Έρευνα: πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Αθανασίου.
1054 — Οριστικό Σχίσμα Ορθοδόξων-Παπικών
1096–1099 — Πρώτη Σταδιακή Ένταση: Πρώτη Σταυροφορία
Η άφιξη των δυτικών σταυροφόρων στην Ανατολή και τα επακόλουθα επεισόδια (έλλειψη εμπιστοσύνης, βίαια περιστατικά, οικονομικές/πολιτικές προστριβές) επιδείνωσαν τις σχέσεις Κωνσταντινούπολης–Ρώμης και μείωσαν την ευελιξία για συμφιλίωση.
1204 — Τέταρτη Σταυροφορία — Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Η κατάληψη και λεηλασία της Κωνσταντινούπολης από τα σταυροφορικά/λατινικά στρατεύματα (Απρίλιος 1204) ήταν το κρίσιμο διαζευκτικό γεγονός: η βίαιη κατάλυση, οι εγκατάσταση λατινικής αυτοκρατορίας και οι εκτεταμένες καταστροφές σε ιερές και μη κτήσεις δημιουργούν πραγματικό, διαρκή χάσμα εμπιστοσύνης. Πολλοί ιστορικοί θεωρούν το 1204 ως το αποφασιστικό σημείο όπου η εκκλησιαστική ρήξη έγινε βαθιά και σχεδόν αμετάστρεπτη στην πράξη.
1274 — Β΄ Σύνοδος της Λυών (Second Council of Lyon) — πολιτική ένωση, όχι κοινωνική/εκκλησιαστική
Ο Μιχαήλ Ηʹ Παλαιολόγος (Michael VIII) προώθησε τη συμφωνία με τη Ρώμη (1274) για να εξασφαλίσει δυτική βοήθεια και διεθνή νομιμοποίηση· στη Σύνοδο της Λυών εκπρόσωποι της Κωνσταντινούπολης αποδέχθηκαν προσωρινά ορισμένες παπικές θέσεις. Η ένωση όμως ήταν πάνω απ’ όλα πολιτική: απορρίφθηκε ευρύτατα από το χριστεπώνυμο σώμα και τους κληρικούς στην Ανατολή — άρα σύντομη και χωρίς ρίζες στην πραγματική ενότητα.
14ος αιώνας —
Διαρκείς θρησκευτικές/θεολογικές και κοινωνικές διενέξεις
Κατά τους επόμενους αιώνες εντάθηκαν και διαφοροποιήθηκαν ζητήματα: διαφορές στη λειτουργική πρακτική (ζύμη/άζυμα, βάπτισμα), το ποιος έχει πρωτείο και με ποια εξουσία, η προσθήκη του Filioque στη Δύση, αλλά και θέματα πολιτικής εξουσίας· όλα αυτά όξυναν την απόσταση. (Επίσης: το κατάλοιπο του 1204, οι πληγές, οι αμοιβαίες καχυποψίες.)
Σύνοδος Φερράρας–Φλωρεντίας (1438–1439)
Η Σύνοδος Φερράρας–Φλωρεντίας ήταν μια απόπειρα ένωσης μεταξύ της Ορθόδοξης και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, σε μια χρονική στιγμή που η Βυζαντινή αυτοκρατορία βρισκόταν σε κρίσιμη θέση πριν από την Άλωση.
🔹 Τι συνέβη στη Σύνοδο;
Η σύνοδος ξεκίνησε στη Φερράρα και συνεχίστηκε στη Φλωρεντία.
Συμμετείχαν:
- Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος
- Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Ιωσήφ Β΄ (ο οποίος εκοιμήθη εκεί)
- Πλήθος αρχιερέων, μεταξύ των οποίων και ο Ἅγιος Μάρκος ὁ Εὐγενικός, Μητροπολίτης Ἐφέσου.
Από την Ορθόδοξη πλευρά συζητήθηκαν διάφορα ζητήματα:
- Το Filioque
- Το Καθαρτήριο
- Το Πρωτείο του Πάπα
- Η χρήση άζυμων/ένζυμων στη Θεία Ευχαριστία
Παρά τις πιέσεις, μόνο ο Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός αρνήθηκε να υπογράψει την ένωση, λέγοντας:
«Οὐδείς ἡμᾶς ἀπὸ τῆς Ὀρθοδοξίας χωρίσει· ἐν τούτῳ γὰρ ἡ ἡμετέρα σωτηρία.»
Η θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας
Η «Ένωση» της Φλωρεντίας δεν έγινε δεκτή από τον ορθόδοξο λαό και τον κλήρο.
Οι Πατέρες, οι μοναχοί και ο πιστός λαός αντέδρασαν, θεωρώντας την συμφωνία ως αντίθετη με την αληθινή πίστη.
Ο Ἅγιος Μάρκος έγινε το κεντρικό πρόσωπο της αντίστασης:
«Οἱ Λατίνοι οὐ μόνον οὐδὲν ἔχουσιν ὑπὲρ ἡμῶν, ἀλλὰ καὶ ἀντὶ τῶν ὑποσχέσεων ἀπάτην παρέχουσιν.»
(Από τις επιστολές του προς τον λαό της Κωνσταντινουπόλεως)
Τελικά, η Ένωση δεν εφαρμόστηκε ποτέ στην πράξη και ακυρώθηκε πλήρως στη Σύνοδο Κωνσταντινούπολης το 1484.
Σύνοδος Κωνσταντινουπόλεως 1484
- Για πρώτη φορά, η Σύνοδος αυτή καταδίκασε επισήμως την απόφαση της Φλωρεντίας και όρισε «τρόπο υποδοχής» Ρωμαιοκαθολικών που επιθυμούσαν να μεταβούν στην Ορθοδοξία.
- Η απόφαση αυτή σηματοδότησε την οριστική διάσταση με την Ένωση και την στροφή της Ορθοδοξίας σε αυτοπροστασία των δογμάτων και της παράδοσής της.
16ος–17ος αιώνα
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας υπήρξαν κατά καιρούς διπλωματικές πιέσεις ή διαλόγοι από τη Ρώμη.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία, υπό Πατριάρχες όπως:
- Ἅγιος Γεννάδιος Σχολάριος
- Πατριάρχης Ιερεμίας Β΄
- Πατριάρχης Κυπριανός
παρέμεινε σταθερή στη διδασκαλία της, τονίζοντας πως:
«Ἡ Ἐκκλησία οὐκ ἔχει χρείαν προσθηκῶν ἢ διορθώσεων· ἔχει τὴν ἀλήθειαν ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ.»
Η Σύνοδος του 1722 και 1838 κατά των Λατινικών νεοτερισμών
Συνοδικές αποφάσεις διακηρύσσουν ρητά ότι:
- το φιλιόκβε είναι κακόδοξο,
- το παπικό πρωτείο εξουσίας δεν είναι αποδεκτό,
- τα άζυμα και η αλλαγή στην Ευχαριστία δεν είναι σύμφωνα με την αποστολική παράδοση.
Η Σύνοδος του 1848 – Πατριαρχική και Συνοδική Εγκύκλιος
Ένα από τα σημαντικότερα κείμενα κατά των παπικών προσπαθειών επιρροής.
Οι Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων δηλώνουν προς τη Ρώμη:«Παράδοσιν ἔχομεν καὶ ὁμολογοῦμεν ὅτι ἡ Πίστις τῆς Ἐκκλησίας ἐστίν ἀμετάβλητος.»και το περίφημο:
«Ο φρουρὸς τῆς Πίστεως ἐστὶν αὐτὸ τὸ σώμα τῆς Ἐκκλησίας, ὁ λαός.»
✦ Σημασία: Η Ορθοδοξία δηλώνει ότι κανένας Πατριάρχης δεν μπορεί μόνος του να αλλάξει την Πίστη.
ΤΟ Αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Ελλάδος
1. Η Μονομερής Ανακήρυξη (1833)
Μετά την Ελληνική Επανάσταση, η πολιτεία προχώρησε μονομερώς — χωρίς πατριαρχική συναίνεση — στην ανακήρυξη του αυτοκεφάλου της Εκκλησίας της Ελλάδος (23 Ιουλίου 1833).
Αυτό έγινε από αντιβασιλεία και όχι από την ίδια την Εκκλησία, γεγονός που δημιούργησε αρχικά κανονικό πρόβλημα, γιατί:
📖 Σύμφωνα με τους Ιερούς Κανόνες,
η ίδρυση ή αυτοκεφαλία Εκκλησιών γίνεται μόνο συνοδικώς, όχι κρατικά.
🔹 2. Η Πατριαρχική Πράξη του 1850
Η κανονική αναγνώριση του αυτοκεφάλου ήρθε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο το 1850, επί Πατριάρχου Ανθίμου Δ΄.
Η «Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη» του 1850:
- επικύρωσε την αυτοκεφαλία,
- καθόρισε τη διοικητική σχέση με το Πατριαρχείο,
- όρισε τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών ως προεξάρχοντα της νέας αυτοκεφάλου Εκκλησίας.
Από τότε η Εκκλησία της Ελλάδος εισέρχεται κανονικά στη σειρά των αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών.
( 3. Η ημιαυτόνομη σχέση «Νέων Χωρών» (1928)
Το 1928, με Πατριαρχική–Συνοδική Πράξη, καθορίστηκε ότι οι Μητροπόλεις των «Νέων Χωρών» (Ήπειρος, Μακεδονία, Θράκη, Αιγαίο) ανήκουν πνευματικά στο Πατριαρχείο,
διοικούνται όμως διαχειριστικά από την Εκκλησία της Ελλάδος).
20ός αιώνας – Οικουμενικός διάλογος
Πατριαρχική εγκύκλιος του 1920
"Η πατριαρχική αύτη Εγκύκλιος του 1920 ενέχει μεγίστην σημασίαν, δια την στροφήν του Οικουμενικού Πατριαρχείου προς τον Οικουμενισμόν. Αναγνωρίζει τας απανταχού «χριστιανικάς» αιρέσεις ως «Εκκλησίας του Χριστού», όπως και ο Οικουμενισμός. Τονίζει ασυστόλως, ότι η «προσέγγισις προς αλλήλας και κοινωνία» των τοιούτων «Χριστιανικών Εκκλησιών» «δεν αποκλείεται υπό των υφισταμένων μεταξύ αυτών δογματικών διαφορών». Τουναντίον, «τα μάλα εστίν ευκταία και αναγκαία και πολλαχώς χρήσιμος εις τε το καλώς εννοούμενον συμφέρον εκάστης των επί μέρους Εκκλησιών και του όλου χριστιανικού σώματος και εις παρασκευήν και διευκόλυνσιν της πλήρους… ενώσεως». (…)
Η «γνώμη» και αι «σκέψεις» του Οικουμενικού Πατριαρχείου εν τη Εγκυκλίω είναι: Να παύση ο προσηλυτισμός μεταξύ των «ομοθρήσκων» «χριστιανικών ομολογιών». Να «αναζωπυρωθή και ενισχυθή προ παντός η αγάπη μεταξύ των Εκκλησιών, μη λογιζομένων αλλήλας ως ξένας και αλλοτρίας, αλλ’ ως συγγενείς και οικείας εν Χριστώ και συγκληρονόμους και συσσώμους της επαγγελίας του Θεού εν Χριστώ» ! Χάριν αναζωπυρώσεως της αγάπης ταύτης και φιλίας μεταξύ των «Εκκλησιών» προτείνονται τα εξής: Η παραδοχή «ενιαίου ημερολογίου προς ταυτόχρονον εορτασμόν των μεγάλων χριστιανικών εορτών υπό πασών των Εκκλησιών». Η ανταλλαγή αδελφικών γραμμάτων. Η οικειοτέρα συσχέτησις «των εκασταχού ευρισκομένων αντιπροσώπων των διαφόρων Εκκλησιών». Η επικοινωνία «των Θεολογικών Σχολών και των αντιπροσώπων της Θεολογικής Επιστήμης» και η ανταλλαγή «των εν εκάστη Εκκλησία εκδιδομένων θεολογικών και εκκλησιαστικών περιοδικών και συγγραμάτων». Η αποστολή «νέων χάριν σπουδών από της μιας εις τας σχολάς της άλλης Εκκλησίας». Η συγκρότησις «παγχριστιανικών συνεδρίων προς εξέτασιν ζητημάτων κοινού πάσαις ταις Εκκλησίαις ενδιαφέροντος». Η απαθής «και επί το ιστορικώτερον» εξέτασις «των δογματικών διαφορών από της έδρας και εν ταις συγγραφαίς». Δηλαδή η εξέτασις τούτων άνευ διαφέροντος πίστεως και ως ζητημάτων, τα οποία ανήκουν εις το παρελθόν! Επίσης προτείνονται, ο σεβασμός «των κρατούντων εν ταις διαφόροις Εκκλησίαις ηθών και εθίμων». Η παροχή «αμοιβαίως ευκτηρίων οίκων και κοιμητηρίων». Ο διακανονισμός «του ζητήματος των μικτών γάμων» και η αμοιβαία υποστήριξις «των Εκκλησιών εν τοις έργοις της θρησκευτικής επιρρώσεως, της φιλανθρωπίας και τοις παραπλησίοις». Τέλος προτείνεται η ίδρυσις της κοινωνίας των «Εκκλησιών», κατά το παράδειγμα της «Κοινωνίας των Εθνών», η οποία ιδρύθη το αυτό έτος, 1920, και τονίζεται η χρησιμότης, την οποίαν έχει «η ανύποπτος» «συνάφεια» «των Εκκλησιών» !
Δια των ανωτέρω, το Οικουμενικόν Πατριαρχείον κηρύσσει πλέον τον Οικουμενισμόν απροκαλύπτως και γυμνή τη κεφαλή. Η κακοδοξία της θεωρίας των κλάδων, καθ’ ην πάσαι αι αιρέσεις είναι χριστιανικαί Εκκλησίαι, γίνεται αποδεκτή, ως δηλούν αι φράσεις, «προς απανταχού Εκκλησίας του Χριστού» «και των εν τη Δύσει και απανταχού σεβασμίων Χριστιανικών Εκκλησιών», ως και η προτροπή, όπως αιρέσεις και Ορθόδοξαι Εκκλησίαι θεωρούν αλλήλας «συγγενείς και οικείας εν Χριστώ και συγκληρονόμους και συσσώμους της επαγγελίας του Θεού εν Χριστώ»! Η Οικουμενιστική κακοδοξία περί συνεργασίας και κοινωνίας των «εκκλησιών», παρά τας υφισταμένας δογματικάς διαφοράς, διδάσκεται, δια του ισχυρισμού, ότι δήθεν η ανύποπτος «προσέγγισις» και «κοινωνία» των «Εκκλησιών» «δεν αποκλείεται υπό των υφισταμένων μεταξύ αυτών δογματικών διαφορών» ! Η οικουμενιστική περιφρόνησις προς τα δόγματα απηχείται, δια του χαρακτηρισμού των δογματικών διαφορών, λόγω των οποίων εματαιώθη παλαιότερον η ένωσις, ως «παλαιών προκαταλήψεων και έξεων… και … αξιώσεων» και δια των συστάσεων περί απαθούς δήθεν, δηλαδή άνευ πίστεως, εξετάσεως αυτών! Η οικουμενιστική κακοδοξία, καθ’ ην προτάσσεται η «αγάπη» και επιτάσσεται η πίστις, επί καταλύσει, ως φυσικόν, της πίστεως, διδάσκεται δια της προτάσεως, όπως «αναζωπυρωθή και ενισχυθή προ παντός η αγάπη μεταξύ των Εκκλησιών» !
Η οικουμενιστική εξομοίωσις των «Εκκλησιών» συνιστάται, δια της προτάσεως περί «παραδοχής ενιαίου ημερολογίου». Η οικουμενιστική συνύπαρξις κακοδόξων και ορθοδόξων εντύπων, προβάλλεται, δια της προτάσεως περί «ανταλλαγής των εν εκάστη Εκκλησία εκδιδομένων θελολογικών και εκκλησιαστικών περιοδικών και συγγραμάτων».(
1948-ΙΔΡΥΣΗ Π.Σ.Ε
Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών (WCC) ιδρύθηκε το 1948 — πιο συγκεκριμένα, στην πρώτη του συνάντηση (First Assembly) που έγινε στο Άμστερνταμ (Ολλανδία), από 22«Δια πρώτην φοράν εις την ιστορίαν Εκκλησίαι, Ομολογίαι και Ομάδες παντοίων αποχρώσεων συνήρχοντο επί το αυτό και ίδρυον ένα παγκόσμιον εκκλησιαστικόν οργανισμόν με καθωρισμένον σκοπόν και ωρισμένας αρχάς» (Β. Σταυρίδου, ενθ’ ανωτ. σ. 74,76). (…) Το Συνέδριον τούτο «φέρει χαρακτήρα ιδρυτικόν» και «συνιστά μίαν απαρχήν» (Β. Σταυρίδου, ενθ’ ανωτ. σ. 80), δια την περαιτέρω οικουμενιστικήν κίνησιν και δράσιν των αιρετικών ανά τον κόσμον.
(…) Αι «εκκλησίαι», κατά το ΠΣΕ, είναι ηνωμέναι, διότι έχουν την ενότητα ως «δώρον Θεού». Όπως, κατά την αγγλικανικήν θεωρίαν των κλάδων, αι «εκκλησίαι» έργον έχουν να εκδηλώσουν την ουσιαστικήν ενότητά των, δια της κατορθώσεως ενότητος και εις τα επουσιώδη, ούτω και κατά το ΠΣΕ. Και κατ’ αυτό, αι «εκκλησίαι» οφείλουν να εκδηλώσουν την ενότητά των «εν τω έργω και εν τη ζωή»
1964 – Συνάντηση Πατριάρχου Αθηναγόρα – Πάπα Παύλου ΣΤ΄
Γίνεται άρση των αναθεμάτων (1054) –
1965-Εναρξη θεολογικών διαλογων
Η «έναρξη» του θεολογικού διαλόγου μεταξύ Ορθόδοξη Εκκλησία και Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία — με επίσημη μορφή — ξεκίνησε ως εξής:
- Σε θεσμικό επίπεδο, η πρώτη — σύγχρονη — προσπάθεια συστηματικού διαλόγου έγινε στις Ηνωμένες Πολιτείες με τη North American Orthodox–Catholic Theological Consultation, η οποία συγκροτήθηκε το 1965.
- Η πρώτη συνεδρίασή της έγινε στις 9 Σεπτεμβρίου 1965.
- Το πρώτο δε διεθνώς αναγνωρισμένο και θεσμικό διάλογο μεταξύ όλων των Εκκλησιών (Ορθοδόξων + Ρωμαιοκαθολικών) άρχισε με τη συγκρότηση της Joint International Commission for Theological Dialogue between the Catholic Church and the Orthodox Church — η οποία ορίστηκε επίσημα το 1979.
- Η πρώτη πλήρης συνεδρίαση (plenary session) της Επιτροπής έγινε 29 Μαΐου – 4 Ιουνίου 1980, στο νησί Πάτμος (και Ρόδο) της Ελλάδας.
Θέματα συζήτησης:
- Εκκλησιολογία
- Πρωτείο και συνοδικότητα
- Μυστήρια
- Εκκλησιολογική ενότητα της πρώτης χιλιετίας
🟩 Α’ Φάση Διαλόγου (1980–2000)
Θέματα: Μυστήρια, εκκλησιολογία, ενότητα της πρώτης χιλιετίας
1980 – Ρόδος
- 1η γενική συνεδρία.
1982 – Μόναχο
- Θέμα: «Το μυστήριο της Εκκλησίας και η Ευχαριστία».
1984 – Κρήτη
- Συζήτηση θεμάτων εκκλησιολογίας.
1987 – Μπάρι
- Θέμα: «Πίστη, μυστήρια και ενότητα της Εκκλησίας».
1988 – Νέο Βαλάμο (Valamo), Φινλανδία
1990 – Φρέιζινγκ (Freising)
1993 – Μπάλαμαντ (Λίβανος)
- Κείμενο περί «Ουνίας».
- Ορθόδοξοι: επισημαίνουν ότι η Ουνία δεν αποτελεί δρόμο ενότητας.
2000 – Βαλτιμόρη
- Περί παπικού πρωτείου στη δεύτερη χιλιετία.
- Ο διάλογος παγώνει λόγω έντασης με Ουνίτες.
🟨 Β’ Φάση Διαλόγου (2006–σήμερα)
Εστίαση στο θέμα πρωτείου – συνοδικότητας
2006 – Βελιγράδι
- Επανεκκίνηση διαλόγου.
2007 – Ραβέννα
- Κείμενο: «Πρωτείο και Συνοδικότητα στην πρώτη χιλιετία».
- Διαφωνίες για το πρωτείο σε παγκόσμιο επίπεδο.
- Ρωσική Εκκλησία αποχωρεί λόγω ζητήματος Εσθονίας.
2008 – Λευκωσία
- Συνέχιση της συζήτησης για το πρωτείο.
2009 – Πάφος
- Κείμενο εργασίας για το «πρωτείο» στη δεύτερη χιλιετία.
2010 – Βιέννη
- Κείμενο: «Ο ρόλος του Επισκόπου Ρώμης».
- Δεν υπάρξει συμφωνία.
2012 – Αμμάν
- Συζήτηση χωρίς τελικό κείμενο.
2014 – Ιορδανία
- Επανέναρξη συζητήσεων.
2016 – Κιέτι (Ιταλία)
- Κείμενο: «Σχέση Συνοδικότητας και Πρωτείου».
- Παραμένει ασάφεια στην ερμηνεία του πρωτείου.
2023 – Αλεξάνδρεια (προπαρασκευαστική συνάντηση)
- Συζήτηση για εξέλιξη θεμάτων πρωτείου – συνοδικότητας.
Ιστορικές και πρόσφατες επισκέψεις Πάπα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο (Φανάρι)
Ακολουθούν κάποιες —σημαντικές— περιπτώσεις όπου Πάπες της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας έχουν επισκεφτεί το Φανάρι / το Οικουμενικό Πατριαρχείο:
|
Πάπας /
Έτος |
Γεγονός |
|
Παύλος VI —
25 Ιουλίου 1967 |
Επίσκεψη στο
Φανάρι και συνάντηση με τον τότε Πατριάρχη Αθηναγόρας I. Είναι η πρώτη
επίσημη επίσκεψη Πάπα στην έδρα του Πατριαρχείου μετά το Σχίσμα. |
|
Ιωάννης
Παύλος II — 30 Νοεμβρίου 1979 |
Επίσκεψη στο
Φανάρι και συνάντηση με τον τότε Πατριάρχη Δημήτριος I. |
|
Βενέδικτος
XVI — 29 Νοεμβρίου έως 1 Δεκεμβρίου 2006 |
Επίσκεψη στο
Πατριαρχείο κατά την «ἑορτή
του θρόνου» (30 Νοεμβρίου, εορτή του Αγίου Ἀποστόλου
Ἀνδρέα), ύστερα από
πρόσκληση του Πατριάρχη Βαρθολομαῖος
Α΄. |
|
Φραγκίσκος
29/11/2014 |
Ο Πάπας
Φραγκίσκος βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη, ανταποκρινόμενος στην πρόσκληση
του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, συνεχίζοντας την παράδοση που έχει
ξεκινήσει, με την άρση του σχίσματος ανάμεσα στην Ανατολική και τη Δυτική
Εκκλησία και τον θεολογικό διάλογο που άρχισε με τις συναντήσεις του
Πατριάρχη Αθηναγόρα και του Πάπα Παύλου του 6ου, τη δεκαετία του ΄60 |
|
Λέων XIV —
Νοέμβριος 2025 |
Πρόσφατη και
“ιστορική” επίσκεψη, στο πλαίσιο των εορτασμών των 1.700 ετών από την Α'
Οικουμενική Σύνοδος της Νικαίας, και με αφορμή τη θρονική εορτή του
Πατριαρχείου (30 Νοεμβρίου). |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου