Ομολογία

ΤΑ ΔΙΚΑ ΜΑΣ

ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ

Η χάρις του Θεού

του αρχιμ. Δανιήλ Αεράκη

Γιορτάζουμε τα Θεοφάνεια, τη φανέρωσι του Τριαδικού Θεού στον Ιορδάνη ποταμό. Βαφτίζεται ο αναμάρτητος Ιησούς στον ποταμό. Βυθίζεται ο πεπερασμένος άνθρωπος στον ουρανό. Όλα ξεκινούν απ’ την αγάπη του Θεού κι’ ολοκληρώνονται με την πίστι του ανθρώπου. Ούτε μπορούμε με τις μικρές μας κεραίες να συλλάβουμε το μυστήριο του Θεού, ούτε έχει δυνατότητα η αμαρτωλή μας ύπαρξι ν’ απαιτήση την αλήθεια και την ακεραιότητα.

Όλα τα οφείλουμε στη χάρι του Θεού. Ο απόστολος Παύλος συνοψίζει την αγάπη της χάριτος σε τούτα τα λόγια: «Επεφάνη η χάρις του Θεού η σωτήριος πάσιν ανθρώποις» (Τίτ. β΄11). Ξεκινά απ’ την φανέρωσι της χάριτος, που λέγεται σαρκωμένος Θεός (Α΄Τιμ. γ΄16), περνάει απ’ τη φανέρωσι του Θεού Πατέρα (Ιωάν. ιζ΄ 6) και φτάνει στην προσδοκία της δευτέρας επιφανείας και παρουσίας του Χριστού: «Προσδεχόμενοι την μακαρίαν ελπίδα και επιφάνειαν της δόξης του μεγάλου Θεού και σωτήρος ημών Ιησού Χριστού» (Τίτ. β΄13).

●Χάρις! Απ’ τις ωραίες Παύλειες λέξεις, που εκφράζουν την αγάπη, τη δωρεά, το έλεος του Θεού. Για να νοήσουμε το βάθος και το πλάτος της λέξεως «χάρις», ας δούμε τις τρεις κύριες έννοιές της:

►Η μια αναφέρεται στην προέλευσι της χάριτος. Πρόκειται για την άκτιστη ενέργεια του Θεού, που προσφέρει την αγάπη Του στους ανθρώπους όχι χρεωστικά αλλά χαριστικά.

►Η άλλη αναφέρεται στον τρόπο προσφοράς της σωτηριώδους αγάπης. Δίδεται δωρεάν. Σωζόμαστε «δωρεάν». Εκείνος πλήρωσε για μας. Εμείς Τον ευχαριστούμε και Τον δοξολογούμε «επί τη ανεκδιηγήτω δωρεά του Χριστού» (Β΄Κορ.θ΄15). Ήμασταν άξιοι μυρίων τιμωριών και κολάσεων. Κι΄ Εκείνος παραγράφει όλα τα εγκλήματά μας. Μας απαλάσσει από όλα τα χρέη μας.

►Η τρίτη αναφέρεται στην κατάληξί της. Ξεκινά απ’ την ενέργεια της αγάπης του Θεού, προσφέρεται δωρεάν και εκδηλώνεται ως χάρισμα. Τα χαρίσματα, μικρά ή μεγάλα και μάλιστα εκείνα του Αγίου Πνεύματος, είναι καρποί της χάριτος. Όχι μόνο συγχωρεί τα αμαρτήματά μας ο Κύριος της χάριτος, αλλά και μας βραβεύει. Μας καθιστά μέλη της βασιλείας Του.

Χάρις για τη σωτηρία.

Χάρις! Μ’ αυτή τη λέξι αποδίδεται η επιφάνεια του Χριστού, με τη σάρκωσί Του και όλες τις ενέργειες της θείας οικονομίας Του. Φανερώθηκε. Αυτό σημαίνει, ότι ήταν κάποτε κρυμμένη, αόρατη η αγαπητική Του χάρις. Φανερώθηκε απ’ το σαρκωμένο Υιό και Λόγο του Θεού. Γι’ αυτό και η όλη παρουσία και διδαχή του Χριστού καλούνται αποκάλυψις.

●Ο ορατός Χριστός είναι φανέρωσις του αοράτου Θεού, φανέρωσις του ονόματος και της τριαδικότητος του Θεού, φανέρωσις του λόγου της αλήθειας, φανέρωσις της δυνάμεως του Θεού.

●Ο απρόσιτος Θεός με τη σάρκωσι του Λόγου έγινε προσιτός, ψηλαφητός, ορατός, ακουστός, ποθητός. «Ό ήν απ’ αρχής, ό ακηκόαμεν, ό εωράκαμεν τοις οφθαλμοίς ημών, ό εθεασάμεθα και αι χείρες ημών εψηλάφησαν, περί του λόγου της ζωής. Και η ζωή εφανερώθη, και εωράκαμεν και μαρτυρούμεν και απαγγέλομεν υμίν την ζωήν την αιώνιον, ήτις ήν προς τον πατέρα και εφανερώθη ημίν» (Α΄Ιωάν. α΄1-3).

●Η Εκκλησία υμνεί τη φανέρωσι του μυστηρίου της αγάπης του Θεού: «Σήμερον… του απ’ αιώνος μυστηρίου η φανέρωσις» (απολυτίκιο Ευαγγελισμού).

●Η θεία χάρις είναι σωτήριος, γιατί μ’ αυτήν σώζονται οι πιστοί, οι εν μετανοία ζώντες. «Χάριτι αυτού εστε σεσωσμένοι», τονίζει ο Παύλος, για ν’ αποκλείση την ανθρωπίνη αυτάρκεια και αυταρέσκεια, ότι τάχα μπορούμε να σωθούμε μόνοι μας, χωρίς το Χριστό, μόνο με τα «έργα του νόμου» (Εφες.β΄5.8).

Όλη η υπόθεσις της πορείας του Θεού προς τον κόσμο και της πορείας του ανθρώπου προς το Θεό, συνοψίζεται στη λέξη «σωτηρία». Κι΄αρνητικά μεν η σωτηρία νοείται ως λύτρωσις και απαλλαγή από την αμαρτία και το θάνατο, θετικά δε νοείται ως κοινωνία του φωτός, ως κοινωνία της ζωής του Θεού, ως αναγέννησις, τελικά δε ως θέωσις.

●Η σωτηρία προέρχεται απ’ το Θεό όλων των ανθρώπων, προσφέρεται με τη θυσία του Χριστού χωρίς κρατούμενα, και προορίζεται για όλους. Η αγάπη του Θεού η σωτήριος, είναι ο ήλιος χωρίς σύνορα. Δεν κάνει διακρίσεις η σωτηρία, αφού ο Θεός «θέλει πάντας ανθρώπους σωθήναι» (Α΄Τιμ. β΄4).

Πρόκειται για την παγκοσμιότητα του σχεδίου του Θεού, ως σωτηρία όλου του κόσμου. Σημαίνει δε και την οικουμενική αποστολή της Εκκλησίας.

Δεν φοβάται η Εκκλησία το ότι είναι «μικρόν ποίμνιον», αλλά και δεν επαναπαύεται. Το αποστολικό της όραμα σκεπάζει όλη την οικουμένη, όλες τις φυλές κι όλα τα γένη των ανθρώπων (Λουκ. ιβ΄32).

Πώς θα ζήσουμε τον υπόλοιπο χρόνο;

Η χάρις του Θεού είναι η πηγή και της ενάρετης ζωής των ευσεβών και ορθοδόξων χριστιανών. Μεταξύ της πρώτης επιφανείας του Χριστού, δηλαδή της σαρκώσεως, σταυρώσεως και αναστάσεως, και της δευτέρας επιφανείας και παρουσίας Του, κινείται η χριστιανική ζωή.

Τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής, μέρι να φτάσουμε στη φανέρωσί μας μπροστά στον Κύριο, παρακαλούμε να τον περάσουμε «εν ειρήνη και μετανοία». Στο στάδιο του νέου χρόνου, που η χρηστότητά Του, η καλωσύνη Του, ευδόκησε να μπούμε, είναι μια άσκησις. Η χάρις, λέει ο Παύλος, μας «παιδεύει», μας εκπαιδεύει και μας ενισχύει, «ίνα αρνησάμενοι την ασέβειαν και τας κοσμικάς επιθυμίας σωφρόνως και δικαίως και ευσεβώς ζήσωμεν εν τω νυν αιώνι» (Τιτ. Β΄12).

●Ο καλός σπουδαστής αναδεικνύεται, διότι περνάει από σωστή αγωγή, από εκπαίδευσι καλή, από άσκησι, από σπουδή για μάθηση.

●Ο αθλητής έχει μεγάλες επιδόσεις και διακρίσεις, διότι «παιδεύεται», ασκείται, προπονείται, σκληραγωγείται.

●Ο πιστός κατακτά την αρετή, μόνο όταν με τη χάρι του Θεού ασκήται, «παιδεύεται», προπονήται. Η χάρις προσφέρεται δωρεάν, όχι για να κοιμώμαστε, και κοιμισμένοι να μπαίνουμε στον παράδεισο. Η χάρις είναι παιδαγωγική. Μας χειραγωγεί στο σωστό αγώνα. Είναι «παιδεύουσα»· οδηγεί σε αγωνιστική πορεία.

Προηγείται η άρνησις: «Αρνησάμενοι την ασέβειαν και τας κοσμικάς επιθυμίας». Για να φτάσουμε στο δρόμο της αρετής, πρέπει να κάνουμε μεταβολή. Ν’ αφήσουμε το δρόμο της κακίας και απωλείας. Όχι απλώς να τον αποστραφούμε, αλλά να τον αρνηθούμε τελείως. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ουκ είπεν, ¨΄ινα φευξώμεθα¨ αλλ΄ ¨ίνα αρνησάμενοι¨. Η άρνησις πολλήν δείχνει την διάστασιν, πολύ το μίσος, πολλήν την αποστροφήν. Μεθ’ όσης διαθέσεως, μεθ’ όσης σπουδής τα είδωλα απεστράφησαν, μετά τοσαύτης και την κακίαν αυτήν και τας κοσμικάς επιθυμίας» (Ε.Π.Ε. 24,96). Μετάφρασις: Δεν είπε ο Παύλος απλώς, «ν’ αποφύγουμε», αλλ’ είπε, «ν’ αρνηθούμε». Η άρνησις δείχνει μεγάλο το χάσμα, πολύ το μίσος, μεγάλη την αποστροφή. Μ’ όση διάθεση και μ’ όσο ζήλο αποστράφηκαν τα είδωλα, με τόση, λέει, ν’ αποστραφούν και την κακία και τις κοσμικές επιθυμίες.

●Να κλείση ο κύκλος της ασεβείας, για ν’ αρχίση η ζωή της ευσεβείας. Δεν μπορείς να ερωτοτροπείς και με τα δυό:

Και με την ασέβεια και με την ευσέβεια.

Και με την απιστία και με την πίστι.

Και με τον κόσμο και με το Χριστό.

Και με τη χριστιανική ζωή και με τις κοσμικές επιθυμίες. Δεν μπορούμε «Θεώ δουλεύειν και μαμωνά» (Ματθ. στ΄24).

Η ένταξις του ανθρώπου στην πίστι του Χριστού σημαίνει αυτομάτως απόταξι από την κοσμική ζωή.

Απ’ την μια πόρτα μπήκε ο Χριστός στο σπίτι του Ζακχαίου, κι’ απ’ την άλλη βγήκε ο Διάβολος της φιλαργυρίας συντετριμμένος (Λουκ. ιθ΄8-9). Η προσπάθεια να συνδυάσουμε Εκκλησία και κόσμο, πνευματική ζωή και κοσμικές διασκεδάσεις, δεν είναι ξεπέρασμα κάποιου τάχα διλήμματος. Είναι συνειδησιακό μπλέξιμο σ’ ένα φαύλο κύκλο.

Ξεκαθαρίστε τη θέσι σας, επιτάσσει ο λόγος του Θεού. «Μη αγαπάτε τον κόσμον μηδέ τα εν τω κόσμω. Εάν τις αγαπά τον κόσμον, ουκ’ έστιν η αγάπη του πατρός εν αυτώ· ότι παν το εν τω κόσμω, η επιθυμία της σαρκός και η επιθυμία των οφθαλμών και η αλαζονεία του βίου, ουκ έστιν εκ του πατρός, αλλά εκ του κόσμου εστί· και ο κόσμος παράγεται και η επιθυμία αυτού» (Ιωάν. β΄15-17).

●Η «ασέβεια» αναφέρεται στην πίστι και στο δόγμα.

●«Αι κοσμικαί επιθυμίαι» προσιδιάζουν στην προσωπική μας ζωή.

Σωφροσύνη

Δικαιοσύνη

Ευσέβεια

Μετά την άρνησι έρχεται η θέσις. Η ένταξίς μας στο σώμα του Χριστού σημαίνει συγκεκριμένη συμπεριφορά. Οι τρεις λέξεις «σωφρόνως, δικαίως, ευσεβώς» μπορούν να λογισθούν ως αναφερόμενες στον εαυτό μας (η πρώτη), στους άλλους (η δεύτερη), στο Θεό (η τρίτη).

●Η σωφροσύνη αναφέρεται στη δύναμι της ψυχής και του σώματος, πάντοτε εν χάριτι Χριστού, για εγκράτεια παθών. Δεν αναφέρεται μόνο στην εγκράτεια του σαρκικού πάθους, αλλ΄όλων των παθών. Και μάλιστα στην εγκράτεια απ’ το χειρότερο πάθος, που είναι η φιλοχρηματία, η φιλαργυρία.

Σωστά ένας σαρκολάτρης χαρακτηρίζεται ακρατής. Αλλά γιατί δεν χαρακτηρίζεται ακρατής, άφρονας κι’ ο άλλος, που έχει ερωτευτή το χρήμα;

Ο ιερός Χρυσόστομος εξηγεί γιατί το πάθος της φιλαργυρίας είναι χειρότερο απ΄ την πορνεία: «Σωφροσύνη ου τούτο μόνον εστί, το πορνείας απέχεσθαι, αλλά και το των λοιπών παθών εκτός είναι. Άρα και ο χρημάτων ερών, ου σώφρων. Μάλλον ούτος ακολαστότερος» (Ε.Π.Ε. 24.98). Μετάφρασις: Εγκράτεια δεν είναι μόνο αυτό, το ν’ απέχη κανείς από την πορνεία, αλλά το ν’ απέχη κανείς κι’ από όλα τα άλλα πάθη. Επομένως όποιος είναι φιλοχρήματος, είναι ανήθικος. Ή μάλλον αυτός είναι πιο ακόλαστος.

●Η δικαιοσύνη είναι ο γνώμονας της στάσεώς μας έναντι των άλλων.

▪Ν’ αποδίδουμε στον καθένα αυτό που του ανήκει, είτε τιμή και σεβασμό, είτε υπακοή, είτε την αναγκαία αμοιβή.

▪Να τηρούμε τα καθήκοντά μας προς τους άλλους.

▪Να έχουμε αμερόληπτη γνώμη για όλους.

▪Να μη βλέπουμε άλλον με τα γυαλιά της συμπαθείας κι’ άλλον με τα γυαλιά της αντιπαθείας.

▪Να αγαπάμε τους άλλους, όπως και τον εαυτό μας.

▪Να μην ενεργούμε κάτι στους άλλους ή για τους άλλους, που δεν θα το θέλαμε για τον εαυτό μας (Ματθ. ζ΄12).

●Η ευσέβεια είναι τρόπος στάσεως έναντι του Θεού. Πηγάζει απ’ τον άπειρο σεβασμό στον πανάγαθο Θεό και εκφράζεται με τη σωστή λατρεία και προσευχή, με απόλυτη εμπιστοσύνη στην πρόνοιά Του, με ομολογία πάντοτε του αγίου ονόματός Του.

Η αληθινή ευσέβεια δεν έχει να κάνη με τη μάσκα της υποκρισίας, που ονομάζεται εικονική θρησκευτικότητα. Είναι τρόπος ζωής, που πάντοτε αποβλέπει στο ν’ αρέση στον Ιησού Χριστό.

Σκοπός μας δεν είναι να περάσουμε ωραία, όπως λέει ο κόσμος, «χρόνια πολλά» στην παρούσα ζωή. Όποιος περνάει ωραία στην εδώ ζωή, «μη ελπιζέτω εν τη μελλούση».

Σκοπός είναι να «ζήσωμεν εν τω νυν αιώνι» θεάρεστα, ενάρετα, δίκαια.

●Το νυν δεν είναι αεί. Ο χρόνος της παρούσης ζωής είναι συνεσταλμένος (Α΄Κορ. ζ΄21). Τελειώνει όπου νάναι.

●Το νυν δεν είναι αεί. Μπορούμε όμως με το νυν να κερδίσουμε το αεί· με το σήμερα, την αιωνιότητα.

●Ο λίγος χρόνος που μας απέμεινε, ας δοθή αντιπαροχή στο Θεό, στον τεχνίτη της αιωνίου σωτηρίας μας. Δίνουμε στο Χριστό το λίγο χρόνο της «παροικίας» μας εδώ, και μας χτίζει την αιώνια κατοικία μας στον ουρανό (Α΄Πέτρ. α΄17).

●Αρκετά μας έφαγε το χρόνο η αμαρτία, η ασέλγεια, η ματαιότητα, η αφροσύνη, η κάθε μορφής αισχρή επιθυμία κι η κάθε είδους μεγαλομανία και ειδωλολατρία. Ας βιώσουμε «μηκέτι ανθρώπων επιθυμίαις, αλλά θελήματι Θεού τον επίλοιπον εν σαρκί χρόνον» (Α΄Πέτρ. δ΄2-3).

Μπήκε Εκείνος στη σάρκα, για να βάλη εμάς σε πνευματική κατάστασι. Μπήκε Εκείνος στο χρόνο, για να μπούμε εμείς στην αιωνιότητα του Θεού.

▪Νέος χρόνος!

▪Νέα προοπτική!

▪Νέα επιδίωξις!

▪Νέος στόχος! Στη γη ήρθε ο Ουρανός. Με τη γη κερδίζουμε τον Ουρανό. Μετά τη γη μας περιμένει ο Ουρανός.

Περιοδικό Ιωάννης ο Βαπτιστής τ. 514