Ομολογία

«Η γαρ διαφορά εναντίωσιν εισάγει»

 (Αγ. Ιωάννης Δαμασκηνός – Ε.Π.Ε., Τόμος 1)

Ένας διαδικτυακός διάλογος για τη θεολογία του π. Σωφρονίου του Έσσεξ, για την Ουσία και τις Ενέργειες του Θεού και της σχετικής Πατερικής θεολογίας, υπήρξε η αφορμή για να γράψω τα παρακάτω ως «εναντίωσι», όχι όμως εμπαθή, κακοπροαίρετη. Τον πνευματικό αυτό νόμο (εναντίωσι) τον υπογραμμίζει ο Αγ. Ιωάννης ο Δαμασκηνός στον λόγο του «Απόδειξις ότι εις εστι Θεός και ου πολλοί» (Ε.Π.Ε., Τόμος 1, σελ. 72). Γράφει σχετικά: «πως δε υπό πολλών κυβερνηθήσεται ο κόσμος και ου διαλυθήσεται και διαφθαρήσεται μάχης εν τοις κυβερνώσι θεωρουμένης; Η γαρ διαφορά εναντίωσιν εισάγει».

Μετάφραση: «πως πάλιν θα κυβερνηθή ο κόσμος από τους πολλούς θεούς και δεν θα διαλυθή και δεν θα καταστραφή, αν παρατηρηθή πόλεμος μεταξύ των θεών που τον κυβερνούν; Διότι η διαφορά έχει ως επακόλουθον την έχθραν».

Στο λόγο του περί «ΟΡΘΟΥ ΦΡΟΝΗΜΑΤΟΣ» (Ε.Π.Ε., Τόμος 4, Σελ. 20-37), υπογραμμίζει την θεμελιώδη αφετηρία της «εναντίωσης», της πνευματικής εναντίωσης έναντι των καινοτομιών και αιρέσεων. Γράφει με απόλυτη κατηγορηματικότητα: «Στοιχείν δε και εμμένειν τοις αγίοις κανόσι των αγίων αποστόλων, των τε αγίων συνόδων, και του αγίου θεοφάντορος Βασιλείου».

Μετάφραση: «Επίσης συμφωνώ και επιμένω στους αγίους κανόνες των αγίων αποστόλων και των αγίων συνόδων και του θεοφάντορα Βασιλείου».

Συνεχίζει ο Ι. Πατήρ: «Ταύτα πάντα φυλάξω θαρρών τοις του Θεού αφάτοις οικτιρμοίς και ταις υμετέραις ευχαίς (του επισκόπου Δαμασκού), και μετά ταύτης της πίστεως παραστήσομαι τω βήματι του Χριστού, και τύχω της αυτού σωτηρίας τη αυτού χάριτι» (Σελ. 36) δηλ. «Όλα αυτά θα τα διαφυλάξω έχοντας εμπιστοσύνη στην απέραντη ευσπλαχνία του Θεού και τις δικές σας ευχές και με την πίστη αυτή (Ορθόδοξη) θα παρουσιασθώ στο βήμα του Χριστού και θα επιτύχω τη σωτηρία μου με τη χάρη του» (Σελ. 37).

Στο βιβλίο του Αρχιμανδρίτου Ζαχαρία (Ζάχαρου), με τίτλο «ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΣΩΦΡΟΝΙΟΥ», διαβάζουμε: «Το Θείο είναι, λέει ο γέροντας, είναι απολύτως ενεργοποιούμενον και συνεπώς ορίζεται ως καθαρή ενέργεια, «Actus purus». Η καθαρή ενέργεια εδώ δεν πρέπει να νοηθεί με την αριστοτελική ή τη θωμιστική έννοια, γιατί εκφράζει τη θέση της ορθόδοξης διδασκαλίας για τη δυνατότητα μετοχής και γνώσεως του Θεού από τον άνθρωπο».

Να θυμίσουμε, ότι το «actus Purus» είναι λατινική φιλοσοφική κακοδοξία. Αυτή η ορολογία παίζει έναν ηγετικό θεολογικό ρόλο στους Παπικούς και σημαίνει: παραδοχή (από αυτούς) ενός απείρως υπερβατικού Θεού, καθαρή ενέργεια (actus Purus), με όλες του τις ενέργειες κτιστές, μη δεχόμενοι διάκριση ουσίας και ακτίστων ενεργειών του.

Όσοι δέχονται το βάθος και τις συνέπειες της φιλοσοφικής – θεολογικής αυτής κακοδοξίας, χαρακτηρίζονται από τον Αγ. Νικόδημο τον Αγιορείτη ως «Βαρλααμίται και Ακινδυνιασταί»! (ΝΕΑ ΚΛΙΜΑΞ, Σελ. 210).

Ερωτήματα:

Η επεξήγηση του Π. Ζαχαρία περικλείεται, ως άμεσο συμπέρασμα, ή ως συνείδηση ορθοδοξίας, στα λόγια του π. Σωφρονίου ότι «το Θείο Είναι, είναι απολύτως ενεργοποιούμενον και συνεπώς ορίζεται ως καθαρή ενέργεια «Actus Purus»; Με απλά λόγια, η θέση του π. Σωφρονίου διδάσκει ότι ο ακατάληπτος και απερινόητος (κατά την ουσία) Θεός γίνεται προσιτός εις τον άνθρωπο δια των ενεργειών του; Ότι ο άνθρωπος μετέχων των θείων ενεργειών (Θεία Χάρι) λαμβάνει κατά Χάρι ό,τι ο Θεός κατέχει κατ’ ουσίαν; Η παραδοχή ταύτισης ουσίας και ενεργειών στο Θεό, δημιουργεί σωτηριολογικό αδιέξοδο. Εάν ο Θεός είναι απρόσιτος κατά την ουσίαν και κατά την ενέργεια, τότε ο άνθρωπος δεν μπορεί να επικοινωνήσει αληθινά μαζί Του. Να εισέλθει στην ουσία του δεν γίνεται, με τις κτιστές ενέργειες (όπως τη θεωρούν οι Λατίνοι) πάλι δεν σώζεται. Συμπέρασμα, η απώλεια πραγματικής σωτηρίας!

Με τους Πατέρες, μένουμε στο Θεολογικό – γνωστικό επίπεδο της Ορθοδοξίας. Γράφει διδάσκει ο Ι. Χρυσόστομος:

«Του Πνεύματος την χάριν, ποτέ μεν η Γραφή πυρ ποτέ δε ύδωρ καλεί, δεικνύσα, ότι ουκ ουσίας εστι παραστατικά ταύτα τα ονόματα, αλλ’ ενεργείας ουδέ γαρ εκ διαφόρων ουσιών συνέστηκε το Πνεύμα το Άγιον, αόρατον τε και μονοειδές ον» (Ομιλία λβ΄ στο κατά Ιωάννην).

Ο δε Αγ. Ιωάννης ο Δαμασκηνός, υπογραμμίζει:

«Μία Θεότης υπέρθεος, μια υπερούσιος ουσία, υπεράγαθος αγαθότης, πέλαγος ουσίας απείρου και απεριορίστου, αιτία πάντων των αγαθών, ουσιωποιός δύναμις, άναρχος, ανώλεθρος, αιώνιος και απερίγραπτος. Αέναον φως τριφεγγές, τρισυπόστατον, ακαταληψίας γνόφω καλυπτόμενου» (Περί ορθού φρονήματος – Ε.Π.Ε., 4). Ταύτα, ως προσωπική ομολογία πίστεως, ως κίνηση και πράξη μέσα στην Θεολογία των Πατέρων, ως έκφραση αγάπης, ως πνευματική εναντίωση σε ότι αποδεικνύεται ανεπαρκές να εκφράσει ορθά την αλήθεια της Ορθοδοξίας.

ΝΙΚΟΣ Ε. ΣΑΚΑΛΑΚΗΣ

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ