Tο ιερό Πηδάλιο του Οσίου Νικοδήμου και οι ενστάσεις που διατυπώνονται.(Α)

 

Έρευνα: πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Αθανασίου(χημικός)

Εισαγωγικά

Σε προηγούμενες ερευνητικές δημοσιεύσεις του γράφοντα, που αναφέρονται στα μυστήρια των Οικουμενιστών, στην αποτείχιση (υποχρεωτική ή δυνητική) κ.α,  ένας μεγάλος αριθμός σχολίων αναφέρονται στο Πηδάλιο. Συγκεκριμένος σχολιαστής (αποτειχισμένος)  αμφισβητεί την εγκυρότητα και «ορθοδοξία» του Πηδαλίου, υποστηρίζοντας ότι το βιβλίο του Πηδαλίου που κυκλοφορεί είναι αλλοιωμένο και έχει δεχτεί διορθώσεις από τους Λατίνους. Προκειμένου να αποδείξει τους ισχυρισμούς του χρησιμοποιεί τα εξής επιχειρήματα.

Α. Το αρχικό χειρόγραφο κείμενο του Αγ. Νικοδήμου υπέστη λογοκρισία και παραχάραξη. Απαλείφτηκαν ό,τι καταδίκαζε τον ΠΑΠΑ και προσαρμόστηκε στην ΠΑΠΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΙΑ και στις πρώτες του εκδόσεις είχε και αφιέρωση στην Μασονική Ιερά Τετρακτύ .

Β. Πουθενά δεν αναθεματίζει το  ΦΙΛΙΟΚΒΕ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΑΠΑ.

Γ. Δεν αναγράφει τα αναθέματα του Συνοδικού.

Δ. Δεν αναφέρονται στο Πηδάλιο οι Σύνοδοι 1341, 1347 ,1351, η  εν Κωνσταντινουπόλει κατά το 1440, η  εν Ρωσία κατά το 1441, η  εν Ιεροσολύμοις κατά το 1443, η εν Κωνσταντινουπόλει κατά το 1450 που καταδίκασαν τις λατινικές κακοδοξίες, ενώ γράφεται στο βιβλίο ότι περιέχει "ΑΠΑΝΤΕΣ ΤΟΥΣ ΙΕΡΟΥΣ ΚΑΙ ΘΕΙΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ "

Ε. Αποδέχεται την εικόνα του Συνθρόνου της Αγίας Τριάδος.

Επίσης άλλος  σχολιαστής που ανήκει στον χώρο των ΓΟΧ υποστήριξε την "ανορθοδοξία"  του Πηδαλίου, αμφισβητώντας την ερμηνεία του Οσίου Νικοδήμου για τον Ζ Αποστολικό κανόνα, που αφορά την εορτή του Πάσχα.

Προκειμένου να ενημερώσουμε τους ενδιαφερομένους, ξεκινάμε ένα αριθμό ενημερωτικών άρθρων που αναφέρονται στο Πηδάλιο , προσπαθώντας να απαντήσουμε και στις παραπάνω ενστάσεις. Επειδή η έρευνα είναι αρκετά μεγάλη, θα παρακαλέσω την επώνυμη συμμετοχή όσων ασχολήθηκαν με τα παραπάνω θέματα, με τεκμηριωμένες απόψεις.

Οι βιβλιογραφικές πηγές που χρησιμοποιούνται θα αναφέρονται στις σχετικές δημοσιεύσεις. Επειδή κάποιοι σχολιαστές συνηθίζουν να αποστέλλουν σχόλια που αναφέρονται στον εκάστοτε αρθρογράφο και όχι στο περιεχόμενο των άρθρων, υπενθυμίζω ότι τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται. Επίσης θα διαγράφεται οποιοδήποτε σχόλιο είναι άσχετο με την δημοσίευση.

Αρχίζουμε την δημοσίευση των σχετικών άρθρων με το θαυμάσιο άρθρο της κ.Σ.Κουνάβη. Η συγκεκριμένη συγγραφέας γράφει τα εξής επεξηγηματικά

"Αποκλειστική βιβλιογραφία ενημέρωσης και γνώσης όλων των θεμάτων σχετικά με το Πηδάλιο αποτελεί το έγκριτο βιβλίο του Μητροπολίτου Σουηδίας Παύλου (Μενεβίσογλου), «Το Πηδάλιον και άλλαι εκδόσεις ιερών κανόνων κατά τον 18^ο αιώνα», που μόλις πρόσφατα κυκλοφόρησε και διαλευκαίνει όλες τις δυσθεώρητες μέχρι τώρα πτυχές συγκρότησης της κανονικής Συλλογής του Πηδαλίου, καθώς έχει έναν συστηματικό χαρακτήρα στην ιστορική και κανονική πλευρά της παρουσίασής του".

Η παραγραφοποίηση του κειμένου  γίνεται απο τον γράφοντα για την διευκόλυνση των αναγνωστών.

------------------------------------------------------------------

Η συγγραφή του Πηδαλίου και οι κριτικές θεωρήσεις του και τα χειρόγραφά του.

Το Πηδάλιο είναι συλλογή ιερών κανόνων της Ορθοδόξου Εκκλησίας (18ος αιώνας). Η σύνταξη του Πηδαλίου υπήρξε πόνημα του μοναχού Νικοδήμου του Αγιορείτου από τη Νάξο και του ιερομονάχου Αγαπίου Λεονάρδου από τη Δημητσάνα. Η συγγραφή του, που έγινε σύμφωνα με μαρτυρίες στην Καψάλα του Αγίου Όρους, άρχισε πιθανότατα στα τέλη του 1787/αρχές του 1788 και αποπερατώθηκε το 1790.Τότε υπεβλήθη προς έγκριση από το Οικουμενικό Πατριαρχείο προκειμένου να εκδοθεί.

 Η θεώρηση του Πηδαλίου ανετέθη στον ιερομόναχο Δωρόθεο Βουλησμά, ο οποίος μετά από μακρά και λεπτομερή εξέταση, απεφάνθη με Εισηγητική του έκθεση («ανάκρισις»), τον Σεπτέμβριο του 1791, προς την πατριαρχική σύνοδο, υπέρ της έκδοσης του Πηδαλίου. 

Η εκκλησιαστική έγκριση για την έκδοση του Πηδαλίου δόθηκε κατά πάσα πιθανότητα στα τέλη του 1793, επί πατριαρχίας Νεοφύτου του Ζ΄(1η Μαΐου 1789-1η Μαρτίου 1794). Μετά την πατριαρχική έγκριση, ανετέθη από τους συγγραφείς η επιστασία της επιμέλειας της εκτύπωσης και γενικότερα της έκδοσης του Πηδαλίου στον λόγιο αγιορείτη μοναχό Θεοδώρητο από τα Ιωάννινα, ο οποίος βρισκόταν από το 1795 στη Μολδαβία, αλλά σκόπευε να μεταβεί στη Λειψία προκειμένου να εκδόσει δικά του συγγράμματα. Η αποστολή του χειρογράφου στη Μολδαβία έγινε κατά πάσα πιθανότητα το έτος 1798. Δυστυχώς όμως ο Θεοδώρητος, πέραν της επιστασίας, προχώρησε σε πολλές προσθαφαιρέσεις κειμένων στο Πηδάλιο, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των συντακτών του, με αποτέλεσμα τη δημιουργία πολλών εκδοτικών προβλημάτων και την προσωρινή διακοπή των σχέσεων των συντακτών μαζί του. Τελικά, μετά από πολλές καθυστερήσεις, το Πηδάλιο εξεδόθη στη Λειψία το 1800 σε 1000 (σύμφωνα με υποσημείωση του Πηδαλίου) ή 1430 (κατά τον Μανουήλ Γεδεών) αντίτυπα.

Πριν από  την έντυπη έκδοσή του, το Πηδάλιο, διασώζεται σε  χειρόγραφη μορφή στην  Ιερά Μονή Εσφιγμένου. Το υπ’αριθμ. 2273 (260) χειρόγραφο το οποίο συνετάχθη κατά πάσα πιθανότητα τον Απρίλιο του 1793, είναι το μόνο σωζόμενο γνωστό χειρόγραφο, το οποίο περιέχει το κείμενο του Πηδαλίου, όχι όμως όπως αυτό κατετέθη  στο Οικουμενικό Πατριαρχείο στη τελική του μορφή. Στην πραγματικότητα το κείμενο που παραδόθηκε προς έγκριση στο Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι το ίδιο με αυτό του υπ’ αριθμ. 2273 (260) χειρογράφου, εκτός από τον τίτλο, ο οποίος στο χειρόγραφο της Μονής Εσφιγμένου αντικαταστάθηκε από τον τίτλο «Συλλογή του ιερομονάχου Αγαπίου» και της αφιερωτικής επιστολής, η οποία στο εν λόγω χειρόγραφο παραλείπεται.

Πληροφορίες και λεπτομέρειες για την ιστορία του χειρογράφου περιλαμβάνονται σε δύο σημειώματα που καταχωρούνται στο ίδιο το χειρόγραφο. Σύμφωνα με αυτά, το χειρόγραφο βρισκόταν το 1844 στη Σμύρνη, στα χέρια του Νικόλαου Αριστειάδου, ο οποίος το δώρισε στη Μονή Εσφιγμένου «δια ψυχικήν σωτηρίαν» του «αυταδέλφου αοιδίμου Πατριάρχου πρώην Κωνσταντινουπόλεως κυρού Ανθίμου και των γονέων και αδελφών αυτού», εννοώντας βέβαια τον Πατριάρχη πρώην Κωνσταντινουπόλεως Άνθιμο τον Γ΄ (1822-1824). Ως προς τον τρόπο με τον οποίο απέκτησε ο  Νικόλαος Αριστειάδης το εν λόγω χειρόγραφο, το πιθανότερο είναι ότι το προμηθεύτηκε  από τη βιβλιοθήκη του πατριάρχου Ανθίμου του Γ΄, στην οποία περιήλθε είτε πριν το έτος 1797 οπότε ο τελευταίος υπηρετούσε ως Μ. Αρχιδιάκονος και στη συνέχεια ως Μ. Πρωτοσύγκελλος στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, είτε μετά το 1797, οπότε ήταν Μητροπολίτης Σμύρνης.

            Παρά τις διάσπαρτες ενδείξεις και τους ισχυρισμούς, ότι το Πηδάλιο αποτελεί έργο μόνον Νικοδήμου του Αγιορείτου, οι ιστορικές μαρτυρίες βεβαιώνουν για το ακριβώς αντίθετο. Συγκεκριμένα, στον τίτλο του Πηδαλίου αναφέρονται τα ονόματα Νικοδήμου του Αγιορείτου και Αγαπίου Λεονάρδου. Ακόμη η αφιέρωση «τη Αγία του Χριστού Μεγάλη Εκκλησία», που περιλαμβάνεται στο Πηδάλιο, υπογράφεται από την «πεφιλημένη δυάδα», δηλαδή τον ιερομόναχο Αγάπιο και τον Νικόδημο Αγιορείτη. Μαρτυρία για τη συνεργασία των δύο ανδρών δίνει και ο μοναχός Θεοδώρητος, ο οποίος στις προσθήκες που έκανε στο Πηδάλιο, ονομάζει κατ’ επανάληψη τους συντάκτες «οι εξηγηταί» ή «οι ερμηνευταί» ή «οι μεταφρασταί». Παρόμοιους χαρακτηρισμούς αποδίδει στους συντάκτες και ο Πατριάρχης Νεόφυτος ο Ζ΄ σε γράμμα του κατά τη δεύτερη πατριαρχία του (Αύγουστος 1802), αναφερόμενος στο ιστορικό της θεώρησης και της έκδοσης του Πηδαλίου. Ο ιερομόναχος Ευθύμιος, βιογράφος του αγίου Νικοδήμου, αναφέρει επίσης σαφώς τη συνύπαρξη και συνεργασία, του ιερομονάχου Αγαπίου και του μοναχού Νικοδήμου στη συγγραφή του Πηδαλίου. Σχεδόν ταυτόσημες αναφορές περί της συνεργασίας Νικοδήμου του Αγιορείτου και Αγαπίου Λεονάρδου κατά τη συγγραφή του Πηδαλίου, κάνουν κατά καιρούς, μέχρι τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα πολλοί συγγραφείς, μεταξύ των οποίων ο Ονούφριος Ιβηρίτης (Κουντούρογλου), ο Γεώργιος Ζαβίρας, ο Κωνσταντίνος Γκαρπολάς, ο Ευθύμιος Καστόρχης, ο Ανδρέας Παπαδόπουλος Βρετός, ο Σέργιος Ραφτάνης και ο Μανουήλ Γεδεών.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ.