Μέγα σχίσμα ἢ μέγα λάθος;;;Σύντομη απάντηση σε ένα παραπλανητικό κείμενο.

 

Εισαγωγικά

Με τον  εντυπωσιακόν  τίτλον «Μέγα σχίσμα ἢ μέγα λάθος;»δημοσιεύθηκε την 13ην Ιανουαρίου 2025 στο ιστολόγιον «fosfanariou.gr» άρθρο του γνωστού θεολόγου και πρώτου διευθυντού της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης (1962-2008) Αλεξάνδρου Κ. Παπαδερού.

Το κείμενο

 Συμφώνως προς τον κ. Παπαδερό: «Ο καθηγητής Γρηγόριος Λαρεντζάκης μετά από ενδελεχείς μελέτες κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τότε, το 1054 στην Κωνσταντινούπολη δεν έγινε το λεγόμενο «Μέγα Σχίσμα» των Εκκλησιών Ανατολής και Δύσεως, δηλ. δεν καταδίκασε με αναθεματισμό η μία Εκκλησία την άλλη, αλλά έγινε επιδείνωση των σχέσεών των και της αποξενώσεώς των. Οι αναθεματισμοί έγιναν από συγκεκριμένα πρόσωπα και αφορούσαν αυτά τα συγκεκριμένα πρόσωπα, δηλ. κυρίως τον Καρδινάλιο Ουμβέρτο και τον Πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριο και όχι τις Εκκλησίες. Το συμπέρασμα των ερευνών του Καθηγητού Γρηγορίου Λαρεντζάκη… κρίνεται ως αναγκαία αφετηρία νέας έρευνας των γεγονότων και απαρχή για την πορεία προς αναβίωση της εκκλησιαστικής ενότητας μεταξύ των Εκκλησιών Ανατολής και Δύσεως, μετά από την λύση και των προβλημάτων που ακόμα υπάρχουν μεταξύ των». Έτσι «διοργανώνει ο Σύνδεσμος των καθηγητών της Εκκλησιαστικής Ιστορίας όλων των Θεολογικών Σχολών των Πανεπιστημίων της Αυστρίας σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Ιστορίας και Θεολογίας των Ανατολικών Εκκλησιών της Θεολογικής Σχολής της Βιέννης και με το Ίδρυμα ΠΡΟ ΟΡΙΕΝΤΕ… Διεθνές… Συμπόσιο στις 16 και 17 Ιανουαρίου 2025 στην Βιέννη… Το θέμα είναι: 1054 – έγινε πράγματι το “Σχίσμα” μεταξύ της Ανατολικής και Δυτικής Εκκλησίας;… Διότι, εάν γίνει γενικά αποδεκτό το συμπέρασμα των ερευνών του Λαρεντζάκη ότι δεν υπήρξε Σχίσμα του 1054, ο Οικουμενικός Διάλογος για την ενότητα των Εκκλησιών λαμβάνει εντελώς νέα προοπτική επιτυχίας».

 

Απάντηση.

Υπενθυμίζομεν, ότι το ανάθεμα του 1054 δεν ήτο καρπός προσωπικής εμπαθείας του Μιχαήλ Κηρουλαρίου κατά του Ουμβέρτου και της ακολουθίας του. '

Ο μακαριστός π.Σπυρίδων Μπιλάλης στο βιβλίο του ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ και Παπισμός γράφει τα εξής:

"Ο πατριάρχης Μιχαήλ τη 20η 'Ιουλίου 1054 συνεκάλεσεν εν Κωνσταντινουπόλει ενδημούσαν Σύνοδον και καθυπέβαλεν αναθέματι το επί της αγίας Τραπέζης της 'Αγίας Σοφίας «ριφθέν παρά των δυσσεβών ανόσιον έγγραφον και μυσαρόν», αναθεματίσας πάντας τους αποδεχομένους τας εν αυτώ   περιεχομένας παπικάς πλάνας περί πρωτείου και Filioque.

ΤΟ ΑΝΑΘΕΜΑ κατά των εμμενόντων εις τας πλάνας των παπικών εξεφωνήθη μεν εν Κωνσταντινουπόλει, την ενέργειαν όμως του Μιχαήλ Κηρουλαρίου ενέκριναν και τα άλλα 'Ορθόδοξα Πατριαρχεία της 'Ανατολικής 'Εκκλησίας. 'Αλλά και ο παπικός απεσταλμένος Ουμβέρτος ανεθεμάτισε τον Μιχαήλ και πάντας τους μη αποδεχομένους το Filioque και τας άλλας παπικάς καινοτομίας. 

Οι εκατέρωθεν αναθεματισμοί του 1054 δεν προήλθον εκ προσωπικών ανταγωνισμών, αλλ' εκ της συγκρούσεως της ορθοδόξου πίστεως προς την πεπλανημένην διδαχήν της παπικής 'Εκκλησίας. 'Επομένως, δεν ευσταθεί το επίσημον ανακοινωθέν του Οικουμενικού Πατριαρχείου, κατά το οποίον «τα αναθέματα εκατέρωθεν περιωρίσθησαν εις τα πρωταγωνιστήσαντα πρόσωπα και δεν ανεφέροντο εις τας δύο 'Εκκλησίας Ρώμης και Κωνσταντινουπόλεως, αι οποίαι και μετά ταύτα δεν διέκοψαν την εκκλησιαστικήν κοινωνίαν, ουδέ υπήρξαν τα γεγονότα ταύτα η οριστική επισφράγισις του μεταξύ 'Ανατολής και Δύσεως Σχίσματος» . '

Η ρήξις μεταξύ 'Ανατολής και Δύσεως υπήρξεν οριστική τω 1054, αποτελεί δε καινοφανή θεωρίαν, μη ερειδομένην επί των πορισμάτων της 'Εκκλησιαστικής 'Ιστορίας, η γνώμη του Φαναρίου, ότι αι δύο 'Εκκλησίαι Ρώμης και Κωνσταντινουπόλεως, «και μετά ταύτα δεν διέκοψαν την εκκλησιαστικήν κοινωνίαν». 'Η οριστική διακοπή της εκκλησιαστικής κοινωνίας φαίνεται και εκ των ατελευτήτων δραματικών αποπειρών ενώσεως των δύο 'Εκκλησιών. Πάντως, η ανιστόρητος αύτη πατριαρχική θεωρία περί εκκλησιαστικών σχέσεων μεταξύ 'Ανατολής και Δύσεως και μετά το Σχίσμα του 1054, εξηγεί την ευκολίαν μετά της οποίας ο πατριάρχης 'Αθηναγόρας έσπευσεν εις την άρσιν του κατά της Ρώμης αναθέματος προ της άρσεως των πλανών υπό της παπικής 'Εκκλησίας".

 ΤΟ ΛΑΤΙΝΙΚΟΝ κατά της 'Ορθοδόξου 'Εκκλησίας ανάθεμα, κρινόμενον από απόψεως ουσίας, ουδέποτε εβάρυνε την ορθόδοξον εκκλησιαστικήν συνείδησιν, εφ' όσον ο Μιχαήλ Κηρουλάριος, κατά του οποίου πρωτίστως εξετοξεύθη το ανάθεμα, υπήρξε Πατριάρχης κατά πάντα ορθόδοξος. 'Η 'Ορθοδοξία, διατηρούσα αλώβητον την πίστιν του Χριστού, ουδέποτε επτοήθη εκ του παπικού αναθέματος. 'Η μάχαιρα του ρωμαικού αναθέματος απεδείχθη ανίσχυρος να τραυματίση την 'Ορθόδοξον 'Εκκλησίαν του Χριστού, την προβάλλουσαν αείποτε «τον θώρακα της πίστεως» (Αʹ Θεσ. εʹ 8).

Και εάν ακόμη δεν υπήρχε το ανάθεμα του Μιχαήλ Κηρουλαρίου κατά της παπικής 'Εκκλησίας, η 'Εκκλησία αύτη, ως αλλοιώσασα την πίστιν των αγίων 'Αποστόλων και των θεοφόρων Πατέρων και διδάξασα την πλάνην του Filioque και άλλας καινοτομίας, υπόκειται αυτομάτως τω υπό των Οικουμενικών Συνόδων προβλεπομένω αναθέματι.

'Ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γερμανός Βʹ γράφει εν προκειμένω: «Πρώτη και μεγίστη τόλμα των 'Ιταλών η εν τω αγίω Συμβόλω της πίστεως απηγορευμένη προσθήκη· όπερ, ίνα μη ποτε αποτολμηθή, αναθέματι αιωνίω αι Οικουμενικαί και άγιαι Σύνοδοι τους τολμήσαντας καθυπέβαλον» .

 Αι Οικουμενικαί Σύνοδοι προβλέπουν αιώνιον ανάθεμα διά πάσαν τυχόν προσθήκην και νοθείαν του ιερού Συμβόλου της πίστεως.

' ΤΟ ΛΑΤΙΝΙΚΟΝ κατά της 'Ορθοδόξου 'Εκκλησίας ανάθεμα, κρινόμενον από απόψεως ουσίας, ουδέποτε εβάρυνε την ορθόδοξον εκκλησιαστικήν συνείδησιν, εφ' όσον ο Μιχαήλ Κηρουλάριος, κατά του οποίου πρωτίστως εξετοξεύθη το ανάθεμα, υπήρξε Πατριάρχης κατά πάντα ορθόδοξος. 'Η 'Ορθοδοξία, διατηρούσα αλώβητον την πίστιν του Χριστού, ουδέποτε επτοήθη εκ του παπικού αναθέματος. 'Η μάχαιρα του ρωμαικού αναθέματος απεδείχθη ανίσχυρος να τραυματίση την 'Ορθόδοξον 'Εκκλησίαν του Χριστού, την προβάλλουσαν αείποτε «τον θώρακα της πίστεως» (Αʹ Θεσ. εʹ 8). 'Ορθώς παρατηρεί εν προκειμένω ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γερμανός Βʹ (1222-1240), απευθυνόμενος προς τον πάπαν Ρώμης Γρηγόριον Θʹ: «'Ημείς οι Γραικοί άπληγές εσμεν και ατραυμάτιστοι εκ της μαχαίρας του αναθέματος· κατά δε 'Ιταλών και Λατίνων οξύτατα φέρεται...» . 'Ο Π. Τρεμπέλας, χαρακτηρίζων άξιον περιφρονήσεως το λατινικόν ανάθεμα του 1054, ερωτά: «Τι θα εσήμαινε, λοιπόν, διά την 'Εκκλησίαν μας, εάν δεν ήρετο ολοτελώς το κατ' αυτής υπό αυθάδους τινός καρδιναλίου εξαπολυθέν γελοίον τούτο και όλως αστήρικτον και ανεδαφικόν ανάθεμα;»

(πηγή; βιβλίο του π.Σπυρίδωνος Μπιλάλη  -«ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ  ΠΑΠΙΣΜΟΣ»)

 π.Δ.Α