To Δόγμα και η αξία του -- Του αείμνηστου Στεργίου Σάκκου, Ομοτίμου Καθηγητού ΑΠΘ

 

Η προσήλωσις εις το ορθόδοξον δόγμα, ωστική δύναμις της πνευματικής ζωής

Ανάμεσα στ΄ άλλα γνωρίσματα, που χαρακτηρίζουν την πνευματική υποβάθμιση της κοινωνίας μας είναι και τούτο: Ο σύγχρονος άνθρωπος δεν εκδηλώνει ενδιαφέρον για τα πνευματικά και μάλιστα τα δογματικά θέματα, που αποτελούν το θεμέλιο και την πηγή της πνευματικής ζωής. Για του λόγου το ασφαλές παραπέμπω στην επίσκεψη του Πάπα στην Αθήνα. Επιθυμούσα, όπως και η πλειονότητα του ελλαδικού κλήρου και λαού, την αποφυγή εκείνης της επισκέψεως. Η πραγματοποίησή της ήταν ένα ήττημα για μας. Έστησε ένα προγεφύρωμα του Παπισμού στην Ορθόδοξη Ελλάδα και έχει αυξήσει την έπαρση των απανταχού παπικών και παποφίλων. Ωστόσο, φρονώ ότι αυτό το δυσάρεστο γεγονός μπορεί να αξιοποιηθεί θετικά και να καταστεί τελικά ωφέλιμο. Πως; Αν λειτουργήσει σαν ξυπνητήρι των κοιμωμένων συνειδήσεών μας αν μας αναγκάσει να απεγκλωβισθούμε από τους επικίνδυνους εναγκαλισμούς των οικουμενιστικών κηρυγμάτων, να συνταχθούμε στη γραμμή των αγίων Πατέρων μας και να τονώσουμε την προσήλωσή μας στο ορθόδοξο δόγμα.

Δυστυχώς, ο γενικός απόηχος των συζητήσεων και των εντυπώσεων των ημερών εκείνων δείχνει ότι ο λαός μας – και εννοώ το λαό που συνδέεται με την Εκκλησία, όχι τον δεδηλωμένο άθεο ή αδιάφορο – στο μεγαλύτερο μέρος του δεν πολυσκοτίζεται για την ακρίβεια της πίστεώς του, την οποία a priori ομολογεί και ενστερνίζεται με ευλάβεια. Δεν αισθάνεται το μέγα χάσμα που χωρίζει την Εκκλησία από την αίρεση, την Ορθοδοξία από την πλάνη. Κι ενώ πολλοί ήταν εκείνοι, που αντέδρασαν και αντιτάχθηκαν στην  απαίτηση γειτονικής χώρας να οικειοποιηθεί το όνομα «Μακεδονία», ελάχιστοι αντιλαμβάνονται ότι δεν μπορεί να προσαγορεύεται ως «Εκκλησία» ο Παπισμός – όπως και κάθε άλλη αίρεση – διότι μία και μοναδική είναι η Εκκλησία η Ορθόδοξη.

 Είναι αλήθεια ότι η σημερινή κουλτούρα και γενικότερα η περιρρέουσα ατμόσφαιρα όχι μόνο ευνοεί μια τέτοια νοοτροπία, αλλά και εξωθεί σ΄ αυτήν. Πράγματι, το επιταχυνόμενο άνοιγμα της κοινωνίας, το αναπόφευκτο και εν πολλοίς ευεργετικό πλησίασμα λαών, πολιτισμών και ιδεών, που προωθεί η αμφιλεγόμενη αλλά σταθερά κυριαρχούσα παγκοσμιοποίηση, το αίσθημα ανασφάλειας, που υποθάλπει η προηγμένη τεχνολογία και τεχνογνωσία μας, είναι μερικοί από τους παράγοντες, που βραχυκυκλώνουν τον σημερινό ορθόδοξο χριστιανό. 

Γι΄ αυτό αβασάνιστα αποδέχεται τα δελεαστικά κηρύγματα του Οικουμενισμού και περνά στα «ψιλά γράμματα» τις δογματικές διαφορές. Ασύστολα ενασμενίζεται στους εναγκαλισμούς με τις πάσης φύσεως αιρέσεις. Προσβάλλει έτσι και βεβηλώνει βάναυσα τη γραμμή των Πατέρων, για τους οποίους κατά τα άλλα σεμνύνεται και μεγαλόπρεπα τους «τιμά». Είναι μεγάλο λάθος να πιστεύουμε ότι τα δογματικά θέματα είναι υπόθεση των θεολόγων και όχι των «απλών» χριστιανών. 

Στην ορθόδοξη πίστη η θεολογία είναι άμεσα συνδεδεμένη με την καθημερινή πράξη. Η φωνή του ουρανίου Πατρός κατηγορηματικά προσδιορίζει «ούτός εστιν ο υιός μου ο αγαπητός… αυτού ακούετε» (Ματ. 17: 5). Όσοι γνωρίζουν τον Υιό (δόγμα) δεσμεύονται να υπακούν στη διδαχή Του (ζωή). Ο ίδιος ο Κύριος αναγνωρίζει ως αληθινά δικό Του εκείνον που θα «ποιήση και διδάξη» (Ματ. 5: 19). Η θεωρητική τεκμηρίωση της πρακτικής του Χριστιανισμού είναι αυτονόητη. 

Γι΄ αυτό ο Απόστολος Παύλος και οι άλλοι Απόστολοι, και στη συνέχεια οι Πατέρες και διδάσκαλοι της Εκκλησίας, θεμελιώνουν την ηθική διδασκαλία τους πάντοτε στη θεολογία της πίστεως. «Ο της θεοσεβείας τρόπος εκ δύο τούτων συνέστηκε, δογμάτων ευσεβών και πράξεων αγαθών και ούτε τα δόγματα χωρίς έργων αγαθών ευπρόσδεκτα τω Θεώ ούτε τα μη μετ΄ ευσεβών δογμάτων έργα τελούμενα προσδέχεται ο Θεός», διασαφηνίζει ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων στις Κατηχήσεις του (4, 2 PG 33,  456).  Η ουσιώδης διαφορά της χριστιανικής πίστεως από τα συστήματα των ηθικοδιδασκάλων είναι ότι η ζωή του χριστιανού θεμελιώνεται στα δόγματα της πίστεως. 

Γι’ αυτό τα δόγματα αφορούν σ΄ όλους τους πιστούς που ενδιαφέρονται για τη σωτηρία της ψυχής τους και τη συμμόρφωση της ζωής τους με το θέλημα του Θεού. Δεν είναι μόνο των θεολόγων ζητήματα· όπως τα πορίσματα της ιατρικής, διατυπώνονται, βέβαια, από τους ειδικούς επιστήμονες, ενδιαφέρουν, όμως, και τον πιο απλοϊκό πολίτη. Δεν είναι, λοιπόν, παρωνυχίδα η ενημέρωση όλων στα θέματα της πίστεως. Είναι θέμα ζωής ή θανάτου πνευματικού, σωτηρίας ή αιώνιας απώλειας της ψυχής μας. 

Αλλά, τι είναι το δόγμα; Δόγμα είναι η αποφθεγματικά διατυπωμένη θεωρία, που γίνεται παραδεκτή διότι απορρέει από κάποια αυθεντία, ένα αναμφισβήτητα αποδεκτό πρόσωπο ή φορέα. Με την έννοια αυτή η ζωή μας είναι γεμάτη δογματισμούς, που τους καθιερώνει αναγκαστικά η κοινωνία, για να επιβιώσει. Δόγματα, π.χ. είναι οι συμβουλές του πατέρα προς το παιδί του, οι νουθεσίες του δασκάλου προς τον μαθητή, οι διαταγές του αξιωματικού στον στρατιώτη, οι κανόνες κυκλοφορίας και οι τόσοι κανόνες και κανονισμοί, που διέπουν τη ζωή μας. Η μεγαλύτερη και απόλυτη αυθεντία είναι ο Θεός, ο δημιουργός και κυβερνήτης του κόσμου, η Αυτοαλήθεια. Γι΄ αυτό πάνω απ΄ όλα τα άλλα δόγματα στέκουν τα δόγματα της πίστεως, οι αλήθειες τις οποίες αποκάλυψε ο Θεόπνευστος λόγος του Θεού, η αγία Γραφή, και διατύπωσε ως όρους της πνευματικής μας ζωής η Ιερά Παράδοση, ο «πιστός λόγος» και «πάσης αποδοχής άξιος». Το δόγμα δεν είναι μεσαιωνικός σκοταδισμός ούτε θεολογικός σχολαστικισμός. Είναι η θεωρία, που εδραιώνεται καθώς συμπληρώνεται από την πράξη. Είναι η αλήθεια, που λάμπει όταν εφαρμόζεται, η τροφή που αξιοποιείται όταν αφομοιώνεται από τον οργανισμό, ώστε να τον κρατά ζωντανό και ακμαίο. Για τους πιστούς – και υπογραμμίζω μόνο γι΄ αυτούς—τα δόγματα της Εκκλησίας έχουν μοναδικό κύρος και ισχύ. Διότι αυτοί παραδέχονται ότι «έστι Θεός και … μισθαποδότης γίνεται» (Εβρ. 11: 6), ότι ο Ιησούς Χριστός «απέθανε… και ετάφη, ανέστη και ώφθη» (πρβλ. Α΄ Κορ. 15: 3-5· Α΄ Θεσ. 4: 14). 

Αυτή η τοποθέτηση τους κάνει να αναγνωρίζουν το δόγμα και να υποτάσσονται σ΄ αυτό. Να μη το θεωρούν εξωτερικό καταναγκασμό αλλά έκφραση της εσωτερικής τους πίστεως. Κάτι περισσότερο: Για τον πιστό το δόγμα είναι η ίδια η ζωή του. Η σταθερή προσήλωση, λοιπόν, στο ορθόδοξο δόγμα δεν αποτελεί τροχοπέδη αλλά την ωστική δύναμη της πνευματικής ζωής. Από τη στάση έναντι του δόγματος εξαρτάται η ποιότητα της ζωής του καθενός. Με απλά λόγια δεν μπορεί να υπάρξει ορθοπραξία χωρίς την ορθοδοξία και το αντίστροφο. Φθορά του δόγματος συνεπάγεται διαφθορά της ζωής και αβαρίες στην ηθική συνεπάγεται ναυάγιο στην πίστη. Τα δόγματα αποτελούν όρμο και ορμητήριο για πνευματικές νίκες και ουράνιες κατακτήσεις. Το ξεθώριασμά τους στη συνείδηση των χριστιανών τους καθιστά χλιαρούς συμβατικούς και τελικά αχρίστιανους. Να γιατί είναι απόλυτη ανάγκη να διαφυλάξουμε με ευλάβεια τα ορθόδοξα δόγματα, που παραλάβαμε από τους αγίους Πατέρες και να μη επιτρέψουμε σε κανέναν την παραχάραξη και διασάλευσή τους!

ΠΗΓΗ.ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΦΩΝΗ