Ομολογία

25 Δεκ Χριστούγεννα Μθ 2,1-12


Μάγοι - αστέρι


του αρχιμ. Αθανασιου Σιαμάκη


Ο ευαγγελιστής Ματθαίος στο Ευαγγέλιό του δεν κάνει λόγο για τη γέννηση του Χριστού· από τη γενεαλογία της κατά σάρκα γεννήσεως του Χριστού και τον αρραβώνα και γάμο της παρθένου, παρακάμπτοντας τη γέννηση, προχωρεί στην προσκύνηση των μάγων, που διαβάζεται στις εκκλησίες ανήμερα των Χριστουγέννων.
Ας δούμε λοιπόν τα θέματα μέρους του ευαγγελικού αναγνώσματος της ημέρας αυτής, και όχι όλου, για λόγους οικονομίας.


• Αφού γεννήθηκε ο Ιησούς στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας, ιστορεί ο Ματθαίος, στις μέρες που βασίλευε ο Ηρώδης, να, και καταφτάνουν στα Ιεροσόλυμα μάγοι προερχόμενοι από την ανατολή, που ρωτούν·
Πού είναι ο βασιλιάς των Ιουδαίων που γεννήθηκε;
Διότι είδαμε το αστέρι του στην ανατολή και ήρθαμε να τον προσκυνήσουμε.


1.Πότε ήρθαν οι μάγοι στη Βηθλεέμ;
Ευθύς αμέσως μετά τη γέννηση, στη φάτνη, όπως λένε οι μισοί αρχαίοι σχολιασταί, ή 2 χρόνια αργότερα, όπως λένε οι άλλοι μισοί, που ασχολούνται με το θέμα; Λογικότερη φαίνεται η δεύτερη γνώμη.
Αμέσως μετά τη γέννηση αποκλείεται να ήρθαν, διότι, όπως μαρτυρεί το ιερό κείμενο, οι μάγοι βρήκαν το παιδί και τη μητέρα του σε σπίτι, πάνω από το οποίο στάθηκε το αστέρι.
Γίνεται λόγος για παιδί και για σπίτι, κι όχι για φάτνη και βρέφος.
Πρέπει να έφτασαν, κατά τη γνώμη μου, περίπου ένα χρόνο μετά τη γέννηση. Τούτο φαίνεται πιο σύμφωνο και με την επιλογή του Ηρώδου να σφάξει τα νήπια από διετούς και κατωτέρω.
Για τον ακριβέστερο προσδιορισμό ας δούμε όλες τις μαρτυρίες.


• Ο Ιησούς γεννήθηκε στη Βηθλεέμ (Μθ 2,1· Λκ 2,16-20).


• Γίνεται η προσκύνηση των ποιμένων στη Βηθλεέμ (στη φάτνη την ίδια βραδιά) (Λκ 2,16-20).


• Στις 8 μέρες περιτέμνεται στα Ιεροσόλυμα (Λκ 2,39).


• Στις 40 μέρες αφιερώνεται στο ναό στα Ιεροσόλυμα (Λκ 2,39).


• Μετά την αφιέρωση φεύγουν για Γαλιλαία (Λκ 2,39).


• Οι μάγοι τον βρίσκουν στη Βηθλεέμ (Μθ 2,1).


• Άρα ο Ιησούς βρέθηκε στη Βηθλεέμ σε μία άλλη επίσκεψή τους, που έγινε για μη ιστορούμενους λόγους.
Προφανώς δε έγινε στην πρώτη επέτειο της γεννήσεώς του, και φιλοξενούνταν για κάμποσες μέρες ή σε συγγενικό ή σε ενοικιαζόμενο σπίτι.
Σ’ αυτό το διάστημα ήρθαν οι μάγοι και τον προσκύνησαν παιδί σε σπίτι (Μθ 2,9-11), κι όχι βρέφος στη φάτνη, όπως οι ποιμένες.
Ο Ηρώδης για να είναι σίγουρος πρόσθεσε άλλο ένα χρόνο και όρισε η σφαγή να γίνει από διετούς και κατωτέρω.


2. Τί ξέρουμε για τον Ηρώδη;
Πολλά, αλλ’ εδώ θα λεχθούν ελάχιστα.
Ο Ηρώδης, σύμφωνα τόσο με τις πληροφορίες των ευαγγελιστών όσο και κυρίως του Ιωσήπου, ήταν σκληρός και αιμοβόρος Εδωμίτης.
Έγινε βασιλιάς από τους Ρωμαίους όχι χωρίς δωροδοκίες και δουλικές υπηρεσίες.
Ο Ιώσηπος, ιστορικός και θαυμαστής του, αναφέρει ότι εκτός από τα νήπια ο Ηρώδης σκότωσε και το μισό συγγενολόι του, επειδή φοβόταν μη του αρπάξουν τη βασιλεία.


3. Οι μάγοι.
Ήταν πλούσιοι μορφωμένοι και κάτοχοι υψηλών θέσεων στην πατρίδα τους, τη Μεσοποταμία ή Περσία ή Αραβία, που τότε οι δύο πρώτες απ’ αυτές ήταν ένα κράτος.
Μέσα στις άλλες ασχολίες τους είχαν και την αστρολογία, τη μητέρα της σημερινής αστρονομίας, και πιθανώς να είναι οι πρώτοι αστρονόμοι και ιδρυταί της αστρονομίας στη χώρα τους.
Ο ευαγγελιστής Ματθαίος δεν λέει πόσοι ήταν.
Οι αρχαίοι ερμηνευταί όλοι τους λένε ότι ήταν πολλοί, ολόκληρο καραβάνι.
Ο Ρωμανός λέει σύστημα μάγων.
Γι’ αυτό η παρουσία τους έκανε αίσθηση στα Ιεροσόλυμα.
Άλλωστε δεν ήταν μόνοι, αλλά και με προσωπική φρουρά και ίσως και με τις γυναίκες τους.
Με φρουρά διότι έπρεπε να περάσουν μέσα και από άλλα έθνη εχθρικά, για να φτάσουν στα Ιεροσόλυμα.
Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι κουβαλούσαν πολύτιμα πράγματα, και ότι οι ληστείες ήταν συχνές.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ταξίδευαν με άμαξες μεγάλες και ευρύχωρες, για να μπορούν να διανυκτερεύουν κιόλας σ’ αυτές, κι όχι βέβαια πάνω σε καμήλα.
Το ότι ήταν τρεις σε καμήλες, και μετά έγιναν τέσσερις, είναι όψιμο παραμύθι του ευφάνταστου και ονειροπόλου παπισμού, που τους ήθελε τόσους όχι χωρίς σκοπιμότητα.
Όσο για το κίνητρο των μάγων ο Ιωάννης χρυσόστομος λέει ότι δεν είχαν κανένα κίνητρο υλικό ή διπλωματικό, αλλ’ ήταν καθαρά έλλαμψις τη διανοία αυτών παρά Θεού γενομένη.
Παρορμήθηκαν από το Θεό με φώτιση, λέει, και έκαναν ό,τι έκαναν σαν ιδιόμορφοι θεήλατοι προφήτες, για να ξυπνήσουν και δώσουν μήνυμα στους Ισραηλίτες.


4. Τί ήταν το αστέρι;
Τζάμπα κοπιάζουν οι αστρονόμοι και οι παλιοί και οι σύγχρονοι να το προσδιορίσουν.
Το αστέρι ήταν ξεχωριστό και ασυνήθιστο.
Κινούνταν όχι από την ανατολή προς τη δύση, όπως όλα, αλλά από το βορρά προς το νότο.
Και πώς κινούνταν;
Σωστά λέει σύγχρονος ερμηνευτής ότι δεν είχε καν τροχιά.
Οι κινήσεις του μοιάζουν μάλλον με κινήσεις πυγολαμπίδος, παρά με κίνηση αστέρος.
Εμφανιζόταν στους μάγους και μέρα, αντιστεκόμενο στη λάμψη του ηλίου, διότι μέρα κινούνταν οι μάγοι και μέρα τους οδήγησε στο σπίτι όπου ήταν ο Ιησούς.
Έπειτα, το αστέρι άλλοτε φαινόταν και άλλοτε όχι.
Προχωρούσαν οι μάγοι, προχωρούσε κι αυτό· σταματούσαν, σταματούσε.
Πιθανώς να το έβλεπαν μόνο οι μάγοι και κανένας άλλος.
Προσδιόρισε ακόμη και το χωριό, και το σπίτι, και το παιδί.
Άρα το αστέρι, όπως λέει ο Ιωάννης χρυσόστομος, ήταν μία θεία δύναμη φωτεινή, λογική, ενσυνείδητη, που οι μάγοι την ονόμασαν αστέρι, αστέρι του, γιατί έτσι την είδαν.
Περίπου σαν τη φωτεινή στήλη που καθοδηγούσε παλιά τον Ισραήλ στην έρημο.


5. Ένα λογικό ερώτημα που ξεπηδάει στην όλη υπόθεση είναι, από πού ο ευαγγελιστής Ματθαίος έμαθε και κατέγραψε στο Ευαγγέλιό του τα σχετικά με τα όσα εξακρίβωσε ο Ηρώδης από τους μάγους, και σχετικά με τους υπολογισμούς του, πάνω στις οποίες στήριξε την απόφασή του, για τη σφαγή των νηπίων.
Διότι κανένας προφήτης δεν μίλησε για το θέμα και καμμιά άλλη υπερφυσική πληροφορία δεν υπάρχει, για ν’ αντλήσει από εκεί.
Ούτε είχε πρόσβαση στο παλάτι του Ηρώδου.
Επισημαίνεται δε ότι, λόγω της δυσκολίας της απαντήσεως, κανένας αρχαίος σχολιαστής δεν ασχολήθηκε με το θέμα.
Ασχολήθηκε και απάντησε μόνο νεώτερος ερμηνευτής, δίνοντας σωστή ερμηνεία στη λέξη σύντροφος, που απαντάται στις Πράξεις (13,1) και λέγεται για τον Μαναήν, που ήταν στέλεχος μεγάλο της πρώτης εκκλησίας της Αντιοχείας, ότι ήταν σύντροφος, δηλαδή ομογάλακτος, του Ηρώδου του τετράρχου.
Σύμφωνα με αυτήν, η μάνα του Μαναήν θήλαζε και τον Ηρώδη, (τότε οι μεγάλες κυρίες απέφευγαν να θηλάζουν οι ίδιες τα παιδιά τους) και οι δυο τους ήταν δυο αγαπημένα «αδέρφια» από τη μικρή τους ηλικία, και καλοί φίλοι, μεγαλωμένοι εν πολλοίς στο παλάτι.
Ο Μαναήν λοιπόν έδωσε την πληροφορία στην εκκλησία, και από αυτήν άντλησε ο Ματθαίος.
Επειδή η συνέχεια της ευαγγελικής περικοπής μας βγάζει από τα όρια μιας συνηθισμένης ομιλίας, θα συνεχίσουμε την ομιλητική και ερμηνευτική επεξεργασία της σε άλλη ομιλία.