είναι όλοι οι συμμετέχοντες στις τελετές με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, κι όχι μόνο οι πυροβάτες.

 Η τελετή
Το κουρμπάνι
Την 21η Μαΐου, μετά τη Θεία Λειτουργία γίνεται το κουρμπάνι, δηλαδή ζωοθυσία προς τιμή των αγίων. Το θύμα οδηγείται με πομπή πίσω από το ιερό της εκκλησίας.
Εκεί χορεύουν και θυμιάζουν το ζώο. Τέλος, το θυσιάζουν.
Μια μικρή ποσότητα από το κρέας μοιράζεται συμβολικά στα αναστενάρικα σπίτια. Το υπόλοιπο θα φαγωθεί στο δείπνο της 21ης Μαΐου.

Οι εικόνες

Τα πολυτιμότερα κειμήλια των αναστενάρηδων είναι οι εικόνες των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Η πιο παλιά εικόνα των αγίων, γνωστή ως «Γεροκοτσιανός», μεταφέρθηκε από την Ανατολική Θράκη στο χωριό Μαυρολεύκη το 1923 με την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Αποκαλείται ο «πατέρας» των υπόλοιπων εικόνων, οι οποίες θεωρούνται «παιδιά» της.
Όλες φυλάσσονται μέσα σε μια υφασμάτινη θήκη που ονομάζεται «ποδιά» και από την οποία κρέμονται μικρά κουδούνια και αφιερώματα. Οι εικόνες έχουν μακριά λαβή στο κέντρο της βάσης τους για να μπορούν να τις πιάνουν οι αναστενάρηδες, όταν χορεύουν.

Τα «αμανέτια»

Είναι πολύχρωμα μαντίλια που θεωρούνται ιερά.
Οι αναστενάρηδες τα κρατούν κατά τη διάρκεια του χορού, αντλώντας από αυτά δύναμη και αυτοπεποίθηση. Πολλές φορές με το αμανέτι καλείται ένας καινούριος αναστενάρης:
«Αισθάνθηκα μια δύναμη να με τραβάει και κάθισα να παρακολουθήσω την τελετή στο σημείο που κάθονται οι Αναστενάρηδες. Ήρθε ένας Αναστενάρης και με κάλεσε με το αμανέτι»...

Ο χορός

Το απόγευμα οι αναστενάρηδες συγκεντρώνονται στο κονάκι, όπου αρχίζει ο χορός με περισσότερη ένταση από ό,τι το προηγούμενο βράδυ. Όταν έχει πια βραδιάσει, οι αναστενάρηδες και οι μουσικοί κατευθύνονται με πομπή στο χώρο της πυροβασίας.
Εκεί ανάβεται η φωτιά από αναστενάρη που έχει κληρονομήσει το προνόμιο αυτό από τους προγόνους του. Όταν τα ξύλα της φωτιάς γίνουν κάρβουνα, αρχίζει η πυροβασία.

Η ένταση της μουσικής σταδιακά αυξάνεται. Ο ρυθμός γίνεται όλο και πιο γρήγορος. Οι αναστενάρηδες «δέχονται το κάλεσμα του...... Αγίου»
και προχωρούν με γυμνά πόδια προς τα αναμμένα κάρβουνα. Το πρώτο πέρασμα στη φωτιά ανοίγει ένα αυλάκι σε σχήμα σταυρού. Από το δεύτερο πέρασμα αρχίζει ο εκστατικός χορός που συνεχίζεται μέχρις ότου τα κάρβουνα σβήσουν.
Οι αναστενάρηδες κάνουν ρυθμικά επί τόπου βήματα, στο μονότονο ρυθμό του νταχαρέ και της λύρας. Σε αραιά διαστήματα ακούγονται αναστενάρικα τραγούδια που ήρωα έχουν τον Άγιο Κωνσταντίνο.
Ακούγονται επιφωνήματα από τους αναστενάρηδες, καθώς αισθάνονται ότι «ο Άγιος τους καλεί...».

Με τις εικόνες και τα αμανέτια στα χέρια χορεύουν χωρίς σταματημό μέχρι τα μεσάνυχτα.
Το ποδοπάτημα μετατρέπει τα κάρβουνα σε στάχτη, η οποία, σύμφωνα με την παράδοση, «δεσμεύει» την αρρώστια και την κακοδαιμονία.
Ο εκστατικός χορός επαναλαμβάνεται τις δύο επόμενες ημέρες και η όλη αναστενάρικη τελετουργία τελειώνει με πυροβασία το βράδυ της 23ης Μαΐου.

Το δείπνο

Όταν τελειώσει η πυροβασία, οι αναστενάρηδες επιστρέφουν στο κονάκι, όπου θα συνεχίσουν το χορό. Ακολουθεί δείπνο με κρέας από το πρωινό κουρμπάνι. Τα πιάτα τοποθετούνται σε τραπεζομάντιλο που στρώνεται στο έδαφος. Μετά το δείπνο θυμιατίζουν και νίβουν τα χέρια τους για τον τελικό εξαγνισμό.
Με τη φωτιά «τα κακά κάηκαν» και με το νερό «θα παρασυρθούν και θα φύγουν»....

---------- Οι ρίζες του εθίμου ----------

Οι ρίζες του εθίμου είναι ειδωλολατρικές. Αποτελεί ένα μείγμα αρχαιοελληνικών, διονυσιακών, αιρετικών και χριστιανικών στοιχείων. Τα ειδωλολατρικά γεγονότα που το απαρτίζουν είναι η κατάποση ωμού κρέατος από την ομήγυρη, που συμβολίζει τις θυσίες ταύρων προς τιμήν του θεού Διονύσου, η χρήση οίνου και η εκστατική κατάσταση που πέφτουν οι οπαδοί του, η επιβλητική μουσική, που διεγείρει τις ενθουσιαστικές στιγμές του εγχειρήματος, και η πυροβασία, την οποία εκτελούν μιμούμενοι την αρχαία είσοδο στην φωτιά προς τιμήν της θεάς Αρτέμιδος. Τα προκαταρκτικά θυμίζουν θυσία τελετουργικής μαγείας προς το επικαλούμενον πνεύμα,τον διάβολο!!!

Ο Στράβωνας και ο νεοπλατωνικός Ιάμβλιχος βεβαιώνουν την απάθεια των ιερέων της Αρτέμιδας στην Περασιά της Καππαδοκίας, όταν βάδιζαν με γυμνά πόδια πάνω σε ανθρακιά. Επακόλουθο των διαμεσικών αυτών εκδηλώσεων των αναστεναρίων είναι οι μαντείες και η ένωση με τον ψευδο-Θεό. Τα δύο αυτά γνωρίσματα είναι κοινά με τον διονυσιακό μυστικισμό. Στη Θράκη, εξάλλου, που ήταν η κοιτίδα των Διονυσιακών μυστηρίων, κυριαρχούσε η πυροβασία.

Οι αναστενάρηδες, πριν τολμήσουν το χορό της φωτιάς, ευλογούνται, αγιάζονται και εξομολογούνται από τον αρχιπροεστό της ομάδας και όχι από ορθόδοξο ιερέα.
Οι αναστενάρηδες πιστεύουν πως η αιτία που δεν καίγονται είναι η μεγάλη τους πίστη, που επομένως εκτιμάται απ' τον Θεό, και ότι η κάθαρση και η λύτρωση επιτυγχάνεται μέσα από τις φαινομενικά χριστιανικές αυτές εκδηλώσεις.........

Ο χορός πάνω στ' αναμμένα κάρβουνα γίνεται σε συνδυασμό με φωνές μα και στεναγμούς των χορευτών, όπως: Αχ... Αχ... Εχ... Εχ... Ιχ... Ιχ... Γι' αυτό φαίνεται πήρανε και τ' όνομα "Αναστενάρια" από τους αναστεναγμούς των.

Το γεγονός, ότι οι χορευτές δεν καίγονται, καθώς και το ότι τ' Αναστενάρια γίνονται στη γιορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης ωδήγησε πολλούς αφελείς στο σημείο να νομίζουν, ότι οι Αναστενάρηδες δεν καίγονται γιατί τους βοηθάει ο Άγιος Κωνσταντίνος.

Την εντύπωσί τους αυτή μεγάλωνε και το γεγονός ότι οι χορευτές Αναστενάρηδες κρατούν στην ώρα του χορού τους εικονίσματα του Αγίου Κωνσταντίνου και της Αγίας Ελένης.

Η θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας για το έθιμο.

Όσον αφορά στην Εκκλησία, όπου υπάρχουν αυτά τα έθιμα σχετίζονται άμεσα με πνευματιστικές τελετές. Αρχικώς οι μύστες της περίεργης αυτής οργιαστικής λατρείας (αναστενάρηδες), άνδρες και γυναίκες, εκκλησιάζονται συνήθως μόνο την ημέρα των Φώτων, αν και λογίζονται ως ορθόδοξοι χριστιανοί, ενώ έχουν δικό τους αυτοκέφαλο θρησκευτικά σύνδεσμο και ιδιαίτερες κωδωνοφόρες εικόνες, που τους παριστάνουν να χορεύουν. Τη λατρεία τους τελούν σε ιδιωτικά ιερά, τα κονάκια η στα Αγιάσματα στο δάσος. Η ομάδα έχει 12 μέλη με έναν ιεράρχη, τον Αρχιαναστενάρη, που εκτελεί και χρέη εξορκιστή, θεραπευτή, βροχοποιού και μάντη. Είναι και εξομολόγος στους μελλόνυμφους και τους ευλογεί.

Βασικό πνευματιστικό στοιχείο παραμένει το γεγονός πως, όσοι παρακολουθούν τους οιστρόπληκτους, συχνά παθαίνουν εκστατικές κρίσεις και σύμφωνα με τον Χουρμουζιάδη ‘’τρέμοντας και αφρίζοντας, αγριεύοντας το βλέμμα τους και καταλαμβανόμενοι από σπασμούς, λιποθυμούν…’’. Οι ρίζες του εθίμου είναι ειδωλολατρικές. Συνοθύλευμα αρχαιοελληνικών, διονυσιακών, αιρετικών και χριστιανικών στοιχείων. Ειδωλολατρικά έθιμα πχ η κατάποση ωμού κρέατος (διονυσιακές θυσίες ταύρων), χρήση οίνου και έκσταση και επιβλητική μουσική που διεγείρουν τις ενθουσιαστικές στιγμές του εγχειρήματος (διονυσιακές τελετές) και τέλος η πυροβασία (αρχαία είσοδος στη φωτιά προς τιμήν της θεάς Αρτέμιδος). Τα προκαταρκτικά θυμίζουν θυσία τελετουργικής μαγείας προς το επικαλούμενον πνεύμα. Όμως οι αναστενάρηδες, πριν τολμήσουν το χορό της φωτιάς, ευλογούνται, αγιάζονται και εξομολογούνται από τον αρχιπροεστό της ομάδας και όχι από ορθόδοξο ιερέα. Οι αναστενάρηδες πιστεύουν πως η αιτία που δεν καίγονται είναι η μεγάλη τους πίστη, που επομένως εκτιμάται από τον Θεό, και ότι η κάθαρση και η λύτρωση επιτυγχάνεται μέσα από τις φαινομενικά χριστιανικές αυτές εκδηλώσεις.

 

Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης κατατάσσει τα ‘’βαστάματα των αγίων εικόνων’’ στο 13ο είδος μαντείας και μαγείας. Θεωρεί δαιμονισμένους όσους τρέχουν σαν τρελλοί, εδώ κι εκεί, βαστώντας τις εικόνες… ανάμεσα σε βουνά και σε λαγκάδια, και κτυπούν πότε στο ένα μέρος και πότε στο άλλο με τις άγιες εικόνες, περιβρέχοντας με τον ιδρώτά τους, τάχα από το βάρος των εικόνων, προμαντεύουν μερικά πράγματα και φανερώνουν εκείνα που ορισμένοι έχασαν…Το γιατί ο Θεός επιτρέπει τέτοια χρήση των εικόνων οφείλεται σε πολλούς λόγους: α)για την απιστία των συγχρόνων χριστιανών στον Χριστό και στους αγίους, ένεκα της οποίας ο Θεός παραχωρεί να γίνονται αυτά, β) εξαιτίας της καταφρόνησης των εικόνων, που τις πλησιάζουν οι άνθρωποι αθεόφοβα και χωρίς ευλάβεια, γ)για την αδιαντροπιά του διαβόλου (‘’Λόγος ψυχωφελέστατος κατά των μαγικών ειδών’’ αγ.Νικοδήμου Αγιορείτου, Θεσσαλονίκη, σ. 59-61).

Γνωρίζουμε ότι ο Θεός έχει παραχωρήσει προσωρινά κάποιες εξουσίες στον σατανά και μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία Του, για να μπορεί να αντιστρατεύεται στο θέλημά Του και να παρασέρνει με τη δύναμή του όσους, οικειοθελώς, τον ακολουθήσουν. Διότι η καλή πράξη έχει ηθική αξία μόνον εφόσον ο άνθρωπος, αν και έχει την ελευθερία να κάνει και την αντίθετή της κακή πράξη, δεν το επιθυμεί.

Στην ερώτηση για τα αναστενάρια στο γέροντα Παίσιο, ο φωτισμένος ασκητής απάντησε ως εξής:

”-Γέροντα, λένε ότι οι αναστενάρηδες, στην γιορτή του Αγίου Κωνσταντίνου, πατούν σε αναμμένα κάρβουνα και δεν καίγονται. Τι είναι αυτό;

-Και δαιμονικό είναι και απατεωνιά. Το ότι χορεύουν κρατώντας κάποια εικόνα ή τον σταυρό είναι αναίδεια, είναι άρνηση πίστεως. Απομακρύνεται η Χάρη του Θεού, γι’ αυτό τους βοηθάει ο διάβολος. Είναι δυνατόν να μη τους βοηθάει ο διάβολος μετά; Δικαιούνται την βοήθεια του! 

Αλλά είναι και η δική τους πονηριά που βοηθάει. Αυτοί πηγαίνουν προηγουμένως και ετοιμάζουν τον τόπο. Καίνε δηλαδή ξύλα από πλατάνια που αφήνουν πολλή στάχτη και ξέρουν που πατούν, όταν χορεύουν. Γιατί δεν καίνε πουρνάρια ή κουμαριές που κρατάνε κάρβουνο;  Ας τους ετοιμάσει άλλος την φωτιά και ας πάνε μετά εκεί να  χορέψουν!

 

Μου είπε κάποιος:  «Θαύμα! Οι αναστενάρηδες πατούν στην φωτιά και δεν καίγονται». «Αυτό θαμάζεις; του είπα. Οι δαίμονες είναι μέσα στην φωτιά της κολάσεως και δεν καίγονται χρόνια, αιώνες τώρα. Αυτό να θαυμάζεις, και όχι αυτούς που πατούν λίγο πάνω στα κάρβουνα και στην στάχτη, χωρίς να καίγονται»

 

Επιστημονική ερμηνεία του φαινομένου (;;;;)

Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, τα κάρβουνα που χρησιμοποιούνται για την πυροβασία, έχουν μεν θερμότητα 1500βαθμών Φαρενάιτ, αλλά είναι κακοί αγωγοί της θερμότητας. Παρομοιάζουν το φαινόμενο με αυτό του γλυκίσματος που ψήνεται στο φούρνο. «Μέσα στο φούρνο το γλύκισμα, το ταψί και ο αέρας έχουν την ίδια θερμοκρασία των 35ο,  βαθμών Φαρενάιτ. Ο ψήστης, όμως, μπορεί να ακουμπήσει το γυμνό του χέρι μόνο στο γλύκισμα  για να δεί αν έχει ψηθεί, αλλά δεν μπορεί να ακουμπήσει το ταψί για χρόνο μεγαλύτερο του 1 δευτερολέπτου χωρίς να καεί» (Χριστιανισμός και Θρησκεύματα» ΟΕΔΒ Β΄ Λυκείου, σ. 284).

Στη φυσική εξήγηση ακόμη της ακαίας μπορεί να συμβάλει το φαινόμενο του Leyden- Frost. Δηλαδή αν τοποθετήσουμε σταγόνα νερού πάνω σε πυρακτωμένη μεταλλική επιφάνεια, π.χ. στο μάτι ηλεκτρικής κουζίνας, θα διαπιστώσουμε πως η σταγόνα ούτε θα βράσει, ούτε θα εξατμισθεί, αλλά θα αιωρείται και θα κινείται χωρίς να αγγίζει το πυρακτωμένο μέταλλο, χάρις σε ένα στρώμα ατμού, που σχηματίζει η θερμότητα που εκλύεται. Όταν η θερμότητα ελαττωθεί σε σημείο που να μην σχηματίζει στρώμα ατμού, τότε η σταγόνα αγγίζει το μέταλλο και βράζει.

Στο σχολικό βιβλίο της Χημείας της Γ΄ Λυκείου στο κεφάλαιο της θερμοχημείας στην σελίδα «Γνωρίζεις ότι …» υπάρχει ένα παράθεμα με τίτλο «Αναστενάρια : ένα θαύμα που ερμηνεύει η χημεία». Περίπου τα ίδια υπάρχουν και στο σχολικό βιβλίο «Φυσικά της Ε΄ Δημοτικού».

Ας δούμε λοιπόν τι λέγεται στο παράθεμα :

«Τα αναστενάρια είναι ένα έθιμο λατρείας που γίνεται στο Λαγκαδά Θεσσαλονίκης και στην Αγία Ελένη Σερρών, από τις 20 έως τις 23 Μαΐου και συνδέεται με τη γιορτή του Άγιου Κωνσταντίνου και Ελένης. Κάθε χρόνο τα μέσα μαζικής επικοινωνίας στρέφουν την προσοχή τους στο πρωτόγνωρο αυτό τελετουργικό έθιμο, που το αποκορύφωμα του είναι ο εκστατικός χορός των αναστενάρηδων στα αναμμένα κάρβουνα. Πώς όμως μπορεί να εξηγηθεί αυτό;

Είναι κοινή διαπίστωση ότι δεν πρόκειται για τέχνασμα ή απάτη. Οι αναστενάρηδες πραγματικά ποδοπατούν για ώρα τα αναμμένα κάρβουνα, χωρίς τα πέλματα τους να παρουσιάζουν το παραμικρό έγκαυμα. Ούτε υπάρχει η εκδοχή της ομαδικής υποβολής των θεατών, αφού η τελετουργία έχει πολλές φορές κινηματογραφηθεί και φωτογραφηθεί. 

Πρόκειται λοιπόν για θαύμα;

Remaining Time-0:00

Fullscreen

Mute

Η θερμοχημεία μπορεί να δώσει ορισμένες εξηγήσεις στο θέμα:

1. Τα ανθρώπινα κύτταρα έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε νερό και επειδή το νερό έχει μεγάλη ειδική θερμοχωρητικότητα (c) η θερμοχωρητικότητα των κυττάρων (C = mc) έχει μεγάλη τιμή. Αυτό με άλλα λόγια σημαίνει, ότι μεγάλο ποσό θερμότητας πρέπει να μεταφερθεί στο πέλμα του ποδιού για να αυξηθεί η θερμοκρασία τόσο, ώστε να προκαλέσει καταστροφή στα κύτταρα. Όμως, λόγω των χορευτικών κινήσεων δεν έχουμε μεγάλο χρόνο επαφής μεταξύ του κάρβουνου και του ποδιού, ώστε να μεταφερθεί μεγάλο ποσό ενέργειας.

2. Η επιφάνεια των πυρακτωμένων κάρβουνων είναι σχετική μικρή και έτσι παρόλο που η θερμοκρασία είναι πολύ μεγάλη το θερμικό περιεχόμενό τους είναι σχετικά μικρό. Είναι όπως μια σπίθα, που αν πέσει πάνω μας δεν προκαλεί έγκαυμα, λόγω της μικρής της μάζας, άσχετα αν έχει μεγάλη θερμοκρασία.

3. Ο ιδρώτας (λόγω του χορού) και γενικώς η υγρασία που υπάρχει στο πέλμα του ποδιού (η υγρασία είναι μεγάλη στο περιβάλλοντα χώρο - γι’ αυτό πιθανόν η πυροβασία γίνεται βράδυ) απορροφά μέρος της θερμικής ενέργειας για την εξάτμιση τους. Να σημειωθεί, ότι η θερμότητα εξάτμισης του νερού είναι μεγάλη.

Το φαινόμενο λοιπόν της πυροβασίας, που να σημειωθεί ότι δεν γίνεται κατ’αποκλειστικότητα στα αναστενάρια, αλλά και στην Ινδία, Κεϋλάνη Β. Αυστραλία κλπ, μπορεί να ερμηνευθεί με βάση τη θερμοχημεία. Θεωρητικά λοιπόν, με κατάλληλη προετοιμασία και υπό κατάλληλες συνθήκες, θα μπορούσε ο καθένας μας να γίνει αναστενάρης. Βέβαια μην είμαστε απόλυτοι, γιατί καμιά φορά και η επιστήμη κάνει λάθη».

 Ώστε λοιπόν σύμφωνα με τους συναδέλφους συγγραφείς του σχολικού βιβλίου επειδή τα ανθρώπινα κύτταρα έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε νερό, επειδή οι αναστενάρηδες χορεύουν γρήγορα, επειδή η επιφάνεια των πυρακτωμένων κάρβουνων είναι μικρή, επειδή τα πέλματα είναι πολύ ιδρωμένα, δεν καίγονται τα πόδια των ανθρώπων;;;;;